Rozdział 2. Turystyka i sacrum.
2.1. Przyroda i estetyzacja.
Przeżycia o charakterze estetycznym; -Pozaformalne i samorodne piękno
Estetyzacja - przypisywanie faktom naturalnym określonym wartości, czego punktem wyjścia są emocje i spostrzeżenia zmysłowe
Przypisywanie naturze właściwości artystycznych
Porównywanie natury do wytworów ludzkich o charakterze materialnym (np. Zaruskiemu kojarzyły się góry z kolumnami, świątyniami gotyckimi )
2.2. Sakralizacja przyrody.
Estetyzacja prowadzi do aksjologizacji, przybierającej postać sakralizacji gór. Góry zostają nasycone wartościami sakralnymi, odświętnymi; religijnymi i pozareligijnymi. Przypisane są im:
właściwości architektoniczne charakterystyczne dla dzieła sztuki
cechy związane z miejscem kultu religijnego (np. kościół); sztuka sakralna
może mieć charakter:
filozoficzny - może stanowić miejsce zamieszkania ducha czy bóstwa o wydźwięku pozareligijnym (np. Arcyczwórka w poglądach pitagorejczyków,Demiurg w rozważaniach Platona czy Pierwszy Poruszyciel w metafizyce Arystotelesa)
religijny - miejsce pobytu Boga
panteistyczne i panenteistyczne
dzięki czemu góry u Zaruskiego mają właściwości naturalne i nadnaturalne cechują się bytem boskim i są przyczyną lęku przed nieokiełzaną przyrodą (Kierkegard, Otto). Bruno zdaniem, którego Bóg przebywa nawet w pyle (pył ma duszę). Podobnie Zaruski: góry mają duszę i posiada właściwości psychiczne
duch święty nasyca swoją osobą całą przyrodę, działając ujemnie na środowisko naturalne występuje się przeciw Bogu
Paweł z Tarsu - „wasze ciała są świątynią Ducha Świętego”
2.3. Animizacja przyrody.
animizm - forma sakralizacji, możliwość istnienia niematerialnych dusz zdolnych do samodzielnej egzystencji wcielających się w różne postaci.
Zaruski - przyroda ma duszę, duch wędruje nad Orlą Krainą, w Tatrach mieszka bóstwo nieznane; Taylor - góry prawzorem bogów
Ewoluowanie idei sakralizacji - u Zaruskiego - z nadprzyrodzonego i absolutnego w byt o religijnym charakterze, co pozwala wędrowcowi na pokonanie dolegliwości zżyciem sportowym i indywidualnym
2.4. Hilozoizm - w stronę filozofii gór.
wszelka materia jest żywa, uduchowiona i w ruchu
nawiązanie do filozofów - Platon, Bruno, Walter
Zaruski - Tatry żyją życiem odrębnym, traktuje je jak organizm żywy (podobnie jak Tales, Anaksymander, Anaksymenes, Anaksagoras, Heraklit, Demokryt - wg Arystotelesa - pierwsi filozofowie)
Dwa porządki hilozoistycznej wizji świata:
porządek natury - wyższy sprawia, że przyroda jest uporządkowana, cykliczna, doskonała, ma sakralne i animistyczne właściwości
porządek ludzki - u podstaw natury
porządek Heraklitejski - siła kosmiczna jako celowy wysiłek sprawczy odróżniany od ludzkiego rozumu
pitagorejski dualizm - liczby ograniczają, kształtują i regulują przyrodę w sposób harmonijny
wędrowcy postrzegają naturę w relacjach religijnych, pozareligijnych i parareligijnych