Zdrowie publiczne semestr II

Temat 11: Zakażenia szpitalne. Rodzaje, drogi i zapobieganie zakażeniom szpitalnym.

I ogniwo – źródło zakażenia – człowiek, zwierzę, gleba
II ogniwo – drogi zakażenia – kropelkowa, pokarmowa, wziewna
III ogniwo – osobnik wrażliwy, nieodporny

Podstawa prawna: Ustawa z dn. 5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób
zakaźnych u ludzi Dz. U, nr 234, poz.1570

Zakażenia szpitalne:
6% - na świecie
8-9 % - w Polsce (20-50% OIOM, OIT)

Zakażenia szpitalne – zakażenie, które nastąpiło w szpitalu i ujawniło się podczas hospitalizacji
pacjenta i zostało spowodowane przez udokumentowany czynnik epidemiologiczny chorobotwórczy
pochodzący od innego chorego lub pracowników szpitala albo przez endogenny czynnik
mikrobiologiczny.

Podział zakażeń szpitalnych:

1. zakażenia endogenne (częściej występujące) – to zakażenia wywołane własną mikroflorą

chorego (występującą w warunkach fizjologicznych lub patologicznych)

2. zakażenia egzogenne – to zakażenia pochodzące z zewnątrz organizmu, wywołane

drobnoustrojami pochodzącymi od innych chorych/nosicieli lub ze środowiska szpitalnego.
Mogą to być zakażenia:

— kontaktowe (pośrednie, bezpośrednie)
— skórne
— kropelkowe
— pyłowe
— pokarmowe

Czynniki zwiększające ryzyko powstawania zakażeń szpitalnych:

— Pacjenci zakażeni / nosiciele, pacjenci z zaburzeniami odporności (po, w trakcie

antybiotykoterapii) zwiększone ryzyko zakażenia: chorzy powyżej 60 r. ż. i noworodki

— Inwazyjne zabiegi i operacje – przerywają naturalne bariery ochronne organizmu (iniekcje,

endoskopie, bronchoskopie, biopsje, nakłucie mostka, dializy, zabiegi chirurgiczne, intubacje,
tracheotomie, cewnikowanie, leczenie respiratorem)

— Drobnoustroje w szpitalu, zmieniające swe cechy pod wpływem licznych antybiotyków i

środków dezynfekcyjnych (są selektywnie przystosowane, oportunistyczne, wielooporne na
antybiotyki i inne chemioterapeutyki)

— Skomplikowana aparatura, trudna do sterylizacji czy dezynfekcji
— Urządzenia używane przez wiele osób
— Wadliwy system wentylacyjny lub klimatyzacyjny
— Personel medyczny nieprzestrzegający zasad higieny szpitalnej
— Nieprawidłowości w transporcie chorych i sprzętu
— Nieprawidłowości w stanie sanitarnym szpitala

Zakażenia szpitalne wywołują najczęściej:

— Pałeczka ropy błękitnej (

Pseudomonas aeruginosa

)

— Pałeczka okrężnicy (Escherichia coli

)

, pałeczka odmieńca (

Proteus mirabili)

—

Gronkowce (Staphylococcus aureus i Staphylococcus epidermidis)

— Paciorkowce (Streptococcus pneuoniae)
— Wirusy np. WZW
— Grzyby – bielnik biały (candidia albicans)
— MRSA – gronkowiec złocisty oporny na metycylinę

Źródło zakażenia: pacjenci (chorzy lub nosiciele); personel (ręce, odzież, drogi oddechowe);
odwiedzający, środowisko szpitalne (aparatura, sprzęt, narzędzia, powietrze).

1

Drogi zakażenia: kontaktowa, w tym skórna (kontakt bezpośredni, ręce, odzież pracownika); kontakt
pośredni (przedmioty, sprzęt); powietrze (droga kropelkowa); pokarmowa (żywność, napoje)

Postacie zakażeń szpitalnych:
- zakażenia układu moczowego (45% zakażeń przez cewnik)
- zakażenia układu oddechowego, zapalenie płuc
- posocznica (zakażenie krwi)
- zakażenia miejscowe (np. łożyska naczyniowego przy założonym wenflonie)
- zakażenia ran operacyjnych
- zakażenia WZW

Ustawa o chorobach zakaźnych i zakażeniach zobowiązuje osoby wykonujące zawody medyczne do
przestrzegania wymagań higienicznych i zdrowotnych.

Zadania Szpitalnego Zespołu Zapobiegania i Zwalczania Zakażeń Szpitalnych:
1. Bieżąca kontrola przestrzegania procedur i zapobiegania zakażeniom szpitalnym, stała obserwacja i
rejestracja zakażeń szpitalnych.
2. Wykrywanie źródeł i dróg szerzenia się zakażeń szpitalnych

- ocena floty bakteryjnej szpitala (podłóg, umywalek, sprzętu medycznego, odzieży ochronnej,
czystości rąk personelu)
- badania mikrobiologiczne personelu (nosicielstwo pałeczek jelitowych, MRSA)

3. Właściwa izolacja chorych zakażonych w szpitalu.
4. Nadzór nad procesem sterylizacji i dezynfekcji.
5. Codzienna kontrola badań wykonywanych w pracowni bakteriologicznej.
6. Kontrola przestrzegania zasad higieny osobistej przez personel szpitalny.
7. Wczesne rozpoznawanie zakażeń u personelu medycznego.
8. Szkolenie personelu szpitalnego.
9. Kontrola ruchu personelu szpitalnego i odwiedzających.
10. Analizowanie prawidłowości stosowania antybiotyków.
11. Opracowanie i wdrażanie procedur postępowania z zakażonym pacjentem (pobierania wymazó,
izolacji, itd.)

Zapobieganie zakażeniom szpitalnym
1. Izolacja chorych, kontrola mikrobiologiczna, leczenie pacjentów.
2. Kontrola mikrobiologiczna personelu (badania na nosicielstwo) i badanie mikrobiologiczne
środowiska szpitalnego.
3. Odzież ochronna personelu i bielizna szpitalna

— Odzież ochronna personelu powinna być zmieniana codziennie, w przypadku zabrudzeń

materiałem zakaźnym natychmiast

— Osoby odwiedzające powinny nakładać fartuchy, rękawiczki, maski
— Pościel pacjentów powinna być zmieniana codziennie
— Postępowanie z brudną i czystą bielizną wg zasad

4. Antyseptyka rąk – dezynfekcja rąk przed i po kontakcie z pacjentem lub sprzętem skażonym
pacjenta (preparaty na bazie alkoholu)
5. Dezynfekcja aparatury medycznej, sprzętu, powierzchni użytkowej (okresowa zmiana środków
dezynfekcyjnych)

— Sprzęt i aparatura medyczna powinny być po użyciu dezynfekowane, myte i wyjaławiane
— Pacjent powinien mieć własny sprzęt do pielęgnacji, po użyciu dezynfekowany i myty
— Powierzchnie poziome (podłogi, sprzęty), sanitariaty myte codziennie środkiem

dezynfekcyjnym

— Sprzęt do mycia i sprzątania powinien być po użyciu umyty, zdezynfekowany i

przechowywany a stanie suchym

6. Gromadzenie, segregowanie i usuwanie odpadów medycznych wg przepisów
7. Dezynsekcja i deratyzacja

Najczęściej popełniane błędy dotyczą:
1. Higieny rąk: niewłaściwy stan paznokci, osłonięcie przedramion odzieżą, stałe noszenie
biżuterii, zegarków, bransolet, zbyt rzadkie mycie rąk, niedokładne mycie rąk, nie mycie rąk przed i
po zdjęciu rękawiczek, używanie niewłaściwych środków do mycia rąk.

2

2. Stosowania odzieży roboczej i ochronnej: noszenie prywatnego ubrania w miejscu pracy,
noszenie ubrań roboczych z długim rękawem, zbyt rzadkie stosowanie odzieży ochronnej
(jednorazowe fartuchy), noszenie brudnej odzieży ochronnej, noszenie używanej kilka dni i brudnej
odzieży roboczej, samodzielny transport i wykonanie we własnym zakresie prania odzieży roboczej,
zbyt rzadkie stosowanie czapek i masek, nieprawidłowe korzystanie z masek i czapek (bez zakrywania
masek, bez całkowitego osłonięcia włosów, noszenie tych samych kilka dni), niedezynfekowanie
okularów korekcyjnych, noszenie rękawiczek między zabiegami, niewłaściwe zdejmowanie odzieży
ochronnej.
3. Dezynfekcji: wybór środka odkażającego, który nie działa na drobnoustroje powodujące
problemy w danym przypadku, zastosowanie odpowiedniego środka, ale w zbyt niskim stężeniu,
skrócenie czasu działania środka odkażającego, użycie roztworu o zbyt wysokiej temperaturze, złe
umycie powierzchni przed odkażaniem, niecałkowite zanurzenie narzędzi czy nienaniesienie środka
na powierzchnię, niedostateczne spłukanie środków myjących przed odkażaniem, skażenie
powierzchni (narzędzi) po odkażeniu.
4. Sprzątania: używanie jednej ścierki (mopa) do wszystkich powierzchni, brak wymiany wody,
używanie zbyt małej ilości wody, nie zachowanie kolejności w czyszczeniu powierzchni, sprzątanie na
„sucho”, przechowywanie mokrych narzędzi do sprzątania – powinny być suche i czyste.

Odpady medyczne
Podstawa prawna: Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 23 sierpnia 2007r. w sprawie
szczegółowego sposobu postępowania z odpadami medycznymi Dz. U. z dnia 8 września 2007r.
1. Klasyfikowanie odpadów medycznych

— Odpady zakaźne – kolor czerwony
— Odpady specjalne – kolor żółty
— Odpady pozostałe – kolor zielony lub niebieski lub czarny

2. Zbieranie odpadów medycznych

— kolor czerwony – zakaźne
— kolor żółty – specjalne
— kolor niebieski – pozostałe

3. Magazynowanie niebezpiecznych odpadów medycznych.

3