1

Wykład opracowany przez zespół

CEN UWr

Etapy rozwoju moralnego

(koncepcja L. Kolberga)

Opr. Joanna Piskorz

Wykład opracowany przez zespół

CEN UWr

STADIA ROZUMOWANIA

MORALNEGO WEDŁUG

KOHLBERGA

Poziom I – przedkonwencjonalny

Poziom II- konwencjonalny

Poziom III- pokonwencjonalna

autonomia

Wykład opracowany przez zespół

CEN UWr

Poziom I Przedkonwencjonalny

• Dzieci na tym poziomie rozumuj

ą

w kategoriach

własnych potrzeb.

• Odpowiedzi na dylematy moralne opieraj

ą

si

ę

na tym, co

mo

ż

e im si

ę

uda

ć

, zyska

ć

.

• Warto

ś

ci moralne tkwi

ą

w dobrych czy złych działaniach,

a nie w ludziach czy standardach.

• Zasady kulturowe, s

ą

interpretowane w terminach kary,

nagrody, wymiany przysług lub siły fizycznej tych, którzy
głosz

ą

zasady i przypisuj

ą

etykiety.

• Dzieci przejmuj

ą

si

ę

zewn

ę

trznymi, konkretnymi

konsekwencjami, jakie ma co

ś

dla nich samych.

2

Wykład opracowany przez zespół

CEN UWr

Stadium 1 - ukierunkowanie na kar

ę

i

posłusze

ń

stwo

• Dzieci d

ążą

do unikni

ę

cia kary ze strony

dorosłych czy osób o wi

ę

kszej sile i

presti

ż

u. S

ą ś

wiadome zasad i

konsekwencji ich łamania.

• Fizyczne konsekwencje działania

okre

ś

laj

ą

, czy jest ono dobre, czy złe: „siła

daje racj

ę

".

Wykład opracowany przez zespół

CEN UWr

„Heinz nie powinien kra

ść

, gdy

ż

zostanie ukarany przez

władze.”

Wykład opracowany przez zespół

CEN UWr

Stadium 2 - ukierunkowanie

instrumentalno - relatywistyczne

• Dzieci pragn

ą

w miar

ę

mo

ż

no

ś

ci zaspokoi

ć

swoje własne potrzeby.

• S

ą

motywowane przez własny interes i

ś

wiadome tego,

ż

e stosunki mi

ę

dzyludzkie s

ą

zdominowane przez konkretn

ą

wzajemno

ść

• Zakładaj

ą

,

ż

e ka

ż

dy musi sam dba

ć

o siebie i

ma zobowi

ą

zania tylko wobec tych, którzy mu

pomagaj

ą

.

3

Wykład opracowany przez zespół

CEN UWr

„Heinz powinien ukra

ść

, gdy

ż

martwi si

ę

o swoj

ą ż

on

ę

i poczuje si

ę

lepiej, je

ż

eli ona

wyzdrowieje.”

Wykład opracowany przez zespół

CEN UWr

Poziom II

Konwencjonalny

• Warto

ść

moralna mie

ś

ci si

ę

w odgrywaniu

dobrych i wła

ś

ciwych ról.

• Dzieci d

ążą

do spełnienia zewn

ę

trznych

oczekiwa

ń

społecznych;

• przypisuj

ą

warto

ść

spełnianiu wymaga

ń

rodziny,

grupy czy narodu poprzez działania zgodne z
oczekiwaniami osób znacz

ą

cych i porz

ą

dkiem

społecznym.

• Aktywnie popieraj

ą

i uzasadniaj

ą

konwencjonalne zasady i przepisy ról.

Wykład opracowany przez zespół

CEN UWr

Stadium 3 - ukierunkowanie na

konformizm interpersonalny

• Ludzie zdobywaj

ą

aprobat

ę

dzi

ę

ki temu,

ż

e s

ą

„dobrzy”. Uwa

ż

aj

ą

,

ż

e dobre jest takie

zachowanie, które sprawia przyjemno

ść

innym

lub pomaga im i jest przez nich aprobowane.

• Dzieci s

ą ś

wiadome potrzeby uwzgl

ę

dniania

inten-cji i uczu

ć

innych, współprac

ę

postrzegaj

ą

w kategoriach złotej reguły („Nie czy

ń

drugiemu,

co tobie niemiło”).

4

Wykład opracowany przez zespół

CEN UWr

„Heinz powinien ukra

ść

,

poniewa

ż

dobrzy m

ęż

owie

dbaj

ą

o swoje

ż

ony. Inni ludzie

pot

ę

piliby go, gdyby pozwolił

swojej

ż

onie umrze

ć

.”

Wykład opracowany przez zespół

CEN UWr

Stadium 4 - ukierunkowanie na

utrzymanie autorytetu

• Ludzie s

ą

motywowani przez poczucie

obowi

ą

zku zachowywania si

ę

zgodnie ze

zdefiniowanymi społecznie rolami oraz
utrzymania istniej

ą

cego porz

ą

dku społecznego

dla wspólnego dobra.

• Porz

ą

dek społeczny jest

ź

ródłem moralno

ś

ci,

prawa powinny by

ć

respektowane nawet ze

szkod

ą

dla jednostki.

Wykład opracowany przez zespół

CEN UWr

„Heinz nie powinien ukra

ść

,

gdy

ż

kradzie

ż

jest sprzeczna

z prawem, a prawa trzeba

przestrzega

ć

, nawet je

ś

li

przynosi to szkod

ę

jednostce.”

5

Wykład opracowany przez zespół

CEN UWr

Poziom III

Pokonwencjonalnej autonomii, czyli

pryncypializmu

• Ludzie czyni

ą

wyra

ź

ny wysiłek, aby okre

ś

li

ć

zasady i reguły moralne, które s

ą

uprawomocnione i maj

ą

zastosowanie

niezale

ż

nie od autorytetu grup czy jednostek

oraz niezale

ż

nie od ich własnych identyfikacji.

• Wyst

ę

puje troska o wierno

ść

prawidłom

moralnym wybranym przez samego siebie.

• Warto

ść

moralna tkwi w utrzymywaniu

zgodno

ś

ci ze wspólnymi wszystkim

standardami, prawami i obowi

ą

zkami.

Wykład opracowany przez zespół

CEN UWr

Stadium 5 - ukierunkowanie

legalistyczne, na kontrakt społeczny

• Wła

ś

ciwe działania okre

ś

la si

ę

, bior

ą

c pod

uwag

ę

ogólne prawa jednostki i standardy, które

zostały krytycznie przeanalizowane i
zaakceptowane przez całe społecze

ń

stwo.

•

Ś

wiadomo

ść

relatywizmu osobistych warto

ś

ci i

opinii sprawia,

ż

e nacisk kładzie si

ę

na

proceduralne reguły osi

ą

gni

ę

cia konsensusu.

• Wi

ążą

cymi elementami zobowi

ą

za

ń

mi

ę

dzyludzkich s

ą

swobodne porozumienie i

kontrakt.

Wykład opracowany przez zespół

CEN UWr

„Heinz powinien ukra

ść

, gdy

ż

społecze

ń

stwo przypisuje wy

ż

sz

ą

warto

ść

prawu otrzymania

lekarstwa ni

ż

prawu uzyskiwania

wysokich dochodów. Ka

ż

dy ma

prawo do otrzymania lekarstwa,

je

ś

li bardzo go potrzebuje,

niezale

ż

nie od prawa

zakazuj

ą

cego kradzie

ż

y.”

6

Wykład opracowany przez zespół

CEN UWr

Stadium 6 - ukierunkowanie na

uniwersalne zasady etyczne

• Jednostka decyduje, co jest dobre, zgodnie z

wybranymi przez siebie zasadami etycznymi,
które odwołuj

ą

si

ę

do logicznej zrozumiało

ś

ci,

uniwersalno

ś

ci i spójno

ś

ci.

• Orientacja ta oznacza przyzwolenie, by sumienie

jednostki było czynnikiem kieruj

ą

cym i aby

wzajemny szacunek i zaufanie dominowały w
stosunkach mi

ę

dzyludzkich.

Wykład opracowany przez zespół

CEN UWr

„Heinz powinien ukra

ść

lekarstwo, gdy

ż

ż

ycie ludzkie jest wa

ż

niejsze od wszelkich

innych warto

ś

ci moralnych czy prawnych,

jakie by one nie były.

ś

ycie ludzkie

posiada inherentn

ą

warto

ść

, niezale

ż

nie

od tego, czy jest, czy te

ż

nie przez jak

ąś

konkretn

ą

osob

ę

waloryzowane —

ż

ycie

ż

ony Heinza ma wi

ę

c warto

ść

niezale

ż

nie

od tego, czy aptekarz przypisuje mu j

ą

,

czy te

ż

nie.”

Wykład opracowany przez zespół

CEN UWr

Literatura:
Vasta, R., Haith, M. M.,Miller, S.A. (2001).

Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwa
Szkolne i Pedagogiczne.

Turner, J.S., Helms, D. B. (1999). Rozwój

człowieka. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i
Pedagogiczne.

Prezentacja przygotowana na podstawie powy

ż

szej literatury oraz materiałów

własnych