PRAWO KONSTYTUCYJNE
Prawo konstytucyjne normuje podstawowe zasady
ustroju państwowego, wolności, prawa, obowiązki
obywatelskie, podstawy systemu prawnego (źródła
prawa) państwa i jego finansów publicznych, ogólne
zasady ustroju organów władzy i innych organów
konstytucyjnych oraz samorządu terytorialnego
Źródłami prawa konstytucyjnego są Konstytucja,
ustawy konstytucyjne, ustawy inne nlz
konstytucyjne, uchwały organów władzy (mające
umocowanie w Konstytucji), orzecznictwo sądów
(wtymTK)
Konstytucja - podstawowe źródło prawa
konstytucyjnego, ustawa zasadnicza państwa, podstawa ustroju państwa oraz systemu prawnego, uchwalona
przez Zgromadzenie Narodowe, przyjęta w referendum,
obowiązuje od 2.04.1997
zwyczaj konstytucyjny (np. lewica i prawica w
Sejmie)
2.
zasady konstytucyjne rozstrzygają o ustroju państwa
i o systemie sprawowania władzy:
zasada suwerenności narodu, niepodległości i
suwerenności Państwa, demokratycznego państwa
prawnego, podziału władz, społecznej gospodarki
rynkowej, przyrodzonej godności człowieka
funkcja ustawodawcza (Sejm i Senat), wykonawcza
(Prezydent RP, Rada Ministrów), sądownicza (sądy i
trybunały)
sądy powszechne, szczególne (administracyjne i
wojskowe). Sąd Najwyższy, TKI Trybunał Stanu
w Polsce jest parlamentarny system rządów
Konstytucja odrzuca liberalne rozumienie
gospodarki rynkowej i dopuszcza ingerencją
państwa w sprawy gospodarcze; podstawy: wolność
gospodarcza, własność prywatna, solidarność, dialog,
współpraca partnerów społecznych
3.
Konstytucja kładzie nacisk na podmiotowość
człowieka
wolność człowieka jest niezbywalna i pierwotna
wszyscy są równi wobec prawa
wolność zrzeszania się, wolność wyboru i wykonywania
zawodu oraz miejsca pracy, minimalne wynagrodzenie
za pracę, zabezpieczenie społeczne na wypadek
choroby, starości, bezrobocia, prawo do ochrony
zdrowia, do nauki, wolność twórczości artystycznej,
badań naukowych, nauczania, korzystania z dóbr
kultury, ochrona praw dziecka, zasada ochrony
środowiska, ochrona konsumentów
skarga konstytucyjna może być wniesiona do TK po
wyczerpaniu drogi prawnej w ciągu 3 miesięcy od
doręczenia prawomocnego wyroku/decyzji. TK bada
zgodność ustawy z Konstytucją
obowiązki obywatelskie: wierność wobec państwa,
troska o dobro wspólne, przestrzeganie prawa,
ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych, obronaOjczyzny (służba wojskowa), dbałość o stan środowiska
naturalnego
4.
organy władzy ustawodawczej: Sejm i Senat - dwie
izby parlamentarne (Zgromadzenie Narodowe),
przedstawiciele Narodu
Sejm
460 posłów, wybory powszechne, rówfie, bezpośrednie,
proporcjonalne, tajne
kadencja =4 lata (wyjątkowo może być inaczej),
kadencja kończy się w dniu poprzedzającym dzień
zebrania się Sejmu następnej kadencji
działa na posiedzeniach, pierwsze zwołuje PRP,
przewodniczy Marszałek Senior (powołany przez PRP
spośród najstarszych posłów), wybiera się nowego
Marszałka, wicemarszałków, sekretarzy Sejmu,
dotychczasowy rząd podaje się do dymisji
organy kierownicze Sejmu: Marszałek Sejmu,
Prezydium Sejmu, Konwent Seniorów
organy pomocnicze Sejmu: komisje sejmowe
struktury organizacyjne posłów: kluby, koła, zespoły
poselskie
Marszałek Sejmu: reprezentuje Sejm, przewodniczy
obradom, Prezydium Sejmu, Konwentowi Seniorów,
administruje Sejmem, jest drugą osobą w Państwie,
przewodniczącym ZN, zarządza wybory prezydenckie,
zastępuje PRP
Prezydium Sejmu: Marszałek+wicemarszałkowie (nie
jest organem konstytucyjnym), uprawnienia dot. Toku
prac Sejmu, sytuacji prawnej posłów (kar), regulaminu
Sejmu
Konwent Seniorów:
Marszałek+wicemarszałkowie+przewodniczący klubów,
organ doradczy Prezydium
Komisje sejmowe: rozpatrują, opiniują, przygotowują
sprawy - przedmioty obrad Sejmu, istnieją stałe i
nadzwyczajne komisje
Kompetencje Sejmu: funkcja ustrojodawcza
(Konstytucja), ustawodawcza (ustawy), kreacyjna
(powoływanie organów, TS, TK, Prezesa NBP, Prezesa
NIK, RPO - Prezes RM ubiega się o udzielenie mu wotum
zaufania, w przypadku wotum nieufności Sejm wybiera
PRM), kontrolna (absolutorium - akceptacja budżetu)
posłowie mogą składać interpelacje (kontrola rządu
- ew. debata), zapytania ustne (uzyskanie
informacji)
komisje sejmowe i NIK kontrolują Sejm, NIK co rok
przedstawia sprawozdanie Sejmowi
Senat
100 senatorów; wybory powszechne, bezpośrednie, tajpe, nie są równe w sensie materialnym (limit na województwa), zasada większości zwykłej (Sejm -proporcjonalne, PRP - większość bezwzględna), kadencja Sejmu=kadencja Senatu organy wewnętrzne Senatu: Marszałek, Prezydium Senatu, Konwent Seniorów, komisje senackie Kompetencje Senatu: funkcja ustrojodawcza (Konstytucja), ustawodawcza, kreacyjna (Prezes NIK, RPO, KRRiT, 2 członków KRS)
Władza wykonawcza Prezydent RP
Wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, tajnych, na 5 lat, głowa państwa, organ władzy wykonawczej, organem pomocniczym jest Kancelaria PRP, najwyższy przedstawiciel RP w stosunkach wewn. i międzynarodowych, nadaje ordery, odznaczenia, obywatelstwo, stanowiska cywilne i wojskowe, prawo łaski, ratyfikuje umowy międzynarodowe, zwierzchnik Sił Zbrojnych, zarządza wybory do Sejmu i Senatu, ma prawo inicjatywy ustawodawczej, prawo weta, podpisuje ustawy, desygnuje PRM, odwołuje ministra, przewodniczy Radzie Gabinetowej, mianuje sędziów na wniosek KRS, powołuje I Prezesa SN, prezesów SN, Prezesa i Wiceprezesa TK, Prezesa NSA, 1 członka KRS, występuje z wnioskami do TK i TS, nie jest silnym organem władzy wykonawczej, wydaje akty prawne PRP może stanąć przed TS za naruszenie Konstytucji, ustawy, przestępstwo
Rada Ministrów
Prezydent desygnuje nowego PRM, który proponuje skład rządu; PRP powołuje PRM wraz z członkami RM; PRM przedstawia wniosek o udzielenie wotum zaufania; w razie nieudzielania w.z. Sejm wybiera PRM i członków rządu, a PRP powołuje RM; gdyby i ten sposób okazał się nieskuteczny, PRP powołuje PRM i RM, Sejm udziela w.z.; jeśli nie otrzymają w.z. PRP zarządza nowe wybory RM: PRM i ministrowie + ew. wiceprezesi RM, przewodniczący komitetów (KBN) - organ kolegialny przedstawicielem rządu w województwie jest wojewoda
Kompetencje RM
domniemanie kompetencji (we wszystkich sprawach polityki państwa RM posiada kompetencję, chyba, że w danej sprawie zastrzeżono właściwość innych organów państwowych lub organów samorządu terytorialnego) RM zapewnia wykonanie ustaw, ma prawo inicjatywy ustawodawczej, wydaje rozporządzenia wykonawcze, podejmuje uchwały, koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej, chroni interesy Skarbu Państwa, uchwala projekt budżetu, zapewnia bezpieczeństwo zewn. i wewn. państwa, porządek publiczny, zawiera umowy międzynarodowe, posiada kompetencje wobec samorządu terytorialnego Prezes RM
nie jest organem władzy wykonawczej, jest szefem rządu, kieruje pracami RM, zapewnia wykonanie polityki RM, koordynuje pracę członków RM, jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej oraz korpusu służby cywilnej, sprawuje nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego, wydaje rozporządzenia wykonawcze Ministrowie
Kierują określonymi działami administracji rządowej (ministrowie resortowi), wydają rozporządzenia wykonawcze, RM może uchylić rozporządzenie ministra Ministrowie bez teki = ministrowie nie kierujący resortem.
Członkowie RM ponoszą odpowiedzialność przed TS za naruszenie Konstytucji, ustaw, przestępstwo, przed Sejmem odpowiedzialność solidarną i indywidualną
Sądy i trybunały
trzecia władza, władza sądownicza, wymiar
sprawiedliwości w RP sprawują: SN, sądy powszechne,
administracyjne, wojskowe; niezależność organizacyjna
funkcjonalna
Sędziowie: niezawiśli (podlegają tylko Konstytucji i
ustawom), sędzia jest powoływany na czas
nieoznaczony przez PRP na wniosek KRS
Zadaniem KRS jest stać na straży niezależności sądów i
niezawisłości sędziów; sędziowie są nieusuwalni, mają
immunitet sędziowski, nie mogą być
zatrzymani/aresztowani, nie mogą należeć do partii
politycznej, związków zawodowych.
Kategorie sądów: SN, sądy powszechne, sądy
administracyjne, sądy wojskowe
SN:
nadzór nad działalnością sądów powszechnych i
wojskowych, kasacje, I Prezes SN powoływany przez
PRP na 6 lat, PRP powołuje prezesów izb: Cywilnej, Karnej, Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych, Wojskowej
sądy powszechne:
rejonowe, okręgowe, apelacyjne
organem sądu rejonowego jest prezes, organami sądu
okręgowego i apelacyjnego są prezes i kolegium
sądy szczególne: sądy administracyjne i wojskowe (sądy
garnizonowe, okręgowe - nadzór sprawuje Izba
Wojskowa SN)
TK:
Organ władzy sądowniczej w celu badania konstytucyjności i legalności aktów normatywnych i umów międzynarodowych oraz wykonywania innych zadań określonych w Konstytucji; podstawą prawną funkcjonowania TK jest Konstytucja oraz ustawa o TK; TK orzeka w sprawie skarg konstytucyjnych. Każdy sąd może przedstawić TK pytanie prawne. 15 sędziów, na 9 lat, organy: Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK, Prezes TK. Sędziowie TK są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji. Pełny skład = minimum 9 sędziów, orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne
TS:
orzeka o odpowiedzialności konstytucyjnej osób
zajmujących najwyższe stanowiska państwowe za
naruszenie Konstytucji lub ustawy, orzeka o
odpowiedzialności karnej;
odpowiedzialność przed TS ponoszą: PRP, PRM,
członkowie RM, Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie
KRRiT, Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych, TS orzeka o
pozbawieniu mandatu posła/senatora za złamanie
konstytucyjnego zakazu
Za naruszenie Konstytucji i ustaw TS wymierza kary:
utratę prawa wyborczego, zakaz zajmowania
kierowniczych stanowisk, utratę orderów, tytułów
honorowych
PRP ponosi przed TS odpowiedzialność konstytucyjną i
karną
TS: przewodniczący (I PSN), 2 zastępców, 16 członków,
TS orzeka w I i II instancji
NIK:
Naczelny organ kontroli państwowej, działa na zasadzie
kolegialności. Kontroluje z punktu widzenia legalności,
gospodarności, celowości, rzetelności lub wykonania
budżetu państwa, gospodarki finansowej i majątkowej.
NIK podlega Sejmowi.
Prezes NIK: na 6 lat, obiektywny, ma immunitet
formalny
Kolegium NIK: Prezes, 2-4 wice, dyrektor generalny
NIK, 14 członków powoływanych przez Sejm; ma
uprawnienia zatwierdzające, stanowiące i opiniodawcze
RPO: stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela, niezawisły, niezależny, na 5 lat powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, corocznie informuje SiS o swojej działalności, immunitet formalny, nietykalność
KRRIT:
stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji,
samodzielności nadawców
funkcje: prawodawcza, kontrolna, opiniodawczo-
programowa, koncesyjna, kreacyjna
Członkowie: 9 = 4 (Sejm) + 2 (Senat) + 3 (PRP), na 6
lat, niezależni, bezstronni