II WARSZTAT EKONOMISTY
Ekonomia, tak jak każda nauka wykorzystuje odpowiedni dla siebie zestaw narzędzi. Ich
właściwe wykorzystanie sprawia, iż wiarygodna i czytelna staje się prowadzona analiza. Narzędzia
te w większości zapożyczone są z dorobku nauk ścisłych takich jak matematyka, statystyka,
informatyka.
y
ródła danych
y
ródła danych, niezbędnych do prowadzenia analizy ekonomicznej, pozyskiwane są z różnego
rodzaju opracowań, którymi zajmują się wyspecjalizowane w tym instytucje. Generalna zasada
jest bowiem taka, że ekonomista uogólnia a następnie wysuwa wnioski z prowadzony obserwacji
procesów gospodarczych. Aby jednak przeprowadzić wiarygodne badania, nie wystarczy
wyłącznie odnotować zaistnienie jakiegoś faktu, czy jego powtarzalności w czasie. Potrzebne są
również dane liczbowe, na których możnaby było oprzeć obliczenia, wykazać ogólne trendy zmian
czy dokonać porównań w czasie.
Zdobywanie danych na własną rękę w obecnej rzeczywistości gospodarczej jest prawie
niemożliwe. Wynika to z ograniczonych możliwości technicznych i finansowych badacza. Stąd też
jako z
ródło danych wykorzystywane są opracowania urzędów statystycznych, ministerstw,
banków, oraz instytucji podejmujących się odpłatnie przeprowadzić zamówione badania np. CBOP.
Również międzynarodowe instytucje takie jak Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy
czy OPEC udostępniają zebrane wyniki przeprowadzanych badań.
Rodzaje danych
Pozyskane dane liczbowe przyjmują dwojakiego rodzaju postać. Mogą być one danymi
przekrojowymi lub szeregami czasowymi.
Dane przekrojowe, jak sama nazwa wskazuje, przedstawiajÄ… strukturÄ™ badanego problemu.
Podają więc one uzyskane w danym czasie wartości tej samej zmiennej pogrupowane według
przyjętej kategorii np. bezrobocie w określonych grupach wiekowych, stopa inflacji w określonych
państwach itd.
Przykład danych przekrojowych
Struktura bezrobocia według wieku ( w % )
Wiek XII 92 XII 93 XII 94 XII 95 XII 96 XII 97
15- 24 34,6 34,4 34,6 34,5 31,2 30,7
25-34 29,7 28,5 27,7 27,0 27,3 27,9
35-44 42,7 25,2 25,3 25,2 25,8 26,4
45-54 9,2 9,8 10,7 11,3 13,3 13,3
pow 55 1,7 2,0 1,7 2,0 2,4 1,7
Szeregi czasowe prezentują wartości analizowanej zmiennej w kolejnych jednostkach czasu
( miesiąc, kwartał, rok itd.)
Przykład szeregu czasowego
Kurs marki niemieckiej w NBP ( w zł )
Data Kurs
12. 1997 1,89
03. 1998 1,94
06. 1998 2,12
09. 1998 2,09
12. 1998 2,19
03. 1999 2,09
06. 1999 2,19
09. 1999 2,16
12. 1999 2,02
03. 2000 2,08
06. 2000 2,08
Prezentacja danych
Zebrane dane prezentowane są w dwóch formach  tabelarycznej i graficznej (wykresy)
Tabele
Tabelaryczne zestawienie danych służy ich uporządkowaniu i ułatwia korzystanie z nich. Bardzo
ważnym elementem tablicy jest przy tym jej opis zawierający tytuł, informujący czytelnika, jakiego
zjawiska dotyczÄ… zebrane liczby oraz oznaczenie kolumn i wierszy.
Przy pomocy tabel podaje się zarówno dane przekrojowe, jak i szeregi czasowe. Graficzną
prezentacjÄ… tabeli jest wykres.
Wykresy
Analiza współzależności zachodzących pomiędzy różnymi kategoriami ekonomicznymi wymaga
rozumowania funkcyjnego, którego doskonałym wyrazem jest matematyczne pojęcie funkcji.
Tylko w ten sposób można objąć zasięgiem analizy wszystkie ważne determinanty zmian badanej
kategorii.
Graficzną prezentacją funkcyjnych zależności ekonomicznych jest (zapożyczony z grupy metod
analizy matematycznej) wykres. Wykres jest graficzną prezentacją zależności występujących
między zmiennymi ekonomicznymi. Wskazuje na pewne ich właściwości a często ilustruje dość
zawiłe, ilościowe związki przyczynowo  skutkowe. Podstawowym atutem wykresów jest
możliwość wizualnego przedstawienia na małej powierzchni znacznej ilości informacji, których
treść staje się bardziej czytelna a interpretacja nie wymaga żmudnych opisów słownych.
Oczywiście wykresy zmiennych ekonomicznych obrazują typowe ich zachowania. Nie jesteśmy,
bowiem w stanie uchwycić wszystkich odstępstw, wyjątków i szczególnych przypadków. Poza tym
nanoszenie coraz większej ilości informacji, czyni go coraz mniej czytelnym, a chodzi nam przecież
o ułatwienie zrozumienia omawianej teorii.
Wykres, jako graficzna prezentacja funkcji, przedstawia zachowanie się dwóch (lub większej
ilości) zmiennych. Zachodzące pomiędzy nimi związki opisywane są w postaci zmiennej
niezależnej (endogenicznej), która ulega zmianie na skutek czynników nie objętych analizowaną
przez nas współzależnością oraz zmiennej zależnej (egzogenicznej), której wartość uzależniona
jest od kształtowania się zmiennej niezależnej.
Najprostszym przykładem zależności funkcyjnej jest zapis: y = f ( x). Inaczej mówiąc, zmienna y
jest uzależniona od poziomu zmiennego x, czyli y jest zmienną zależną zaś x niezależną.
Każdy wykres wbudowany jest w układ współrzędnych, złożony z osi pionowej (rzędnych) i osi
poziomej (odciętych). Punkt ich przecięcia stanowi początek układu współrzędnych, przypisujący
każdej ze zmiennych wartość zero.
Wewnątrz tak skonstruowanego układu współrzędnych znajduje się ciąg punktów,
przedstawiających zależności miedzy zmiennymi x i y (funkcję f(x) = y), które po połączeniu dają
linię nazywaną krzywą. Stąd też mówimy o wykresach punktowych (naniesienie na układ
współrzędnych odpowiadających sobie wartości zmiennych) bądz
też liniowych ( połączenie
naniesionych punktów jedną krzywą).
Jeszcze jedną formą graficznego zilustrowania danych liczbowych są wykresy słupkowe oraz
kołowe, obrazujące strukturę jakiegoś agregatu, czyli proporcje, w jakich dzieli się on na części
składowe).
Rys. 1.1. Rodzaje wykresów
Wykres punktowy Wykres liniowy
·ð
·ð·ð·ð
·ð
·ð
Wykres słupkowy Wykres kołowy
35 000
http://notatek.pl/mikroekonomia-obszernie-90-stron?notatka
30 000
17%
24%
25 000
20 000
15 000 17%
10 000
5 000
23%
0 19%
1964 1965 1966 1967 1968
W ekonomii (w odróżnieniu od wykresów matematycznych) często wykreśla się funkcje odkładając
zmienne niezależne na osi pionowej, a zależne na osi poziomej np. wykres funkcji popytu,
uzależniający wielkości zgłaszanego na rynku zapotrzebowania na dany towar od poziomu jego
ceny. Z matematycznego
W ekonomii (w odróżnieniu od wykresów matematycznych) często wykreśla się funkcje
odkładając zmienne niezależne na osi pionowej, a zależne na osi poziomej np. wykres funkcji
popytu, uzależniający wielkości zgłaszanego na rynku zapotrzebowania na dany towar od poziomu
jego ceny. Z matematycznego punktu widzenia jest to funkcja odwrócona.
Cena
Oś rzędnych
(zmienna niezależna)
Popyt
Oś odciętych (zmienna zależna)
Zależność zachodząca pomiędzy dwoma analizowanymi zmiennymi x i y, zapisywana w postaci
funkcji, tworzy na wykresie ciąg punktów położonych pomiędzy osią rzędnych a odciętych. Linia
łącząca te kombinacje nazywana jest, niezależnie od przyjmowanego kształtu, krzywą.
Charakterystyczną cechą wykresów jest to, że na obu osiach mogą być odłożone różne
jednostki pomiaru np. cena w złotówkach a popyt w mln sztuk/miesiąc. Poza tym odmienna może
być również przyjęta na obu osiach skala.
Należy zdawać sobie rzecz oczywista sprawę z faktu, że samo naniesienie dwóch zmiennych na
wykres nie stanowi o powstaniu wiarygodnych zależności przyczynowo  skutkowych. Wykres nie
dowodzi niczego, co wyjaśniałoby sposób, w jaki dwie zmienne wypływają na siebie wzajemnie.
Relacje te mogą być ustalane i wyjaśnione wyłącznie na drodze teoretycznej zaś wykres stanowi
jedynie ich ilustracjÄ™ lub empiryczne potwierdzenie.
Zmiany jednokierunkowe i odwrotnie kierunkowe