Zasoby wodne: - wody opadowe, - wody podziemne głębokie nie zasilają wód powierzchniowych ,są odcięte od niekorzystnych wpływów oddziaływania człowieka. Wysokiej jakości przeznaczone do celów konsumpcyjnych, przemysł może korzystać z tych wód ale tylko do celów farmaceutycznych, spożywczych. Starsze niż czwartorzędowe:
- wody powierzchniowe-jest to roczna wielkość odpływu rzecznego pochodząca z odpływu powierzchniowego oraz z wód gruntowych płytkich
Średni odpływ z terenu Polski wynosi 60 km3 wody Różnica miedzy zasobami wodnymi brutto a zasobami nienaruszalnymi-zasoby wodne netto (dyspozycyjne). Koniecznośćzachowania zasobów nienaruszalnych: - ekosystem (zniszczenie życia samej rzeki), - względy sanitarne (nadmierne zanieczyszczenie). Stan średni niski -przepływ średni niski SNQ. SNQ(0,2-1,0). 0,2-zlewnie posiadają podatność na degradacje .1,0 obszry zurbanizowane ,uprzemysłowione ,zlewnie silnie przekształcone. Zasoby wodne brutto 60 km3.Zw brutto\ilośc M kraju --- jednostkowe zasoby wodne brutto. Ilość wody jaką ma do dyspozycji w ciągu roku (zasoby wodne światowe 40000km3]. Świat 7300m3/M* rok. Europa 4,500m3/M*r. Trzykrotnie niższy od średniej europejskiej ,4-5 razy niższy od średniej światowej Ilość wody - Dostępność [<1000- Skrajnie mała,1000-2000 - bardzo mała , 2000-5000 - mała, 5000-10000 - średnia, 10000-20000 - powyżej średniej, 20000-50000 duża,>50000 - bardzo duża].
Czynniki ograniczające korzystanie z zasobów wodnych: - nierównomierność zasilania (przestrzenna i czasowa), - wyższe opady obszary górskie, pojezierze mazurskie, niższe opady środkowa Polska ,wielkopolska,kujawy ,okolice Gopła <450 mm. W miesiącach letnich czerwiec , sierpień spada 40% opadów, - nierównomierność odpływu,- losowość opadów i odpływów,1954r37,5km3 61%średni, 19812,25km3 50% ?, - zachowanie przepływu nienaruszalnego, - -zanieczyszczenie wód na skutek działania przemysłu ,związane z okresem ostatnich 40 lat.
Klasyfikacja: I - nadające się do zaopatrzenia ludności w wodę, II - nadające się do zaopatrzenia ludności w wodę po uprzednim uzdatnieniu , hodowli zwierząt, III - przemysł wymagający inną jakość niż woda do picia.
Przekroczenie zdolności do samooczyszczania się rzeki - proces fizyczno biologiczny polegający na samoistnym zmniejszeniu się stopnia zanieczyszczenia wód, wyst kilka procesów biochemicznych i fiz.:- biodegradacja związków organicznych (ulegają mineralizacji), - sedymentacja zawiesin (powolny proces wytrącania się zawiesin z źródła pod wpływem siły ciężkości), - adsorbcja (proces skupiania się substancji rozpuszczalnych zanieczyszczonych na powierzchni ciała stałego lub gazu, - niewspółmierność potrzeb wodnych w stosunku do zasobów, - niedostateczne rozpoznanie wód podziemnych..
BILANSOWANIE WODY
Sporządzenie prawidłowego bilansu wodnego wymaga znajomości, jaka ilość wody potrzebna jest poszczególnym działom produkcji i jakiej jakości i ilości trzeba dostarczać.
Bilans wody i ścieków stanowi tabelaryczne zestawienie zapotrzebowania na wodę do zaspokojenia wszystkich potrzeb technologicznych i innych i dodatkowo może zawierać informacje dotyczące sposobu krążenia i sposobu wykorzystania wody.
Najbardziej ogólny bilans stosowany w momencie określonej wstępnej lokalizacji: znana jest wstępna lokalizacja, planowana wielkość i rodzaj produkcji. Polega ona na zastosowaniu jednostkowych wskaźników zużycia wody.Bardziej szczegółowe bilansowanie odbywa się na etapie założeń techniczno- ekonomicznych i w czasie wykonywania projektu technicznego. Potrzebna jest szczegółowa znajomość technologii produkcji, wyposażenie działów produkcji w maszyny urządzenia, liczba i struktura zapewnionych zmianowość w zakładzie(czy jest i w jakim zakresie), przeznaczenie wody. Najbardziej dokładne informacje o z użyciu wody i emisji ścieków pochodzą z istniejących zakładów, są one najbardziej dokładne.
1. BILANS WODY BYTOWO GOSPODARCZEJ
Przeprowadzane oddzielnie dla każdego działu, potrzebne są dane: -liczba zatrudnionych z podziałem na zmiany, -zapotrzebowanie na cele higieniczno gospodarcze z podziałem na średnie i maksymalne na poszczególnych zmianach, -zapotrzebowanie na wodę na cele użyteczności publicznej z uwzględnieniem strat powstających w tych miejscach , -natężenie odpływu ścieków byt.-gosp., średnie i maksymalne w ciągu zmiany
2. BILANS WODY TECHNOLOGICZNEJ I ŚCIEKÓW
Dużo bardziej szczegółowy niż poprzedni, może odnosić się nawet do poszczególnych urządzeń: -dane dotyczące produkcji zakładu: jednostka produkcji, wielkość produkcji(roczna miesięczna dobowa), liczba godzin pracy, produkcja godzinowa maksymalna godzinowa, -wskaźniki zużycia wody na jednostkę produkcji lub na urządzenie, -współczynnik nie równomierności zużycia wody charakteryzuje on wahania zużycia wody wynikające z nierytmiczności zużycia , -zużycie wody dla określonej produkcji w przeliczeniu na czas pracy, określa się też awaryjne zapotrzebowanie na wodę, odnosi się to awarii sieci zasilającej lub pompowni przyjmuje się 50-85% zapotrzebowanie średniego, -określenie planowych przestojów( czas przeznaczony na konserwację urządzeń, przeglądy remonty), -straty wodne - powstałe w produkcji, ścieki odprowadzane do kanalizacji, straty na parowanie, -zapotrzebowanie na wodę dodatkową (uzupełniającą straty) , -ilość wody zwrotnej , -przeznaczenie wody zasilającej , -jakoś wody zasilającej( parametry fizyczne i chemiczne, temp. ciśnienie), -zmiany jakości wody po jej wykorzystaniu ( w jakim zakresie jak jest dużo zanieczyszczona), -wymagania uzdatniania wykorzystanej wody- jakie metody zastosować aby wodę zużytą doprowadzić do stanu takiego do oczyszczalni , -przeznaczenie zużytej wody .
GRAFICZNA PREZENTACJA BILANSU WODNO-ŚCIEKOWEGO
Wykres strumieniowy jest graficzną metodą prezentacji bilansu (wykres strumieniowy SANKEY'A (bilans ciepła)- BOLBERITZA ( bilans wodno-ściekowy). Metoda polega na wykreślnym oznaczaniu strumieniem albo pasem o szerokości proporcjonalnej do ilości wody, biegu wody od ujęcia przez poszczególne działy zakładu aż do odbiornika ( rysunki dotyczące pochodzenia wody, odprowadzenia wody ściekowej, obchodzenia się z wodą i ze ściekami). Dwa sposoby: 1)wykres pełny i jest on barwny czyli jakość wody (ścieków) różnicuję się kolorami:2) wykres uproszczony w wersji czarno białej szlafura lub kreskowanie. Szerokość można przyjąć objętość wody, przepływ lub objętość w zależności od ilośći produktu.
MYCIE POWIERZCHNI I URZĄDZEŃ W celu zachowania odpowiednich warunków higieniczno sanitarnych należy stosować dwa rodzaje mycia: 1) CIP(Clearing in Place)- w pełni zautomatyzowany proces mycia niewymagający demontażu urządzeń stosowany do mycia wewnętrznych powierzchni zbiorników, rurociągów, urządzeń rozlewczych i innych maszyn, których produkt w czasie produkcji znajduje się w ruchu. Ze zbiorników zawierających środek myjący (w większych ilościach woda) pobierany jest środek myjący, który przebywa tę samą drogę jaką pokonuje produkt w czasie produkcji. W systemie tym wykorzystywana jest siła chemiczna środka myjącego, właściwości chemiczne jak i efekt mechaniczny związany z jego przepływem. Powinno zachowywać się odpowiednie warunki temperaturowe, odpowiednie stężenie, czas trwania mycia i zachowanie przepływu turbulencyjnego. Zestaw zbiorników zawierająca różne czynniki chemiczne, urządzenia kontrolująco sterujące, urządzenia dozujące środek myjący. Wadą tego systemu jest to że po zaprojektowaniu nie mamy kontroli czy mycie jest skuteczne. . Przykład : - wstępne płukanie wodą 3-5 min, -spływ popłuczyn 3min, -mycie zasadowym roztworem myjącym 30-50 min, -spływ roztworu zasadowego 1-3 min, -pośrednie płukanie wodą 5 min, -spływ wody i mycie kwaśnym roztworem 10-15 min, -posrednie płukanie woda 2-3 min, -spływ wody do 3 min, -płukanie srodkiem dezynfekującym 15-20 min, -spływ środka dezynfekującego do 3 min, -końcowe płukanie wodą do 5 min. Łącznie daje to cykl trwający ok. 2 godzin.2.) COP (Clerning off Place)- mycie ręczne lub częściowo zautomatyzowane wymagające wstępnego przygotowania urządzeń i bardzo często ich demontażu: a) mycie ręczne uważane za najtańsze, b) mycie mechaniczne: - wg stosowanych urządzeń: ozonowiarki, myjki butelek, do mycia środków transportu, - ze wzg na ciśnienie: mycie niskociśnieniowe i wysokociśnieniowe, - wg preparatów stosowanych do mycia: roztworu, piany, żelu. Skład piany 2%, na 500 litrów piany przypada 1 litr środka myjącego, 49 l wody i 450 l powietrza.
PRZEMYSŁ PALIWOWO-ENERGETYCZNY. Na przykładzie elektrowni i elektrociepłowni. Energia elektryczna wytwarzana jest w tzw. turbozespołach. Składają się one z 2 turbin parowych kondensacyjnych oraz z generatorów prądu zmiennego. Do procesu jest niezbędna woda, którą doprow. się do kotła parowego gdzie jest podgrzewana (paliwo-węgiel), przechodząc w stan gazowy. Przegrzana para wodna o wys. temp. i wys. ciśnieniem trafia do turbozespołu gdzie rozprężona porusz turbiny. Następnie opuszcza turbiny i następuje jej schłodzenie (kondensacja) i jest zawracana do kotła parowego. Woda ta znajduje się w ciągłym obiegu i musi być intensywnie uzdatniana. Procesy te są źródłami znacznej ilości ścieków. Część ścieków związana jest z paliwem (węgiel) ponieważ w czasie spalania powstają b. duże ilości odpadów w postaci żużla i popiołu. W przypadku węgla o gorszej jakości, wielkość produkcji odpadów może wynosić 30-40% wsadu. Jedyna racjonalna metoda transportu to hydrotransport. W przypadku elektrowni i elektrociepłowni dwa źródła ścieków: 1) zasadnicze procesy produkcji. - chłodzenie kondensatorów, turbin, gospodarka paliwami stałymi. 2) proces uzdatniania wody dla procesów technicz.: płukanie filtrów, odsalanie obiegów, regeneracja jonitów, odsalanie kotłów. Jakość ścieków: Ad. 1) odcieki z placu składowego węgla - wody opadowe infiltrują w głąb, są silnie zanieczyszczone zw. zawieszonymi do 2500g/m3, - z odsalania - zawiesiny i subst. rozpuszczone, - odcieki ze składowisk żużla i popiołu - silnie alkaliczny odczyn pH=8-12.Oczyszczanie: - klarowanie, - odolejowanie. Ścieki powstające na stacji uzdatniania: - neutralizacja i odprowadzanie do kanalizacji, - całkowita likwidacja poprzez odparowanie.
PRZEMYSL MASZYNOWY: Podstawowe procesy to: toczenie, frezowanie i wiercenie. Aby nie doszło do nadmiernego nagrzania lub zużycia stosuje się chłodzenie strefy obróbki. Najskuteczniejsze jest chłodzenie emulsją olejowo-wodną, chłodzenie emulsyjne zawiera: olej, składniki zabezpieczające przed korozją, skład. zmniejszające podatność na degradację biolog. chłodzenia. Na terenie zakładu do oleju dodaje się wodę i następuje jej zmieszanie. Na skutek pracy urządzeń następuje zanieczyszczenie chłodziwa. Najczęściej mechaniczne poprzez opiłki metali a ponadto następuje zmniejszenie ilości oleju w emulsji ponieważ olej spala się a częściowo osadza się na obrabianych przedmiotach. Ubytek oleju uzupełnia się ale i tak po pewnym czasie następuje starzenie się chłodziwa. Zużyte chłodziwo stanowi ścieki o wysokim stężeniu i jest to uciążliwe dla środ. Zawiera subst. powierzchniowo czynne tj. stabilizatory emulsji: glikole azotyny preparaty bakteriobójcze, czasem siarkowodór. I. Podczyszczanie chłodziw, czyli ich regeneracja: 1) oddzielenie zaniecz. mechanicznych cięższych od wody w wyniku sedymentacji lub filtracji, 2) dodanie utleniacza w celu utlenienia prod. rozkładu, 3) dodanie środka dezynfek. w celu odświeżenia chłodziwa, 4) dodanie oleju (uzupełnienie). Regeneracja chłodziwa przedłuża jego żywotność ale po pewnym czasie trzeba je wymienić. II. Neutralizacja ścieków poprzez rozdzielenie faz emulsji typu olej-woda: 1)wirowanie, 2) koagulacja, 3) elektrokoagulacja, 4) flotacja ciśnieniowa, 5) ultrafiltracja, 6) spalanie. Zastosowanie każdego procesu jest uzależnione od zawartości oleju w wodzie (1-100g/m3).
PRZEMYSŁ CELULOZOWO-PAPIERNICZY: Podstawowym surowcem jest drewno a następnie makulatura. Celulozę prod. się 2 metodami: 1) met. siarczynową - m. tradycyjna rzadko dziś stosow. powoduje duże zużycie wody, zrzut uciążliwych ścieków. 2) met. siarczanowa - nowsza i korzystniejsza dla środ. Procesy główne: a) przygotow. surowca, jego rozdrobnienie, b) roztwarzanie nawałnika, c) od powstałej masy celul. oddziela się ług, d) sortowanie i mycie masy, e) odwadnianie masy, f) bielenie związkami chloru, g) ponowne odwadnianie masy, h) suszenie. Z prod. masy związane jest duże zużycie wody, w starszych techno. 100-200m3/t prod., obecnie 30m3/t. Jak oczyszcz. ścieki: 1) można zmniejszyć ilość poprzez częściową utylizację ścieków np. utylizacja ługów poprzez fermentację alkoholową w metodzie siarczanowej średnio z 1tony masy można uzyskać 75l etanolu, co powoduje zmniejszenie zan. w ściekach. 2) oczyszcz. ścieków w warunkach naturalnych ścieki dostarczane są na użytkow. rolnicze, hydrauliczne rozdeszczowanie ścieków nad użytkami powoduje wzrost żyzności gleby. 3) oczyszcz. w stawach o dużej objęt., na tyle dużej że zatrzymują ścieki - sztucznie napowietrzane. 4) oczyszcz. biologiczne w osadnikach czynnych lub w warunkach beztlenowych. Transport - największe zużycie wody jest związane z funkcjonowaniem myjni. W obiektach jest mycie pojazdów, co przebiega w sposób mechaniczny. Środek myjący zawiera poza wodą środki konserwujące. Przyjmuje się, że na umycie samochodów osobowych potrzeba 0,5m3 wody, a ciężarowego 1 m3. W transporcie woda ma zastosowanie także w zakładach naprawczych. Może być stosowana do odtłuszczania demontowanych pojazdów. A ponadto do mycia placów, baz paliwowych itp. Wymagania wodne: dla transportu jakość wykorzystywanej wody ma duże znaczenie. Na podstawie badań stwierdzono, że woda powinna być trzeciej klasy czystości. Ścieki powstające po transporcie: Głównym zanieczyszczeniem wody są zanieczyszczenia mechaniczne tzn. mineralne jak piasek. I są poddawane sedymentacji. W przypadku myjni ścieki zawierają oleje i chemiczne środki dodawane są, w celu poprawienia skuteczności mycia. Aby oczyścić ścieki z zawiesin naftowych stosuje się separatory grawitacyjne, które są też odolejaczami. Obecnie stosuje się układy zamknięte i flotację ciśnieniową. Często zanieczyszczenia są gromadzone i prowadzone do oczyszczalni.
PRZEMYSŁ ROLNO-SPOŻYWCZY, NP. CUKROWNIA Przemysł ten zużywa dużo wody. Zarys produkcji: - pracują one w systemie kombinowanym, co jest związane z pozyskiwaniem surowców; - surowiec trafia do zakładu i jest rozładowywany hydraulicznie, kierowany do kanałów spławnych, dalej do separatorów, gdzie następuje oddzielanie zanieczyszczeń organicznych. Surowiec jest odwodniany. Wędrują buraki na składowisko, a dalej do rynien spławakowych, na których zainstalowane są łapacze liści itp. Buraki kierowane są na tzw. krajalnice. Następuje ich rozdrobnienie (powstaje krajanka). Krajanka przesyłana jest do ekstraktorów, uzyskuje się sok ekstrakcyjny, który podlega podgrzaniu, oczyszczaniu, filtrowaniu, odwadnianiu. Odwodniony sok jest zagęszczony, podgrzany do 90˚ i poddawany krystalizacji. Cukier krystaliczny jest odwirowany, suszony i pakowany.Cukrownia nie wymaga wody o dobrej jakości. Korzysta się z wód powierzchniowych, które charakteryzują się niezbyt dobrą jakością. W wyniku nieoszczędnej gospodarki wodnej cukrownia może z nich korzystać. W latach 70 cukrownie zużywały średnio wodę w ilości 5500% na buraka. W '92 r. 1000% na buraka; '95r. 113% na buraka; '99-2000r. 43% na buraka. Spadek zużycia wody związany jest z zastosowaniem obiegów zamkniętych. Ścieki i sposoby ich oczyszczania: - są to wody barometryczne, czyli kondensaty z filtrów próżniowych, wody kondensacyjne i chłodnicze. Charakteryzują się nie dużym zanieczyszczeniem. Nie wymagają specjalnego oczyszczania, ale tylko podczyszczania. - Ścieki ze spławiaków i płuczek: to grupa ścieków o zmiennym zanieczyszczeniu. W trakcie kampanii ich jakość pogarsza się, tzn. wzrasta zanieczyszczenie. Ścieki zawierają wiele zanieczyszczeń mechanicznych. - Ścieki silnie zanieczyszczone, pochodzące z odwadniania wysłotków, z płuczek filtracyjnych.- Fermentacja metanowa wspomagana osadem czynnym. - Zastosowanie zbiorników akumulacyjnych.
PZREMYSŁ MLECZARSKI Produkcja i przetwórstwo mleka w Polsce spełnia ważną rolę w rolnictwie, przemyśle spożywczym i gospodarce żywnościowej kraju. Polska jest 3 na świecie producentem mleka (w Polsce powstało około 2% światowej produkcji mleka w 2003r.) oraz 5 na świecie eksporterem mleka. Dominującą rolę w polskiej produkcji i przetwórstwie odgrywa mleko krowie.Na rynku działa spora liczba niewielkich zakładów oraz mniej liczna grupa zakładów o znaczącej produkcji, w tym zakłady przetwarzające 40tys. do 800tys. litrów mleka dziennie. Branża mleczarska obejmuje zakłady o zróżnicowanym asortymencie produkcji. Najczęściej spotykane produkty to: - mleko spożywcze (m.in. mleko o różnej zawartości tłuszczu, mleko zagęszczone, mleko o przedłużonej trwałości UHT), - sery twarogowe (m.in. twaróg, twarożki homogenizowane i termizowane), - sery dojrzewające (twarde, półmiękkie i miękkie), - mleko w proszku (o różnej zawartości tłuszczu), - masło, - śmietana i śmietanka - napoje mleczne (m.in. maślanka, jogurt, kefir).Utrzymywanie czystości: Decydujące znaczenie w przemyśle mleczarskim ma higiena żywności. Zarówno surowiec jak i półprodukty oraz gotowe wyroby stanowią doskonała pożywkę dla drobnoustrojów, a przestrzeganie higieny produkcji jest nieodzownym warunkiem właściwego przebiegu procesu technologicznego i uzyskania gotowego wyrobu o wymaganej jakości. Jakość wyrobów mleczarskich normowana jest w szeregu przepisów i norm (międzynarodowych, krajowych i zakładowych). Wymogi dotyczące standardów obowiązujących produkty przeznaczone do spożycia narzucają m.in. zasady dotyczące metod i częstotliwości mycia. Najczęściej stosowanym rozwiązaniem są centralne stacje mycia wykorzystujące tzw. metodę CIP (: clean in place; czasem stosowany bywa polski akronim CSM: centralna stacja mycia).Zasada działania systemu polega na wydzieleniu w zakładzie urządzeń służących do mycia i dezynfekcji jako osobnego zespołu, usytuowanego tak, aby zapewnić jak najkrótszą drogę przewodom odprowadzającym i doprowadzającym środki myjące ze stacji CIP do przeznaczonych do mycia poszczególnych linii produkcyjnych i urządzeń. Mycie w systemie CIP oznacza mycie instalacji technologicznej bez konieczności jej demontażu. Czynnik myjący zostaje doprowadzony do mytego obiektu i przepływa przez jego wszystkie elementy, myjąc je. Cykl mycia obejmuje najczęściej: - wstępne płukanie wodą, - mycie kolejnymi roztworami myjącymi oraz płukanie, - końcowe płukanie - osuszenie instalacji. Gospodarka wodna. Przemysł mleczarski charakteryzuje się istotnym zapotrzebowaniem na wodę: zużywana jest ona do procesów ogrzewania, mycia oraz do procesów produkcyjnych.Zakłady korzystają zarówno z ujęć własnych jak i z sieci wodociągowych. Woda do procesów produkcyjnych spełniać musi wymagania jakościowe odpowiadające standardom wody do picia. Ze względu na bezpieczeństwo produkcji często podwyższone wymogi jakościowe stawiane są także wodzie nie wykorzystywanej bezpośrednio do produkcji, ale która może mieć kontakt z urządzeniami produkcyjnymi. Według danych za 2002r. (GUS, 2003) przy produkcji artykułów mleczarskich zużyto 23,8 hektometrów sześciennych wody, co stanowi około 23% zużycia w produkcji artykułów spożywczych i napojów oraz 3,5% zużycia wody w przetwórstwie przemysłowym. Niemal cała zużywana woda pochodziła z ujęć podziemnych, zaś zdecydowana większość z ujęć własnych zakładów. Ilość zużywanej wody zależna jest od profilu produkcji i parku maszynowego. Podstawową metodą ograniczania zużycia wody jest stosowanie obiegów zamkniętych, jednakże zasadniczym priorytetem w przemyśle spożywczym pozostaje bezpieczeństwo produkcji związane z higieną żywności. Zużycie wody: Dominującą role w zużyciu wody odgrywają procesy mycia i czyszczenia. Faktyczne zużycie wody zależy od wielkości zakładu i instalacji, stosowanej technologii produkcji oraz technologii zastosowanej w procesie mycia. Przykładowe wielkości zużycia wody w przeliczeniu na litr przetwarzanego mleka- Zużycie wody [l/l przetworzonego mleka]: mleko i napoje mleczne 0,5 - 0,75, ser i serwatka 2,22, mleko w proszku, ser i/lub napoje mleczne1,8 - 5,3. Według informacji z krajów członkowskich zużycie wody kształtuje się w granicach 1 do 5 l wody/ kg przetworzonego mleka. Aktualnie za technicznie osiągalne, choć niezbyt często spotykane, uznaje się wartości 0,8 do 1,1 l wody / kilogram przetwarzanego mleka. Ścieki Ścieki są powszechnie uznawane za najbardziej istotny aspekt środowiskowy przemysłu mleczarskiego. Ilościowo dominują ścieki z procesów mycia i czyszczenia, w których znajduje się średnio 3 do 4 % podlegającego przeróbce mleka. Mleko i produkty mleczarskie charakteryzują się wysokim BZT . Do najważniejszych zanieczyszczeń charakterystycznych dla ścieków przemysłu mleczarskiego należą: zmienny współczynnik pH, wysokie zawartości BZT5, tłuszczów oraz zawiesiny ogólnej. Stężenie zanieczyszczeń w ściekach zależy nie tylko od profilu produkcji, ale także od sposobu zarządzania wodą (obiegi zamknięte, monitorowanie szczelności instalacji). Należy pamiętać, że stosowanie wodooszczędnych technologii skutkuje mniejszą ilością ścieków, lecz zarazem wyższym stężeniem zanieczyszczeń w ściekach.