Otyłość i cukrzyca - dwie choroby społeczne

09.04.2007.

Zmieniony 09.04.2007.

Otyłość i cukrzyca są to choroby, które nie bolą i w dużej mierze nie utrudniają prowadzenia zwykłej

aktywności społecznej, ale tylko do pewnej granicy zdolności kompensacyjnej organizmu. Po jej

przekroczeniu pojawiają się powikłania, które są już dotkliwe dla chorego: np. mikroangiopatia narządu

wzroku w cukrzycy czy miażdżyca tętnic w otyłości. Te dwie choroby mają także inną wspólną społeczną

cechę: są nazywane, nie bez podstawy, chorobami cywilizacyjnymi, gdyż w ostatnich latach następuje

wzrost liczby dotkniętych nią pacjentów zarówno w Polsce, jak i na świecie. Uważa się także, iż jest to

związane ze zmniejszoną aktywnością fizyczną ludzi oraz z konsumpcją wysoko przetworzonych

produktów spożywczych.

Dlaczego te choroby są tak groźne dla pacjentów? Ponieważ podczas swojego rozwoju wciągają i niszczą

układy mające wpływ na cały organizm upośledzając funkcjonowanie wielu narządów, w krytycznej

sytuacji doprowadzając do całkowitego wypadnięcia ich funkcji, co np. może oznaczać utratę wzroku lub

zawał mięśnia sercowego.

Jakie niebezpieczeństwo niesie ze sobą otyłość dla pacjenta? Otyłość jest przyczyną wielu zaburzeń

metabolicznych (np. zmniejszenie stężenie dobrego cholesterolu HDL) oraz endokrynnych (np. zaburzenia

w stężeniach hormonów płciowych u obu płci, zaburzenia potencji i spadek płodności w postaci

oligospermii i zaburzeń miesiączkowania). Prowadzi to do szeregu negatywnych zmian w układzie

krążenia: sprzyja powstawaniu nadciśnienia tętniczego (nazywanego czasem „cichym

zabójcą”), miażdżycy naczyń krwionośnych (szczególnie wieńcowych), żylaków, zmian

zakrzepowo-zatorowych (udary mózgowe i zawały mięśnia sercowego). Zmiany naczyniowe spotyka się

częściej w sytuacji współwystępowania cukrzycy. Otyłość może prowadzić do poważnych zaburzeń

wentylacji płuc objawiających się np. sennością, sinicą, cechami przeciążenia prawego serca, hipoksją (i

pozostałymi cechami zespołu Pickwick’a) oraz bezdechu występującego podczas snu.

Niefizjologiczne obciążenie układ ruchu powoduje zmiany zwyrodnieniowe stawów, które potrafią

znacząco obniżyć mobilność pacjenta. Obrazu klinicznego dopełniają objawy pochodzące z dróg

żółciowych (np. pod postacią kamicy żółciowej), objawy będące konsekwencją marskości wątroby czy

zapalenia trzustki, którym to patologiom sprzyja otyłość. Pacjenci z nadmierną masą ciała skarzą się

znacznie częściej na zmiany skórne (jak grzybica czy czyraczność) lub wykazują objawy nerwicy lub

psychonerwicy.

Jakie niebezpieczeństwo niesie ze sobą cukrzyca? Na początku należy być świadomym faktu, iż

konsekwencje występowanie tej choroby są nieuchronne, a prowadzą do inwalidztwa i nadumieralności

chorych na cukrzycę. Można tylko znacząco spowolnić jej postęp. W sytuacji, kiedy rozwój schorzenia nie

jest opanowany, wymienione niżej powikłania rozwijające się na tle mikro- i makroangiopatii oraz

neuropatii występują do kilkudziesięciu lat wcześniej. Zmiany w obrębie naczyń włosowatych i małych

naczyń prowadzą głównie do retinopatii cukrzycowej (upośledzenie do utraty wzroku włącznie) i nefropatii

cukrzycowej (upośledzenie funkcji nerek prowadzące do nadciśnienia, dializ i transplantacji nerki).

Zmiany w większych tętnicach przyśpieszają rozwój miażdżycy tętnic mózgu (zmiany charakterologiczne,

ubytki neurologiczne), serca (zawały) i kończyn dolnych (zespół stopy cukrzycowej kończący się często

amputacją na różnym poziomie łącznie z całym podudziem). Neuropatia cukrzycowa prowadzi do

uszkodzeń układu nerwowego ośrodkowego, obwodowego i autonomicznego (np. chory nie odczuwa bólu

i nie czuje skaleczeń, a wszelkie rany w sytuacji upośledzonego krążenia trudno się goją – często

przez kilka miesięcy – część obrazu klinicznego stopy cukrzycowej).

Ponadto uważa się, iż za jeden z czynników ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 jest pojawiająca się u otyłych

pacjentów insulinooporność. Z drugiej strony uważa się, iż w części przypadków rozwoju cukrzycy typu 2

otyłość jest integralną częścią obrazu chorobowego. W wielu pracach sugeruje się obecność w rozwoju

tych chorób takich samych mechanizmów, np. wzrostu oporności tkanek na insulinę, lub postuluje się

udział w patogenezie takich samych związków, np. TNF-α (czynnik martwicy nowotworów typu

α), leptyny (hormon sytości) czy polimorfizmu receptora β-3-adrenergicznego.

Przyczyn rozwoju otyłości jest wiele: genetyczne, neuroendokrynne, dietetyczne i leki. Z tego powodu

lekarz jest zobowiązany do przeprowadzenia sumiennej diagnostyki u każdego pacjenta, by wdrożyć

odpowiednie leczenie. Aczkolwiek należy pamiętać, iż bez względu na etiologię, otyłość może wyzwolić

nadmierne przyjmowanie triglicerydów (np. poprzez nadmierne spożywanie pokarmów), zmniejszona

mobilizacja lipidów z tkanki tłuszczowej (np. poprzez zmniejszoną aktywność układu adrenergicznego)

lub zmniejszone zużytkowanie lipidów (np. poprzez brak aktywności fizycznej).

Instytut Położnictwa i Ginekologii "HYPPOCRATES" Dr Jan Eugeniusz Malinowski

http://www.hyppocrates.pl

Kreator PDF

Utworzono 12 May, 2009, 13:52

Omawiając przyczyny powstawania otyłości należy zawsze pamiętać, iż kluczową rolę dla rozwoju otyłości

u dorosłego człowieka odgrywa liczba adipocytów (in. komórek tłuszczowych) powstałych w okresie 3.-5.

oraz 10.-15. rż. Z uwagi na to, że liczba tych komórek w wieku dorosłym się nie zwiększa, tylko

powiększa się ich objętość, doprowadzenie do wytworzenia nadmiernej ich liczby w wieku dziecięcym ma

brzemienne skutki dla osoby dorosłej. Szczególnie podatne na rozwój otyłości są dzieci pulchne i

„zdrowo” wyglądające rodziców, którzy je przekarmiają.

Cukrzyca również nie jest chorobą o jednakowym obrazie klinicznym. Specjaliści z WHO w 1999 roku

wyróżnili IV podstawowe klasy etiologiczne cukrzycy: cukrzyca typu 1 (dotykająca częściej osoby

młodzież) i 2 (dotykająca częściej osoby starsze), inne specyficzne typy cukrzycy oraz cukrzyca

ciężarnych. W kontekście tego opracowania należy zwrócić uwagę na cukrzycę typu 2 skojarzoną z

otyłością, w której do kanonu leczenia należy odpowiednia dieta, redukcja nadmiaru masy tkanki

tłuszczowej i aktywność fizyczna, a dopiero w dalszym etapie wdrażane jest leczenie farmakologiczne.

Redukcja BMI o więcej niż 10% przyczynia się do ułatwienia metabolicznej kontroli cukrzycy typu 2.

Rozpoznać otyłość najlepiej jest oznaczając wskaźnik BMI (wskaźnik masy ciała, body mass index) wg

wzoru: BMI=m[kg]/h2[m2]. Wartość poniżej 25 uważana jest za normę. Jednakże należy zawsze

pamiętać, iż wartość przekraczająca normę nie zawsze oznacza chorobę, gdyż przyczyną wzrostu masy

ciała może być np. mocno rozwinięta tkanka mięśniowa. Dlatego warto skontrolować rozpoznanie

wykonując pomiar grubości fałdu skórnego nad mięśniem trójgłowym lub okolicą podłopatkową (grubość

powyżej 18mm u mężczyzn i 25mm u kobiet przemawia za występowaniem otyłości). Ważnym

elementem diagnostyki otyłości jest określenie, czy jest to otyłość typu brzusznego (nazywana typem

męskim, gorsza pod względem rozwoju powikłań), czy jest to otyłość typu biodrowego (nazywana typem

żeńskim). Najprostszą metodą służącą do określenia rozmieszczania tkanki tłuszczowej jest oznaczenie

wskaźnika WHR (wskaźnik talia-biodro, waist to hip circumference ratio): dla kobiet musi być mniejszy

niż 0,85, dla mężczyzn mniejszy niż 1,0.

Najpewniejszym rozpoznaniem cukrzycy jest przeprowadzenie oceny glikemii na czczo lub testu

doustnego obciążenia 75g glukozy. Interpretacji wyników powinien dokonać lekarz wg najnowszych

wytycznych. Objawy, na które może zwrócić uwagę pacjent to nagle pojawiający się wielomocz,

nadmierne pragnienie i łaknienie, chudnięcie czy bakteryjne i grzybicze zmiany skórne. Aczkolwiek należy

pamiętać, iż objawy te występują z różną częstotliwością w różnych typach cukrzycy i dlatego przy

pojawianiu się każdego niepokojącego objawu trzeba udać się do lekarza celem wykonania w/w testów

laboratoryjnych. Oznacza to także, iż brak tych objawów nie wyklucza występowania cukrzycy.

Celem niniejszego opracowania nie jest całościowe wytłumaczenie patogenezy, leczenia czy

pojawiających się powikłań, tylko zwrócenie uwagi czytelnika na fakt, iż są to choroby bardzo

niebezpieczne i ze sobą powiązane. Nie tylko z powodu groźnych, nawet dla życia, powikłań, ale ze

względu na powolny, acz nieuchronny, rozwój. Jednakże są to choroby, przed którymi możemy

skutecznie się bronić przestrzegając prostych profilaktycznych zasad: prowadzić aktywność fizyczną i

odżywiać się właściwie (tj. przede wszystkim różnorodnie i zdrowo: warzywa i owoce, unikać wysoko

przetworzonych produktów i napojów wysokosłodzonych). A jeśli już będziemy chorzy należy

bezwzględnie przestrzegać zaleceń lekarskich – szczególnie w cukrzycy! Na te zachowania

powinien zwracać uwagę lekarz swoim pacjentom, a pacjenci powinni ją stosować, by grzechy młodości

znacząco nie uprzykrzyły spokojnej starości.

Autorzy:

Marian Lech Malinowski, Jan Eugeniusz Malinowski

Streszczenie pracy wygłoszonej na

Instytut Położnictwa i Ginekologii "HYPPOCRATES" Dr Jan Eugeniusz Malinowski

http://www.hyppocrates.pl

Kreator PDF

Utworzono 12 May, 2009, 13:52