.

TEMAT: Schemat analizy toksykologicznej: a) badania
chemiczne, b) badania botaniczne, c) badania biologiczne.
Zatrucie solą kuchenną.(ilościowe oznaczanie soli (NaCl) w paszach oraz
chlorków (Cl

-

) w treści przewodu pokarmowego

Katedra Biochemii ,
Farmakologii i
Toksykologii
UP we Wrocławiu

Toksykologia weterynaryjna

Ćwiczenie 3

Autor prezentacji :

dr n. wet. Ewa Kucharczak

SCHEMAT ANALIZY TOKSYKOLOGICZNEJ

Cel badań toksykologicznych:

Wykrycie w podejrzanym materiale trujących związków
chemicznych lub ich produktów przemiany

Tok postępowania analitycznego na podstawie:
1.

Wywiadu toksykologicznego

2.

Etiologii zatrucia

3.

Pisma przewodniego

4.

Wyników badań wstępnych

ANALIZA TOKSYKOLOGICZNA

REJESTRACJA MATERIAŁÓW DO BADAŃ

TOKSYKOLOGICZNYCH

•

Sprawdzenie stanu opakowania przesyłki i poszczególnych próbek

•

Sprawdzenie zgodności numeracji i zawartości dostarczonych

materiałów z informacjami umieszczonymi w piśmie przewodnim

•

Opis próbek w książce badań laboratoryjnych /data dostarczenia

próbek/ dostawca materiałów i właściciel/ nr próbki nadany przez
laboratorium

•

Zapoznanie się z pismem przewodnim/ ewentualnie uzyskanie
dodatkowych informacji od osoby kompetentnej/ lekarz wet/

właściciel zwierzęcia

•

Ustalenie wstępnego planu badań toksykologicznych

ANALIZA TOKSYKOLOGICZNA

PODZIAŁ MATERIAŁU DO BADAŃ TOKSYKOLOGICZNYCH

2/3

MATERIAŁU

• właściwa analiza toksykologiczna
• z tego 1/10 materiału – próby

wstępne

1/3

MATERIAŁU

• przechowanie w celu późniejszych

badań/ powtórki analiz/ badań
kontrolnych

ANALIZA TOKSYKOLOGICZNA

BADANIA WSTĘPNE -

dodatni wynik ułatwia i skraca czas wykonania analizy

właściwej

Cechy organoleptyczne :
•

charakterystyczne zabarwienie

•

stan skupienia/ konsystencja materiału

•

charakterystyczny zapach

•

ustalenie składu dostarczonego materiału / treść
przewodu pokarmowego/ pasze/ ewentualna

obecność substancji niepożądanych / substancji
chemicznych/ nasion

•

badanie odczynu pH/ przewód pokarmowy /

bydło - żwacz/trawieniec

ANALIZA TOKSYKOLOGICZNA

Wstępne badania chemiczne:

w rurce do prażenia – ogrzewanie wysuszonego materiału w

rurce szklanej / oddzielenie substancji organicznej od
nieorganicznej

barwienie płomienia – charakterystyczne zabarwienie

płomienia po wprowadzeniu badanej substancji do

płomienia utleniającego – szczególnie w celu
identyfikacji metali

badanie rozpuszczalności w wodzie – metoda chemicznej

analizy jakościowej toksycznych anionów/ poszukiwanie

siarczanów, chlorków, azotanów, azotynów

badanie rozpuszczalności w rozpuszczalnikach

organicznych/ substancje organiczne/ pestycydy/

alkaloidy roślinne

ANALIZA TOKSYKOLOGICZNA

WYODRĘBNIANIE TRUCIZN Z MATERIAŁU BIOLOGICZNEGO

Celem identyfikacji związku toksycznego jest jego uzyskanie / wyosobnienie z

materiału biologicznego w postaci roztworu zagęszczonego w stosunku do

pierwotnego jego rozcieńczenia w tkankach

Metody

•

Destylacja z parą wodną

•

Ekstrakcja wodą

•

Mineralizacja

•

Ekstrakcja rozpuszczalnikami organicznymi

•

Mikrodyfuzja

WYODRĘBNIANIE TRUCIZN Z MATERIAŁU

BIOLOGICZNEGO

DESTYLACJA Z PARĄ WODNĄ

wyodrębnianie trucizn, które w temperaturze

wrzenia wody odznaczają się dużą prężnością par:

kwasy, alkohole, aldehydy, cyjanowodór, fenol,

krezole, lotne olejki gorczyczne, czteroetylek

ołowiu, benzen, żółty fosfor, nikotyna, anilina

Duże znaczenie w tym procesie ma odczyn pH materiału poddawanego destylacji.
Związki o charakterze kwaśnym destyluje się ze środowiska kwaśnego ( dodatek

kwasu winowego).

Po zakończeniu destylacji ze środowiska kwaśnego alkalizacja materiału

wodorotlenkiem sodu - destylacja z roztworu zasadowego

1.kolba destylacyjna
2. nasadka destylacyjna
3. chłodnica
4.przedłużacz
5.odbieralnik
6. termometr

Schemat aparatury destylacyjnej

WYODRĘBNIANIE TRUCIZN Z MATERIAŁU

BIOLOGICZNEGO

EKSTRAKCJA WODĄ

Wypłukanie

związku toksycznego z badanego materiału wodą

destylowaną lub w procesie dializy.

Za pomocą tej metody wyodrębnić możemy:

sól kuchenną, kwasy mineralne, wodorotlenki, nawozy sztuczne,

azotyny, azotany , chlorany, szczawiany, amoniak

Pasze, materiał roślinny

Rozdrobniony materiał zalewany jest w kolbie wodą destylowaną, co

pewien czas mieszany, po 24 godzinach sączony przez filtr

bibułowy (niekiedy zagęszczany dodatkowo na łaźni wodnej) .

Tak uzyskany przesącz poddaje się dalszym badaniom wykrywając i

oznaczając jakościowo i ilościowo zawartość związków
rozpuszczalnych w wodzie.

WYODRĘBNIANIE TRUCIZN Z MATERIAŁU

BIOLOGICZNEGO

Tkanki zwierzęce

Metoda dializy

– stosowana w przypadku obecności w przesączu

wielocząsteczkowych koloidów i innych związków organicznych.

Metoda umożliwia oddzielenie koloidów od krystaloidów.

Rozdrobniony materiał biologiczny umieszcza się w półprzepuszczalnej

błonie np. pęcherz zwierzęcy, zanurza w naczyniu z wodą

destylowaną i pozostawia na różnie długi czas.

Zasada metody

– przechodzenie krystaloidów przez błonę

półprzepuszczalną do otaczającej wody i zatrzymywanie koloidów

wewnątrz błony.

Dializator

W dializatorze po jednej stronie membrany
znajduje się zanieczyszczony roztwór
koloidalny, a druga strona omywana jest
czystym rozpuszczalnikiem

Elektrodializa

Jest to proces dializy przeprowadzony w polu elektrycznym,
panującym między dwiema elektrodami z siatki platynowej,
umieszczonymi w bocznych częściach aparatu, w pobliżu
membran półprzepuszczalnych.

WYODRĘBNIANIE TRUCIZN Z MATERIAŁU

BIOLOGICZNEGO

EKSTRAKCJA ROZPUSZCZALNIKAMI ORGANICZNYMI

Z

asada metody – przechodzenie poszukiwanych związków lub

produktów ich przemiany z badanego materiału do
rozpuszczalników organicznych , którymi najczęściej są – eter,
chloroform, alkohole, benzen i in.

Uzyskane wyciągi poddaje się dalszym badaniom identyfikacyjnym

metodami jakościowymi bądź ilościowymi np. chromatograficznymi.

Tą metoda wyodrębniamy z materiału biologicznego następujące

związki:

środki owadobójcze, chwastobójcze, grzybobójcze,

gryzoniobójcze, alkaloidy roślinne, barbiturany, kwas
benzoesowy, nitrozwiązki

WYODRĘBNIANIE TRUCIZN Z MATERIAŁU

BIOLOGICZNEGO

MINERALIZACJA

Metoda stosowana do wyodrębniania z materiału biologicznego (tkanki

zwierząt, pasze, materiał roślinny , gleby) przede wszystkim metali.

Zasada metody – zniszczenie substancji organicznej z która metale są

związane i równoczesne przeprowadzenie pierwiastków
metalicznych w postać jonową.

Metody mineralizacji
•

Mineralizacja na drodze suchej

•

Mineralizacja na drodze mokrej

WYODRĘBNIANIE TRUCIZN Z MATERIAŁU

BIOLOGICZNEGO

Mineralizacja na drodze suchej
Przeprowadzana bez dodatku lub z dodatkiem substancji

przyspieszających spalenie

•

I etap – suszenie w suszarce w temperaturze 150

0

C – 24 godz.

•

II etap – spalanie w piecu muflowym w temperaturze 450

0

C - 500

0

C

24 godz.

•

po 24 godz. – dopalenie poprzez dodanie środków utleniających -
kwas azotowy – odparowanie - ponowne spalanie w piecu aż do

uzyskania suchej, białej substancji

•

rozpuszczenie otrzymanego produktu spalania w mianowanym
roztworze (1n HCl)

•

Oznaczanie w otrzymanym mineralizacie metodami jakościowymi

lub ilościowymi zawartości metali

WYODRĘBNIANIE TRUCIZN Z MATERIAŁU

BIOLOGICZNEGO

Mineralizacja na drodze mokrej

Przeprowadzana w specjalnych kolbach po umieszczeniu w nich

rozdrobnionego materiału

•

Stosowanie w tej metodzie substancji utleniających bądź
ułatwiających utlenianie: kwas azotowy, siarkowy, nadchlorowy,
nadtlenek wodoru, chloran potasowy

•

Oznaczanie w otrzymanym mineralizacie metodami jakościowymi
lub ilościowymi zawartości metali

WYODRĘBNIANIE TRUCIZN Z MATERIAŁU

BIOLOGICZNEGO- cd

MIKRODYFUZJA

Stosowana do wykrywania w materiale biologicznym trucizn

lotnych:

tlenek węgla, amoniak, cyjanki, ketony

W tej metodzie używa się najczęściej naczyńka Conwaya
Zasada metody

Przenikanie substancji lotnych z jednej części naczyńka do

rozpuszczalnika znajdującego się w jego innej części.

Dodaje się w tej metodzie substancje uwalniające związki

toksyczne z połączeń nielotnych oraz przyspieszające
reakcje. Zawarte w rozpuszczalniku substancje toksyczne
identyfikuje się zazwyczaj ilościowo.

ANALIZA TOKSYKOLOGICZNA

BADANIA BOTANICZNE

•

Stosowane w zatruciach roślinnych

•

Treść przedżołądków i trawieńca przeżuwaczy

•

Treść żołądka innych zwierząt

•

Pasze treściwe i objętościowe

•

Zwracanie uwagi na ewentualne zmiany cech organoleptycznych

(specyficzny zapach, wilgotność)

•

Obecność domieszek mineralnych (ziemia, piasek)

•

Obecność nasion i roślin trujących, szkodników roślin i zbóż

ANALIZA TOKSYKOLOGICZNA

BADANIA BIOLOGICZNE

•

Uzupełnienie innych metod badań

•

Podawanie zwierzętom doświadczalnym (myszy, szczury, króliki)

wyciągów z badanych materiałów rożnymi drogami, najczęściej do
przewodu pokarmowego.

ZATRUCIE SOLĄ KUCHENNĄ

Sól kuchenna dodawana jest do paszy (w pełni pokryte jest

zapotrzebowanie zwierząt na sód i chlor).

Pobudza wydzielanie soków trawiennych, poprawia smak karmy,

wpływa dodatnio na wykorzystanie białek i pasz ciężko
strawnych.

Zapotrzebowanie większe u zwierząt trawo- aniżeli u mięso- i

wszystkożernych.

Niedobór sodu w paszach – zaburzenia w zdrowiu zwierząt-

konieczne minimum zawartości w paszy.

Normalna zawartość to 0,5%-1% NaCl masy paszy.

ROZPOZNAWANIE ZATRUĆ SOLĄ KUCHENNĄ

1.

Wywiad toksykologiczny-

przyczyny zatruć,

wrażliwość gatunkowa, dostęp do wody, żywienie

2.

Objawy zatrucia: ogólne objawy ze strony
przewodu pokarmowego, charakterystyczne
objawy nerwowe

3.

Zmiany anatomopatologiczne:

•

mózg- obrzęk, przekrwienie, wylewy podoponowe

•

Histologicznie

– okołonaczyniowe nacieki

histiocytów, zmiany zapalne mózgu i opon z

towarzyszącymi eozynofilami

4. Badania laboratoryjne pasz, treści przewodu

pokarmowego, narządów miąższowych i mózgu

MATERIAŁ DO BADAŃ TOKSYKOLOGICZNYCH

1.

Pasze

– oznaczanie chlorków ( w przeliczeniu na

NaCl)

•

podejrzane o wywołanie zatrucia

•

profilaktycznie

– przeznaczone do karmienia

zwierząt

2. Surowica -

przyżyciowo – ustalenie poziomu

jonów sodowych (Na

+

)

3.

Poszczególne odcinki przewodu pokarmowego,

wątroba, mózg - pośmiertnie – ilościowe
oznaczanie jonów chloru w treści i narządach

ZASADA METODY OZNACZANIA JONÓW CHLORKOWYCH

(metoda miareczkowa , ilościowa Volharda)

Wiązanie się rozpuszczalnych w wodzie chlorków i

azotanu srebra z wytrąceniem nierozpuszczalnego
osadu chlorku srebra

NaCl + AgNO

3

AgCl + NaNO

3

biały

ZASADA METODY OZNACZANIA JONÓW CHLORKOWYCH

(metoda miareczkowa , ilościowa Volharda)

Materiał do badań

:

•

pasza treściwa

•

treść przewodu pokarmowego

•

mieszanki mineralne

•

tkanki zwierząt

Etapy metody:

1.

Umieszczenie odważonego materiału w kolbie i zalanie wodą
destylowaną - 24 godz.

2.

Po 24 godz. przesączenie wyciągu wodnego, pobranie 10 ml
przesączu dodanie 2 ml azotanu srebra

Etap jakościowego oznaczania obecności jonów chlorkowych

ZASADA METODY OZNACZANIA JONÓW CHLORKOWYCH

(metoda miareczkowa , ilościowa Volharda)

Etap ilościowego oznaczania zawartości chlorków

1.

Zakwaszenie przesączu 1ml kwasu azotowego oraz oraz
dodanie 1 ml r-

ru siarczanu żelazowo- amonowego (wskaźnik

zmiany zabarwienia)

2.

Miareczkowanie pozostałego w przesączu nadmiaru azotanu
srebra roztworem rodanku amonowego do pojawienia się
koloru łososiowego

3.

Obliczenie procentowej zawartości chloru lub chlorku
sodowego w badanym materiale

NORMY GRANICZNE DLA CHLORU (Cl

-

) U TRZODY

CHLEWNEJ

•

Treść żołądka 0,31%

•

Treść jelit cienkich 0,17%

•

Treść jelit grubych 0,10%

•

Wątroba 0,25%

•

Mózg 0,18%

NORMY ZAWARTOŚCI NaCl W MIESZANKACH

PRZEMYSŁOWYCH

1.

Bydło

•

Cielęta 1,5%

•

Krowy i bydło opasowe 2%

•

Owce, kozy 2%

2.

Świnie: 0,5 -1,0%

•

Prosięta 0,5 -0,7% (mieszanka P)

•

Warchlaki 0,7% (mieszanka W)

•

Tuczniki 1,0% (mieszanka T)

•

Lochy 1,0 -1,5% (mieszanka L)

3.

Drób-

•

Dorosłe kury 0,7%

•

Brojlery 0,3 -0,4%

•

Nioski 0,5 -0,7%