Rozwój prawa o administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym

Po odzyskaniu niepodległości (po 1919 r.) na terytorium Polski nie było jednolitej regulacji prawnej postępowania egzekucyjnego. Rozwój prawa po 1919 r. przedstawia się następująco:

• ustawa z 14.12.1923 r. o uprawnieniach organów wykonawczych władz skarbowych - regulowała egzekucję obowiązków pieniężnych powierzając ściąganie zaległych podatków bezpośrednich i opłat skarbowych urzędnikom skarbowym jako organom wykonawczym władz skarbowych;

• rozporządzeniem Prezydenta RP z 22.03.1928 r. o postępowaniu przymusowym w administracji - rozporządzeniem tym zostało skodyfikowane prawo o postępowaniu egzekucyjnym. Rozporządzenie regulowało wykonanie z użyciem środków przymusu obowiązujących przepisów prawnych oraz zarządzeń, orzeczeń, nakazów i zakazów władz administracyjnych ustanawiających obowiązek zapłaty świadczeń pieniężnych oraz innych świadczeń i czynności lub zachowań (obowiązki niepieniężne). W jego przepisach odróżniano władze egzekucyjne od organów egzekucyjnych, gdyż władza egzekucyjna zarządzała egzekucją i czuwała nad jego prowadzeniem, a była nią powiatowa władza administracji ogólnej oraz w przypadkach określonych szczegółowo - zarząd gminy. Organami egzekucyjnymi były powiatowe lub gminne organy wykonawcze powołane lub wyznaczone przez władze egzekucyjne do prowadzenia czynności egzekucyjnych. W sprawach tzw. przymusu policyjnego władzą i organem egzekucyjnym były równocześnie organy powołane do utrzymania bezpieczeństwa, spokoju i porządku publicznego. Podstawę prowadzenia postępowania egzekucyjnego stanowił tytuł wykonawczy, którym były przepisy obowiązujące, zarządzenia ogólne władz, akty indywidualne, jeżeli ustanawiały obowiązki, zakazy, nakazy itp. Egzekucję świadczeń pieniężnych prowadzono przez: zajęcie i sprzedaż w drodze przetargu publicznego rzeczy ruchomych; zajęcie pieniędzy posiadanych przez zobowiązanego; zajęcie pieniędzy lub majątku ruchomego będącego własnością zobowiązanego, a posiadanych przez osoby trzecie; zajęcie płac lub innych dochodów zobowiązanego. Postępowanie egzekucyjne było wszczynane zarządzeniem egzekucyjnym wydanym przez władzę egzekucyjną, od którego zobowiązany lub wnioskodawca mogli wnieść odwołanie (gdy zarządzenie egzekucyjne było niezgodne z tytułem egzekucyjnym oraz jeżeli zarządzono środek przymusu nie przewidziany w rozporządzeniu albo taki środek, który godził w zasadę wyboru środka najłagodniejszego a celowego oraz w zasadę poszanowania minimum egzekucji).

• ustawa z 10.03.1932 r. o przejęciu egzekucji administracyjnej przez władze skarbowe oraz o postępowaniu egzekucyjnym władz skarbowych - wprowadzała odrębny tryb postępowania co do egzekucji świadczeń pieniężnych.

• dekret z 28.01.1947 r. o egzekucji administracyjnej świadczeń pieniężnych - dokonywał scalenia egzekucji świadczeń pieniężnych skarbowych i pozostałych świadczeń pieniężnych poddanych egzekucji administracyjnej. W jego przepisach utrzymywało się dawne rozróżnienie władz egzekucyjnych i organów egzekucyjnych. Władzami egzekucyjnymi były urzędy skarbowe lub inne upoważnione organy skarbowe oraz izby skarbowe. Organami egzekucyjnymi byli poborcy skarbowi lub inni upoważnieni funkcjonariusze. Egzekucja administracyjna była prowadzona z ruchomości, z wierzytelności pieniężnych i praw majątkowych, z pożytków i dochodów z nieruchomości (przez zarząd państwowy), z przedsiębiorstw (zarząd przymusowy). Podstawę egzekucji stanowił tytuł wykonawczy, którym był tytuł egzekucyjny z klauzulą wykonalności, a ten stanowiły decyzje, orzeczenia, postanowienia, zarządzenia, nakazy płatnicze lub wykazy zaległości wydane przez uprawnione władze i instytucje. Tryb weryfikacji rozstrzygnięć był mało rozbudowany.

• ustawa z 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - dokonano nią unifikacji prawa postępowania egzekucyjnego. Ustawa ta była kilkakrotnie zmieniana w celu dostosowania jej przepisów do nowych rozwiązań organizacyjnych w administracji państwowej.

• ustawa z 23.03.1990 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - celem tej ustawy było:

• zniesienie uprzywilejowania jednostek gospodarki uspołecznionej w postępowaniu egzekucyjnym oraz zabezpieczającym, które jest sprzeczne z zasadą równości przedsiębiorstw

• uregulowanie właściwości organów egzekucyjnych zgodnie z nowymi rozwiązaniami ustrojowymi w organizacji administracji publicznej;

• dostosowanie przepisów o egzekucji z wynagrodzenia za pracę do kodeksu pracy;

• dostosowanie przepisów egzekucyjnych do przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym odnośnie do egzekucji z emerytur i rent;

• rozszerzenie uprawnień organów egzekucyjnych przez dopuszczenie zasięgania informacji o majątku zobowiązanego oraz nałożenie na zobowiązanego obowiązku powiadomienia organu egzekucyjnego o każdej zmianie miejsca pobytu, trwającego ponad miesiąc;

• uprawnienie i uproszczenie egzekucji z ruchomości;

• podwyższenie górnej granicy grzywny nakładanej na zakład pracy oraz podwyższenie dolnej i górnej granicy grzywny w celu przymuszenia;

• dostosowanie niektórych postanowień ustawy do zmienionych warunków społeczno-gospodarczych

Do ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji zostały wprowadzone zmiany ustawami:

• ustawa z 14.02.1992 r. o zmianie ustawy - prawo bankowe i niektórych innych ustaw

• ustawa z 6.03.1993 r. o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania oraz niektórych innych ustaw

• ustawa z 22.06.1995 r. o zmianie ustawy o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw

Zmiany te dotyczyły głównie postępowania przy egzekucji obowiązków pieniężnych przez zaostrzenie odpowiedzialności właściciela, kierownika zakładu pracy, pracownika tego zakładu, pracownika banku, za naruszenie obowiązków wypływających z przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

• ustawa z 11.10.1996 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz ustawy - prawo bankowe podwyższała wysokość grzywny w celu przymuszenia;

• ustawa z 29.12.1998 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrożeniem reformy ustrojowej państwa - dostosowała pea do nowej struktury ustrojowej administracji publicznej oraz wprowadzając zmianę niektórych instytucji, np. w zakresie przyznania statusu wierzyciela.

---