Podstawy

Podstawy

prawa

prawa

Dr inż.

Dr inż.

Aleksander

Aleksander

Gwiazda

Gwiazda

Wymiar

sprawiedliwości

Wykład 4

Plan wykładu

Plan wykładu



Wymiar sprawiedliwości

Wymiar sprawiedliwości



Sądy powszechne

Sądy powszechne



Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy



Sędziowie

Sędziowie



Organy pomocnicze

Organy pomocnicze

Wymiar

Wymiar

sprawiedliwości

sprawiedliwości

Definicja wymiaru sprawiedliwości

Wymiar

sprawiedliwości

to

trzeci

podstawowy kierunek działalności państwa.
Jego zadaniem jest rozstrzyganie sporów i
konfliktów prawnych. Zadanie to jest
realizowane

przez

organy

wymiaru

sprawiedliwości. Wymiar sprawiedliwości
rozstrzyga przede wszystkim spory cywilne
i karne.

Wymiar

Wymiar

sprawiedliwości

sprawiedliwości

Typy spraw

Sprawa cywilna to sprawa z powództwa
cywilnego. Dotyczy z reguły spraw majątkowych,
rodzinnych, pracowniczych itp. Sprawa ta toczy
się w trybie procesu cywilnego. Występują też
spray cywilne nieprocesowe (np. o uznanie osoby
za zmarłą). W sprawie cywilnej występują: powód
i pozwany.

Sprawa

karna

to

sprawa

z

powództwa

prokuratorskiego.

Dotyczy

popełnienia

przestępstwa (naruszenia kodeksu karnego).
Sprawa ta toczy się w trybie procesu karnego. W
sprawie karnej występuje oskarżyciel i oskarżony.

Wymiar

Wymiar

sprawiedliwości

sprawiedliwości

Organizacja wymiaru

sprawiedliwości

• organy orzekające (jurysdykcyjne) - sądy
• organy współdziałające (prokuratura,

adwokatura, radcowie prawni, notariat)

Wymiar

Wymiar

sprawiedliwości

sprawiedliwości

Sądy

Zadaniem

sądów

jest

wymierzanie

sprawiedliwości tzn. rozstrzyganie spraw
cywilnych i karnych opierając się na
przepisach prawa.

Sądy są niezawisłe. To znaczy, że przy
wydawaniu wyroku sędzia ma kierować się
wyłącznie przepisami prawa. Nie podlega on
nikomu,

nawet

najwyższym

organom

państwa.

Wymiar

Wymiar

sprawiedliwości

sprawiedliwości

Ustrój sądownictwa

Sądy dzielą się na sądy powszechne i
szczególne.

Sądy

funkcjonują

w

oparciu

o

zasadę

instancyjności. To znaczy, że od wyroku
sądowego przysługuje każdemu możliwość
odwołania się do sądu wyższego szczebla.
Zapewnia to uniknięcie możliwych pomyłek
sądowych.

Sądy powszechne

Sądy powszechne

Instancje sądowe w Polsce

• sądy rejonowe
• sądy okręgowe
• sądy apelacyjne

Sądy powszechne

Sądy powszechne

Sądy rejonowe

Sądy te są sądami pierwszej instancji i
rozpatrują wszelkie sprawy należące do
sądów powszechnych. Tworzy się go dla
jednej lub większej liczby gmin. Sądy
tworzy i znosi Minister Sprawiedliwości.

Sądy powszechne

Sądy powszechne

Wydziały sądu rejonowego

• cywilny
• karny
• rodzinny i nieletnich

• pracy
• ksiąg wieczystych

Sądy powszechne

Sądy powszechne

Prezes sądu rejonowego

• kieruje sądem i reprezentuje go na

zewnątrz

• pełni czynności z zakresu administracji

sądowej

• jest zwierzchnikiem służbowym sędziów
• powierza sędziom pełnienie funkcji

Organem sądu rejonowego jest jego
prezes.

Powołuje

go

Minister

Sprawiedliwości. Kadencja prezesa trwa 4
lata.

Sądy powszechne

Sądy powszechne

Sądy okręgowe

Sądy te są sądami drugiej instancji sądów
powszechnych i rozpatrują wszelkie
odwołania

od

rozstrzygnięć

sądów

rejonowych. Tworzy się go dla dwóch lub
większej obszarów właściwości sądów
rejonowych. Ponadto rozpatrują jako sądy
pierwszej instancji sprawy o większym
znaczeniu dla państwa.

Sądy powszechne

Sądy powszechne

Sprawy w sądach okręgowych jako

sądach pierwszej instancji

• ochrona praw autorskich i patentowych

• roszczenia wynikające z prawa prasowego

• zbrodnie

• przestępstwa przeciwko podstawowym

interesom politycznym i gospodarczym
państwa

• puszczanie w obieg fałszywych pieniędzy

• sprowadzanie powszechnego

niebezpieczeństwa

Sądy powszechne

Sądy powszechne

Wydziały sądu okręgowego

• cywilny
• karny
• penitencjarny

• pracy
• ubezpieczeń społecznych
• gospodarczy

Sądy powszechne

Sądy powszechne

Prezes i Kolegium sądu

okręgowego

Organem sądu okręgowego jest jego
prezes i kolegium sądu. Prezesa sądu
powołuje

Minister

Sprawiedliwości.

Kadencja prezesa trwa 6 lat. Obowiązki
prezesa sądu okręgowego są takie same
jak prezesa sądu rejonowego.

Sądy powszechne

Sądy powszechne

Zadania kolegium sądu

okręgowego

• ustalanie podział czynności w sądzie
• opiniowanie kandydatów na sędziów
• opiniowanie kandydatów na

wiceprezesów sądu

• rozpatrywanie odwołania od

rozstrzygnięć prezesa sądu.

Do zadań kolegium sądu należą:

• wydział ochrony konkurencji

(sąd antymonopolowy)

• wydział rejestrowy

Sądy powszechne

Sądy powszechne

Specyfika sądu okręgowego w

Warszawie

W sądzie okręgowym w Warszawie działają:

Sądy powszechne

Sądy powszechne

Sądy apelacyjne

Sądy te są sądami trzeciej instancji
sądów

powszechnych

i

rozpatrują

wszelkie odwołania od rozstrzygnięć
sądów okręgowych. Tworzy się go dla
dwóch lub większej obszarów właściwości
sądów okręgowych.

Sądy powszechne

Sądy powszechne

Wydziały sądu apelacyjnego

• cywilny
• karny
• pracy i ubezpieczeń społecznych

Ponadto w sądzie apelacyjnym w Warszawie
działa Wydział Lustracyjny

Sądy powszechne

Sądy powszechne

Organy sądu apelacyjnego

Organem sądu okręgowego jest jego
prezes i kolegium sądu. Prezesa sądu
powołuje

Minister

Sprawiedliwości.

Kadencja prezesa trwa 6 lat.

Obowiązki prezesa sądu apelacyjnego i
jego kolegium są takie same jak dla sądu
okręgowego.

Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy jest naczelnym organem
sądowym

w Polsce, powołanym do

sprawowania nadzoru w zakresie orzekania
nad wszystkimi innymi sądami.

Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy

Zadania Sądu Najwyższego

• rozpoznawanie środków odwoławczych

• rozpoznawanie rewizji nadzwyczajnych i

kasacji

• podejmowanie uchwał zawierających

interpretację przepisów

• udzielania odpowiedzi na pytania prawne

• rozpoznawania innych spraw

przewidzianych przez ustawy

Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy

Wydziały Sądu Najwyższego

• Izbę Cywilną
• Izbę Karną
• Izbę Administracyjną, Pracy i

Ubezpieczeń Społecznych

• Izbę Wojskową

Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy

Organy Sądu Najwyższego

Na czele Sądu Najwyższego stoi Pierwszy
Prezes Sądu Najwyższego powoływany
przez Sejm na wniosek Prezydenta spośród
sędziów

Sądu

Najwyższego.

Jego

zastępcami są Prezesi Izb powołani przez
Prezydenta.

Sądy szczególne

Sądy szczególne

Definicja

Sądy te są powołane do rozpatrywania
określonych rodzajów spraw. Są to sądy
specjalistyczne

o

ściśle

wytyczonym

zakresie spaw.
Do sądów szczególnych zalicza się:

• sądy wojskowe

• Naczelny Sąd

Administracyjny

Sądy szczególne

Sądy szczególne

Sądy wojskowe

Sądy wojskowe rozpatrują wyłącznie
sprawy

karne.

Podlegają

im

osoby

wojskowe. Osoba cywilna podlega tym
sadom tylko w szczególnych przypadkach
(szpiegostwo).

Sądy szczególne

Sądy szczególne

Naczelny Sąd Administracyjny

Zadaniem

Naczelnego

Sądu

Administracyjnego

jest

orzekanie

w

sprawach

wykonywania

administracji

państwowej pod względem zgodności z
prawem (kryterium legalności). Nie ma
sądów administracyjnych różnych instancji
lecz występuje tylko Naczelny Sąd
Administracyjny.

Sądy szczególne

Sądy szczególne

Zadania NSA

NSA orzeka w sprawach skarg na:

• decyzje administracyjne

• bezczynność organów administracji publicznej

• postanowienia wydane w postępowaniu

administracyjnym

• postanowienia wydane w postępowaniu

egzekucyjnym

• akty lub czynności z zakresu administracji

publicznej dotyczące przyznania, stwierdzenia
albo uznania uprawnienia lub obowiązku
wynikającego z przepisów prawa

• uchwały organów samorządu terytorialnego

• akty nadzoru nad działalnością organów

samorządu terytorialnego

Sędziowie

Sędziowie

Sędziowie

Sędziego na urząd powołuje Prezydent.

Sędzia przechodzi w stan spoczynku w
dniu 65 urodzin.

Sędziowie

Sędziowie

Wymogi stawiane sędziom

• posiadająca obywatelstwo polskie

• korzystająca z pełni praw cywilnych i

obywatelskich

• nieskazitelnego charakteru

• po studiach prawniczych w Polsce i

posiadająca tytuł magistra prawa (lub po
studiach prawniczych za granicą, które
zostały w Polsce uznane)

• zdolna, ze względów zdrowotnych, pełnić

obowiązki sędziego

• po zdanym egzaminie sędziowskim lub

prokuratorskim

• pracująca w charakterze asesora sądowego

lub prokuratorskiego co najmniej 3 lata
lub referendarza sądowego co najmniej 5
lat

• w wieku co najmniej 29 lat

Sędziowie

Sędziowie

Krajowa Rada Sądownictwa

Krajowa

Rada

Sądownictwa

strzeże

niezawisłości sędziowskiej i niezależności
sądów. Rada może zarządzić:

• wizytację pracy sądu

• lustrację pracy

sędziego

Sędziowie

Sędziowie

Zadania Krajowej Rady

Sądownictwa

• podejmowanie uchwał o wystąpieniu do

Trybunału Konstytucyjnego

• rozpatrywanie i ocenianie kandydatów na

sędziów

• przedstawianie Prezydentowi wniosków o

powołanie sędziów

• rozpatrywanie wniosków o przeniesienie

sędziów stan spoczynku

• rozpatrywanie wniosków o powrót sędziów

ze stanu spoczynku do pracy

• wybieranie rzecznika dyscyplinarnego

• wyrażanie opinii w sprawie wybierania

prezesów sądów

• uchwalanie zbioru zasad etyki pracy

sędziego

Organy pomocnicze

Organy pomocnicze

Prokuratura

Prokuratura

jest

organem

państwowym

powołanym

do

strzeżenia

praworządności

oraz

czuwania nad ściganiem przestępstw.
Przestępstwa rozumiane są jako
czyny naruszające prawo karne.

Prokuraturę

stanowi

Prokurator

Generalny wraz z podległym mu
aparatem.

Prokuratorem

Generalnym z urzędu jest Minister
Sprawiedliwości.

Organy pomocnicze

Organy pomocnicze

Zadania prokuratury

• prowadzenia lub nadzorowanie postępowania

przygotowawczego w sprawach karnych

• wytyczanie powództw i składanie wniosków oraz

udział w postępowaniu sądowym

• podejmowanie środków zmierzających do

prawidłowego i jednolitego stosowania prawa

• sprawowanie nadzoru nad wykonywaniem wyroków

w sprawach karnych

• prowadzenie badań nad przestępczością

• zaskarżanie do sądów decyzji administracyjnych

• koordynowanie działalności w zakresie ścigania

przestępstw

• współdziałanie z innymi organami w celu

zapobieganiu przestępczości

• opiniowanie aktów normatywnych

Organy pomocnicze

Organy pomocnicze

Adwokatura

Adwokatura

składa

się

z

ogółu

adwokatów

i

aplikantów

adwokackich na terenie kraju. Jej
zadaniem jest udzielanie pomocy
prawnej osobom i organizacjom.
Adwokaci

prowadzą

działalność

indywidualnie (kancelarie) albo łączą
się w spółki.

Organy pomocnicze

Organy pomocnicze

Radcowie prawni

Radcowie prawni świadczą pomoc

prawną na rzecz podmiotów, których
są pracownikami lub z którymi mają
umowę.

Organy pomocnicze

Organy pomocnicze

Notariat

Notariat jest instytucją, mającą na

celu

zapewnienie

bezpieczeństwa

obrotu prawnego i jego zgodności z
obowiązującym prawem. Notariusze
występują

w

charakterze

osób

zaufania publicznego. Ich zadaniem
jest

sporządzanie

aktów

notarialnych.

Organy pomocnicze

Organy pomocnicze

Sądy polubowne

Sądy te nie mają zazwyczaj charakteru

stałego i są sądami państwowymi.
Sądy

polubowne

mogą

być

powoływane na podstawie umowy
stron

w

celu

rozstrzygnięcia

istniejącego między nimi sporu.
Umowa ta nosi nazwę zapisu na sąd
polubowny. Sądy polubowne oprócz
poleganiu na zapisach prawa mogą
również orzekać w oparciu o zasadę
słuszności, poczucie sprawiedliwości
itp.

Podsumowanie

1.Praca administracji regulowana jest

przez prawo, którego celem jest
ochrona słabszej strony stosunku
administracyjno-prawnego.

2.Ostateczna

kontrole

na

pracą

administracji sprawują sądy.

3.Sądownictwo

i

administracja

zorganizowane jest według zasady
instancyjności aby spełnić rygory
rzetelności postępowania.

Dziękuję z uwagę