Doustne środki przeczyszczające

Doustne środki przeczyszczające przyspieszają przesuwanie zawartości jelit i wywołują szybkie

wypróżnianie.

Leczenie farmakologiczne zaparć o złożonym podłożu etiologicznym prowadzić może tylko

lekarz. Zaparcia, których podłożem są czynniki dietetyczne lub zmiana warunków życia, mogą być
regulowane/korygowane przez działania samodzielnie podejmowane przez pielęgniarkę. Poniżej zostaną
przedstawione środki i leki, które ze względu na powszechne ich zastosowanie oraz dostępność mogą być
wykorzystane w praktyce pielęgniarskiej.

1.

Ś

rodki pęczniejące lub rozmiękczające kał

Jest to grupa środków przeczyszczających najczęściej podawanych w zaparciach przewlekłych ze
względu na swoje niewielkie działanie uboczne i znaczną efektywność działania. Spożyte,
zwiększają objętość treści pokarmowej i rozszerzają jelita, wzmagając ruchy robaczkowe. Środki
te są bardzo pomocne w przywróceniu prawidłowego odruchu defekacji i prawidłowej funkcji
jelit. Przeciwwskazaniem do stosowania środków pęczniejących jest zwężenie przełyku i dalszych
odcinków przewodu pokarmowego.

Preparaty:

1.

Powidła tamaryndowe – zagęszczony miąższ strąków owocowych podzwrotnikowego
drzewa Tamaryndinus indica (dawka dla dorosłych 20-50g)

2.

Powidła śliwkowe, figowe i bzowe (dawka 30-80g)

3.

Miód – zawiera dużo fruktozy i glukozy, działa czyszcząco przez wpływ osmotyczny na
jelita. Do celów leczniczych używany jest miód oczyszczany (dawka 100-300g)

4.

Cukier mlekowy (Lactosum) – łagodny środek przeczyszczający, stosowany najczęściej u
dzieci w dawce 4-10g

5.

Nasiona lnu – pije się je rano na czczo i/lub przed snem 1 szklankę 8-10% zawiesiny wraz
z nasionami. W tym celu łyżkę nasion lnu zalewa się szklanką wody przegotowanej,
ochłodzonej do temperatury pokojowej. Tak przygotowany len pije się dopiero po kilku
godzinach, gdy nasiona napęcznieją.

2.

Ś

rodki torujące

1.

Parafina płynna (Paraffinum liquidum) – nie wchłania się i nie drażni śluzówki jelit.
Podana doustnie, pokrywa warstwą ochronną ściany jelita, tworzy zawiesinę z treścią
jelitową i ułatwia jej przesuwanie do niższych odcinków przewodu pokarmowego. Hamuje
zwrotne wchłanianie wody w dolnych odcinkach jelita grubego i rozmiękcza masy kałowe.
Podczas długiego stosowania zmniejsza wchłanianie witamin A, D, K, wstawanie guzków
zwanych parafinoma w węzłach limfatycznych krezki i jelita grubego (dawka 1-3 łyżeczki
stołowe na noc i/lub rano na czczo).

2.

Olej rzepakowy – środek mający podobne zastosowanie jak parafina, podawany w tych
samych dawkach.

3.

Zioła

1.

Mieszanki ziołowe działające przeczyszczająco (wg Janicki K., Rewerski W., 1994, s.378):

Mieszanka I:

•

liść melisy

50 g

•

ziele dziurawca

20 g

•

kora kruszyny

20 g

•

korzeń lukrecji

20 g

•

kwiat nagietka lekarskiego 10 g

•

kwiat bzu czarnego

10 g

Mieszanka II:

•

kwiat krwawnika

20 g

•

koszyczek rumianku

20 g

•

kwiatostan lipy

20 g

•

kwiatostan kocanki

20 g

•

ziele szanty

20 g

•

liść pokrzywy

80 g

W aptekach dostępne są gotowe mieszanki ziołowe działające przeczyszczająco, np. Normosan,
Normowit, także leki ziołowe w tabletkach np. Alax, Altra, Boldaloin, w formie syropu: np. Rhelax, lub
w granulkach: np. Neonormakol, Normit

Działają one przeczyszczająco głównie dzięki zawartości w ich składzie kory kruszyny, kłącza

rzewienia i alony, surowców roślinnych z których w organizmie powstają emodyny. Charakterystyczne
dla środków emodynowych jest to, że po pobudzeniu perystaltyki występuje długi okres „bezruchu” jelit.
Chory chcąc oddawać stolec codziennie, przyjmuje następnego dnia kolejną dawkę środka trafiając na
okres osłabienia ruchów robaczkowych. Lek nie działa, dlatego chory zwiększa dawkę. Środki
emodynowe podane w dużej dawce powodują przekrwienie jelita grubego, a na drodze odruchowej
również macicy. Dlatego nie mogą być stosowane w zaparciu przewlekłym, ponieważ często zażywane
powodują przewlekły nieżyt jelit. Nie mogą ich stosować kobiety w ciąży, ponieważ istnieje
niebezpieczeństwo poronienia.