1

Temat IV
Percepcja wzrokowa
(przedmioty)

Mózg, umysł i zachowanie

Dlaczego wzrokowe rozpoznawanie

obiektów jest ważne?

Rozpoznawanie obiektów jest fundamentalnym

procesem poznawczym:

„

Koniecznym do nawiązania relacji ze środowiskiem/

koniecznym w przystosowaniu się do danego środowiska

„

Koniecznym w nadawaniu sensu, znaczenia elementom

otoczenia

„

Rozwija się wcześnie w dzieciństwie

„

Prawdopodobnie ma podstawy biologiczne

2

Klasyczne testy wzrokowego

rozpoznawania obiektów

„

Wzrokowa prezentacja rysunków obiektów

„

Zadanie nazywania (« Czy możesz podać nazwę obiektu ?»)

„

Dopasowywanie nazw do obiektów (« Która z trzech nazw

odpowiada rysunkowi? »)

„

Test znajomości realnych/ fikcyjnych obiektów (« Czy ten

obiekt jest Tobie znajomy? », + szacowanie na skali,

np. 1 = nieznany, 10 = bardzo znany)

Problemy wzrokowego

rozpoznawania przedmiotów

Mały uśmiech był widoczny na jego twarzy. Wyglądało na to, że

zdecydował się zakończyć badanie i wziąć kapelusz. Podniósł

rękę i chwycił głowę swojej żony.

Pomylił swoją żonę z kapeluszem!

(Sacks, 1985)

3

Deficyty rozpoznawania: ogólna

definicja

agnozji

Ogólna definicja agnozji

Deficyt rozpoznawania bodźców tylko jednej modalności

sensorycznej, bez elementarnego deficytu tej modalności i bez

większych deficytów innych złożonych funkcji poznawczych,

takich jak język, pamięć i zdolności intelektualne

(Bruyer, 1994)

„

Należy podkreślić:

Š

Agnozja dotyczy określonej modalności

Š

Koncepcja elementarnego deficytu sensorycznego

Š

Zgodnie z tą definicją, agnozja jest jednolitym deficytem

rozpoznawania (np. dotyka wzrokowego rozpoznawania

obiektów, twarzy, słów...)

Deficyty rozpoznawania: podział

wzrokowej agnozji

Pomimo tej definicji, jest kilka typów wzrokowej

agnozji, kilka typów deficytu rozpoznawania

„

Lissauer (1890):

Š

Apercepcyjna agnozja:
upośledzenie rozpoznawania wynika z wadliwych procesów
percepcyjnych prowadząc do zbudowania « strukturalnej »

reprezentacji prezentowanego bodźca
Taki deficyt percepcyjny dotyczy procesów, które wykraczają
poza elementarny deficyt sensoryczny

4

Deficyty rozpoznawania: podział

wzrokowej agnozji

Agnozja asocjacyjna: upośledzenie rozpoznawania wynika z

deficytu w kojarzeniu nienaruszonych strukturalnych

reprezentacji prezentowanych bodźców z pamięciową

reprezentacją tych bodźców

Problemy związane z rozróżnieniem Lissauer’a:

„

Rozróżnienie między deficytem apercepcyjnym a asocjacyjnym

jest zbyt szerokie (są różne typy agnozji apercepcyjnej i

asocjacyjnej)

„

Deficyty apercepcyjne i asocjacyjne są trudne do klarownego

oddzielenia

Deficyty rozpoznawania: podział

wzrokowej agnozji

„

Podział agnozji asocjacyjnych ze względu na obiekt (agnozje

związane z obiektem)

Š

Agnozja przedmiotów: deficyt rozpoznawania dotyczy tylko
przedmiotów, podczas gdy rozpoznawanie twarzy i słów jest

zachowane

Š

Agnozja twarzy (prozopagnozja): dotyczy tylko twarzy, podczas

gdy rozpoznawanie przedmiotów i słów jest zachowane

Š

Agnozja słów pisanych (czysta aleksja): dotyczy tylko słów,

podczas gdy rozpoznawanie przedmiotów i twarzy jest

zachowane

5

Przykładowy model rozpoznawania

obiektów

Punkt początkowy, obliczeniowy model percepcji

wzrokowej (z psychologii poznawczej)

„

Model Davida Marr’a (1982): 3 hierarchiczne

fazy/moduły wzrokowego przetwarzania informacji.

Kiedy informacje wzrokowe przejdą przez te

3 fazy, następuje rozpoznanie

obiekt

(1) Pierwotny szkic

(2) 2

1/2

D Szkic

(3) 3D szkic

Rozpoznanie

Reprezentacja w pamięci

Przykładowy model rozpoznawania

obiektów

1) Surowy pierwotny szkic

Surowe informacje wzrokowe zakodowane przez siatkówkę oka

(retinę) są analizowane i krawędzie obrazu (bazowe informacje

wzrokowe) są wyodrębniane

Pierwotny szkic to reprezentacja retino - zależna (współrzędne

reprezentacji odzwierciedlają strukturę siatkówki)

Ten sam obiekt prezentowany pod różnymi kątami ma różne

pierwotne szkice

6

Przykładowy model rozpoznawania

obiektów

Przykładowy model rozpoznawania

obiektów

2) Dwu i pół – wymiarowy (2

1/2

D) szkic

Informacje o krawędziach pochodzące z pierwotnego szkicu są

grupowane za pomocą zasad bliskości i powstaje nowa

dwu i pół – wymiarowa reprezentacja

Ta reprezentacja jest podmiotowo – zależna (obiekty są

prezentowane tak, jak są widziane z perspektywy podmiotu)

I znowu, ten sam obiekt prezentowany pod różnymi kątami ma

różne dwu- i półwymiarowe szkice

7

Przykładowy model rozpoznawania

obiektów

Przykładowy model rozpoznawania

obiektów

3) Trójwymiarowy (3D) szkic = strukturalna

reprezentacja

Na podstawie informacji z 2

1/2

wymiarowego szkicu

konstruowana jest reprezentacja trójwymiarowa, w której

części obiektu kodowane są w relacji do głównych osi obiektu

(reprezentacja obiekto - zależna)

Trójwymiarowa reprezentacja jest także nazywana kanonicznym

widokiem lub « strukturalną» reprezentacją obiektu

W tym przypadku, ten sam obiekt prezentowany w różnych

wizualnych aspektach posiada ten sam zarys 3D

8

Przykładowy model rozpoznawania

obiektów

Przykładowy model rozpoznawania

obiektów

Po teorii Marr’a wyprowadzony został model wyjaśniający

deficyty rozpoznawania obiektów

„

Model Riddocha and Humphreys’a (2001):

Š

Oparty na obserwacjach pacjentów z uszkodzonym mózgiem

(pojedyncze przypadki)

Š

Może wyjaśniać różne rodzaje apercepcyjnych

i asocjacyjnych agnozji

Š

Może przewidzieć nowe wzorce deficytów, które nigdy nie

zostały zaobserwowane

9

Przykładowy model rozpoznawania

obiektów

obiekt

Pierwotny szkic

Podmiotowo-zależna reprezentacja

Obiekto-zależna reprezentacja

System semantyczny

Fonologiczne wyjście leksykalne

Produkcja nazwy

Jednostki
rozpoznawania
obiektów

Uszkodzenia modelu...

Obiekt

Pierwotny szkic

Podmiotowo-zależna reprezentacja

Obiekto-zależna reprezentacja

System semantyczny

Fonologiczne wyjście leksykalne

Produkcja nazwy

Jednostki
rozpoznawania
obiektów

10

Uszkodzenia modelu...

Obiekt

Pierwotny szkic

Podmiotowo-zależna reprezentacja

Obiekto-zależna reprezentacja

System semantyczny

Fonologiczne wyjście leksykalne

Produkcja nazwy

Jednostki
rozpoznawania
obiektów

Uszkodzenia modelu...

Obiekt

Pierwotny szkic

Podmiotowo-zależna reprezentacja

Obiekto-zależna reprezentacja

System semantyczny

Fonologiczne wyjście leksykalne

Produkcja nazwy

Jednostki
rozpoznawania
obiektów

11

Uszkodzenia modelu...

Obiekt

Pierwotny szkic

Podmiotowo-zależna reprezentacja

Obiekto-zależna reprezentacja

System semantyczny

Fonologiczne wyjście leksykalne

Produkcja nazwy

Jednostki
rozpoznawania
obiektów

Uszkodzenia modelu...

Obiekt

Pierwotny szkic

Podmiotowo-zależna reprezentacja

Obiekto-zależna reprezentacja

System semantyczny

Fonologiczne wyjście leksykalne

Produkcja nazwy

Jednostki
rozpoznawania
obiektów

12

Uszkodzenia modelu...

Obiekt

Pierwotny szkic

Podmiotowo-zależna reprezentacja

Obiekto-zależna reprezentacja

System semantyczny

Fonologiczne wyjście leksykalne

Produkcja nazwy

Jednostki
rozpoznawania
obiektów