Rytmiczny i efektywny proces produkcyjny gwarantujący zbyt produktów finalnych i zysk
dla producenta.
Warunki osiągnięcia celu:
-wysoka jakość produktów,
-terminowa realizacja zamówień,
-minimalizacja kosztów wytwarzania,
-maksymalne wykorzystanie posiadanych zasobów (nieruchomości, maszyn, surowców, personelu)
-prawidłowa organizacja produkcji,
-funkcjonalne zaplecze magazynowe,
-sprawny transport wewnętrzny,
-skuteczność służb D.K.J
-szybka i pełna informacja (zew i wew),
-dbałość o zachowanie dobrego stanu składowaników majątku zakładu,
-bezpieczna praca BHP,
-ochrona środowiska
Zasoby przedsiębiorstwa przemysłowego na przykładzie odlewni
a) nieruchomości: teren, budynki, hale produkcyjne, infrastruktura
b) urządzenia: magazynowe, transportowe, technologiczne, kontrolno-pomiarowe, środowiskowe
c) surowce do produkcji: materiały do wykonywania form i rdzeni, mat. wsadowe, mat. ogniotrwałe,
mat. pomocnicze (do produkcji, eksploatacyjne)
d) energia i media: energia eletryczna, opał, woda, gazy techniczne
e) personel: zarządzający, techniczny, administracyjny
f) finanse
Zarządzanie zasobami obejmuje:
a) wybór materiałów i surowców
–

jakość (atesty i kontrola)

–

dostępność

–

cena zakupu

b) transport i magazynowanie
–

postać

–

ilość (zależy od poziomu produkcji)

–

właściwośći (warunki transportu i magazynowania)

c) przetważanie
–

technologia

–

kontrola (procesów technologicznych i i ch efektów)

–

informacja

d) wyrób finalny
–

kontrola (ostateczna)

–

zbyt (magazynowanie, pakowanie, transport itp)

Poza tym
–

remonty i koserwacja

–

- kwalifikacje personelu

–

dbałość o środowisko

–

inne (reklama, ochrona)

Odlewnia

1.

Magazyn materiałów i surowców

2.

Modelarnia

3.

Formiernia

4.

Rdzeniarnia

5.

Topialnia

6.

Odlewnia (ztanowisko zalewania form)

7.

Oczyszczalnia

8.

Obróbka cieplna

9.

Obróbka mechaniczna

10.

Malarnia

11.

Ekspedycja odlewów

Podział odpowiedzialności służb

1.

Konstrukcje

2.

Technologię

3.

Kontrole jakości

4.

Utrzymanie ruchu

5.

Administrację

Możliwości produkcyjne – czynniki limitujące masę przetważanych materiałów

–

liczba urządzeń technologicznych

–

wydajność poszczególnych urządzeń, stanowisk, linii

–

organizacja procesu wytwarzania

–

stan zatrudnienia

–

wskaźniki zmianowości

Dokumentacja technologiczna

Zawiera informację o sposobie wytwarzania odlewów oraz pracy wszystkich odlewni. Dokumentacja ta
powinna odpowiedzieć na pytania:
–

co produkować, ile, z czego, jaka jakość gotowego wyrobu

–

kto będzie wykonywał kolejne etapy procesu

–

za pomocą jakich maszyn, narzędzi, oprzyrzadowania

–

jak, kiedy, gdzie, na jakich stanowiskach, w jaki sposób należy wykonać poszczególne

operacje

Dokumentację techniczną można podzielić:

–

ściśle związaną z wykonaniem odlewu, tj. Dok. Procesów, operacji i oprzyrządowania

specjalnego, zależnych od kształtów, tworzywa, wielkości produktu
–

niezależne od wykonywanego odlewu np. Dok. Procesów topnienia metalu, przygotowania

masy formierskiej
Skład dokumentacji technicznej

–

rysunek wykonawczy przedmiotu – opraowany przez konstruktora rys, części gotowej

–

rysunek koncepcyjny sposobu odlewania – szkic określający podstawowe elementy

wykonania odlewu tj. Powioerzchnią podziału formy, rdzenia, miejsce doprowadzenia ciekłego metalu
itp
–

rysunek surowego odlewu – powtórzenie rys. Wykonawczego po naniesieniu zmian po

analizie technologiczności
–

rysunki konstrukcyjne oprzyrządowania

–

rysunek formy odlewniczej

–

karty technologiczne odlewów, form, rdzeni, modeli jednorazowych itp

–

schematy przebiegu procesu technologicznego – uzupełnienie kart technologicznych

–

karty kalkulacyjne – podane wyliczenia czasów operacji

–

karty instrukcyjne dla poszczególnych operacji

–

plany kontroli wyrobów finalnych (odlewu)

Matreiały do wytwarzania form i rdzeni

Jednorazowych:
–

piaski (kwarcowe i inne)

–

spoiwa (pochodzenie, charakter, sposób wiązania)

–

dodatki

–

pokrycia

–

oddzielacze

Trwałych
–

stopy żelaza: żaroodporne i żarowytrzymałe do pracy na gorąco, stal, żeliwo

–

stopy metali nieżelaznych

–

tworzywa niemetalowe (np. Ceramiki)

Piasek kwarcowy o małeje zawartości lepiszcza jest sypką skałą osadową. W wyniku ogrzewania
zachodzą w nim przemiany polimorficzne. Od temp. Otoczenia do temp. 573 C występuje odmiana

krystaliczna, ze wzrostem temp. Zachodzą kolejne przemiany polimorficzne. W temp. 1713 C następuje
topnienie czystego kwarcu.

Piasek magnezowy otrzymywany przez spieczenie w temp. Powyżej 1450 C węglanu magnezu, a
następnie jego zmienlenie. Podstawowy składnik to tlenek magnezu. Ma dużą odporność na działanie
tlenków i żużli zasadowych dlatego może być stosowany do masy do wykonywania ciężkich odlewów z
austenicznego staliwa Hadfielda. WADA duży współczynnik rozszeżalności cieplnej.

Piaski glinokrzemianowe: sylimanit i mulit

Sylimanit otrzymywany za skał glinokrzemianowych. Materiał ogniotrwały, chemicznie obojętny, o
temp. Topnienia około 1800 C
Mulit stosowany w przemyśle to mulit syntetyczny, wytwatzany z glin ogniotrwałych metodą prażenia

Obydwa piaski używane do wytwarzania mas w technologii wytapianych modeli dla odlewów na ogól
staliwnych
Spoiwa nieorganiczne

Krzemian sodu (szkło wodne sodowe) jest bezbarwną, gęstą cieczą o odczynie zasadowym, roztworem
wodnym krzemianu sodu. Otrzymuje się przez stopienie krzemionki z surowców łatwo dostępnych,
tanich i nieszkodliwych dla otoczenia. O jakości szkła decyduję moduł szkła wodnego

Krzemian etylu otrzymuje się przez działanie alkoholem etylowym na czterochlorek krzemu

Sporządzenie mas sypkich i ciekłych
–

zróżnicowane konstrukcje mieszanek do pracy okresowej lub ciągłej, do mas sypkich i

ciekłych, stopień zautomatyzopwania, wydajność
–

masy sypkie: generalna zasada – mieszanie składników sypkich potem dodawanie wody

–

kontrola – składników, ich dozowania, gotowych mas

Materiały wsadowe

a) metalowe
–

gąski (surówka)

–

złom – obiegowy (własny), kupiony

–

żelazostopy

–

zaprawy

b) niemetalowe
–

paliwo (stałe, ciekłe, gazowe)

–

nawęglacze

–

rafinatory

–

modyfikatory

–

topniki

–

gazy techniocznme

Wsad metalowy
–

skład chemiczny

–

obecność zanieczyszczeń

–

kawałkatość

Wsad niemetalowy
–

kawałkatość (koks, brykiet)

–

wytrzymałość mechaniczna

–

zawartość siarki, wilgoci, popiołu

Materiały ogniotrwałe
–

skład chemiczny

–

porowatość, nasiąkliwość

–

higroskopijność

–

właściwości termofizyczne

–

temperatura mięknienia

–

właściwości mechaniczne

–

reaktywność

Pokrycia

–

łatwość tworzenia zawiesiny

–

trwałość zawiesiny – skłonność do sedymentacji

–

zwilżalność podłoża

–

zdolność do rozpływania

–

przyczepność do podłoża

–

bezpieczeństwo (palność toksyczność)

Rafinatory i modyfikatory

–

higroskopijność

–

czystość (chemiczna i fizyczna)

–

kawałkatość postać granulatu, brykiety, drut itp

–

temperatura topnienia

–

zwiżalność

–

toksyczność i bezpieczeństwo stosowania

Surówka specjalna do żeliwa sferoidalnego

Charakteryzuje się bardzo niską zawrtością Mn i S i pierwiastków śladowych utrudniających krystalizcję
grafitu w postaci kulkowej, niską zawartością P, dużą czystością, optymalnym kształtem i masą gąsek.
Przeznaczona jest dla odlewnmi żeliwa do produkcji żeliwa sferoidalnego wytapianego różnymi
metodami. Może być stosowany do wytwarzania cienkościennych odlewów z żeliwa sferoidalnego bez
stosowania dodatkowej obróbki cieplnej.

Terminologia

Wsad – ogół surowców przeznaczonych do otrzymywania zadanej ilości ciekłego metalu

Nabój – porcja surowców wsadowych załadowywana do pieca jedmocześnie

Namiar – ustalona proporcja surowców wsadowych

Uzysk – stosunek masy dobrych odlewów do masy wsadu

Cechy metali i stopów:
*małe ciepło właściwe*duże przewodnictwo cieplne *przewodnictwo elektryczne *nieprzezroczystość
*Podatność do polerowania na wysoki połysk *możliwość topienia i spawania *duża skłonność do
krystalizacji *plastyczność *odporność na udary
JAKOŚĆ MATERIAŁU METALOWEGO:
Określona jest właściwościami:
*chemicznymi *fizycznymi *mechanicznymi *eksploatacyjnymi
Kształtują się one we wszystkich fazach procesu technologicznego – także w procesie metalurgicznym.
Proces metalurgiczny decyduje głównie o: *składzie chem. metalu (lub stopu) *strukturze metalu
(lub stopu) poza krzepnięciem
Pierwiastki tworzące lub stop stanowią: *składniki stopowe: celowo obecne w określonym
zakresie zawartości (im węższy zakres tym wyższa jakość)
*domieszki: tolerowane w ilościach w jakich zwykle występują (o jakości decyduje zakres zawartości,
zawartość maksymalna) *zanieczyszczenia: szkodliwe, niepożądane (o jakości decyduje zawartość
maks. Lub suma)
Struktura pierwotna (bezpośrednio po skrzepnięciu ulega zmianom na skutek: *przemianom
fazowym w stanie stałym *obróbki plastycznej *obróbki cieplnej Zależy od: *procesu
metalurgicznego * procesu krystalizacji metalu
Wtrącenia niemetaliczne: *endogeniczne – pochodzenia wew.

*egzogeniczne – pochodzenia zew.
*Metaliczne *niemetaliczne *rozpuszczalne *nierozpuszczalne
Porowatość: *skurcz metalu związany ze zmianą stanu skupienia *zmieszanie gazów z metalem w
czasie odlewania *wydzielanie gazów w czasie stygnięcia i krzepnięcia
Trzy główne rodzaje żeliwa w zależności od postaci grafitu:
*szare- grafit płatkowy * ciągliwe – grafit żarzenia * sferoidalne – grafit kulkowy
Zeliwo stopowe gdy Mn>2% Si>4% pierw. stopowe: Si, Mn, Cr, Ni, Mo, V.
*niskostopowe gdy Suma p.s. <3%
*wysokostopowe gdy suma p.s. >3%
Klasyfikacja:* ze względu dominującego pierw. st.: krzemowe, chromowe, niklowe, miedziowe,
aluminiowe *względem warunków eksploatacyjnych: odporne na korozję, żaroodporne,
żarowytrzymałe
Staliwo wg. polskiej normy 6 gatunków: *węglowe konstrukcyjne (niestopowe) *węglowe konstr.
(niskostopowe) * do pracy w podwyższonych temp. (niskostopowe)
*narzędziowe odporne na ścieranie (nisko i wysoko stopowe) *odporne na korozję (wysokostopowe)
*żaroodporne i żarowytrzymałe (wysokostopowe)
Staliwo węglowe konstrukcyjne: *niskowęglowe < 0,25% C
*średniowęglowe 0,25-04% C
*wysokowęglowe 0,4-0,6% C
Oznaczenie staliw wg normy:
*staliwa L (stopowe) * minimalna granica plastyczności Re np. 200 Mpa * minimalna wytrzymałość na
rozciąganie np. 400 MP
* w przypadku staliwa węglowego – W
Składniki stopowe: *Mn-G *Si-N *Cr-H *Ni-N *W-W *Mo-M *V-F *Cu-K *Al-I
Przykład: *270-500 W –Staliwo konstrukcyjne węglowe *L 35 H G- staliwo stopowe
Staliwo stopowe: zawartość składników stopowych: Mn>1%, Si>0,8%, Ni>0,5%, Cu>0,5%,
Cr>0,25%, Mo>0,1% V>0,05% W>0,05%
Gdy suma p.s.>5% -staliwo wysokostop.
Stopy miedzi: Brązy Cu-Sn
np. B10 (CuSn10) , B101 (CuSn10P)
Brązy bezcynowe: Sn-Al.,Pb,Si
Np. BA1032 (CuAl10Fe3Mn2)
Brązy wieloskładnikowe
Mosiądze Cu-Zn np. MO60 (CuZn38Pb2)
M-mosiądz, O-ołowiany, 60-zawartość Cu
Stopy tytanu: >100 –(15-20 posiada znaczenie przemysłowe
Najpopularniejszy to TiA16V4 (>50% całkowitej masy)
Gęstość=4,43 kg/dem^3 (do obróbki plastycznej i na odlewy)
Duża zdolność do przenoszenia obciążeń w podwyższonej temp.
T=300 st C -80% Rm (t. otoczenia
T=500 st. C- -60%Rm (t.otoczenia)
Np. Ti-Al-V, Ti-Al-Mn, Ti-Al-Nb,Ti-Ni-Cu, Ti-Mo-Zr
Topienie i odlewanie w próźniowych piecach łukowych. Odlewy o masie 1000 kg.
Stopy niklu: *konstrukcyjne(typu Monel)
*żaroodporne i żarowytrzymałe(nadstopy, superstopy) *oporowe *odporne na korozję