Podstawy projektowania,

programowania i planowania

pracy dydaktyczno

wychowawczej

Operacjonalizacja celów i zadań

w lekcji wychowania fizycznego.

Definicje

• Projekt – plan nie przyjęty (jeszcze) do realizacji
• Plan – szczegółowy opis zamierzonych działań
• Program – 1. Założenia, cele i zapowiadana

działalność w jakieś dziedzinie lub jakiejś

organizacji. 2. Chronologiczny plan czynności,

zamierzeń

• Operacjonalizacja – zamiana celów ogólnych na

operacyjne

Dobry plan powinien być:

• Celowy
• Wykonalny
• Wewnętrznie zgodny
• Maksymalnie

operatywny

• Plastyczny
• Terminowy

• Dostatecznie

szczegółowy

• Alternatywny
• Kompletny
• Optymalnie

długodystansowy

• Komunikatywny

Plany nauczyciela

1. Autorski program do realizacji w danej

placówce oświatowej

2. Plan pracy zespołu przedmiotowego
3. Szczegółowy plan pracy dydaktyczno

wychowawczej dla klasy na rok szkolny

(rozkład materiału)

4. Osnowa cyklu lekcyjnego
5. Konspekt lekcji

Typy zachowania ludzkiego

• Poznawcze czyli „myślące” formy

zachowania

• Zachowania emocjonalne – postawy,

przekonania, wartości

• Zachowania psychomotoryczne – ruchy

ciała

Jak formułujemy temat lekcji?

• „Zadanie główne, czyli temat

lekcji powinno zawierać

komunikat o tym, jakie

zachowanie wykonawcze

będzie wskaźnikiem

świadczącym o nauczaniu”

(

Guła-Kubiszewska,

Lewandowski 2003, s. 100)

• W zadaniu głównym powinny

znaleźć się następujące

określenia informujące o

realizowanym na lekcji

ogniwie procesu nauczania

uczenia się (określające

typ lekcji

)

• Nauka
• Doskonalenie
• Kontrola
• Zapoznanie
• Przygotowanie
• Wprowadzenie
• Sprawdzian
• Uczymy się
• Doskonalimy

Typ lekcji

•„taka jej odmiana, która uwzględnia stosunek
do

ogniw

procesu

nauczania

i stopnia ich realizacji.” (Maszczak);
•„te odmiany lekcji, które wynikają
z realizacji funkcji dydaktycznych w toku
procesu nauczania i uczenia się oraz
z organizacji prac na lekcji, zastosowanych
metod

czy

środków

dydaktycznych”

(Półturzycki)

Typy lekcji

(wg Maszczaka)

• Podające - wprowadzające nowe treści

kształcenia i wychowania.

• Doskonalące - utrwalające wiadomości i

umiejętności.

• Kontrolne - sprawdzające i oceniające

przygotowanie i postępy uczniów w zakresie
umiejętności i wiadomości.

• Mieszane - łączące różne ogniwa procesu

nauczania i uczenia się

Zadanie główne lekcji – „Temat”

• Zdrowie higiena bezpieczeństwo:

– „Uczymy się technik relaksacyjnych”

• Samoocena i samokontrola:

– „Poznajemy testy służące do kontroli

sprawności fizycznej”

• Techniki i taktyki sportowej:

– „Nauka chwytów i podań piłki – koszykówka”

Zadanie główne lekcji – „Temat”

• Pomoc asekuracja i ochrona:

– „Doskonalenie umiejętności asekuracji i

samoasekuracji przy staniu na rękach”

• Organizacja i prowadzenie zajęć:

– „Przygotowujemy się do samodzielnego prowadzenia

rozgrzewki”

• Rozwijanie zdolności koordynacyjnych i

kondycyjnych:

– „Uczymy jak można wykorzystać piłki lekarskie do

rozwijania siły mięśni obręczy barkowej”

Przykłady źle sformułowanych

tematów:

• „Zabawy i gry ruchowe”
• „Gra w dwa ognie”
• „Piłka nożna – podania i prowadzenie piłki”
• „Nauka i kontrola przewrotu w przód”

Realizując zadanie główne

należy zwrócić uwagę na

następujące zadania

szczegółowe:

• W zakresie kształtowania postaw
• W zakresie sprawności motorycznej
• W zakresie umiejętności
• W zakresie wiadomości

Zadania lekcji

• Należy oddziaływać na

wszystkie sfery osobowości
ucznia:

– emocjonalną

– poznawczą

– psychomotoryczną

• Należy realizować

równomiernie wszystkie

zadania lekcji:

– zadanie

usamodzielniające-

wychowawcze

– zadania z zakresu

• wiadomości
• umiej

ętnośc

i

• psychomotoryczności

Operacjonalizacja

(Niemierko 1991)

• Sprecyzowanie
• Uszczegółowienie
• Konkretyzacja
• upodmiotowienie

Cele szczegółowe powinny także

zawierać:

(Arends 1995 za Mager)

• Opis zachowania ucznia
• Sytuację sprawdzenia
• Kryteria osiągnięć

Cechy szczegółowych celów dydaktycznych

(zadań szczegółowych)

wg Galloway 1988

• Są formułowane z punktu widzenia ucznia

Przykłady zadań

• Przekazanie uczniom zasad formułowania

zadań szczegółowych

• Uczeń pozna zasady formułowania zadań

szczegółowych

Cechy szczegółowych celów dydaktycznych

(zadań szczegółowych)

wg Galloway 1988

• Są formułowane z punktu widzenia ucznia
• Opisują, co uczeń potrafi zrobić po

zakończeniu procesu nauczania

Przykłady zadań

• Uczeń wymieni poznane zasady

formułowania zadań szczegółowych lekcji.

• Uczeń będzie potrafił pisemnie

sformułować zadania szczegółowe
dotyczące dowolnych zagadnień
związanych z wychowaniem fizycznym

Cechy szczegółowych celów dydaktycznych

(zadań szczegółowych)

wg Galloway 1988

• Są formułowane z punktu widzenia ucznia
• Opisują, co uczeń potrafi zrobić po

zakończeniu procesu nauczania

• Wymieniają warunki ograniczające, które

muszą być spełnione

Przykłady zadań

• Uczeń potrafi wykonać rzut do kosza z

miejsca trafia 8 razy na 10 prób rzucając z
odległości 2 m.

• Uczeń wykona przewrót w przód z

przysiadu podpartego do przysiadu
podpartego, wstając bez podpierania się,
w czasie krótszym niż 2,6 s.

Cechy szczegółowych celów dydaktycznych

(zadań szczegółowych)

wg Galloway 1988

• Są formułowane z punktu widzenia ucznia
• Opisują, co uczeń potrafi zrobić po

zakończeniu procesu nauczania

• Wymieniają warunki ograniczające, które

muszą być spełnione

• Reprezentują różne zachowania ucznia

Przykłady zadań

• Uczeń wymieni poznane zasady

formułowania zadań szczegółowych lekcji.

• Uczeń będzie akceptował i stosował

zaproponowany sposób operacjonalizacji
celów dydaktycznych

Zalety i wady celów

operacyjnych

Zalety

• Są praktycznie

jednoznaczne

• Wskazują sposób

zademonstrowania, iż
cel został osiągnięty

• Odnoszą się wprost do

ucznia

•

Mobilizują ucznia i
nauczyciela

Wady

• Względne ubóstwo

znaczenia

• Rozłączenie poznania i

motywacji

• Poszatkowanie

przedmiotu

• Pracochłonność

Zalety i wady celów ogólnych

Zalety

• Bogactwo znaczeń
• Akcentowanie

wartości społecznych

• Perswazyjność
• Zwięzłość

Wady

• Wieloznaczność i

nieokreśloność

• Założenia idealizujące
• Deklaratywność
• Niejasny adresat

Nadrzędnym celem działań edukacyjnych szkoły jest

wszechstronny rozwój ucznia

Rozwijanie poczucia odpowiedzialności za zdrowie własne i innych

TEMAT: Uczymy się asekuracji i samoasekuracji przy staniu na rękach

Uczeń uczestniczy w czynnościach

zabezpieczających podejmowanych

przez nauczyciela w czasie lekcji

- pomaga nauczycielowi przy asekurowaniu

ćwiczących w czasie

stania na rękach.

siła mięśni obręczy

barkowej i grzbietu

- uczeń wykona w parach

taczki,

(3 serie po 3 powtórzenia

na odcinku 4 m

Uczeń potrafi ustawić się

z właściwej strony do

asekurowania stania na

rękach rozpoczynanego

z pozycji unik podparty

(po stronie nogi

"zamachowej" ćwiczącego)

Uczeń wie jak asekurowaćprzy staniu na rękach

- wskazuje

ewentualnebłędy popełniane przez

asekurującego stanie na rękach

Taksonomia szczegółowych

celów kształcenia

• Wiedza
• Zrozumienie
• Zastosowanie
• Analiza
• Synteza
• Ocena

Sfera poznawcza

(wg Bloom)

Taksonomia szczegółowych

celów kształcenia

• Recepcja
• Reagowanie
• Wartościowanie
• Organizowanie
• Charakteryzowanie

Sfera emocjonalna

(wg Krathwohl)

Taksonomia szczegółowych

celów kształcenia

• Czynności odruchowe
• Ruchy podstawowe
• Umiejętności percepcyjne
• Umiejętności fizyczne
• Ruchy wyćwiczone
• Komunikowanie się bezsłowne

Sfera psychomotoryczna

(wg Harrow)

Zadanie usamodzielniające

ucznia (kształtowanie postaw)

• Uczeń angażuje się w rozwijanie swojej

ekspresji ruchowej – proponuje swój układ
taneczny

• Uczeń akceptuje potrzebę samokontroli –

ocenie swój postęp w szybkości biegu na
60 m i porównuje swój wynik z rezultatami
kolegów

Zadanie z zakresu sprawności

motorycznej

Z d o ln o ści ko n d ycyjn e

Z d o ln o ści

ko o rd yn acyjn e

siła

wytrzymałość

rytmizacja

szybkość reakcji

równowaga

orientacja

różnicowanie

łączenie ruchów

przebudowa ruchów

szyb ko ść

Zadanie z zakresu

motoryczności

• „szybkość lokomocyjna – skip A, biegi przodem i

tyłem w formach swobodnych i z rywalizacją,
zabawy z pościgiem”

• „Siła obręczy barkowej – zabawy z

mocowaniem, ćwiczenia w podporach,
ćwiczenia z ławkami gimnastycznymi”

• „różnicowanie – rzuty piłką do kosza z różnych

odległości, rzuty do celu przedmiotami o różnej
wadze”

Zadanie z zakresu umiejętności

• Zdrowie higiena bezpieczeństwo

– „Uczeń będzie umiał udzielić pierwszej pomocy

przy złamaniu ręki”

• Samoocena i samokontrola

– „Uczeń dokona pomiaru tętna na swojej tętnicy

szyjnej w pozycji siedzącej”

• Pomoc asekuracja i ochrona

– „Uczeń będzie umiał asekurować kolegę podczas

skoku przez kozła”

Zadanie z zakresu umiejętności

• Organizacja i prowadzenie zajęć

– „Uczeń będzie umiał zorganizować i

przeprowadzić zabawę ...”

• Rozwijanie zdolności koordynacyjnych i

kondycyjnych

– „Uczeń zademonstruje cztery ćwiczenia z

partnerem rozwijające siłę mięśni brzucha”

• Techniki i taktyki sportowej

– „Uczeń będzie umiał wykonać kozłowanie w

miejscu ręką dominującą z postawy do siadu i do

postawy bez przerywania kozłowania”

Zadanie z zakresu wiadomości

• Zdrowie higiena bezpieczeństwo

– „Uczeń będzie wiedział, jak unieruchomić złamaną

kończynę górną – na rysunku zaznaczy stawy, które
należy unieruchomić po złamaniu”

• Samoocena i samokontrola

– „Uczeń będzie wiedział na których częściach ciała

można dokonać pomiaru tętna – zapytany wskazuje
miejsca pomiaru”

Zadanie z zakresu wiadomości

• Pomoc asekuracja i ochrona

– „Uczeń będzie wiedział jak ustawić się do

asekuracji przy skoku przez kozła – podaje

najczęstsze przykłady błędów przy asekuracji”

• Organizacja i prowadzenie zajęć

– „Uczeń będzie znał przepisy zabawy „...” –

opowiada przebieg zabawy i podaje zasady

uczestnictwa”

Zadanie z zakresu wiadomości

• Rozwijanie zdolności koordynacyjnych i

kondycyjnych

– „Uczeń będzie znał jedną z metod kształtowania siły

mięśniowej – przedstawia ogólne zasady stosowania

tej metody”

• Techniki i taktyki sportowej

– „Uczeń będzie wiedział jak kozłować piłkę w

bezpośrednim kontakcie z przeciwnikiem –

przedstawi argumenty wskazujące na konieczność

kozłowania piłki ręką dalszą od przeciwnika”

Na przykład

• Temat: Piłka siatkowa – doskonalenie

przyjęć i podań piłki oburącz górą i dołem.

• Zadanie usamodzielniające-

wychowawcze:

– Uczeń angażuje się w rolę sędziego –

wspólnie z nauczycielem sędziuje fragment

gry oceniając poprawność przyjęcia piłki po

zagrywce.

Zadania z zakresu:

• Motoryczności:

– Orientacja przestrzenna – podania i przyjęcia

piłki oburącz górą i dołem ze zmianą
odległości i kierunków podania i przyjęcia piłki
oburącz górą i dołem po przewrocie w przód

Zadania z zakresu:

• Umiejętności

– Po przyjęciu piłki oburącz dołem uczeń potrafi

skierować piłkę do rozgrywającego
ustawionego na środku pola ataku (w kole o
średnicy 3m)

Zadania z zakresu:

• Wiadomości

– Uczeń wie która kończyna dolna powinna być

ustawiona z przodu przy odbiorze zagrywki
oburącz dołem w zależności od ustawienia na
boisku – sprawdzi, które ustawienie nóg jest
korzystniejsze w sytuacji gdy musi nagrać
piłkę na środek ataku (odbiór przy liniach
bocznych)

Terminy oznaczające ściśle

określone zachowanie

(wg Burns)

• Definiuje
• Dobiera
• Grupuje
• Liczy
• Łączy
• Nazywa
• Odtwarza
• Opowiada
• Pisze
• Podaje

• Pokazuje
• Porusza
• Przedstawia
• Rozpoznaje
• Sortuje
• Sprawdza
• Stwierdza
• Układa
• Utrwala
• Wskazuje
• Wybiera
• Wylicza
• Zestawia

Wiedza

Zrozumienie Procesy

• Formułuje
• Ocenia
• Odróżnia
• Projektuje
• Przeciwstawia
• Stosuje
• Wyjaśnia
• Analizuje
• Dopasowuje

• Dzieli
• Formułuje
• Grupuje
• Konstruuje
• Oblicza
• Oddziela
• Pisze
• Porównuje
• Porządkuje



Przerabia



Przeredagowuje



Przypomina



Rozważa



Składa



Streszcza



Szereguje



Wnioskuje



Zestawia

Postawy

• Akceptuje
• Angażuje się
• Broni
• Chwali
• Cieszy się
• Kwestionuje
• Obserwuje
• Odrzuca
• Poszukuje

• Proponuje
• Przyjmuje
• Sugeruje
• Toleruje
• Uczestniczy
• Uważa
• Wybiera
• Żąda

Ruchy bez przedmiotów

• Biegnie
• Chodzi
• Ciągnie
• Obraca się
• Naciska
• Pełza
• Pochyla się
• Podskakuje
• Popycha

• Potrząsa
• Przechyla się
• Siada
• Skacze
• Stuka
• Ściska
• Uderza
• Wspina się
• Wstaje
• Wygina się

Ruchy z przedmiotami

• Buduje
• Chwyta
• Konstruuje
• Maluje
• Miesza
• Piłuje
• Pisze
• Podrzuca
• Polewa

• Przybija
• Przypina
• Rysuje
• Skrobie
• Stempluje
• Toczy
• Trzyma
• Ucina
• Uderza

Wszystkie zaprezentowane

przykłady tematów i zadań

szczegółowych pochodzą z:

Guła-Kubiszewska H.,

Lewandowski M. (1998) Jak

formułować cele i zadania lekcji

wychowania fizycznego?

Wychowanie Fizyczne i

Zdrowotne, 3.

LITERATURA

•

Galloway C. (1988) Psychologia uczenia się i nauczania, PWN Warszawa

•

Guła-Kubiszewska H., Lewandowski M. (1998) Jak formułować cele i zadania lekcji

wychowania fizycznego? Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne, 3.

•

Guła-Kubiszewska H., Lewandowski M. [2003] Podstawy projektowania,

programowania i planowania pracy nauczyciela. Wychowanie fizyczne w gimnazjum.

WSiP Warszawa

•

Maszczak T. (red.) (1992) Metodyka wychowania fizycznego AWF Warszawa

•

Półturzycki J. Dydaktyka dla nauczycieli. Wydawnictwo Adam Marszałek

•

Pszczołowski T. (1982) Zasady sprawnego działania. Wstęp do prakseologii. Wiedza

Powszechna, Wydanie szóste rozszerzone.

•

Niemierko B. Cele kształcenia W: Kruszewski K. (red.) (1998) Sztuka nauczania.

Czynności nauczyciela. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa, Wydanie V.

•

Strzyżewski S., (1986) Proces wychowania w kulturze fizycznej WsiP Warszawa