Woda opadowa w postaci deszczu czy postaci stałej powoduje odpływy w pierwsz. przyp. natychmiastowe, a w postaci stałej są akumulowane przez kilka miesięcy(temp.<0st.C), a gdy temp. wzrasta, zmniejsza się grubość np. pokrywy śnieżnej. Woda powst. z roztopów spływa do potoków i rzek a następnie do większych odbior. takich jak morza i oceany. Przepływy te są nierównomierne. Przy znacznych przepływach stany są wyższe, siła erozyjna większa, przy st. niższych siła unoszenia rumowiska jest mniejsza, zbyt mała dla transp. w dół rzeki. Dlatego też koryto rzek, częściowo doliny i delty rzek ulegają ciągłym przeobrażeniom. Przy niskich stanach i prędk. następ. odkład. rumowiska wleczonego i unoszonego, tworzą się aluwia, które wypełniają niektóre fragm.. rzek zazwyczaj na brzegach wypukłych. Żeby móc wykurz. płyn. wodę i ograniczyć niszczącą jej działalność należy odpow. uregulować rzeki, pow. spływu zabezpieczyć, należy prowadz. obserw. i badania których wyniki można wykorzysta. w pracach projekt. ,wykonawstwie budowli a nawet w stosow. odp. zabieg. agrotechnicz.(orka w poprzek spadku). Celem regul. rzek i potoków górskich jest nadanie takiego trwałego kształtu w planie w profilu podłuż. i przekroju poprzecz. aby można było osiągnąć te cele: - złagodz. procesów erozyjnych, - ułatwienie odpływu wód w korytach, - ochrona przed powodzią terenów sąsiad. z rzeką zazwyczaj nisko położonych, - dostosowanie trasy i rzędnych zwierc. wody w przekroju podł. rzeki do różnych zadań np. ujęć wodociąg., przemysł. do nawodnień, - poprawa życia org. wodnych i nawodnych, - popr. samooczyszczania się rzek i ich wykorzystanie w rekreacji i turystyce. Cele te można osiągnąc przy pomocy regul. lokalnej która obejmuje samo koryto na krótkich odc. rzeki a nawet fragm.. jej brzegów, - regul. systemat. obejmuj. całą dł. rzeki lub jej znaczną część. Charakt. cechy rzek - mogą one być ustalone na podst. obserw. i badań. Najczęśc. są to cechy indywid. spośród nich najistot. są: - przepływ średni, - nierównomierność odpływu która jest charakt. współcz. nierównomierności k=Qmax/Qmin, - wielkość powierz. zlewni, - układ spadków zwierc. wody w prof. podłuż., - kształty przekrojów poprzecz. w korycie i dolinie, - rozwinięcie rzeki, - charakter równowagi dna i transp. rumowiska rzecznego, - zlodzenia rzek, - fauna i flora wodna i nadwodna, - układ krajobrazowy. PRAWA FARQUEa: I Prawo przesunięcia-dowodzi ono że największ. głęb. jest przesunięta poniżej najwięk. krzywizny, a najmniej. głęb. jest przesunięta poniżej najmniej. krzywizny ς=1/R. II Prawo długości łuku-dł. łuku jest dostosowana do charakteru rzeki zwłaszcza do głęb. III Prawo głębokości-im większa jest krzywizna(mniejszy promień) tym większa jest głęb. na łuku. IV Prawo ciągłości i spadków-każda zmiana krzywizny pociąga za sobą zminę głęb. Jeżeli krzywizna zmienia się w sposób ciągły to nachylenie stycznej w dowolnym punkcie do krzywej wyznacza spadek dna w tym punkcie. V Prawo kątów-przy równej dł. łuków średnia głęb. stanowiska jest tym większa im większy jest kąt zew. zawarty między stycznymi wyprowadzonymi z początku i końca łuku. VI Prawo szerokości-dla utrzymania na przejściach trwałego kształtu koryta i odpow. głęb., szerokości koryta na przejściu Bp powinna być mniejsza od szerokości Bł (szerok. na łuku). Stąd łuki wypukłe powinny być większe od łuków wklęsłych. Jeżeli rumowisko osiądzie w korycie to zmniejszy ono jego przekrój poprzeczny, co może okazać się w późniejszym czasie że przepustowość koryta jest za mała w stosunku do przepływu wody co powoduje zalanie przyległych terenów. Regulacja rzek i potoków jest kosztowna, dlatego stosuje się materiał miejscowy (np. wiklinę). WAŁY LETNIE-ochrona terenu, wały przelewowe w pewnych miejscach wał jest obniżony i woda wypuszczana jest na tereny łąkowe. WAŁY ZIMOWE-wyższe od wałów letnich, chronią przed zalaniem np. terenów mieszkalnych, przemysłowych. Regulację można wykonać przy pomocy różnego rodzaju budowli. Linia hydrodynamiczna-linia największych prędkości. Na brzegach (na łukach) odkładają się duże ilości piasku. - Stosowanie tam podłużnych, poprzecznych lub systemu mieszanego. TAMY PODŁUŻNE budowane za pomocą faszyny (materace faszynowe). Coraz częściej stosuje się plantacje faszyny. Uregulowana rzeka jest wtedy gdy ilość niesionego rumowiska jest równa ilo.ści rumowiska odprowadzanego z danego cieku. TAMY POPRZECZNE mogą mieć 3 kierunki: - prostopadłe, - tamy skośne zaprądowe, - tamy podprądowe. Siła poruszająca jest siłą motoryczną która wywołuje w korycie rzecz. ruch wody, odspaja materiał koryta (wywołuje korozję) powoduje transp. rumowiska. Siła ta jest składową równoleg. do dna i przy dnie osiąga największ. wartość. Pochodzi ona od spadku zwierciadła i dna rzeki. G=F•h•ę•g=h•ę•g, τ=G•sinα=h•ę•g•sinα dla małych kątów α ,sinα=tgα=h/L=I Składowa pozioma τ jest naprężeniem stycznym τ = h•ę•g•I [N/m^2] h-napełnienie koryta, τ- składowa zwana napr. stycznym, siłą potencjalną. SIŁA POTENCJALNA związana nazywana jest siłą dopuszczalną lub graniczną. Przeciwstawiają się jej opory tarcia zewn. o dno i brzegi i wewn. między cząstkami wody i rumowiskiem w ruchu burzliwym. Na jej wielkość ma wpływ również zmienny kierunek ruchu i nierówności na obwodzie zwilżonym i na długości rzeki. Siła WOLNA jest ozn. jako τw= τ-τdop siła pot. pojawia się ona na ogół podczas wezbrań gdy dno było w stanie równowagi, gdy brak równ. dynamicz. dna. Siłę wolną mogą tylko równoważyć opory wleczenia rumowiska. Gdy są one zbyt małe koryto ulega erozji która je deformuje. Do projekt. przydatna jest znajomość wielkości i relacji między siłą dop. i wolną. Gdy występ. siła wolna należy dążyć do jej związania przez: - zmniejszenie spadków zwier. wody, - wydłużenie biegu rzeki lub jej zestopniowanie, - poszerzenie rzeki powoduj. zmniejsz. głęb. - umocnienie dna i skarp koryta. Siłę poruszającą można wyzna.: - wg. obserw. terenowych, - wg. bad. lab. Są to metody kosztowne i długotrwałe dlatego korzysta się w praktyce ze wzorów empir. i tabel oprac. w lab. Uproszcz. postać wz. Meyr-Peter-Muller: τ = k(ęr - ęw)•g•dśr [N/m^2], ęr-gęstośc rumowiska, ęw-gęst. wody, dśr-śr. ziaren, ziaren=0,0061-0,076, Wg. Kreya: τdop = 0,076(ęr - ęw)•g•dśr, dśr>6mm, Wg. Schaklitscha: τdop = 0,000285(ęr - ęw)•g•dśr^1/3, 0,1<dśr<0,3, Wg. Smerdona i Baesleya: τdop =0,1628•Ip^0,84 [N/m^2], Ip-wskaźnik plastyczności (grunty zwięzłe-gliny, iły), Dla skarp nieumocnionych warunki równo. i cząstek gruntu są mniejsze i siła poruszająca dopuszcz. dla dna jest przemnażana przez współ. k. τdop.skarp = k• τdop.dna, k-współ. redukcyjny. k<1, k = cosα α-kąt nachylenia skarp, Φ-kąt stoku naturalnego gruntu. Istnieje taka wartość siły poruszającej dopuszcz. dla różnych sposobów umocnienia. Prędk. rozmywająca wg. Wielikanowa: Vn = [m/s], We-średnia ważona prędkość opadania cząstek w wodzie stojącej. Wz. byłego Min. Rol.Vn = A•Q^0,2 [m/s], A-współ. zależny od Wp. KLASYFIKACJA BUDOWLI WODNYCH: Można je podzielić wg. różnych kryter. np.wg. sposobu działania, wg. pełnionych funkcji, przeznaczenia, miejsca zainstal., rodz. zastosow. kontr., mater. użytego do ich budowy. Wg. pełnionych funkcji: 1) bud. piętrzące:-jazy, -zapory, 2) bud. upustowe:-przelewy, -spusty, 3) przewody i budowle do tranzytu wody:-akwedukty, -syfony, -sztolnie, -lewary, -kanały, 4) bud. regulacyjne:-tamy podłużne i poprzeczne oraz mieszane, 5) ujęcia lub budowle ujęć, 6) bud. specjalne:-śluzy komorowe, -siłownie wodne, -przepławki dla ryb. Budowle rzeczne: -bud. piętrz.(tamy, jazy), -ujęcia wody, -bud. zabezpiecz. dno przed erozją, -bud. kierujące wodę do nawodnień (jazy, zastawki, mnichy), -przepusty, -bud. komunikacyjne (mosty, kładki, brody), -bud. ochrony środowiska (przepławki dla ryb, wodopoje). PRZEPŁYWY MIARODAJNE I KONTROLNE - przep. miaro. jazu do niedawna posług. się pojęciem przepł. max., które niestety nie były właściwie sprecyzowane i dlatego prowadziło to do przewymiarowania światła jazu lub niedowymiarow. które niekorzystnie wpływa na ich eksploatowanie. Współcześnie określa się tzw. przepływy miarodajne Qm i kontrolne Qk są one ustanow. przepisami CUGW (Centr. Urząd Gosp. Wodnej). Przepł. Qm i Qk ustalone są w zależności od prawdop. ich występowania dla budowli piętrz. stałych wg. klasyf. budowli. Np. bud. wodno-melioracyjne zalicza się do kl. IV i miarodajny przepł. Qm przyjmuje się p=3% (Qm3) a kontrolne p=1% (Qk1). Piętrzenia powinny mieścić się w korycie rzeki a więc przyjm. się wodę brzegową jako obliczeń. ustaloną powyżej jazu. Zwierc. wody mieści się od linii brzegowej +-0,1m. Przepływ ten wyznacza się z krzywych konsum. dla przekroju budowlanego przy założeniu istnienia ruchu niejednostaj., dla przekroju obliczeniowego wg. pomiarów: 1) spadek zw. wody przyjmuje się jako średni wyrówn. między najbliższ. wyrażonymi załamaniami. Współcz. prędkości wg. Maninga a współcz. szorstkości wg. Van de Chowa. W przypadku gdy kształt przekrojów poprzecz. na bad. odcinku są podobne co do powierzch. i szorstkości w gr. +-30% można wtedy rzędną zw. wody brzegowej ustalić przy założeniu występ. ruchu jednostajnego gdy Q brzegowe większe jest od Q3% wtedy jako przepł. miarod. przyjmuje się jako Q3% natomiast przepł. kontrolny w tym przypadku wynosi Q1%. JAZ - to bud. piętrząca wzniesiona w korycie rzecz. służąca do piętrzenia wody stale lub okresowo. To piętrz. potrzebne jest do podwyższ. dotychczasow. poziomu wody wzgl. sąsied. pow. terenu aby można otrzymać warunki do ujęcia wody na bębny siłowni wodnych. ZAPORA- to bud. piętrz. umożliw. przemieszcz. wody w czasie z okresu jej nadmiaru magazyn. ją w zbiorniku a gdy są niedobory dostarcza się ją ze zbiorn. zaporowego. -Różnica między jazem a zaporą: 1) różnicy wahań piętrzenia która jest niew. powyżej jazów i duża powyżej jazów sięgających nawet kilk. metrów. 2) jazy mają za zadanie piętrz. wody, zapory-magazynują wodę, 3) wysok. bud. wodnych piętrz.: jazy są z reguły znacznie niższe od zapór (chociaż ta wysokość nie powinna być podst. klasyfik.), 4) wg. sposobu przeprowadzania wody przez bud.: jazy przepuszcz. wodę przez przelewy na całej szerokości koryta, zapory przepusz. wielką wodę w momencie całkowitego napeł. zb. przez przelewy i upusty stanowiące niewielką część całej bud. piętrz. 5) wg. wielk. przepływu: większa jest ona w jazach na ponurze budowli (górnym stanowisku) a mniejsza w zaporach tam prędk. jest bliska 0.

CELE piętrzenia: - tworzenie wymag. głęb. wody dlaujęć do nawod., przemysł., wodociąg. - wytworz. spadu (różnicy poziomu w górnej i dolnej) dla celów energet. - uzyskanie dłuższej drogi wodnej i głęb. żeglowej umożliw. poruszanie się jednostek pływaj. o większ. zanurzeniu, - zmniejsz. prędk. w celu ochrony dna przed erozją, - podniesienie głęb. wód gruntowych dla rolnictwa lub ujęć gruntowych zasilanych wodami powierzchniow. - dogodne warunki dla rekreacji i sportów wod. - dla ochrony środ. i estetyki krajobrazu, - dla rozwoju rybołustwa śródlądow. Siłownia moą być lokalizowana w korpusie jazu lub na kanale derywacyjnym. Jazy bez zamknięć - wysok. piętrzenia nad progiem zależy od wielk. przepływu. Współcz. nie są stosowane lub rzadko. Jazy ruchome - bud. w. zaopatrzone w zamknięcia wsparte na filarach lub przyczółkach jazu ewentualnie na progach, zapewniaj. stałe piętrzenie niezależnie od wielk. Przepuszcz. wód odbywa się nad lub pod zamknięciami. Ze wzgl. na sposób przepuszcz. wielkich wód jazy dzieli się na: - jazy przepuszcz. część objęt. wielkich wód, - …. Rzędne normaln. stałego lub okres. piętrz. może być większa od rzędnych terenu przyległych do jazu i również może być taki warunek bud. Udział tern zalew. w przeprowadz. wielkich wód miarod. w warunk. normalnych nie powinna przekraczać 25%. A) Zamknięcie ruchomo przenosz. parcie wody na przyczółki i filary: 1) Szandory i zasuwy płaskie. Wyciągi pionowe. 2) Zamknięcia segmentowe. Wyciąg obrotowy. 3) Zamknięcia walcowe. Wyciąg po powierzchni pochyłej. B) Zamknięcia ruchome przenoszące parcie wody na próg: 4) Zamknięcia sektorowe o osi obrotu od strony powietrznej lub odwodnej. 5) Zamknięcia dachowe o dwóch osiach obrotu. 6) Zamk. bębnowe, obrót na około osi. 7) Zamk. klapowe typ Chanoine o dwóch osiach. 8) Jazy kozłowe iglicowe, kładzione systemem Poiree. 9) Jazy kozłowe bez iglic, samozamykające systemu Thomas. C) Jazy przenoszące parcie wody na dno przyczółki i filary. 10) Jazy odrzwiowe. W inż. wodnej mają zastosow. urządzenia piętrzące z wypływem cieczy spod zasuwy. W praktyce mogą wystąpić 3 przypadki: - odskok odrzucony, - odskok nasunięty, - odskok zatopiony. Bud. piętrz. z powłok elastycznych - zamknięcia te są bardzo przydatne do piętrzenia stosow. w meliora. przy piętrzeniu okresowym wody. Nowym istotnym elementem jest elastyczna szczelna powłoka przenosząca tylko napręż. rozciągające. Tę powłokę przymocowuje się na całej długości progu jazu a zasada jej funkcjonowania maże stanowić o podziale: a) zamknięte - cylindryczne powłoki napełniane i naprężane ciśnieniem: -gazu(powietrzem) Hopt=4-5m, L=120-150m, - cieczy (wody) Hopt=6-8m, I Schematy powłok zamkniętych: - napełniany wodą, kotwiony w pkt.1, - napeł. wodą, kotw. na koronie przelewu, - napeł. pow. kotw. liną lub fartuchem, - napeł. wodą, - napeł. pow.(kilkukomorowe), - napeł. wodą i pow. II Otwarte - membranowe, zakotwione, naprężone, mechaniczne. Schematy zamknięć otw. `żaglowych': A- wieloprzęsłowe z jednym nośnym pływakiem, B,C - jedno i wieloprzęsłowe z pływakiem z 1 liną lub systemem lin kotwionych. ZALETY: - umożliwiają przegrodzenie wody na znacznej długości, - szybką zmianę wysokości piętrzenia, - zastosow. pełnej automatyzacji, - szybki transport i montaż, - niskie koszty budowy i eksploatacji w stosunku do żywotności 10-15lat. Budowle z powłok plast.. wykonano na rzece Loa Angeles wg. projektu Imbertsona w 1957. Zastosowano w korytach trapezowych. Jedna z budow. zamyk. światło jazu o szerokości 6.1m w wysok. 1,5m, natomiast druga o szerok. i wysok. 1,8m. Rzeka Turle Creek w Pittsburgu szerok. 29m, wysok. 2,4m. Ich elast. powłoki były wykonane z tkaniny nylonowej pokrytej warstwą kauczuku chloroprenowego, gr. powloki 3mm, szacowana żywotność 15lat. W USA zrealizow. wiele innych budowli np. na rzece Colorado dł. 70m, wysok. piętrzenia 7m. Posiadała ona kształt cylindra który w górnej części zawierał powietrze a na dole wodę. Umożliw. to dużą stateczność i szybkość manewrowania podnoszeniem i opuszczania trwającym 30min. Powłoki plast.. były dość powszechnie stosowane w latach 50-tych w byłym ZSRR, dużo wykonań w tatarskiej (15 zapór) a dalszych 40 zamknięć jest w realizacji. Metody ustalania długości podziemnego obrysu budowli piętrzących ze wzgl. na filtrację. Elementy piętrzące zamykające światło budowli piętrz. wytwarzają różnicę rzędnych między wodą górną i w. dolną. Powst. gradient ciśnienia powoduje że spiętrzona woda przepływa w podłożu z górnego na dolne stanowisko zarówno pod środkową częścią światła jak i za przyczółkami. Gdy ciśnienie jest znaczne stwarza to niebezpieczeństwo uszkodzenia budowli jej elementu. Najczęściej w wyniku sufozji drobnych frakcji oraz w wyniku wyparcia gruntu. Sufozja drobnych frakcji zwiększa porowatość, prędkość ruchu co prowadzi do narastającej tendencji podmycia budowli. Projektując budowlę piętrzącą należy zmierzać do zwiększenia oporów hydraulicznych poprzez wydłużenie ponuru i poszuru lub zastosowanie ścianek szczelnych. Strumień filtrującej wody pod budowlą jest pod ciśnieniem i wywiera parcie filtracyjne do góry. Jeżeli poziom wody dolnej wznosi się ponad post. fund. budowli to niezależnie od parcia filtracyjnego działa wypór hydrostat. Działają one rozluźniająco na grunt, mogą zachodzić zjawiska sufozji Sufozja także straty wody zgromadzonej na na stanowisku górnym. Dość często stosow. metodami są Blighe'a, Jene'a, Zomarina, są one oparte na dużych uproszczeniach polegających na przyjęciu: - zjaw. filtracji jest traktowane jako płaskie, - podłoże pod budowlą jest z gruntu jednorodnego, - w obszarze filtracji można stosow. prawo Darcy, - jest zachowana ciągłość przepływu. Met. Blighe'a zakłada że prędkość przepływu i spadek linii ciśnień piezometrycznych są wielkościami stałymi a odwrotność tego spadku jest miarą możliwości powstaw. zmian w podłożu gruntu. Lbez=Σ lpoz+Σ lpion=CB•H, Lbez- bezpieczna lub najkrótsza dopuszczalna dł. konturu podziemnego [m], lpoz - dł. odcinków poziomych, lpion - dł. odc. pion., H - różnica HG-HD - wysok. piętrzenia [m], CB - współcz. zależny od charakteru gruntu przyjmow. z tablic. Dla jazów posługujemy się liniową met. filtracji wody gruntowej pod korpusem - umożliw. to oblicz. niezbędnej dł. podłoża mojego konturze spoczywaj. na gruncie lecz jednak nie daje to możliw. obliczenia ilości wody grunt. przepływ. pod jazem w gruncie a także jej szybkości. W met. Blighe'a przyjęto identyczne warunki ruchu filtrac. gdy kierunek jest poziomy i pionowy co odbiega od rzeczywistości. Ten mankament skorygował Lene poprzez przyjęcie że stosow. oporów przy przepływie poziom. do oporu przy przepływie pionow. wynosi 1/3. Dlatego też sugeruje aby długość odcinków poziomych przyjąć jako 1/3 ich rzeczywistej długości. Za odcinki poziome uważa się te których nachylenie jest >45° zaś pozostałe odcinki uważa się za poziome. Wg. Lene'a: Lbez= Σ L1 + 1/3Σ L2 >=CL•H, L1 -sumarycz. dług. odc. pionowych, CL - współcz. wg. Lene'a, H - wysok. piętrzenia. MET. SIATKI HYDRODYNAMICZNEJ (przywiększych spiętrzeniach wody) - Do elem. ruchu wody w jednorod. gruncie są zaliczane: - ciśnienie, - gradient prędk., - przepływ, które można wyznaczyć za pomocą siatki hydro. Siatka ta składa się z 2 rodzin krzywych: 1) linii prądu, 2) linii jednakowego potencjału prędkości, które stanowią rozwinięcia równania Laplacea: ∂^2φ/∂x^2 + ∂^2φ/∂y^2 = 0, φ=-kH, x,y - współcz. przy przepływie dwuwymiarowym przez ośrodek izotropowy jednorodny. Linie jednak. potencjału prędk. charakt. się stałą wielk. potencjału φ=-kH=const. a to oznacza że piezometry umieszczone na tej linii dają swobodne zwierc. na tej samej wysokości. Wydatek strumienia między liniami prądu sąsiednimi wynosi ∆Q natomiast prędk. filtracji wynosi = ∆Q/ ∆S. Między 2 sąsiednimi liniami potencjału różnica ciśnień jest jednakowa wynosi ∆q. Średni spadek I = ∆h/∆l. Prędkość przepływu pod budowlą piętrzącą określa się wg. prawa Darcy Vf=kI, czyli prędk. jest wprostproporcj. do spadku hydraulicz. to rozstaw linii prądu musi być w każdym pkt. wprostprop. do rozstawu linii ekwipotencj., stosunek ∆S/∆l jest stały dla danej siatki, więc należy ją wykreślać tak aby różnica dowolnych sąsiadujących ze sobą linii ekwipot. była stała i wynosiła ∆h=H/h. Z prawa Darcy: Vf=kI=k(∆h/∆l), ∆Q/∆S= k(∆h/∆l), ∆S/∆l=∆Q/k∆h, stąd przepływ poprzez jedną wstęgę wynosi ∆Q= k(∆h/∆l)•∆S, ponieważ siatka jest ortogonalna (prostopadła) tworzy kwadraty to stosunek ∆S/∆l=1, ∆Q= k∆h=k(H/h), oznacz. przez: m-całkowita liczba wstąg przepływu to przepływ na 1m wyniesie: Q = kH(m/h), m/h - tzw. moduł siatki hydro. Odręczny sposób wykr. siatki hydro. polega na wykonaniu w pierwszym przybliż. rys. zgodnie z zasad. wynikaj. z właściwości linii prądu i jednadkow. potencjału, a następ. sprawdz. czy stosunki geometr. wynik z tych właściw. zostały zachowane i ewentualnie wprowadz. koniecznych poprawek. Do najistotniejszych właśc.. siatki h. wykreślanej dla gruntów jednorodnych należy zaliczyć: a) ortogonalność siatki, b) siatka składa się z krzywoliniowych prostokątów których stosunek dł. odcinków linii środkowych w tych prostokątach jest wielk. stałą dla danej siatki ∆S/∆l=const. c) linię dna nieszczelnego poniżej budowli przyjmuje się za zerową linię jednakow. potencjału o ciśnieniu H2, a powyżej budowli za ostatnią o ciś. H1, d) nieprzepuszcz. elem. obrysu przyjmuje się za linię zerową, a ogranicz obszaru filtracji stanowi warstwa wodoszczelna, e) linie jednakow. potenc. przecinają się pod kątem prostym z nieprzepuszcz. elem. obrysu podziemnego budowli i ograniczeniem dolnym obszaru filtracji, f) w miejscu załamania obrysu gdy kąt <180° siatka ma kształt pięciokąta, g) w miejscu załamania obrysu kąt>180° siatka ma kształt trójkąta, h) przy dużej miąższości warstwy nieprzepuszcz. za ostatnią linię prądu przyjmuje się orientacyjnie półokrąg o promieniu R=(1,5-2,0)b rzutu podziemnej części ścianki tworząc półokrąg. Umocnienia przed erozją koryta (ubezpieczenie): - obsiewanie trawami, - darniowanie, - kiszki faszynowe, - płotki faszynowe, - materace faszynowe (kiszki f. na to układa się faszynę), - walce zatapiane (układa się na zew. faszynę, wewn. kamień), - palisady. RODZAJE TAM: - prostopadłe, - podprądowe, - zaprądowe, BUD. PIĘTRZĄCE: - jazy, - zapory, - zastawki, - przepusty, - przelewy, Poziom korony zapory powinien być wyższy 2-3m ponad. Istnieją zalecenia że wielkość korony ∆H=c+z, z - rezerwa kontr.z=0,5-0,75m. Wysokość fali wg. Andrejanowa: c = 0,0208•V^5/4•L^1/3, V-prędk. wiatru, L-zasięg działania wiatru. Wzór na c można stosować gdy: V=5-15m/s, L=3-30km. Wzór Sołowjewa: c=0,073•V

---