Biopsychologia: Tezy do wykładu 10

1/8

Biopsychologia
Wykład 10

Mowa a mózg

Biopsychologia: Tezy do wykładu 10

2/8

Język to system komunikacji na który składa się
semantyka i reguły składni.

Język wytworzył się pod presją społecznych
imperatywów komunikacyjnych (współpraca, opieka
nad potomstwem, edukacja).
W danym języku jest zawarta suma zbiorowych
doświadczeń wyodrębnionej społeczności.

Język jest systemem otwartym tj. podlega zmianom w
zakresie znaczenia słów, wzbogaca się słownik i
frazeologia.
W języku istnieje „obszar zamknięty”. Chodzi o
niezmienność kategorii zaimków, przyimków,
spójników, słów posiłkowych, końcówek

Biopsychologia: Tezy do wykładu 10

3/8

Mowa to czynność komunikacyjna przebiegająca
według reguł językowych.

Mowa jest indywidualnie nabywana w procesie uczenia
się reguł językowych. Reguły te są przechowywane w
różnych rodzajach pamięci (leksykalnej, semantycznej i
proceduralnej)

Zdolność nabywania mowy jest cechą gatunkową
człowieka.
„Okres krytyczny” w nabywaniu mowy przejawia się :

-we wzroście połączeń między neuronalnych oraz
intensywna mielinizacja włókien nerwowych w
obszarze tzw. ośrodków mowy, między 12 a 24
miesiącem życia
-w dojrzewaniu struktury spoidła wielkiego do 4 roku
ż

ycia

-w możliwości restytucji funkcji mowy przed 10 rokiem
ż

ycia

-w odmiennej reprezentacji mózgowej języka obcego,
wyuczonego po 10 roku życia

Oprócz funkcji komunikacyjnej, mowa posiada funkcję
poznawczą – jest „narzędziem” myślenia

Biopsychologia: Tezy do wykładu 10

4/8

Mowa a specjalizacja funkcjonalna półkul
mózgowych

U osób praworęcznych w 96% podstawowe funkcje
mowy są zdominowane przez półkulę lewą.

Lokalizacja podstawowych funkcji mowy w lewej
półkuli:
-tylnia część środkowego i dolnego zakrętu płata
czołowego lewej półkuli (ośrodek Broca) posiada
kompetencje wykonawcze

-tylnia część zakrętu skroniowego górnego lewej półkuli
(ośrodek Wernickego) posiada funkcje percepcyjne.

Dominacja lewej półkuli dotyczy semantyki i składni
oraz analitycznego myślenia werbalnego oraz pamięci
odpowiednich sekwencji ruchowych niezbędnych do
artykułowania mowy i jej odbioru.

Ograniczone kompetencje werbalne półkuli prawej.

-rozumienie rzeczowników i przymiotników
-zdolność kojarzenia znaczeń
-trudność w rozumieniu i posługiwaniu się spójnikami,
zaimkami, strukturami gramatycznymi.

Biopsychologia: Tezy do wykładu 10

5/8

Kompletne funkcje mowy jako rezultat
współdziałania półkuli lewej z półkulą prawą

Uszkodzenie prawej półkuli powoduje deficyt w
zakresie:
-wyrazu emocjonalnego przekazywanych treści
-rozumienia treści emocjonalnych zawartych w mowie
innych ludzi
(deficyt w tym zakresie określa się terminem prozodia)
-rozumienia metafor, treści humorystycznych
(paradoksów), co wynika z trudności w interpretacji
informacji w związku z kontekstem i przewidywań co
do dalszych treści w komunikacie.

Biopsychologia: Tezy do wykładu 10

6/8

Afazje

Afazja Broca – objawy:

-brak dostępu do pamięci klasy zamkniętej słów i reguł
gramatycznych przejawia się w mowie „telegraficznej

-ten sam powód uniemożliwia transformację znaków
leksykalnych należących do tej klasy na odpowiednie
znaczenia
Przykładowo: niemożność odczytania „ to be or not to
be” przy prawidłowym od czytaniu „two bee oar knot
two bee” (dwie pszczoły, wiosło, węzeł, dwie pszczoły)

-zamiana słów bliskoznacznych (trudność w
transformacji znaczeń na znaki komunikacyjne –
zaburzenia pamięci leksykalnej)

Afazja Broca – przyczyny:

-uszkodzenie ośrodka Broka
-uszkodzenie dodatkowej kory ruchowej (planowanie
sekwencji czynnościowej
-uszkodzenie kory przedruchowej (egzekucja
czynności)
-uszkodzenie jąder podstawy i jądra przyśrodkowego
wzgórza.

Biopsychologia: Tezy do wykładu 10

7/8

Afazja Wernickego – objawy

-trudności w rozumieniu mowy

-trudności w znalezieniu właściwych słów, głównie
rzeczowników i czasowników (jak ktoś, kto próbuje
mówić w obcym języku ale nie zna niezbędnych słów)

-wypowiedzi pozbawione sensu ale przy dobrej
artykulacji i zachowanych regułach gramatycznych

-rozpoznawanie znaczenia słów tylko w kontekście
desygnatu

Afazja Wernickego – przyczyny

-uszkodzenie w tylnym obszarze asocjacyjnej kory
słuchowej półkuli lewej
-szkodzenie innych obszarów kory okołosłuchowej
lewej półkuli
-zaburzenie słuchu fonematycznego (analiza i synteza
dźwięków mowy). Błędna percepcja fonetyczna
uniemożliwia znalezienie odpowiedniej jednostki
leksykalnej a co za tym idzie jej znaczenia.

Biopsychologia: Tezy do wykładu 10

8/8

Podsumowanie
Mowa opiera się na reprezentacji pamięciowej języka.
Mówienie przebiega według schematów
czynnościowych (artykulacyjnych).
Rozumienie mowy opiera się na schematach
percepcyjnych (leksykalnych) i wiedzy pojęciowej
(semantyce)

Reprezentacja leksykalna wydaje się mieć charakter
sekwencji artykulacyjnej, która nie tylko steruje
wymową ale uaktywnia się w trakcie słuchania słów.
Reprezentacja leksykalna wydaje się być sprzężona
funkcjonalnie z reprezentacją semantyczną (znaczenia)

Reprezentacja semantyczna zawiera konotacje
emocjonalne. Następuje transformacja tych konotacji w
formie intonacji, akcentowania i tempa wypowiedzi.
Percepcja tych form ekspresji konotacji emocjonalnych
wywołuje u słuchacza przypomnienie własnych
konotacji emocjonalnych usłyszanych słów.