14 •

prezentacje 2012

www.promotor.elamed.pl

Środki ochrony indywidualnej należą do gru-
py urządzeń stanowiących bezpośrednią
ochronę pracownika przed zagrożeniami
występującymi w środowisku pracy. Decyzja
o ich zastosowaniu powinna być poprzedzo-
na wszelkimi możliwymi działaniami, za-
równo technicznymi, jak i organizacyjnymi,
mającymi na celu eliminację zagrożeń lub ich
ograniczenie do poziomu dopuszczalnego.

Pomimo tej zasady stosowanie środków ochrony
indywidualnej nadal jest powszechne na wielu sta-
nowiskach pracy (rys. 1). W szczególności dotyczy
to stanowisk pracy w górnictwie, budownictwie,
transporcie, w pomieszczeniach o niewielkiej kuba-
turze, jak zbiorniki, studzienki, kanały oraz w przy-
padku wszelkich działań ratowniczych.

Prawo

Podstawowym aktem prawnym regulującym posta-
nowienia dotyczące stosowania środków ochrony
indywidualnej jest Kodeks pracy (Ustawa z dnia
26 czerwca 1974 r. – tekst jednolity). Zgodnie z art. 237

6

,

p. 1 pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracow-
nikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej

Środki ochrony indywidualnej
– obowiązki pracodawców

zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych
i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących
w środowisku pracy oraz informować go o sposobach
posługiwania się tymi środkami. Zgodnie z p. 3 tego
samego art. środki ochrony indywidualnej dostarcza-
ne przez pracodawcę powinny spełniać wymagania
dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych
przepisach (Dyrektywa 89/686/EWG, Rozporządzenie
MG z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadni-
czych wymagań dla środków ochrony indywidualnej,
Dz.U. nr 259, poz. 2173).
Szczegółowe regulacje prawne dotyczące zasad
bezpiecznego stosowania środków ochrony indywi-
dualnej są określone w Rozporządzeniu Ministra Pracy
i Polityki Społecznej z dnia 11 czerwca 2002 r. zmieniają-
cego rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów BHP
(Dz.U. nr 91, poz. 811). Zmiany te w części dotyczącej
środków ochrony indywidualnej (załącznik nr 2 do ww.
rozporządzenia) wynikają z wdrożenia postanowień
Dyrektywy 89/656/EWG (L 393/18 z 30.12.1989 r.)
w procesie integracji z Unią Europejską.

Obowiązki pracodawcy

Obowiązki z tytułu stosowania ŚOI spoczywające
na pracodawcy dotyczą przede wszystkim:

• obowiązku ich nieodpłatnego dostarczania pra-

cownikom;

• właściwego doboru do zagrożeń;
• organizowania szkoleń;
• zapewnienia odpowiedniego sposobu przecho-

wywania, czyszczenia, dezynfekcji, konserwacji,
dokonywania niezbędnych napraw.

W celu spełnienia powyższych obowiązków ko-
nieczny jest przede wszystkim prawidłowy wybór
spośród oferowanych na rynku środków ochrony
indywidualnej tych wyrobów, które:
• spełniają podstawowe wymagania dotyczące

projektowania i wytwarzania w odniesieniu do bez-
pieczeństwa i ochrony zdrowia (oznakowanie CE);

• są odpowiednie do istniejącego zagrożenia;
• nie powodują same z siebie zwiększenia zagroże-

nia;

• są odpowiednie do warunków panujących na da-

nym stanowisku pracy;

• odpowiadają wymaganiom ergonomicznym

i uwzględniają stan zdrowia pracownika;

• są dopasowane do użytkownika po niezbędnym

wyregulowaniu.

Przed przystąpieniem do doboru środków ochrony
indywidualnej należy przeprowadzić identyfi kację

dr inż. Katarzyna Majchrzycka,

dr inż. Krzysztof Baszczyński

Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy

Zakład Ochron Osobistych

www.promotor.elamed.pl

prezentacje 2012

• 15

wszystkich zagrożeń występujących w środowisku
pracy oraz dokonać oceny ryzyka zawodowego,
uwzględniając ponadto:
• warunki klimatyczne stanowiska pracy;
• dodatkowe zagrożenia związane z koniecznością

stosowania środka ochrony indywidualnej;

• cechy użytkownika;
• czas pracy i inne specyfi czne uwarunkowania,

które mogą ujemnie wpływać na stan zdrowia lub
samopoczucie pracownika.

Na pracodawcach spoczywa także obowiązek określe-
nia warunków używania środków ochrony indywidual-
nej. Przy określaniu tych warunków należy uwzględnić
stopień zagrożenia, częstość narażenia na zagrożenie,
cechy stanowiska pracy każdego pracownika i skutecz-
ność działania środków ochrony indywidualnej.
Przepisy dotyczące bezpiecznego stosowania
środków ochrony indywidualnej zawierają również
obowiązki szkoleniowe, informacyjne i konsultacyj-
ne. Zarówno pracownicy, jak i osoby nadzorujące
stosowanie tych środków powinny wiedzieć:
• jakie właściwości ochronne ma sprzęt;
• jakie są konsekwencje jego niestosowania;
• w jaki sposób należy go prawidłowo użytkować;
• jak czyścić środki ochrony indywidualnej oraz

kiedy należy je wycofać z użycia.

Nieprawidłowości

Jednym z podstawowych problemów związanych
ze stosowaniem środków ochrony indywidualnej
jest zapewnienie, aby w użytkowaniu znajdował się
tylko ten sprzęt, który ma odpowiednie właściwości
ochronne. Podstawowym warunkiem osiągnięcia ta-
kiego stanu jest prawidłowa kontrola techniczna pro-
wadzona przez samych użytkowników oraz służby
BHP w zakładach pracy. W ramach I części Programu
Wieloletniego pn. „Poprawa bezpieczeństwa i wa-
runków pracy” koordynowanego przez CIOP – PIB
w latach 2008-2010 opracowano multimedialne
materiały informacyjne prezentujące w przystępny
sposób, możliwe do wykrycia wady i uszkodzenia

sprzętu oraz metody, którymi można je zidentyfi ko-
wać. Podstawowym założeniem do opracowywania
metod sprawdzania było nieużywanie żadnych na-
rzędzi i aparatury badawczej, a jedynie zastosowanie
oceny organoleptycznej oraz manualnego spraw-
dzania poprawności funkcjonowania sprzętu.
Należy podkreślić, że częstą przyczyną wypadków
przy pracy jest nieużywanie przez pracowników
środków ochrony indywidualnej dostarczanych
przez pracodawcę, a także brak tych środków
na wyposażeniu stanowisk pracy lub ich nieprawi-
dłowy dobór. Niechęć do stosowania przez pracow-
ników tych środków może wynikać z ich niedopaso-
wania do warunków panujących na stanowiskach
pracy oraz wyboru przez pracodawców z oferty
rynkowej wyrobów o złej jakości, które stanowią
jedynie iluzoryczną ochronę przed zagrożeniami.
Jednocześnie należy podkreślić, że dzięki licznym
pracom o charakterze badawczym i rozwojowym
powstają nowe wyroby z wykorzystaniem nowo-
czesnych technologii, zaawansowanych technicz-
nie materiałów, a także systemów elektronicznych,
które zapewniają pracodawcom możliwość zakupu
środków ochrony indywidualnej odpowiednich
do zmieniających się warunków pracy i rosnących
potrzeb pracowników.



Rys. 1. Liczba osób, w stosunku do których zastosowano środki
ochrony indywidualnej do wyeliminowania lub ograniczenia
ryzyka zawodowego (dane GUS)