Spisała: Ewa L. Cetnar, kontakt: [e-mail], GG: 3891955

Procesy poznawcze – wykład 6 (Pani dr Maria Zając, 4 kwietnia 2005r.)

Historia inspiracji i formowania się podejścia kognitywistycznego
On 11 Sep 1956 Cognitive Science was born

1

•

1948 wrzesień - konferencja Hixon'a, California Institute of Technology. John von
Neumann porównał mózg do komputera i postulował opierania się na jego
architekturze przy opisie działania układu nerwowego. Dygresyjnie warto dodać, że
chociaż procesor wykonuje wiele różnorodnych zadań, podyktowane jest to
wymaganiami rynku (tanie i uniwersalne), a nie ograniczeniami technicznymi. Zatem
bardzo rozbudowany komputer faktycznie jak mózg, ma różne części do różnych
zadań. Na konferencji wystąpił również Karl Lashley, który zaatakował behawioryzm.

•

Prace z zakresu cybernetyki: 1960/50 Norbert Wiener, 1950 Ludwig von Bertalanffy,
1963 W. Ross Ashby. Przedmiotem prac i badań teoretyków cybernetyki były procesy
sterowania, a więc procesy przetwarzania informacji na operacje modyfikujące stany
danego układu.

2

•

1955 The Psychology of Personal Constructs Georgea Alexandera Kelly’ego –
założenie, że pierwotnym zachowaniem człowieka jest zachowanie badawcze.
Działanie opiera się na przewidywaniu zdarzeń.

•

1956, 11 września - MIT Symposium on Information Theory. Newell i Simon
zaprezentowali Teoretyka Logiki, program do przeprowadzania dowodzeń, Noam
Chomsky w Trzech Modelach Języka przedstawił koncepcję gramatyki opartej na
transformacjach, a George Miller tezę o pojemności pamięci (Magic number 7 plus or
minus 1).

•

1967 – wydanie podręcznika Ulrica Neissera Cognitive psychology, którego tytuł dał
nazwę całemu podejściu. Autor w pracy zaproponował koncepcję aktywnego umysłu
oraz psychologii jako nauki o mechanizmach funkcjonowania umysłu. Wyraził też
swój sceptycyzm wobec metafory komputerowej, co dało początek miękkiej odmianie
kognitywizmu.

W pracy Cognitive Psychology Neisser formułuje dwie tezy funkcjonowania systemu

poznawczego. Pierwsza głosi, że wszelkie akty (procesy) poznawcze – od percepcji po
rozwiązywanie problemów, są aktami konstrukcyjnymi. Zachowywane są elementy ich
przebiegu, a nie gotowe rezultaty. (Zagadnienie wiedzy deklaratywnej wiem, że oraz
proceduralnej

wiem

jak.)

Hipoteza

powtarzalności

została

zastąpiona

hipoteza

wykorzystywania.

Wcześniejsze teorie głosiły, iż zapis pamięciowy stanowi mniej lub bardziej udaną

kopię rzeczywistości zachowywaną w pamięci, skąd w razie potrzeby może być wydobyta w
niezmienionej formie. Nowe podejście z kolei widzi zawartość pamięci długotrwałej jako
materiał budulcowy wykorzystywany w przywoływaniu.

W tej dziedzinie klasycznym eksperymentem jest doświadczenie Frederica Bartletta

3

.

Osobie badanej czytana była historia, a następnie proszono o jej powtórzenie na podstawie
tego, co zostało zapamiętane

4

. W opowieściach z pamięci znaleźć można informacje, a nawet

zmiany fabuły, które pochodzą z doświadczenia i kultury opowiadającego. Jedną z
wykorzystywanych historii była indiańska Wojna Duchów.

Teorie pamięci konkurencyjne wobec poznawczej: fenomenologiczna, holograficzna.

1

George Miller

2

Vademecum Akademickie, Wiesław Łukaszewski 2.2.5

3

1886-1969

4

Rzeka Opoczno

Spisała: Ewa L. Cetnar, kontakt: [e-mail], GG: 3891955

Kognitywizm to tradycja badań, która zrodziła się na pograniczu wielu nauk;

psychologii, językoznawstwa, AI, biologii. Jej podstawą metodologiczną jest metafora
komputerowa. Wzorcem myślowym (paradygmatem) tego podejścia stało się przetwarzanie
informacji, - odbiór, rozpoznawania, utrwalanie, przechowywanie oraz wykorzystywanie w
działaniu (werbalnym i motorycznym).

Jednym z miejsc wykorzystania dorobku kognitywizmu jest teoria filmu. Wiąże się z

tym nazwisko J. Ostaszewskiego.

W ostatnich latach widać rozłam na kognitywizm twardy i miękki. Ten pierwszy

zorientowany jest na komputer i algorytmiczny (obliczeniowy) model umysłu. Słowo – klucz
to maszyna Turinga. Alan Turing w 1952 wypowiedział się tak: Nie interesuje nas fakt, że
mózg ma konsystencję zimnej owsianki. W myśl filozofii funkcjonalizmu, umysł można badać
niezależnie od jego neurofizjologicznej podstawy (mózgu). Jego stan można definiować
podobnie jak stan komputera, czyli poprzez funkcję, jaką spełnia w całości systemu.

Z kolei miękki (zwany neokognitywizmem) wierzy w trafne zrozumienie przez

rozumienie ciała, - ucieleśniony model umysłu. Możliwe są w nim takie stwierdzenia jak np.
ż

e spostrzeganie jest aktem psychosomatycznym, albo rozważania nad dualizmem

kartezjańskim (problem body – mind).

Obecnie modne pytania filozoficzne

•

Jaka jest relacja ciała i czasu? (Orientacja temporalna)

•

Jaka jest rola ciała w funkcjonowaniu pamięci? (Temat podjęli: Darwin, Nietzsche,
Freud)

•

W jakim sensie ciało jest systemem wpisanych w nie kodów? (Do poszukiwania
odpowiedzi inspiruje genetyka? Np. Rozważania Pauliny Stochel o genie VMAT2)

Nurty namysłu nad ciałem: fenomenologiczny, psychoanaliza i schizoanaliza, teologia

(relacja między tym, co ludzkie, a tym co boskie). Odejście od opozycji dusza – umysł –
ciało. Nazwiska warte wymienienia to Maurice Merleau-Ponty (Widzialne i niewidzialne.
Notatki robocze, 1960), Emmauel Levinas (formy cielesności?), Jan Trąbka (cielesność –
mózg w czaszce itd.), oraz Jan Paweł II (1980, teologia ciała). Możliwe drogi myśli:
traktowanie ciała jako maszyny, logika dziedziczności (znów trójka Darwin, Nietzsche,
Freud), oraz mające źródła w biologii systemy cybernetyczne. Jedną z konsekwencji
podejmowania tej problematyki jest są zmiany w mówieniu o ludzkim ciele.

Moje dygresje

•

Prosta, ale konkretna strona:
http://home.earthlink.net/~dougary/ITEC_800/final_project/bartlett.htm

•

W niniejszej notatce brakuje listy rozwiązywanych przez twardy kognitywizm
zagadnień

•

Schizoanaliza odnosi się do codziennego rozbicia osobowości, urojeń, lęku, natłoku
myśli, osłabienia aktywności życiowej, utraty kontaktu z otoczeniem i zamknięciu w
sobie. Dla mnie pachnie to po prostu codziennością osobowości trzeciej fali.
Nazwisko łączące się z pojęciem schizoanaliza to Gilles Deleuze.