12.12.2012

Wykład 10

Temat: Instrumenty polityki pieniężnej.

1. Instrumenty polityki pieniężnej - definiuje się jako (środki) za pomocą, których władze monetarne dokonują zmian w podaży pieniądza.

• Narzędzia polityki pieniężnej to instrumenty pieniężnej polityki procesowej, które mają prowadzić do realizacji celu władzy monetarnej.

Instrumenty polityki pieniężnej:

• o charakterze makroekonomicznym - mają bezpośrednie przełożenie na realizację celu polityki pieniężnej:

• kurs walutowy,

• stopa procentowa,

• podaż pieniądza;

• o charakterze operacyjnym

• Klasyfikacja instrumentów polityki pieniężnej:

Kryteria podziału instrumentów	Typ instrumentu
SPOSÓB ODDZIAŁYWANIA BANKU CENTRALNEGO	Instrumenty oddziaływania bezpośredniego
		Instrumenty oddziaływania pośredniego
	POZYCJA PRZYJMOWANA PRZEZ BANK CENTRALNY WOBEC BANKÓW KOMERCYJNYCH	Środki oddziaływania administracyjnego
		Środki oddziaływania rynkowego
	TYP INSTRUMENTÓW	Instrumenty kontroli ilościowej
		Instrumenty kontroli jakościowej
	OBSZAR ODDZIAŁYWANIA INSTRUMENTÓW	Środki o zasięgu ogólnym
		Środki o zasięgu selektywnym

4. Kryterium sposobu oddziaływania banku centralnego:

• Instrumenty kontroli bezpośredniej, - tj. bezpośredniej kontroli instrumentów finansowych (narzucony poziom stóp procentowych) lub stopnia zaangażowania instytucji finansowych w transakcje (narzucony wolumen depozytów lub kredytów).

• Instrumenty kontroli pośredniej, - które oddziałują na zachowania instytucji finansowych poprzez zmianę w bilansie banku centralnego lub wpływ na ocenę pieniądza banku centralnego.

• Bezpośrednie i pośrednie narzędzia polityki pieniężnej:

INSTRUMENTY BEZPOŚREDNIE/ODDZIAŁYWANIA ADMINISTRACYJNEGO (DYRYŻYSTYCZNE)
KONTROLA STÓP PROCENTOWYCH	Stosowana, gdy władze nie mogą osiągnąć zamierzonego poziomu stóp procentowych działaniami rynkowymi lub, gdy długoterminowa stopa procentowa jest celem polityki monetarnej; górne ograniczenia stóp sprawiają, że kredyty wydają się mniej kosztowne i zachęcają do nadmiernego wykorzystania kapitału;
PUŁAPY KREDYTOWE	Zapewniają efektywną kontrolę nad kredytami bankowymi; stanowią ograniczenie wielkości środków pieniężnych, które mogą być postawione do dyspozycji kredytobiorców i pożyczkobiorców.
USTAWOWE WSPÓŁCZYNNIKI PŁYNNOŚCI	Kreują przymusowy popyt na określone instrumenty (zazwyczaj związane z pożyczkami rządowymi) redukując ich koszty dla emitenta; wypaczają konkurencję narzucając ograniczenia w zarządzaniu aktywami bankowymi; zaburzają proces wyceny walorów i hamują rozwój rynku wtórnego;
PUŁAPY REDYSKONTOWE	Stabilizują międzybankowe stopy procentowe od dołu; wykorzystywane do redyskonta papierów wybranych sektorom, dostarczają płynności wybranym bankom;
KREDYTY BEZPOŚREDNIE	Sposób na dystrybucję kredytów banku centralnego stosowany głównie w celu finansowania konkretnego sektora; proces alokacji takich kredytów charakteryzuje się znaczną dowolnością;
SPRZEDAŻ NA RYNKU PIERWOTNYM PAPIERÓW BANKU CENRALNEGO	Elastyczny instrument zarządzania płynnością krótkoterminową, gdyż inicjatywa jest po stronie banku centralnego, a wielość możliwych papierów i aukcji pozwala na dokładne sterowanie;
SPRZEDAŻ NA RYNKU PIERWOTNYM PAPIERÓW SKARBOWYCH	Zarządzanie długiem publicznym może stać w konflikcie z celami monetarnymi, gdy skarb państwa tak przeprowadza aukcje, by cena pozyskanych środków była poniżej rynkowej;
SWAPY WALUTOWE, BEZWARUNKOWE OPERACJE SPRZEDAŻY I ZAKUPU WALUT	W przypadku dobrze rozwiniętego rynku walutowego i przy nieaktywnym rynku papierów skarbowych swapy mogą stanowić substytut operacji repo na papierach rządowych;
RYNEK WTÓRNY - WARUNKOWE I BEZWARUNKOWE OPERACJE SPRZEDAŻY I ZAKUPU	Mogą być przeprowadzane w systemie ciągłym oraz przy wykorzystaniu różnorodnych papierów wartościowych akceptowanych jako zabezpieczenie, stąd ich znaczna elastyczność;

INSTRUMENTY POŚREDNIE/ZGODNE Z RYNKIEM
REZERWY OBOWIĄZKOWE	Podwyższenie stopy rezerw może być dokonane w przypadku nadwyżkowej płynności banków lub w celu wywołania strukturalnych zmian w popycie na pieniądz rezerwowy; funkcje rezerwy ewoluowały w kierunku stabilizacji stóp procentowych, co można uzyskać przy niskich stopach rezerwy i jej oprocentowaniu;
OKNA REDYSKONTOWE	Poziom stopy redyskontowej bywa sygnalizatorem kierunku polityki monetarnej; początkowy wpływ na rynek jest wyższy niż przy operacjach otwartego rynku; rodzi popyt na papiery wartościowe akceptowane do dyskonta; użyteczność wzrasta, gdy na rynku brak papierów koniecznych do przeprowadzania operacji otwartego rynku
KREDYTY LOMBARDOWE LUB ZADŁUŻENIE W RACHUNKU BIEŻĄCYM	Zadłużenie krótkoterminowe kosztujące więcej niż jakiekolwiek alternatywne źródło środków;
DEPOZYTY BANKÓW W BANKU CENTRALNYM	Ułatwiają zarządzanie płynnością sektora bankowego; pozwalają zminimalizować koszty alternatywne powstałe, gdy banki nie mogą w inny, zyskowniejszy sposób zainwestować nadwyżkowej płynności; ich oprocentowanie ustala bank centralny i stanowi ono najniższą możliwą do uzyskania na rynku stopę zwrotu z inwestycji;
DEPOZYTY SEKTORA PUBLICZNEGO	Możliwe do zastosowana, gdy znana jest wielkość dziennych ruchów środków rządowych z i do systemu bankowego; przemieszczanie depozytów rządowych pomiędzy bankiem centralnym a bankami komercyjnymi może być kluczowym instrumentem niwelującym wpływ ruchów środków rządowych na krótkookresową płynność;
AUKCJE KREDYTOWE	Środek wyceny kredytów banku centralnego używany, gdy rynek nie jest w pełni rozwinięty i nie ma stopy rynku międzybankowego, która mogłaby służyć za punkt odniesienia; ustala się wówczas stopę procentową służącą za taki punkt, jednocześnie alokując kredyty na warunkach rynkowych;

6. Wady instrumentów oddziaływania bezpośredniego:

• stanowią ograniczenie w zawieraniu transakcji ekonomicznie uzasadnionych,

• ograniczają konkurencję między bankami, która przynosi korzyści i kredytobiorcom i deponentom, uniemożliwiają bowiem bankom ekspansję za pomocą oferowania tańszych kredytów i droższych depozytów,

• selektywna kontrola kredytów narzucona na wybrane banki powoduje zniekształcenia na rynku i dodatkowe, trudno mierzalne koszty dla gospodarki,

• sprzyjają rozwojowi transakcji w tzw. szarej strefie i przenoszenia kapitałów pieniężnych za granicę oraz poszukiwania ich za granicą;

• Kryterium typu instrumentów:

• Instrumenty kontroli ilościowej - ukierunkowane na zmiany wielkości obiegu pieniężnego, płynności systemu bankowego lub wielkości kredytu (stopy procentowe banku centralnego, system rezerw obowiązkowych, operacje otwartego rynku i pułapy kredytowe.

• Instrumenty kontroli jakościowej - oddziałują na oprocentowanie, poziom stopy procentowej i strukturę oprocentowania, a także warunki udzielania kredytów przez system bankowy (maksymalne terminy płatności kredytów, określanie celów, na jakie mogą być udzielane kredyty, wymagania formalne stawiane wekslom przyjmowanym do dyskonta, rodzaje papierów wartościowych wykorzystywanych w operacjach otwartego rynku;

• Kryterium obszaru oddziaływania instrumentów:

• Instrumenty kontroli ogólnej oddziałują na wszystkie banki komercyjne równocześnie i z jednakowym natężeniem (polityka rezerw obowiązkowych, kredyty refinansowe, operacje otwartego rynku);

• Instrumentów kontroli selektywnej używa się w tym samym czasie z odmienną intensywnością w odniesieniu do różnych grup banków, osób lub instytucji; takie zróżnicowanie może być prowadzone według regionów, rodzajów kredytów, typu i wielkości banku lub obywatelstwa;

• Instrumenty polityki pieniężnej:

• Rezerwa obowiązkowa

• Stanowi zabezpieczenie dla kredytów, które banki przekazują jako pieniądz wkładowy

• Bezpieczeństwo z rezerwą obowiązkową ma obecnie niewiele wspólnego

• Obecnie dla kreowanego pieniądza nie ma funkcji zabezpieczenia

• Operacje depozytowo-kredytowe

• Operacje otwartego rynku (OOR)

• Współczesna polityka pieniężna to polityka stóp procentowych, stabilizacja rynkowych stóp procentowych staje się niejako celem operacyjnym polityki.

• Rezerwa obowiązkowa:

• Rezerwa obowiązkowa (minimalna)

• Oznacza dla banków komercyjnych obowiązek wprowadzenia na rachunek w banku centralnym środków pieniężnych stanowiących określony procent zgromadzonych przez nie depozytów (wkłady terminowe oraz depozyt a vista)

• Jednocześnie bank centralny może określić rodzaj wkładów podlegających obowiązkowi tworzenia rezerwy oraz różnicować stopę rezerwy w zależności od terminu zobowiązań.

• Podstawowym celem rezerw obowiązkowych jest kształtowanie potencjału kredytowego banków komercyjnych i tym samym regulowanie ilości pieniądza w obiegu.

• Stopa rezerwy jest od depozytu a nie od kredytu!

• Rezerwa obowiązkowa jest jednym z czynników zmienności stóp procentowych na rynku międzybankowym.

• Od rezerwy odchodzi się, ponieważ są dosyć dużym kosztem dla banków komercyjnych.

• Warianty systemu rezerwy obowiązkowej:

ELEMENT SYSTEMU REZERWY OBOWIĄZKOWEJ	NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANE ROZWIĄZANIA
PODMIOT ODPROWADZAJĄCY	Banki lub banki i inne instytucje finansowe; w większości jednakowy obowiązek nakładany jest na wszystkie instytucje bez względu na wielkość czy obszar działania;
PODSTAWA ODPROWADZANIA	Odpowiednio dobrane pasywa instytucji objętych obowiązkiem rezerwowym; zazwyczaj wyłączone są środki pozyskane na rynku międzybankowym, fundusze własne banków oraz środki przeznaczone na specjalne cele;
KALKULACJA PODSTAWY ODPROWADZANIA REZERWY	Wyznacza się długość okresu naliczania - zazwyczaj są to dwa tygodnie lub miesiąc;
USTALENIE DŁUGOŚCI OKRESU UTRZYMYWANIA	Tej samej lub innej długości niż okres naliczania; najczęściej dwa tygodnie lub miesiąc;
RELACJE MIĘDZY OKRESEM NALICZANIA I UTRZYMYWANIA	Najczęściej jest to okres opóźniony, częściowo opóźniony lub równoległy;
SPOSÓB UTRZYMYWANIA REZERWY	System uśredniony lub nieuśredniony (każdego dnia utrzymywania kwota równa rezerwie wymaganej);
POSTAĆ REZERWY	Najczęściej rezerwę utrzymuje się na rachunku bieżącym w banku centralnym; możliwe funkcjonowanie osobnych rachunków rezerwy obowiązkowej; czasem dopuszcza się możliwość utrzymywania rezerwy w formie gotówki w skarbcu do jej pewnej wysokości (np. 10%);
STOPY REZERWY	Najczęściej jednolite; możliwość zróżnicowania w oparciu o: rodzaj wkładów, wielkości wkładów w danej instytucji finansowej, źródła pochodzenia wkładów, waluty zobowiązania, położenia terytorialnego wkładów;
OPROCENTOWANIE REZERWY	Coraz częściej rezerwa jest oprocentowana, poniżej lub na poziomie rynkowym, np. reprezentowanym przez stopę podstawowych operacji otwartego rynku;
ZRYCZAŁTOWANE ODLICZENIA	Związane ze zmniejszeniem ciężaru obowiązku rezerwowego dla mniejszych instytucji;
SANKCJE ZA NIEWYWIĄZANIE SIĘ Z OBOWIĄZKU	Mają motywować instytucje do utrzymywania rezerwy; zazwyczaj jest to oprocentowanie karne lub konieczność założenia nieoprocentowanego depozytu w banku centralnym;

12. Stosunek okresu naliczania do okresu utrzymania rezerwy obowiązkowej:




13. Funkcje rezerwy obowiązkowej:

FUNKCJA	CHARAKTERYSTYKA
OSTROŻNOŚCIOWA	Pierwotna funkcja rezerwy; miała zapewnić ochronę depozytów;
GENEROWANIE ZYSKU BANKU CENTRALNEGO	Aktywna strona bilansu banku centralnego (kredyty udzielane bankom i kupione od banków waluty obce) przynosi dochód; natomiast pasywna strona tego bilansu nie tworzy kosztów lub generuje koszty poniżej rynkowych;
ODDZIAŁYWANIE NA MOŻLIWOŚĆ UDZIELANIA KREDYTU PRZEZ BANKI	Stopa rezerw minimalnych określa potencjał kreacji pieniądza bezgotówkowego w systemie bankowym przez mnożnik kreacji pieniądza (stosunek pieniądza ogółem do pieniądza rezerwowego);
KONTROLA AGREGATÓW PIENIĘŻNYCH	Rezerwę obowiązkową próbowano wykorzystać do bezpośredniej kontroli podaży pieniądza; zmiana wskaźnika rezerwy obowiązkowej nawet o 1% wywołała duży wpływ na rezerwy banków, możliwość udzielania przez nie kredytów, a zatem i na podaż pieniądza;
ZARZĄDZANIE PŁYNNOŚCIĄ SYSTEMU BANKOWEGO	Wymaga to częstych zmian stopy oraz okresu utrzymywania rezerwy obowiązkowej, co ma doprowadzić do stanu pożądanego poziomu płynności w systemie bankowym; funkcja ta nie ma wielkiego znaczenia wobec niskich stóp rezerwy obowiązkowej

14. Stopa rezerw obowiązkowych:

DATA	STOPA REZERW OBOWIĄZKOWYCH
1993 - 09.1994	23,00 %
10.1994 - 05.1996	20,00 %
06.1996 - 01.1997	17,00 %
02.1997 - 08.1999	20,00 %
09.1999 - 01.2002	5,00 %
02.2002 - 09.2003	4,50 %
10.2003 - 05.2009	3,50 %
06.2009 - …	3,00 %

15. Postulaty systemu rezerwy obowiązkowej:

• wykorzystywany w minimalnym zakresie koniecznym do spełnienia celów monetarnych,

• nie był stosowany do depozytów międzybankowych, gdyż oznaczałoby to podwójne opodatkowanie systemu bankowego,

• był stosowany w jednakowym zakresie w stosunku do wszystkich banków i wszystkich typów depozytów,

• nie dotyczył żadnych papierów wartościowych używanych przez bank centralny do przeprowadzania operacji otwartego rynku, ponieważ obniżałoby to efektywność tych operacji.

16. Operacje depozytowo - kredytowe (standing facilities):

• Operacje depozytowe - umożliwia bankom złożenie depozytu - jednodniowej lokaty terminowej w banku centralnym;

• Operacje kredytowe - umożliwia zaciągnięcie kredytu, zazwyczaj jednodniowego, w banku centralnym pod zastaw papierów wartościowych na określonych warunkach i po najwyższym koszcie na rynku;

• Inicjatorem są banki komercyjne. Skierowane są do wszystkich instytucji na równych prawach.

17. Referat: Rodzaje kredytów NBP

• Kredyty refinansowe

• Wspomagają banki komercyjne, gdy brakuje im płynności

• Kredyt lombardowy - kredyt za karę braku środków płynnych

• Kredyt techniczny a lombardowy:

• Różnice:

• Inne rodzaje papierów

• Techniczny jest nieoprocentowany, ale trzeba mieć papiery wartościowe pod zastaw

• Podobieństwa:

• Kredyty jednego dnia,

• Zawsze kredyt redyskontowy jest niżej a lombardowy jest wyżej - okno redyskontowe

• Stopa kredytu redyskontowego nie ma znaczenia kosztowego

Finanse i Rachunkowość	Przedmiot: Polityka pieniężna (wykłady)
Rok akademicki 2012/2013	Semestr I
Prof. dr hab. I. Pyka	Autor notatki: lic. Krzysztof Podgórski

1

---