OGÓLNE WIADOMOŚCI O PRAWIE
prawo przedmiotowe - zbiór norm ogólnych, pochodzących od organów publicznych, na których straży stoi przymus państwowy
prawo przedmiotowe jest ustanawiane po to, aby przymuszać jego adresatów do zachowania zgodnego z normami, które to prawo wyznacza
prawo dzielimy na:
*prawo zwyczajowe *prawo stanowione (prawo pisane)
prawo stanowione tworzą kompetentne organy państwowe przez uchwalanie lub wydawanie aktów normatywnych
prawo przedmiotowe to ogół przepisów zawartych w aktach normatywnych i norm prawa zwyczajowego, obowiązujących w danym państwie
prawo podmiotowe to ogół uprawnień przypisanych jednostce na określonej podstawie, którą stanowią z reguły normy prawa przedmiotowego
prawo podmiotowe to możność określonego zachowania się lub też możność domagania się określonego zachowania od osób do tego zobowiązanych, wynikająca z norm prawa przedmiotowego
podział praw podmiotowych:
względne i bezwzględne
majątkowe i niemajątkowe
zbywalne i niezbywalne
funkcje prawa: kontrola zachowań, rozdział dóbr i ciężarów (obciążeń), regulacja konfliktów, kontrola zachowań - stosuje się system sankcji i nagród
rozdział dóbr i ciężarów - sprawiedliwość: formalna
(reguła równej miary, podobne traktowanie),
materialna (kto/co należy do danej kategorii),
rozdzielcza (każdemu wedle potrzeb/zasług),
wymienna (chcącemu nie dzieje się krzywda),
proceduralna (bezstronność, niezawisłość sądu,
równość stron, prawo do obrony)
regulacja konfliktów - konflikty: zbiorowe,
indywidualne
metody rozstrzygania konfliktów: tryb umowny
(porozumienie stron), mediacyjny (mediator),
arbitrażowy (arbiter), adjudykacyjny (postępowanie
sądowe)
2.norma moralna
3.norma prawna - reguła postępowania chroniona przez
państwo, która jednej stronie przyznaje uprawnienia
(prawo podmiotowe), a na drugą nakłada obowiązki
odpowiadające temu uprawnieniu
o obowiązujących normach prawnych można się
dowiedzieć z aktów normatywnych
przepis prawny jest elementarną jednostką
systematyzacyjną aktu normatywnego (artykuł,
paragraf, punkt, podpunkt, zdanie w artykule)
w aktach normatywnych czytamy przepisy prawne,
a odczytujemy zakodowane w nich normy prawne
norma prawna składa się z hipotezy, dyspozycji i
sankcji
hipoteza - określenie adresata normy i sytuacji
(zdarzenia prawnego)
dyspozycja - wzór powinnego zachowania się
sankcja - konsekwencje niezachowania się w sposób
wskazany w hipotezie
koncepcje budowy normy prawnej: dwuczłonowa
(H+D, H+S), trójczłonowa (H+D+S), dwuczłonowa
norm sprzężonych (H1+D+H2+S)
kryterium zachowania: zakazujące, nakazujące,
upoważniające, mieszane
sposób obowiązywania normy: dwukierunkowo
bezwzględnie obowiązujące (imperatywne, dokładnie
tak), jednokierunkowo bezwzględnie obowiązujące
(semiimperatywne, swoboda w jedną stronę: nie
mniej/nie więcej), względnie obowiązujące
(dyspozytywne, pełna swoboda)
4.stosunek prawny to stosunek społeczny uregulowany
przez przepisy prawne
zdarzenie prawne to fakt powodujący
powstanie/ustanie/zrfiianę treści stosunku prawnego (w
hipotezie normy prawnej)
podmioty stosunku prawnego - osoby, organy,
strony
przedmioty stosunku prawnego - rzeczy, dobra
treść stosunku prawnego - wzajemne prawa i
obowiązki stron
5.
hierarchia aktów normatywnych
Konstytucja
ratyfikowane umowy międzynarodowe (konwencje)
ustawy (w tym kodeksy) rozporządzenia z mocą ustawy (Prezydent RP)
rozporządzenia wykonawcze
akty prawa miejscowego
wszystkie powyższe są powszechnie obowiązujące nie obowiązujące powszechnie (wiążą tylko podporządkowane organy):
uchwały kolegialnych, centralnych organów administracji rządowej
zarządzenia Prezydenta RP lub ministrów wewnętrzne: regulaminy Sejmu i Senatu ogłaszanie aktów normatywnych:
Dziennik Ustaw RP (Konstytucja, konwencje międzynarodowe, ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy, rozporządzenia Prezydenta RP, rozporządzenia wykonawcze centralnych organów administracji rządowej)
Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski* (zarządzenia Prezydenta RP, uchwały RM, zarządzenia Prezesa RM)
dzienniki urzędowe ministrów oraz dzienniki urzędowe organów centralnych (akty normatywne organu wydającego ten dziennik)
wojewódzkie dzienniki urzędowe (akty prawa miejscowego)
6.
prawo przedmiotowe: prawo międzynarodowe
publiczne (stosunki między państwami, organizacjami
międzynarodowymi), prawo wewnątrzpaństwowe
(obowiązuje na terytorium państwa)
prawo publiczne (strony nie mają równorzędnego
stosunku prawnego) - konstytucyjne, administracyjne,
finansowe, karne
prawo prywatne (status stron jest równorzędny) -
cywilne, rodzinne i opiekuńcze, pracy, ubezpieczeń
społecznych
gałęzie prawa
prawo materialne (uprawnienia i obowiązki
podmiotów) a prawo formalne (procedura)
europejskie prawo wspólnotowe: pierwotne i pochodne
prawo wspólnotowe, ma pierwszeństwo przed prawem
krajowym
7.
typ stosowania prawa: sądowy (prawo stosują sądy)
i kierowniczy (prawo stosują organy administracji)
ignorantia iuris nocet - nieznajomość prawa szkodzi,
nikt nie może zasłaniać się nieznajomością prawa
nie wolno stosować i wymagać znajomości przepisów
prawa, które nie zostały jeszcze ogłoszone
normy kolizyjne: H+D
w D są łączniki - kryteria, z powodu których do
rozstrzyganej sytuacji stosuje się prawo określonego
państwa
podstawy łączników:
obywatelstwo, miejsce zamieszkania, siedziba osoby
prawnej, siedziba przedsiębiorstwa, miejsce położenia
rzeczy, wybór prawa, miejsce zdarzenia
kolizja praw w czasie:
ustawa wchodzi w życie z dniem w niej określonym
(domyślnie po 14 dniach od ogłoszenia),
ustawa nie działa wstecz (lex retro non agit), ustawa
późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą, ustawa
szczególna wyłącza ustawę ogólną
jeżeli zdarzenie wywołuje skutki prawne pod rządem
następujących po sobie ustaw, to każda z nich jest
właściwa do oceny tych skutków prawnych, które
powstały w czasie jej obowiązywania
nowa czy dotychczas obowiązująca? nowa
8.
wykładnia zmierza do ustalenia rzeczywistej treści
przepisów prawnych
wykładnia: gramatyczna (definicje legalne, kontekst
językowy, reguły rozumowania prawniczego).
systemowa (inne przepisy, zasady danej gałęzi prawa),
funkcjonalna (celowościowa, ze względu na cel)
luka w prawie (uzupełnianie: w drodze analogii z
ustawy - podobny przepis, przez analogię z prawa -
ogólne zasady)
moc obowiązująca wykładni:
powszechnie wiążąca (autentyczna - organ, który
ustanowił przepis; legalna - wskazany przez
ustawodawcę organ)
ograniczona moc wiążąca (organ stosujący prawo, organ
odwoławczy, SN)
bez mocy wiążącej (każdy)