Ekonomia podaży.

Geneza:

Powstała w latach `70, w okresie szoku naftowego.

• istniała wtedy stagflacja (slubflacja - spadek PNB) - współwystępowanie stagnacji ekonomicznej, bezrobocia i inflacji

• free riders - dużo nadużywających opieki społecznej. W 1940 roku (gdy polityka keynsowska nie była stosowana) 20% dzieci murzyńskich wychowywanych było bez ojca. Dziś odsetek wynosi 80%. Po wprowadzeniu zasiłku dla samotnych matek nie opłacało się mieć mężczyzny, bo zasiłek zabierali.

• zmiany struktury demograficznej społeczeństwa - zwiększenie liczby osób w wieku poprodukcyjnym (przedstawicieli trzeciego wieku), zmniejszenie dzietności rodzin - spowodowało to zwiększenie udziału ludności w wieku produkcyjnym w całości ludności, również z powodu dłuższej nauki.

• nieskuteczność aktywnej makroekonomicznej polityki fiskalnej - np. niemożność obniżenia bezrobocia przez emisję pieniądza.

W momencie wystąpienia powyższych problemów dla ich wyjaśnienia skonstruowano nową aparaturę pojęciową. Nowe pojęcia to:

• krańcowa stopa podatkowa - procent dodatkowego dochodu odprowadzonego do budżetu w postaci podatku.

• domyślna (ukryta) stopa podatkowa - progresja podatkowa ogranicza skłonność do pracy, zwłaszcza w nadgodzinach. Ukryta stopa podatkowa to utracony zasiłek i podatek płacony w momencie podjęcia rejestrowanego zatrudnienia liczony jako procent dochodu.

• bogactwo bierne - bogactwo czynne - ekonomiści podaży analizowali przyczyny bogactwa ludzi. Doszli do wniosku, że bogactwo może mieć charakter bierny (np. spadek lub ciepła posada w monopolu i życie z odpowiednio ulokowanego kapitału) lub czynny - związany z przedsiębiorczością, przy produkcji innowacyjnych dóbr i usług i uzyskiwaniem ponadprzeciętnej stopy zysku. Związane jest to z zakładaniem nowych firm i podejmowaniem ryzyka. Progresja podatkowa tylko teoretycznie prowadzi do redystrybucji dochodów z korzyścią dla najbiedniejszych. Duże firmy mają często dojścia do polityków, mogą przekonywać do wprowadzenia regulacji utrudniających wejście na rynek. Przy odpowiedniej księgowości płacą niewielkie podatki i inwestują np. w nieruchomości i inne dziedziny nieprzedsiębiorcze by zachować stan majątkowy. Bogactwo bierne natomiast nie prowadzi do zmniejszenia biedy i bezrobocia.

• asymetria skutków aktywnej makroekonomicznej polityki fiskalnej - przy stosowaniu aktywnej polityki fiskalnej mamy do czynienia ze zjawiskami polityki lewicowej: w okresie recesji zwiększa się udział państwa w rządzeniu, po niej wycofywanie się państwa z rozbudowanych systemów pomocy jest bardzo trudne. Prowadzi to do tego, że w recesji udział państwa się zwiększa, a w fazie wzrostu nie zmniejsza się.

• krzywa Laffera - na osiach TR - tax revenue, na drugiej stopa podatkowa. Pewne punkty są dwa: zerowe dochody dla 0% i 100%. Nie można jednoznacznie określić stopy podatku maksymalizującego przychody.

• TR

• 0% 100%

• Ekonomiści podaży uważają, że gospodarka składa się z sektora produktywnego i nieproduktywnego (pasożytniczego). Gdy w tym drugim brakuje środków doi się z pierwszych. Punkt maksymalnych przychodów nie może być nazywany punktem optymalnym, bo nie można uznać, że to co najlepsze dla budżetu jest najlepsze dla obywateli.

• Jeżeli istnieją wysokie stawki podatkowe ludzie oszukują fiskusa. Zastępuje się czas pracy czasem wolnym i rekreacją. Obniża się intensywność pracy. Zastępuje się uczestnictwo w rynku działaniami typu „zrób to sam” - zwiększanie kumoterstwa. Powiększa się udział produkcji przeznaczonej do wymiany barterowej. Wzrost atrakcyjności zatrudnienia powiązanego z korzyściami niepieniężnymi. Spadek nakładów w sferze kapitału ludzkiego - silna progresja podatkowa powoduje zmniejszenie intensywności studiowania. Spadek mobilności pracowników - osłabione zróżnicowanie przestrzennego oddziaływania płac. Ucieczka ludzi o najwyższych dochodach do krajów o łagodniejszych systemach podatkowych (Monako, New Jersey, Lichtenstein). Zmniejszenie zainteresowania oszczędzaniem - rozbudowany system zasiłków.

• Część zasobów pracy poświęcanych jest na omijanie przepisów podatkowych.

• Zmniejsza się motywacja do rozszerzania działalności, inwestowania w siebie i przedsiębiorstwo. Pojawia się wywóz (w naszej sytuacji niedostateczny napływ) kapitału.

• Brak warunków rozwoju małych przedsiębiorstw w średnie i duże dające duże wpływy podatkowe.

• Główną przesłanką zakrzywienia krzywej Laffera jest zwiększenia atrakcyjności inwestowania w nieprodukcyjne aktywa (np. dzieła sztuki, nieruchomości) w porównaniu z działalnością produkcyjną. Silna progresja podatkowa skłania do zwiększenia zjawisk ostentacyjnej konsumpcji, bo zmniejsza skłonność do inwestowania.

• Baza podatkowa - to liczba podmiotów płacących podatki uwzględniająca również dochody tych podmiotów. Baza podatkowa zmniejsza się w Sim City jak im zwiększymy podatki.

• taksflacja (pełzanie przedziałowe)

Ekonomiści podaży zastanawiali się nad czynnikami długookresowego wzrostu gospodarczego. Doszli do wniosku, że zależy on od trzech skłonności:

• do pracy

• do inwestycji

• do oszczędzania.

Postulaty ekonomii podaży:

• deregulacja - uproszczenie procedur zakładania nowych przedsiębiorstw, znoszenie ograniczeń intensywności konkurencji (przeciwdziałanie monopolom)

• wprowadzenie konstytucyjnej zasady zrównoważenia wydatków budżetu dochodami. Krzywa Laffera może przesunąć się wyżej na skutek zwiększenia się bazy podatkowej, czyli przy obniżce podatków takiej, która nie będzie tymczasowa. Generalnym postulatem jest zrównoważony i niski budżet.

• redukcja znaczenia sektora publicznego - prywatyzacja i kontraktacja usług publicznych

• intensyfikacja konkurencji na wszystkich możliwych płaszczyznach, również wśród urzędników

• likwidacja obowiązkowych ubezpieczeń społecznych

Postulaty podatkowe ekonomii podaży uszeregowane od najbardziej radykalnych (dotyczą podatku od dochodów indywidualnych):

• podatek ryczałtowy (pogłówny) od siebie i nieruchomości. Krańcowa stopa podatkowa wynosi tu zero.

• likwidacja progresji - podatek liniowy o niskiej stawce

• indeksowanie progów podatkowych - eliminacja taksflacji. Sposób indeksacji: stopa powinna wynosić co najmniej tyle, ile wynosi stopień inflacji + stopa wzrostu dochodu narodowego.

• radykalne podniesienie pierwszego progu dochodów podlegających progresji

• zmniejszenie liczby przedziałów podatku progresywnego - w większości krajów zachodnich jest 4-6 progów.

Ekonomiści podaży za celowe uważają masową edukację ekonomiczną społeczeństwa, by ludzie zrozumieli, że państwo nie jest źródłem dodatkowego dochodu. Pomogłoby to w przetrzymaniu wprowadzania pierwszych postulatów ekonomii podaży.

Celem wprowadzania postulatów ekonomii podaży jest przezwyciężenie stagflacji przez zwiększenie aktywności oddolnej przedsiębiorców. Obniżenie stóp podatkowych może przejściowo doprowadzić do zwiększenia deficytu budżetowego, który zniknie gdy polityka ta będzie konsekwentna.

Postulaty polityki monetarnej:

• w długim okresie zgadzają się z monetarystami (zwiększanie masy pieniądza wraz ze wzrostem gospodarczym)

• doraźne przyspieszenie aktywności gospodarczej przez dodatkową emisję pieniądza przy obniżeniu podatku - tańszy kredyt jako impuls inwestycyjny

Krytyka:

• słabość postulatów ekonomii podaży - konieczność jednoczesnego dokonania wielu zabiegów na gospodarce, w praktyce tego typu koncepcja może być zrealizowana tylko w warunkach większości parlamentarnej rzadkiej w warunkach recesji

• brak pewności aktualnego położenia na krzywej Laffera - czy rzeczywiście obniżenie podatków da zwiększenie skłonności do inwestowania (powinno ono nastąpić szybko dla kompensacji zmniejszenia wpływów budżetowych)

---