Podstawy

Podstawy

prawa

prawa

Dr inż.

Dr inż.

Aleksander

Aleksander

Gwiazda

Gwiazda

Wiadomości wstępne

Wykład 1

Plan wykładu

Plan wykładu



Teoria prawa

Teoria prawa



Systematyka prawa

Systematyka prawa



Filozofia prawa

Filozofia prawa



Prawo konstytucyjne

Prawo konstytucyjne

Prawo to zespół norm wydanych lub
usankcjonowanych przez państwo i
zagwarantowanych

przymusem

państwa.

Teoria prawa

Teoria prawa

Definicja prawa

Ogólnie systemy prawa dzielą się na
prawo

stanowione

i

prawo

precedensowe.

Drugi

podział

dzieli

prawo

na

zwyczajowe i prawo umowne.

Teoria prawa

Teoria prawa

Rodzaje prawa

Prawo jest nierozerwalnie związane z
państwem.

Prawo

jest

stanowione

lub

sankcjonowane przez państwo

Prawo stanowi zbiór uporządkowany.

Teoria prawa

Teoria prawa

Cechy prawa

Teoria prawa

Teoria prawa

Cele prawa

•Prawo służy do kontrolowania

ludzkich zachowań

•Prawo służy do rozdziału dóbr i

ciężarów

•Prawo służy do rozstrzygania

konfliktów

Teoria prawa

Teoria prawa

Źródła prawa

Źródłem prawa jest sformalizowany
akt władzy państwowej zawierający
przepisy prawne.
Na źródła prawa składają się między
innymi:

• ustawy

• rozporządzenia

• uchwały

• zarządzenia

Praworządność jest to taki stan
faktyczny, w którym podstawowe
dziedziny stosunków społecznych są
uregulowane przepisami prawnymi i
przepisy te są przez organy państwa
ściśle przestrzegane.

Teoria prawa

Teoria prawa

Definicja praworządności

Stosowanie

prawa

polega

na

posługiwaniu się przez organy państwa
przepisami

prawnymi

jak

instrumentami

służącymi

podejmowaniu decyzji.

Teoria prawa

Teoria prawa

Definicja stosowania prawa

Świadomość

prawna

to

ocena

obowiązującego

prawa

przez

społeczeństwo i postulaty dotyczące
zmiany prawa w pożądanym przez
społeczeństwie kierunku.

Teoria prawa

Teoria prawa

Definicja świadomości prawnej

Stosunek prawny to stosunek społeczny
uregulowany przez prawo.

Teoria prawa

Teoria prawa

Definicja stosunku prawnego

W każdym stosunku występuje 5
elementów:

Teoria prawa

Teoria prawa

Elementy stosunku prawnego

• prawo podmiotowe

• obowiązek odpowiadający prawu
podmiotowemu

• podmiot prawa

• podmiot obowiązku

• przedmiot stosunku prawnego

Zdarzenie prawne to takie zdarzenie,
które pociąga za sobą powstanie,
zmianę lub rozwiązanie stosunku
prawnego.

Teoria prawa

Teoria prawa

Definicja zdarzenia prawnego

Zdarzenia prawne dzielą się na:

Teoria prawa

Teoria prawa

Rodzaje zdarzeń prawnych

• zdarzenia

• działania

Działania dzielą się na:

• czyny

• akty prawne

Teoria prawa

Teoria prawa

Definicja czynu

Czynem w prawie określa się każde
uzewnętrznione

zachowanie

się

człowieka, sterowane jego psychiką
i

mające

doniosłość

prawną

(społeczną).

Rozróżnia się czyny dozwolone i
zabronione.

Teoria prawa

Teoria prawa

Definicja aktu prawnego

Akt prawny to ujęty w odpowiedniej
formie wyraz woli państwa. Może być
ogólny lub indywidualny, normatywny
lub nienormatywny.

Akt prawny normatywny musi być
publikowany.

Obszerny akt normatywny nosi nazwę
kodeksu.

Teoria prawa

Teoria prawa

Rodzaje aktów prawnych

• czynności prawne

• akty administracyjne

• orzeczenia sądowe
konstytutywne

Akty prawne to:

O luce prawnej mówimy gdy brak jest
norm społecznych dla takiego stosunku
społecznego, który, biorąc pod uwagę
całokształt

obowiązującego

prawa,

powinien być uregulowany.

Teoria prawa

Teoria prawa

Definicja luki prawnej

Lukę w prawie wypełnia się na
zasadzie:

• analogii ustawy

• analogii prawa

Norma

prawna

to

wynikająca

z

przepisów reguła postępowania, wydana
lub usankcjonowana przez państwo,
zagwarantowana przymusem państwa.

Norma prawna ma charakter ogólny i
dwustronny.

Teoria prawa

Teoria prawa

Definicja normy prawnej

Norma prawna może być:

Teoria prawa

Teoria prawa

Cechy normy prawnej

• imperatywna (bezwzględnie
obowiązująca)

• dyspozytywna (względnie
obowiązująca)

Norma prawna może być:

• moralnie pozytywna

• moralnie negatywna

• moralnie obojętna

Norma prawna składa się z: hipotezy,
dyspozycji oraz sankcji.

Kto

zatrudnia

lub

powierza

wykonywanie

innej

pracy

bezrobotnemu,

nie

zawiadamiając

właściwego powiatowego urzędu pracy,
podlega karze grzywny.

hipoteza: nie zawiadamiając ...
dyspozycja: podlega ...
sankcja: wysokość grzywny

Teoria prawa

Teoria prawa

Konstrukcja normy prawnej

Przepisem nazywamy elementarną
część

ustawy

lub

innego

aktu

normatywnego. Przepisem jest więc
artykuł, paragraf, punkt, ustęp itd.

Teoria prawa

Teoria prawa

Definicja przepisu prawnego

Teoria prawa

Teoria prawa

Wykładnia prawa

Wykładnią czyli interpretacją prawa jest
zespół czynności zmierzających do
ustalenia właściwej treści norm prawny,
zawartych w przepisach. Wykładnia
może być stwierdzająca, ścieśniająca
lub rozszerzająca.

Teoria prawa

Teoria prawa

Rodzaje wykładni prawa

Wykładnia prawa dzieli się na:

• autentyczną

• legalną

• praktyczną

• doktrynalną

Teoria prawa

Teoria prawa

Metody wykładni prawa

Wykładnia prawa może być dokonana
metodą:

• historyczną

• systematyczną

• celowościową

• słowną

Systemem prawa nazywa się całokształt
obowiązujących w państwie przepisów, z
uwzględnieniem

ich

podziału

na

gałęzie, oraz zespół zasadniczych idei
przewodnich, na których opiera się
ustrój państwa, a także podstawowe
idee prawne.

Systematyka

Systematyka

prawa

prawa

Definicja systemu prawa

Systematyka

Systematyka

prawa

prawa

Podział prawa

Prawo dzieli się na:

• publiczne i prywatne

• materialne i formalne

• międzynarodowe i
wewnętrzne

• prawo konstytucyjne

• prawo
administracyjne

• prawo finansowe

• prawo cywilne

• prawo rodzinne

• prawo pracy

• prawo karne

• prawo procesowe

Systematyka

Systematyka

prawa

prawa

Gałęzie prawa

Prawo

Prawo

konstytucyjne

konstytucyjne

Definicja konstytucji

Konstytucja to akt normatywny o
najwyższej mocy w systemie prawnym
państwa. Zasadniczo w formie jednego
aktu prawa pisanego. Konstytucja
określa

zasady

ustroju

państwa,

ustrój,

kompetencje

i

relacje

naczelnych organów państwa oraz
podstawowe

wolności,

prawa

i

obowiązki obywateli.

Konstytucja w sensie teoretycznym
jest ustawą.

•konstytucja może być

zmieniona tylko w
szczególnym trybie

•wszystkie akty prawne muszą

być zgodne z konstytucją

Prawo

Prawo

konstytucyjne

konstytucyjne

Szczególne cechy konstytucji

Prawo

Prawo

konstytucyjne

konstytucyjne

Zasady prawa konstytucyjnego

•Zasada suwerenności Narodu
•Zasada demokratycznego państwa

prawnego

•Zasada pluralizmu politycznego
•Zasada społecznej gospodarki

rynkowej

•Zasada podziału władzy

Prawo

Prawo

konstytucyjne

konstytucyjne

Zasada trójpodziału władzy

Według tej zasady w państwie
powinny istnieć trzy autonomiczne
ośrodki władzy, niezależne od siebie
i wypełniające różne zadania:

• władza
ustawodawcza

• władza
wykonawcza

• władza sądownicza

Prawo

Prawo

konstytucyjne

konstytucyjne

Definicja organu państwowego

Organem

państwowym

jest

odpowiednio

zorganizowana

instytucja, utworzona na podstawie
przepisów prawa i powołana do
wykonywania określonych zadań w
imieniu państwa.

Organy

państwowe

pełnią

rolę

reprezentantów

państwa

na

poszczególnych

odcinkach

życia

społecznego.

Prawo

Prawo

konstytucyjne

konstytucyjne

System organów państwowych

Zgodnie z zasadą trójpodziału
władzy istnieją następujące organy
państwa:

•organy ustawodawcze (Sejm i

Senat)

•organy wykonawcze (Prezydent,

Rada Ministrów, Prezes Rady
Ministrów, wojewodowie itd.)

•organy sądowe (niezawisłe sądy i

trybunały)

Prawo

Prawo

konstytucyjne

konstytucyjne

Sejm

Jeden z dwóch organów ustawodawczych
RP. Wybierany na 4-letnią kadencję.
Składa się z 460 posłów. Wybory są
powszechne,

równe,

bezpośrednie,

proporcjonalne i tajne. Wybory do Sejmu
zarządza Prezydent. O ważności wyborów
decyduje Sąd Najwyższy. Sejm może się
rozwiązać lub zostać rozwiązany przez
Prezydenta w przypadkach określonych w
konstytucji.

Prawo

Prawo

konstytucyjne

konstytucyjne

Posłowie na sejm

Poseł do Sejmu ma dwa szczególne
przywileje: nietykalność i immunitet.
Posłowie posiadają prawo inicjatywy
ustawodawczej.

Posłowie

są

reprezentantami

narodu,

nie

obowiązują

ich

więc

instrukcje

udzielane przez wyborców. Posłowie
mogą tworzyć własne organizacje w
Sejmie – kluby poselskie. Nie są one
jednak organami Sejmu.

Prawo

Prawo

konstytucyjne

konstytucyjne

Prezydent

Prezydent

jest

najwyższym

przedstawicielem

państwa

w

stosunkach

wewnętrznych

i

zewnętrznych. Jest też najwyższym
zwierzchnikiem

sił

zbrojnych.

Wybierany jest na 5-cio letnią
kadencję

w

wyborach

powszechnych,

równych,

bezpośrednich i tajnych. Kandydat
na

Prezydenta

musi

mieć

ukończone 35 lat.

Prawo

Prawo

konstytucyjne

konstytucyjne

Kompetencje prezydenta

Do kompetencji Prezydenta
należą:

•występowanie do Sejmu z

wnioskiem o powołanie
prezesa NBP

•nadawanie obywatelstwa

polskiego

•powoływanie sędziów

•stosowanie prawa łaski

•nadawanie orderów i

odznaczeń

Prawo

Prawo

konstytucyjne

konstytucyjne

Rada Ministrów

Jest organem władzy wykonawczej, który
na co dzień kieruje państwem.
Rada ministrów w szczególności:

•zapewnia wykonanie ustaw

•wydaje rozporządzenia z mocą ustawy

•kieruje pracą wszystkich pozostałych

organów administracji państwowej

•chroni interesy Skarbu Państwa

•sporządza projekt budżetu i zapewnia

jego wykonanie

•zapewnia bezpieczeństwo państwa

Prawo

Prawo

konstytucyjne

konstytucyjne

Terenowe organy administracji

państwowej

Organy te dzielą się
na:

•organy administracji

ogólnej (wojewodowie)

•organy administracji

specjalnej (podlegają
poszczególnym ministrom
– np.: izby skarbowe)

Podsumowanie

1.Prawo związane jest z państwem.

2.Podstawowe

zasady

prawne

wyznacza konstytucja.

3.Każda ustawa musi by zgodna z

konstytucją.

Dziękuję z uwagę