70 Środki przeczyszczające

background image
background image
background image
background image

Mechanizm fizyczny

Środki przeczyszczające są to środki
powodujące wzmożenie czynności
motorycznej jelit i wydalenie treści
pokarmowej z jelit.

Istotą ich działania jest wzmożenie
śródściennych odruchów motorycznych i
ułatwienie (nasilenie) przesuwania się treści.
Mogą one działać na drodze fizycznej lub
chemicznej.

background image

1. Zwiększenie przenikania wody ze ścian jelit

do ich światła (prąd płynu hamuje również
wchłanianie wody z treści jelitowej), co
powoduje:

- zwiększenie objętości i rozwodnienie treści

jelitowej,

- rozciągnięcie ścian jelit i wyzwolenie

odruchów perystaltycznych,

-

wypróżnienie.

Leki - osmotyczne środki przeczyszczające.

background image

2. Zwiększenie objętości treści jelitowej przez

pęczniejące w świetle jelit roślinne śluzy
podawane w postaci proszków lub galaretek:

- pobudzenie perystaltyki,
- wypróżnienie.

Leki - agar-agar, metyloceluloza i in.

background image

3. Rozwodnienie i rozluźnienie mas kałowych

przez związki o właściwościach emulgujących
i zmniejszających napięcie powierzchniowe:

- przyspieszone i ułatwione wypróżnienie -

dioktyl, poloksalol.

background image

4. Zahamowanie mechaniczne wchłaniania i

zagęszczania treści pokarmowej +
zwiększenie poślizgu mas kałowych powoduje
pobudzenie perystaltyki i wypróżnienie.

Leki - parafina ciekła.

background image

Mechanizm chemiczny

Podrażnienie błony śluzowej jelita powoduje

zwiększenie wydzielania soków trawiennych i śluzu

(rozwodnienie treści pokarmowej), pobudzenie

perystaltyki, a w następstwie wypróżnienie.

Do tych środków zaliczamy środki drażniące

miejscowo błonę jelita cienkiego (olej rycynowy)

lub grubego - glikozydy oksyantrachinonowe,

pochodne fenyloftaleiny, izatyny i bis-(oksyfenylo)-

metanu.

Wypróżnienie można sprowokować przez podanie

doodbytnicze w czopkach drażniącej śluzówkę

odbytnicy gliceryny (czopki glicerynowe).

background image

działania niepożądane

Upośledzenie wchłaniania pokarmów, co

prowadzi do niedożywienia, wychudzenia,
hipowitaminoz - tak działają środki
wpływające na jelito cienkie i parafina ciekła.

Odruchowe przekrwienie narządów miednicy

mniejszej, zwiększenie skurczów macicy i
krwawień miesiączkowych - glikozydy
oksyantrachinonowe, zwłaszcza alona.

background image

Zapalenie (podrażnienie) błony śluzowej jelit -

częściowo glikozydy oksyantrachinonowe.

Niektóre środki przeczyszczające mogą

wywierać po wchłonięciu ogólne działanie
toksyczne (MgS0

4

).

background image

Środki przeczyszczające -
podział

1.

Środki przeczyszczające działające na drodze fizycznej

Osmotyczne środki przeczyszczające:

a)

krystaloidy nieorganiczne (solne środki

przeczyszczające); siarczan magnezowy, siarczan

sodowy, kwaśny fosforan sodowy,

b) krystaloidy organiczne: wyciągi z owoców,

miód.

Środki pęczniejące - agar, metyloceluloza.

Środki rozluźniające - dioktyl, poloksalol.

Środki poślizgowe - parafina ciekła.

2. Środki przeczyszczające działające na drodze

chemicznej

Środki drażniące jelito cienkie: olej rycynowy.

Środki drażniące jelito grube: glikozydy

oksyantrachinonowe, pochodne fenyloftaleiny, izatyny, bis-

(oksyfenylo)-metanu.

background image

Osmotyczne środki
przeczyszczające

Solne środki przeczyszczające

Roztwory hipertoniczne soli mineralnych nie

ulegających wchłanianiu z jelit powodują,

zgodnie z prawem osmozy, przenikanie wody

z naczyń jelitowych do światła jelit trwa tak

długo, aż wydzielona woda rozcieńczy treść

jelitową do roztworu izotonicznego z krwią.

Gromadzenie się płynnych mas w jelitach

rozciąga ścianę jelit i powoduje odruchowe

wzmożenie ruchów perystaltycznych jelit i

opróżnienie ich zawartości.

background image

Do wystąpienia działania przeczyszczającego

jest potrzebna określona objętość płynu w
jelitach, co łatwo osiąga się podając sól z
odpowiednią ilością wody.

Podanie soli w zbyt małej ilości wody

wywołuje wypróżnienie dużo później, dopiero
po „odciągnięciu" przez tę sól odpowiedniej
ilości płynu z tkanek i krwi do światła jelit.

background image

Tak stężone roztwory wywołują niekiedy

znaczne odwodnienie organizmu i mogą
ponadto wywołać (przy nadmiernym
wchłonięciu się) zatrucie.

Roztwory hipotoniczne nie wywierają

działania przeczyszczającego.

background image

Sole mineralne

Sole mineralne działają przeczyszczająco na

drodze osmotycznej i są bardzo dobrymi i
szeroko stosowanymi środkami
przeczyszczającymi.

Wywołują one szybkie wypróżnienie, zwykle

po 1-2 godz., nie wywierając wyraźniejszego
działania drażniącego na błonę śluzową, tak
że mogą być podawane nawet w nieżytach
błony śluzowej i w zaparciach przewlekłych.

background image

Sole mineralne

Ze względu na swoje właściwości osmotyczne

są stosowane również jako leki odchudzające,
ponieważ utrudniają wchłanianie pokarmów.

Działają one poza tym żółciotwórczo i

żółciopędnie, powodując odruchowy skurcz
pęcherzyka żółciowego i jego opróżnienie.

background image

Preparaty

1. Magnesium sulfuricum - siarczan

magnezowy (sól gorzka); 0,5-1 łyżka stołowa
na szklankę ciepłej wody.

2. Phospho-Laxative - dwuzasadowy fosforan

sodowy + jednozasadowy fosforan sodowy,
flakon 50 ml; stosuje się doustnie 10-20 ml
jednorazowo.

background image

3. Natrium sulfuricum - siarczan sodowy. Zarówno
siarczan sodowy, jak i siarczan magnezowy są to sole
występujące w postaci krystalicznej oraz w postaci
bezwodnej (Natrium et Magnesium sulfuricum
sinum).

Postać bezwodna, o charakterze bezpostaciowego
proszku, działa 2 razy silniej niż krystaliczna. Sole te
są dość trudno rozpuszczalne w wodzie, podaje się je
najczęściej na czczo, w ilości 5-20 g (od pół łyżki do
2 łyżek) na szklankę letniej wody.

Izotoniczny roztwór siarczanu sodowego ma stężenie
1,8%, siarczanu magnezowego zaś 3,3%.

Siarczan magnezowy i siarczan sodowy znajdują się
w wielu wodach mineralnych przeczyszczających,
np. w wodzie karlsbadzkiej, w wodzie morszyńskiej i
solach otrzymanych z tych wód.

background image

4. Enema - jednozasadowy fosforan sodowy +

dwuzasadowy fosforan sodowy, wlewka

doodbytnicza 150 ml; stosuje się w zaparciach,

w przygotowaniu do zabiegów operacyjnych i

diagnostycznych doodbytniczo we wlewie 120-

150 ml.

5. Fortrans - preparat złożony zawierający glikol

polietylenowy, siarczan sodowy, dwuwęglan

sodowy, chlorek potasowy, sacharynian sodowy

oraz sztuczny aromat owocu passiflory, proszek;

stosuje się w przygotowaniu jelita grubego do

badania endoskopowego i radiologicznego oraz

do zabiegu operacyjnego po rozpuszczeniu 4

torebek w 4 litrach wody doustnie w ciągu 3-4

godzin w dniu poprzedzającym badanie lub

zabieg.

background image

Laktuloza

Syntetyczny dwucukier nie podlegający

trawieniu i nie wchłaniający się z przewodu
pokarmowego.

W jelicie grubym stanowi pożywkę dla

bakterii sacharolitycznych, hamujących
rozwój bakterii proteolitycznych (zmniejsza
przez to wytwarzanie i wtórne wchłanianie
związków azotowych).

Zatrzymuje również wodę, działając łagodnie

przeczyszczająco (działanie to występuje po
2-3 dniach od przyjęcia leku).

background image

Laktuloza – działania
niepożądane i preparaty

Laktulozę stosuje się w przewlekłych

nawykowych zaparciach oraz w encefalopatii
wątrobowej.

Niekiedy wywołuje wzdęcia i bóle brzucha.

Lactulosum (Duphalac) - syrop 2,5 g/5 ml i

10,0 g/15 ml; stosuje się doustnie 15 ml co 8
godz. lub 20-40 ml jednorazowo.

background image

Środki pęczniejące

Wiele śluzów roślinnych, np. agar-agar,

karagen lub syntetyczne estry celulozy
(metyloceluloza), nie wchłaniają się z jelit,
podane natomiast w stanie suchym chłoną
wodę i pęcznieją, rozciągając ścianę jelit,
wzmagając odruchowo ich perystaltykę i
przyspieszając wypróżnienie.

background image

Środki pęczniejące

Działają one mniej gwałtownie od solnych

środków przeczyszczających i nie drażnią
błony śluzowej jelit.

Utrudniają jednakże wchłanianie pokarmów

(działanie odchudzające), a przy dłuższym
podawaniu prowadzą do tolerancji.

background image

Środki pęczniejące -
preparaty

W lecznictwie stosuje się m.in. agar oraz

metylocelulozę.

Neonormacol - granulat zawierający agar,

korę kruszyny, korzeń selera, wyciąg z
suchego selera; stosuje się 1-2 łyżeczek
granulatu co 12 godz.

background image

Środki rozluźniające

Niektóre związki o właściwościach

emulgujących i zmniejszających napięcie
powierzchniowe powodują rozwodnienie i
rozluźnienie mas kałowych. Działanie takie
wywiera m.in. dioktyl, poloksamer oraz
dokusat.

Mogą one powodować nadmierną

perystaltykę jelit oraz bóle brzucha.

background image

Laxopol (Laxol, Dipolaxan) - dokusat, 0,5%

płyn do wlewek, syrop i płyn 0,4% i 4%,
tabletki powlekane 0,1 g oraz czopki 0,1 g;
stosuje się doustnie 0,05-0,25 g raz dziennie,
doodbytniczo 1 czopek co 12 godz. oraz
wlewki z płynu zawierającego 0.05-0,1 g leku.

Środki rozluźniające -

preparat

background image

Środki poślizgowe

Parafina ciekła

Parafina ciekła, produkt destylacji ropy

naftowej, jest to gęsty oleisty płyn bez
zapachu i smaku.

Podany doustnie nie ulega wchłanianiu z jelit

i pokrywa błonę śluzową warstwą ochronną
utrudniającą wchłanianie pokarmów.

background image

Środki poślizgowe

Treść pokarmowa nie ulega zagęszczeniu,

gromadzi się w jelitach, drażni je i powoduje
odruchowe wypróżnienie.

Parafina stanowi poza tym rodzaj smaru dla

przewodu pokarmowego, ułatwiającego
przesuwanie się mas kałowych w jelicie
grubym.

background image

Środki poślizgowe

Działanie parafiny występuje zwykle dopiero

po kilkunastu godzinach.

Jest stosowana w zaparciach przewlekłych w

dawkach 1-3 łyżek dziennie.

Nie należy jej jednak podawać zbyt długo,

gdyż prowadzi do nawykowego zaparcia
atonicznego, niezależnie od tego hamuje
wchłanianie witamin rozpuszczalnych w
tłuszczach.

background image

Środki przeczyszczające
drażniące błonę śluzową
jelita cienkiego

Olej rycynowy (rącznikowy)

Olej rycynowy otrzymuje się z nasion

rącznika (Ricinus communis). Jest to ciecz
gęsta, oleista, lepka, przezroczysta, o
mdlącym zapachu i charakterystycznym
smaku.

background image

Olej rycynowy

Olej rycynowy podany doustnie ulega w

jelicie cienkim w obecności żółci i soku
trzustkowego zmydleniu do mydeł, które
drażnią błonę śluzową i powodują:

1) wzmożenie wydzielania błony śluzowej, a

dzięki temu upłynnienie treści pokarmowej,

2) silne pobudzenie ruchów perystaltycznych

jelita cienkiego doprowadzające do
gwałtownego bezbolesnego wypróżnienia w
ciągu 4-6 godz. po podaniu.

background image

Olej rycynowy

Działanie przeczyszczające oleju rycynowego

występuje tylko w obecności żółci w jelitach.

Mydła rycynolowe szybko się wchłaniają,

dlatego ich działanie ogranicza się do jelita

cienkiego.

Ze względu na swoje drażniące właściwości

olej rycynowy nie może być stosowany zbyt

często - po jego podaniu należy zawsze

stosować przez krótki czas dietę.

Nie wywołuje on jednak stanów zapalnych

błony śluzowej ani poronień u ciężarnych.

background image

Olej rycynowy -
preparat

Oleum Ricini - jest stosowany doustnie

łyżkami (1-2 łyżki), poza tym w postaci
emulsji (Emulsio Ol. Ricini 30,0 g/200,0 ml)
lub w kapsułkach żelatynowych (8-12 kaps.).

background image

Działanie przeczyszczające wykazuje również

wiele surowców roślinnych zawierających
żywice silnie drażniące błonę śluzową jelita
cienkiego, np. korzeń jalapy, gumiguta,
burzanka.

Są one obecnie rzadko stosowane, ponieważ

powodują niekiedy zapalne podrażnienie
jelita, a u kobiet ciężarnych - poronienia.

background image

Środki przeczyszczające
drażniące błonę śluzową
jelita grubego

Glikozydy oksyantrachinonowe

Kłącze rzewienia (rabarbaru)

Alona

Kora kruszyny

Senes

Pochodne oksyfenylometanu

Glicerol

background image

Glikozydy
oksyantrachinonowe

Glikozydy oksyantrachinonowe działają silnie

drażniąco miejscowo.

Jako leki przeczyszczające stosuje się

glikozydy oksyantrachinonowe, które
podawane doustnie ulegają w jelitach
powolnemu rozpadowi, powodując silne
wzmożenie ruchów perystaltycznych jelita
grubego i przekrwienie jego błony śluzowej.

background image

Glikozydy
oksyantrachinonowe

Działanie przeczyszczające występuje zwykle

kilkanaście godzin po podaniu, gdy treść
pokarmowa przejdzie do jelita grubego, przy
czym środki te nie wywierają wpływu na
żołądek ani na jelito cienkie.

background image

Glikozydy antrachinonowe -
zastosowanie

Glikozydy antrachinonowe stosuje się w

przewlekłych zaparciach, przy czym
najczęściej podaje się surowce roślinne
zawierające te glikozydy,

background image

Glikozydy
oksyantrachinonowe –
działania niepożądane

Glikozydy oksyantrachinonowe powodują na

drodze odruchowej przekrwienie innych
narządów w jamie brzusznej, wywołują np.
wzmożenie krwawień miesiączkowych i
poronienia u ciężarnych.

Nie wolno zatem podawać tych związków, jak

też surowców roślinnych zawierających te
związki, kobietom w ciąży.

background image

Kłącze rzewienia
(rabarbaru)

W kłączu rzewienia poza związkami

antrachinonowymi znajdują się również
garbniki.

Działa ono zatem w małych dawkach

ściągająco i zapierająco, w dużych
przeczyszczające

background image

Kłącze rzewienia
(rabarbaru)

1. Pulvis Magnesiae cum Rheo - sproszkowane

kłącze rzewienia z tlenkiem magnezowym podawane
w ilości 1/2-1 łyżeczki co 8 godz.

2. Extractum Rhei siecum - wyciąg z rzewienia

stosowany w postaci proszków w dawce 0,2 g
jednorazowo na noc.

3. Proszek troisty - korzeń rzewienia + węglan

magnezowy + sacharoza, proszek 10,0 g; stosuje się
doustnie 1/4-1 łyżeczki co 8-24 godz.

4. Tabulettae Rhei (Tabletki z rzewienia) - korzeń

rzewienia, tabletki 0,5 g; stosuje się doustnie 1-5 tabl.

background image

Alona

Jest to stężały sok z liści różnych gatunków

kaktusów. Alona ma wygląd ciemnobrunatnej,
kruchej masy o gorzkim smaku. W małych
dawkach działa jak gorycz żołądkowa, w
większych - przeczyszczająco.

background image

Alona - preparaty

1. Alax - alona + wyciąg suchy z rzewienia +

wyciąg suchy z wilczej jagody + sproszkowany
korzeń lukrecji, drażetki; stosuje się doustnie
1-3 draż. przed snem.

2. Tabulettae laxantes - alona + korzeń

kruszyny + owoc kminku + korzeń prawoślazu,
tabletki; stosuje się doustnie 1-3 tabl.
jednorazowo przed snem.

3. Nalewka alkoholowa z alony - płyn; stosuje

się 15-20 kropli w wodzie, przed snem.

background image

Kora kruszyny

Zawiera antrazwiązki działające łagodnie
przeczyszczające

1. Altra - wyciąg z kory kruszyny + wyciąg z drożdży,

drażetki; stosuje się doustnie 1-3 draż. na noc.

2. Cortex Frangulae - stosuje się doustnie w postaci

odwaru z 1/2 łyżki kory na szklankę wody co 8 godz.
szklankę odwaru.

3. Rhelax - syrop zawierający wyciągi płynne z

kruszyny, rzewienia, anyżu i kminku; stosuje się
doustnie 1-3 łyżeczki syropu na czczo i wieczorem
przed snem.

background image

Senes

Zawiera sennozydy, które działają

przeczyszczająco.

Środkiem o podobnym działaniu

zawierającym sennozydy jest senna.

Jest to kontaktowy środek przeczyszczający

stosowany w przewlekłych zaparciach i
osłabionej perystaltyce jelit oraz do
oczyszczenia przewodu pokarmowego przed
badaniami lub zabiegami chirurgicznymi.

background image

Senes - preparaty

1. Agiolax - preparat złożony zawierający m.in. owoce senesu

indyjskiego, granulat, stosuje się doustnie 1 łyżeczkę do
herbaty wieczorem.

2. Xenna (X-Prep) - senna, tabletki i płyn 0,15 g/75 ml; stosuje

się doustnie jednorazowo 2 tabletki przed snem (maksymalnie
8 tabletek dziennie) oraz przed przygotowaniem do badań lub
zabiegu 1 butelkę preparatu w dniu poprzedzającym badanie.

3. Depuran - kapsułki zawierające wyciąg z owoców senesu

oraz olejek anyżowy i kminkowy; stosuje się doustnie 1
kapsułkę przed snem.

4. Regulax - pastylki zawierające liście i owoce senesu oraz

powidła śliwkowo-figowe; stosuje się doustnie 1/2-1 pastylki
wieczorem.

background image

Pochodne
oksyfenylometanu

Związki syntetyczne o silnym, lecz powolnym

(po 6-8 godz.) działaniu przeczyszczającym na
jelito grube.

Ich mechanizm działania polega na

bezpośrednim pobudzeniu splotów
podśluzówkowych oraz zaburzeniu
wydzielania jonów i wody w jelicie grubym.

background image

Mogą powodować silne skurcze jelit, bóle

brzucha i hipokaliemię.

Do pochodnych difenylometanu należą m.in.

bisakodyl i oksyfenizatyna.

Bisacodyl - bisakodyl, drażetki 0,005 g i

czopki 0,01 g; stosuje się doustnie
jednorazowo wieczorem 0,005-0,015 g oraz
doodbytniczo jednorazowo 1 czopek.

background image

Glicerol

Glicerol podany doodbytniczo drażni

miejscowo błonę śluzową i pobudza
perystaltykę ułatwiając wypróżnienia.

Stosuje się go w postaci czopków.

Czopki glicerynowe (Suppositoria

Glyceroli) - czopki; stosuje się doodbytniczo
1-2 czopki na noc.

background image

Ocena wartości klinicznej
środków
przeczyszczających

1. Najczęściej stosowanymi, skutecznymi i

względnie bezpiecznymi środkami są:

- osmotyczne środki przeczyszczające (siarczan

magnezowy i sodowy),

- olej rycynowy,
- glikozydy oksyantrachinonowe (alona, kłącze

rzewienia, kora kruszyny, liście senesu) i
bisakodyl.

background image

2. Organiczne krystaloidy - działają słabo i

niepewnie - stosuje się niekiedy jedynie w
lecznictwie pediatrycznym.

3. Nie stosuje się obecnie z zasady:
- kalomelu (duża toksyczność, wywołuje stany

zapalne przewodu pokarmowego,
niebezpieczeństwo zatrucia po wchłonięciu),

- żywic jonowymiennych (bardzo silne działanie

drażniące, co prowadzi do stanu zapalnego
jelit); rzadko stosuje się siarkę.


Document Outline


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
(50) Środki przeczyszczająceid 1089 ppt
Doustne środki przeczyszczające
Doustne środki przeczyszczające
SRODKI PRZECZYSZCZAJĄCE
OTYŁOŚĆ, ŚRODKI PRZECZYSZCZAJĄCE, PRZECIWBIEGUNKOWE
Środki przeczyszczajace, przeciwbiegunkowe i przeciwwymiotne
Srodki przeczyszczajace
SRODKI PRZECZYSZCZAJĄCE
Srodki przeczyszczajace m p
Środki przeczyszczajace
(50) Środki przeczyszczająceid 1089 ppt
Bojowe środki zapalajace

więcej podobnych podstron