ZNAKI CZASU
Termin ten, mający swój rodowód biblijny, wprowadzony został do nauczania społecznego Kościoła przez Jana XXIII w encyklice Pacem in terris, używany w dokumentach społecznych Kościoła ogłaszanych przez Pawła VI i Jana Pawła II oraz w dokumentach Soboru Watykańskiego II. W Biblii termin "znaki czasu" nie jest używany jednoznacznie. Ustalenie jego znaczenia wymaga zawsze analizy egzegetycznej (np. Mt 16, 1-4; Mt 23, 34-36; Łk 8, 54-56; J 6, 30-31). Na ogół "znaki czasu" wiążą się z wydarzeniami wskazującymi na nadchodzącą erę mesjańską lub na zbawczą inicjatywę Boga wobec człowieka. Przejawia się w nich wola Boża w stosunku do ludzi.
W encyklice Pacem in tenis mówi się wyraźnie o znakach czasu takich, jak: awans pod względem gospodarczym i społecznym warstw robotniczych, udział kobiet w życiu publicznym, procesy dekolonizacji czy wreszcie prawa człowieka (PT, 40-42, 143). Szczególnie w Konstytucji duszpasterskiej o Kościele w świecie współczesnym podkreśla się, że w wydarzeniach, potrzebach i pragnieniach ludzi doby obecnej można rozpoznać znaki obecności lub zamysłów Bożych (KDK, 11), a w Dekrecie o posłudze i życiu kapłanów zachęca się ich, by wspólnie z osobami świeckimi rozpoznawali znaki czasu (DK, 9). Jako klasyczne przykłady znaków czasu wymienia się ruch ekumeniczny (DE, 4), wolność religijną (DWR, 15), rozwój i odnowienie liturgii (KL, 43), głębokie i szybkie przemiany społeczne dotyczące spraw społeczno-gospodarczych i kulturalnych (KDK, 4). Mówi się o nowych zjawiskach i procesach społecznych, nie zawsze mających charakter pozytywny, takich jak urbanizacja, industrializacja, środki społecznego przekazu, środowisko naturalne i inne (OA, 21).
Także dokumenty społeczne wydawane przez Jana Pawła II zawierają opisy przemian życia i współżycia ludzi, które mają charakter "znaków czasu". W Sollicitudo rei sodalis ukazana została panorama współczesnego świata zarówno w aspektach negatywnych, jak i pozytywnych. Do pozytywnych znaków obecnych czasów zalicza się m.in. takie zjawiska, jak: pełna świadomość u wielu ludzi własnej godności i godności każdej istoty ludzkiej; troska o pokój i świadomość, że jest on niepodzielny; przekonanie o radykalnej współzależności ludzi i potrzebie solidarności; troska ekologiczna związana z rosnącą świadomością ograniczoności dostępnych zasobów naturalnych; zaangażowanie polityków, ekonomistów, naukowców, pracowników instytucji międzynarodowych i innych w usuwaniu istniejącego w świecie zła, by wszyscy mogli cieszyć się dobrodziejstwami pokoju i żyć zasługującym na to miano życiem.
Ogólnie można by powiedzieć, że termin "znaki czasu" używany bywa na określenie tych wszystkich zdarzeń, zjawisk, procesów i tendencji rozwojowych (nie zawsze pozytywnych), które są charakterystyczne dla określonego okresu historycznego i stanowią wyzwanie, dla działań etyczno-społecznych. Są rozumiane jako szczególne wezwanie Boga stawiające ludziom trudne i głębokie pytania dotyczące sensu ich życia doczesnego i przyszłego oraz ich wzajemnego stosunku do siebie (KDK, 4), prowokujące, a nawet zmuszające do szukania odpowiedzi w sytuacjach, które stale się zmieniają. Poszukiwanie i odczytywanie "znaków czasu" w świetle Ewangelii i w dostosowaniu do mentalności każdego pokolenia jest ważną funkcją Kościoła, przechowującego depozyt wiary i prowadzącego ludzi do zbawienia. Odczytując sytuację człowieka w świecie współczesnym według najważniejszych znaków naszego czasu, Kościół znajduje początek swojej troski o człowieka w Jezusie Chrystusie (RH, 15).