studenci.pl

studenci.pl

Bariery procesu komunikacji.

Komunikacja jest procesem przekazywania informacji od jednej osoby do drugiej.

Skuteczna komunikacja jest procesem wysyłania wiadomości w taki sposób, by treść
wiadomości odebranej była możliwie jak najbardziej zbliżona do treści wiadomości
zamierzonej. Proces komunikowania się składa się z kodowania treści przez nadawcę i
przekazywania jej jednemu lub kilku odbiorcom, którzy otrzymują wiadomość i rozszyfrować
jej treść. W procesie dwustronnego komunikowania się czynności te powtarzają się, przy
czym role nadawcy i odbiorcy ulegają odwróceniu. Cały proces w dowolnym odcinku może
zostać zakłócony przez różne czynniki.

1

Istnieje wiele czynników, które mogą zakłócić proces komunikowania się lub służyć jako

bariera dla skutecznego komunikowania się. Do tych czynników możemy zaliczyć:


cechy nadawcy – pewne cechy nadawcy mogą zakłócić skuteczną komunikację.

Wśród rozpowszechnionych problemów można wymienić sprzeczne lub niespójne
sygnały oraz brak wiarygodności.



cechy odbiorcy – barierą w procesie komunikacji może być brak nawyku słuchania

ze strony odbiorcy i pewne nastawienie do tematu. Niektórzy ludzie są kiepskimi
słuchaczami: zamyślają się, rozglądają, czytają albo słuchają innej rozmowy, zamiast
słuchać, co się do nich mówi. Ponieważ nie mogą się skupić na rozmowie, cała treść
przekazu lub też jej część może umknąć ich zrozumieniu. Odbiorcy mogą również wnieść
pewne predyspozycje do procesu komunikowania się. Mogą wykazywać pewne
zdecydowane nastawienie do danej kwestii.



dynamikę interpersonalną – niekiedy przyczyną powstawania problemów jest

sprzeczność cech określonego nadawcy z cechami określonego odbiorcy. Problemy
semantyczne powstają np. wtedy, gdy to samo słowo ma dla obu stron odmienny sens.
Przyczyną pojawiania się problemów z komunikacją mogą być również różnice statusu i
władzy.



czynniki po stronie otoczenia – barierą w komunikowaniu się mogą być takie

czynniki jak hałas albo przeładowanie informacją.

2

Barierami które przeszkadzają w procesie komunikacji są takie reakcje jak:



krytykowanie – wyrażanie negatywnych ocen o drugiej osobie, jej działaniach lub

postawach



przezywanie - nadawanie etykiety, poniżanie kogoś lub podciąganie go pod

stereotyp



stawianie diagnozy – analizowanie, dlaczego osoba zachowuje się w taki sposób, w

jaki się zachowuje, odgrywanie psychiatry-amatora



chwalenie połączone z oceną – wydawanie pozytywnego osądu o drugiej osobie, jej

działaniach lub postawach. Na pierwszy rzut oka nie wydaje się by pochwała najlepszą
kandydatką do miana bariery w komunikacji, gdyż zakłada się że pochwała buduje
zaufanie, zwiększa poczucie bezpieczeństwa, zachęca do inicjatywy, jest bodźcem do
nauki, rodzi dobrą wolę i polepsza stosunki między ludźmi. Jednak pozytywne oceny
niosą ze sobą negatywne skutki. Pochwała jest często wykorzystywana jako sztuczka
mająca na celu skłonienie ludzi do zmiany zachowania. „Bycie chwalonym to często
bycie wykorzystywanym. Bycie chwalonym to często bycie przechytrzonym,
wymanewrowanym, zbyt słodkimi słówkami”.

3

Pochwała ma często szkodliwe skutki,

nawet gdy nie stosuje się jej z zamiarem manipulacji.

1

Ricky W. Griffin. Podstawy zarządzania organizacjami. Wydawnictwo naukowe PWN Warszawa 1999 r.

2

ibidem

3

D. Augsburger. The Love Fight

1

studenci.pl

studenci.pl



rozkazywanie – nakazywanie drugiej osobie robienia tego, co chcesz, by było

zrobione. Za rozkazem kryje się założenie, że osąd drugiego człowieka jest niewłaściwy,
co obniża jego samoocenę



grożenie – staranie się o kontrolę nad działaniem drugiej osoby przez grożenie jej

negatywnymi konsekwencjami, jakie mogą ją spotkać z twojej strony



moralizowanie – mówienie drugiej osobie, co powinna zrobić. Moralizowanie jest

demoralizujące, wzmacnia niepokój, rodzi resentyment, ma tendencję do zakłócania
szczerego wyrażenia samego siebie i zachęca do pretensjonalności



stawianie wielu lub niewłaściwych pytań – barierami w relacjach są często pytania

zamknięte, są to pytania na które można zazwyczaj odpowiedzieć w kilku słowach, często
przez zwykłe „tak” lub „nie”. Pytania są komunikatami niepełnymi, pośrednimi,
ukrytymi, bezosobowymi i w rezultacie nieskutecznymi, które często wzmacniają reakcje
obronne i opór



udzielanie rad – dawanie drugiej osobie rozwiązanie dla jej problemów.

Doradzanie jest często podstawową obrazą dla inteligencji drugiej osoby, wynika ono z
braku zaufania, że osoba mająca problemy jest w stanie zrozumieć i poradzić sobie z
własnymi trudnościami. Innym problemem związanym z doradzaniem jest to, że doradca
rzadko rozumie wszystkie implikacje problemu



odwracanie uwagi – odsunięcie na bok problemu drugiej osoby przez odwrócenie

jej uwagi. Niekiedy ludzie odwracają uwagę, ponieważ brak im umiejętności świadomego
i efektywnego słuchania, przesuwają centrum uwagi na samych siebie, innym razem
uciekają się do odwracania uwagi gdy doskwierają im emocje wzbudzone przez rozmowę,
wielu ludzi nie lubi rozmawiać o uczuciach, złości, konflikcie, śmierci chorobie,
rozwodzie i innych sprawach które budzą w nich napięcie. Gdy te tematy stają w centrum
rozmowy, zwracają konwersację ku tematowi, który jest dla nich bardziej wygodny



logiczne argumentowanie – próba przekonania drugiej osoby poprzez odwoływanie

się do faktów lub logiki, zazwyczaj bez brania pod uwagę emocjonalnego aspektu sprawy.
Podstawowy problem wynika z tego że logika sprowadza emocjonalny dystans. Gdy
korzysta się z logiki w celu uniknięcia emocjonalnego zaangażowania się, opuszcza się
drugą osobę w najmniej właściwym momencie



uspokajanie – próba powstrzymania negatywnych emocji odczuwanych przez

drugą osobę. Uspokajanie jest sposobem, który choć wydaje się że pociesza drugą osobę,
to jednak faktycznie prowadzi do czegoś przeciwnego. Może być formą emocjonalnego
wycofania się.

Dwanaście wyżej wymienionych barier komunikacyjnych można podzielić na trzy główne

kategorie:


osądzanie: krytykowanie, przezywanie, stawianie diagnozy, chwalenie połączone z

oceną



dawanie rozwiązań: rozkazywanie, grożenie, moralizowanie, stawianie zbyt wielu

lub niewłaściwych pytań, doradzanie



unikanie udziału w troskach drugiego człowieka: odwracanie uwagi, logiczne

argumentowanie, uspokajanie

Główną barierą w procesie komunikacji jest skłonność do osądzania, do przyjmowania lub

odrzucania tego co mówi druga osoba. Skłonność do wyrażania ocen występuje powszechnie
w niemal każdej wymianie komunikatów językowych, jednak rośnie ona w sytuacjach w
których pojawiają się głębokie emocje i uczucia.

Kolejna grupa barier obejmuje dawanie rozwiązań innym. Niektóre sposoby dawania

rozwiązań niosą ze sobą większe ryzyko niż inne. Wszystkie jednak są potencjalnymi
barierami komunikacji, zwłaszcza gdy jedna lub obie strony odczuwają jakąś potrzebę lub
przeżywają jakiś problem. Sugerowanie rozwiązań często jeszcze bardziej komplikuje

2

studenci.pl

studenci.pl

problem lub stwarza nowe problemy, nie rozwiązując wcale początkowego dylematu. Barierą
jest również mówienie innym że stawiają bariery.

4

Czynnikiem utrudniającym proces komunikacji są bariery fizyczne. Jedną z takich barier

jest brak czasu na komunikowanie się, skutkuje to najczęściej nieporozumieniem się
partnerów bądź pomijaniem niektórych uczestników tego procesu w dostępie informacji.
Drugą istotną barierą są szumy o charakterze zewnętrznym: hałas, zimno, ciepło lub
wewnętrzny: choroba, senność, ból, zmęczenie, głód itd.

Bariery językowe również stwarzają problemy w procesie komunikacji. Wynikają one z

faktu, że nie zawsze te same słowa oznaczają to samo dla nadawcy co dla odbiorcy.
Przeszkodą bywa także używanie żargonu czy też specjalistycznej terminologii, znanej tylko
wąskiej grupie osób. Należy dążyć do uzgodnienia znaczeń terminów spornych,
niekonwencjonalnych, technicznych itp. Aby usprawnić komunikowanie znaczenie
używanych symboli musi być wspólne.

Do barier procesu komunikacji zaliczamy również niezgodność komunikatów werbalnych

i niewerbalnych. Niekiedy komunikaty niewerbalne przekazywane przez ruchy ciała,
postawę, gesty, mimikę czy intonację głosu osłabiają lub zaprzeczają komunikatom
werbalnym, niwecząc możliwość porozumienia się.

Bariery emocjonalne, reakcje takie jak gniew, zazdrość, lęk, zakłopotanie itp., powodować

mogą z jednej strony utratę zdolności oceny treści otrzymywanych komunikatów, a z drugiej
wywoływać reakcje obronne lub agresywne.

Ważne są również bariery kulturowe, komunikowanie się może być utrudnione lub

niemożliwe, jeśli nadawca i odbiorca są reprezentantami odrębnych kultur.

Istnieją również bariery związane z manipulowaniem informacjami chodzi tutaj o

świadome i celowe zniekształcanie, fałszowanie i wstrzymywanie informacji, oraz bariera
przeciążenia informacyjnego, gdy odbiorca zasypywany jest zbyt dużą ilością zbyt
szczegółowych informacji, w związku z czym nie jest on w stanie na wszystkie z nich
odpowiednio zareagować.

5

Bariery komunikacyjne są reakcjami o wysokim stopniu ryzyka, ich wpływ na komunikację

jest często negatywny. Większe prawdopodobieństwo, że te bariery okażą się destrukcyjne
pojawia się wtedy gdy jedna lub więcej oddziałujących na siebie osób pozostaje pod
wpływem stresu. Niefortunne skutki zablokowań w komunikacji są liczne i różnorodne. Z
reguły obniżają one samoocenę drugiej osoby. Skłaniają do przyjmowania postawy obronnej,
budzą opór i resentyment. Mogą prowadzić do zależności, wycofywania się, poczucia klęski i
nieprzystosowania. Zmniejszają prawdopodobieństwo, że druga osoba znajdzie własne
rozwiązanie problemów. Każda z takich zapór blokadą uczuciową, zmniejsza
prawdopodobieństwo, że druga osoba konstruktywnie wyrazi swoje prawdziwe uczucia.
Ponieważ zaporom komunikacyjnym towarzyszy wysokie ryzyko wzmacniania tych
negatywnych skutków, to ich ciągłe stawianie może przynieść relacji trwałą szkodę.

6

4

Robert Bolton. Bariery na drodze komunikacji

5

Współczesne formy komunikowania się. Pod redakcją Bogusławy Dobek-Ostrowskiej

6

Robert Bolton. Bariery na drodze komunikacji

3