Po co jest pamięć?

do zapisywania, przechowywania i przywoływania
danych.

do nabywania, przechowywania i wykonywania
umiejętności (np. do jazdy na rowerze).

by dokonywać operacji umysłowych, które wymagają
do przechowywania rezultatów czynności pośrednich
(np. umysłowa arytmetyka).

Zadania „badające” pamięć:
• Reprodukcja
• Swobodne odtwarzanie
• Odtwarzanie kierowane
• Odtwarzanie w kolejności
• Rozpoznawanie
• Zadania badające pamięć ukrytą

A . Typy pamięci

Pamięć semantyczna i epizodyczna

Pamięć semantyczna - wiedza na temat znaczenia pojęć i relacji
między nimi.

Pamięć epizodyczna (Endel Tulving):

“zapisuje i przechowuje informacji na temat oznaczonych datą
epizodów oraz relacji między nimi

Przypadek K.C. motocyklisty z Toronto: wie jak się gra
w szachy, ale nie pamięta, aby kiedykolwiek to robił

Dwa podsystemy pamięci epizodycznej

pamięć epizodyczna (właściwa)
– organizacja zgodnie z następstwem czasowym,
-obejmuje związek między treścią zdarzenia a jego źródłem (od
kogo to wiem)
-obejmuje związki przyczynowo – skutkowe, które mogą być
wynikiem naszej wiedzy (choć nie są bezpośrednio powiązane ze
zdarzeniem)
-dostęp do epizodów jest ułatwiony ponieważ jest więcej
wskazówek dostępu

pamięć autobiograficzna
-odniesienie do ja
-powiązanie z kontekstem

Pamięć jawna i utajona

Poczucie pamiętania – mam na końcu języka

Hart (1967) - badani dobrze oceniali czy byliby w stanie
rozpoznać odpowiedź;

Freedman i Landauer (1966) – badani, którzy mają poczucie
pamiętania lepiej odtwarzają słowa po pierwszej literze jako
wskazówce.

Pamięć deklaratywna i proceduralna

Deklaratywna - wiem, że (aby jechać rowerem trzeba
naciskać pedały na zmianę)

Proceduralna - wiem jak (jechać na rowerze, siadam i jadę)

Wiedza deklaratywna zamieniona może być na proceduralną:
Czy zamknąłeś dzisiaj drzwi na klucz? Jeżeli nie pamiętasz, to
nie masz zapisanego tego w pamięci deklaratywnej.

Pamięć rekonstruktywna i inferencyjna

Pytanie z Gwiezdnych Wojen:

„Czy księżniczka Lea była spokrewniona z Darth Vaderem?”

Bransford i Johnson (1972) – przykład przetwarzania
dostosowanego do transferu

Inne podziały pamięci na różne typy

Typy pamięci ze względu na czas:

pamięć ultrakrótkotrwała, krótkotrwała, długotrwała

Typy pamięci ze względu na modalność:

pamięć wzrokowa, słuchowa, czuciowa, motoryczna,

węchowa.

Typy pamięci za względu na stosunek pomiędzy pamiętanym
wydarzeniem a czasem przypominania:

pamięć retrospektywna i prospektywna.

Pamięć prospektywna

dotyczy pamięci działań, które mają być podjęte w
przyszłości, wiąże się więc z monitorowaniem procesu
realizacji planów
Robinson-Riegler (1985): model dwufazowy: bodziec
zewnętrzny jest rozpoznany jako sygnał jakiegoś działania,
faza druga – wydobycie informacji o tym, co trzeba zrobić

B. Klasyczny model pamięci– badania Ebbinghausa

Hipoteza zanikania śladów pamięciowych (metafora woskowej
tabliczki)

Schmidt i inni (2000)
Osoby badane w wieku od 11 do 79 lat otrzymały mapy okolic
szkoły podstawowej (Molenberg, Holandia) bez nazw ulic.
Liczba poprawnie przypomnianych nazw ulic była odwrotnie
proporcjonalna do wieku osób badanych, ale tylko w okresie 5 lat
od ukończenie szkoły
Powyżej 5 lat – stabilizacja na poziomie 30%

Eksperyment Petersonów

G

H

C

403, 402, 401 …

3 sek. - 80%

6 sek. - 60 %

12 sek. - 20%

Eksperyment Sternberga

3

7

4

9

5

Czy było 7?

Czas przeszukiwania nie
zależy od pozycji cyfry,
ale od długości listy

Eksperyment Averbacha i Coriellla

A B C D E F

G H I J K l

+

Trzy eksperymenty potwierdzające hipotezę zanikania śladów
pamięciowych

Inferencja proaktywna

Materiał A

Materiał B

Materiał B

Inferencja retroaktywna

Materiał A

Materiał B

Materiał A

Inne wyjaśnienie - inferencja

Argument na rzecz interferencji – badania
neuropsychologii

Formowanie nowych śladów pamięciowych związane
jest z większą aktywnością hipokampa

i ma wpływ na utrudnienie przypominania
wcześniejszych informacji
wpływ ten jest proporcjonalny do różnicy w czasie
między wcześniejszym a nowym materiałem

Pamięć krótkotrwała i długotrwała - krzywe pozycyjne

Efekt pierwszeństwa:

– większe prawdopodobieństwo odtworzenia pierwszych

kilku (5-10) elementów

– nieco słabszy niż efekt świeżości
– możliwy do zredukowania poprzez uniemożliwienie

powtarzania pierwszych elementów ciągu

Pamięć krótkotrwała i długotrwała - krzywe pozycyjne

Efekt świeżości:

– większe prawdopodobieństwo odtworzenia ostatnich

kilku (5-10) elementów

– możliwy do zredukowania poprzez odroczenie

odtwarzania albo wprowadzenie zadania
uniemożliwiającego wewnętrzne powtórki

Struktury
przechowywania

Kody

Pojemność

Czas trwania

Wydobywanie

Powody utraty
informacji

Magazyn
sensoryczny

Cechy
sensoryczne

Duża (9-12)

250 msek.
– 4 sek.

Całkowite przy
odpowiednich
wskazówkach

Maskowanie
lub zacieranie
się

Pamięć
krótkotrwała

Cechy akustyczne,
wizualne,
sensoryczne - n

7



2

około 12 sek,
dłużej przy
powtarzaniu

Całkowite, gdy
każdy element
jest powtarzany
co 35 msek

Przesunięcie,
inferencje,
zacieranie się

Pamięć
długotrwała

zwane i
zidentyfikowane

Nieograniczona Nieograniczo

ny

Dostępne
informacje
ogólne i
szczegółowe
przy
odpowiednich
wskazówkach

Inferencje,
niewłaściwe
wskazówki,
uszkodzenia
organiczne

Trzy magazyny pamięci - porównanie

Elaboracja

“Tańcowały dwa Michały” – czy samo powtarzanie wystarcza?

Nowe fale radia BBC – Bekerian, Baddeley (1980)

Generowanie wzmacnia kodowanie cech, co umożliwia
uruchomienie dodatkowych dróg przy wydobywaniu zapisów.

Implikacje dla edukacji – metoda PQ4R: Preview, Question,
Read, Reflect, Recite, Review

Faza nabywania - znaczenie aktywności
własnej

C. Fazy pamięć dzieje się w czasie - fazy procesu
pamięciowego

Organizacja materiału

Porcjowanie (chunking) G. Miller: Magic Number Seven (/ +/- 2)

Koncepcja podwójnego kodowania Paivio (1971), Bower – “droodles”

Pamięć informacji wzrokowej – eksperyment Sheparda: Badani błędnie
rozpoznali 1,5% zdjęć z różnych czasopism i 11,8% zdań

Fortepian i cygaro – czyli dziwaczne obrazy interaktywne, czyli o tym jak
lepiej zapamiętywać

Eksperyment Bowera i współpracowników (1969): osoby
badane kategoryzowały listy po 52 słowa. Dokładność
(niespodziewanego odtworzenia była większa wtedy, gdy
liczba utworzonych kategorii była większa)

Wniosek: Informacje zapisane w pamięci mają swoją
organizację a nie są tylko zapisem par: bodziec -
reakcja

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

1

7

13 19 25 31 37 43 49 55 61 67 73 79 85 91 97

Fazy procesu pamięciowego - przechowywanie informacji

Potęgowe prawo zapominania

Dla danych Ebbinghausa: Oszczędności = 47,5 Odroczenie

–0,126

Pytanie: Co w końcu jest przechowywane?

10 sec: utracone są dosłowne detale (Sachs, 1967)

1 min: Znika gramatyka: (J-L & Stevenson, 1970)

Minuty: Zapamiętywany jest tylko ogólny obraz albo umysłowy model sytuacji.

'Trzy ptaki usiadły na płynącej po wodzie kłodzie, a żółw płynął
pod nią” vs “pod nimi”

Miesiące: Zapamiętywane jest tylko znaczenie wydarzeń.

Fazy procesu pamięciowego - wydobywanie informacji

Zależność pamięci od kontekstu

Eksperyment Goddena i Baddeleya – płetwonurkowie lepiej
odtwarzali pod wodą słowa, których uczyli się pod wodą, a na
powierzchni słowa, których uczyli się na powierzchni

Zależność pamięci od stanu

Goodwin i inni (1969) – alkohol a odtwarzanie – wynik jak w
eksperymencie nad nurkami

alkohol obniża pobudzenie – gorsze zapamiętywanie i
przechowywanie

Uczenie się

Uczenie się

odtwarzanie

Zależność pamięci od kontekstu – czyli bardzo dziwny
eksperyment Baddeleya

Zależność pamięci od nastroju

Eich i Metcalfe (1989) – podobne wyniki jak w poprzednich
dwóch zmienna niezależna – nastrój wesoły – smutny –
operacjonalizacja: muzyka

zgodność nastroju: łatwiej jest odtwarzać materiał wesoły,
gdy jest się wesołym, a smutny, gdy jest się smutnym.

Zasada specyficzności kodowania – odtwarzanie jest lepsze w
kontekście podobnym do zapamiętywania

Znaczenie specyficzności kodowania – wskazówki
przywoływania reklam

Magazyn pamięci
długotrwałej

Blok pamięci adresowanej,
zapisy nie podlegają zatarciu

Magazyn
pamięci
krótkotrwałej

Blok pamięci
nietrwałej

Bufor
powtarzania

Generator odpowiedzi

Rejestrator
sensoryczny

In

Out

•Inicjowanie i modyfikowanie
poszukiwania w MPK
•Wykonywanie operacji
heurystycznych w MPK
•Ustalanie kryteriów decyzyjnych
•Uruchamianie generatora odpowiedzi

•Programy analizy użycia bodźców
•Program zmian wrażliwości kanałów
sensorycznych
•Aktywacja mechanizmu powtarzania
•Modyfikacja przepływu danych z RS do MPK
•Kodowanie i przekaz danych z MPK do MPD

Procesy kontroli

Magazynowy model pamięci

D. Wzlot i upadek teorii pamięci krótkotrwałej

1. Efekt powtarzania

Im więcej razy powtarzasz, tym lepiej pamiętasz.

Ale:

Glenberg, Smith i Green (1977): badanie uczyli się przez 2 s. Liczby 4
cyfrowej, potem powtarzali różne słowa przez 2 lub 6 lub 18
sekund. Po 64 próbach badani odtwarzali liczby i słowa - nie ma
związku pomiędzy powtarzanie słów a ich zapamiętywaniem.

2. Pamięć krótkotrwała ma charakter akustyczny.

Pomyłki dotyczące słów odtwarzanych z końca listy powinny być
akustyczne (np. kura zamiast kurka) a z początku listy
semantyczne (np. kogut zamiast kura).

Ale:

Bower i Sprinston (1970) Ludzie pamiętaj więcej układów
trzyliterowych, gdy mają one znacznie (np. IBM, USA). Ludzie
także pamiętają przez długi czas rymy i dźwięki

3. Efekt świeżości

Lepiej pamiętane są elementy z końca listy.

Eksperyment Petersenów

Ale:

Zapominanie nie ma miejsca, gdy badani uczą się raz i pytanie
dotyczy pierwszego układu 3 liter.

Pamięć krótkotrwała i długotrwała – czy metafora
żonglowania jest wystarczająca?

Model standardowy: powtarzanie plus zanikanie

Schweickert i inni (1990)

Czy wypowiadania słów podobnych: 3,01 na sek.
Czas wypowiadania słów niepodobnych: 2,92 na sek.

Średnia liczba przypominanych słów:
Podobne: 5,62
Niepodobne: 7,06

Nairne: Utrzymanie sterowane przez wskazówki

•Zwolnienie hamowania proaktywnego

Zmiana kategorii powoduje lepsze przypominanie

•Pozycja w szeregu może pełnić znaczenie wskazówek
przywoływania

Jednorodny model pamięci Jamesa
Nairne

Wskazówki –
zapisy tego co
właśnie zostało
przedstawione

LTM

Bodziec

Kontekstowa

kategoryzacja

E. Procesualny model pamięci - Koncepcja Craika i Lockharta

Nie ma dwóch różnych magazynów pamięciowych.

O tym jak długo informacje są przechowywane decyduje proces
zapamiętywania.

Trzy poziomy operacji na informacjach docierających z zewnątrz

1. Analiza sensoryczna

2. Identyfikacja treści – identyfikacja sygnału

3. Analiza znaczenia, skojarzenia

Im głębszy poziom operacji, tym większa szansa, że

informacje zostaną trwale zapamiętane.

Dwa rodzaje powtarzania:

Typ I: wtórny obieg informacji na tym samym poziomie, na którym
informacja została zinterpretowana.

Typ II: wtórny obieg informacji – relacja między słowami

Hipoteza głębokości poziomów przetwarzania a efekt
pierwszeństwa i efekt świeżości

Efekt pierwszeństwa: Bernbach (1975): badani częściej
powtarzają pierwsze słowa z listy lub analizują je na głębszym
poziomie, bo wiedzą, że nastąpi dalsza część listy.

Efekt świeżości: końcowe elementy z listy są poddane
przetwarzaniu płytkiemu (brak zasobów ?), stąd można znieść
ten efekt.

Najprawdopodobniej przetwarzanie informacji zachodzi na
wszystkich poziomach równocześnie, ale z różnym nasileniem.
Oprócz głębokości przetwarzania mamy więc także twierdzenie
o zakresie przetwarzania.

F. Pamięć operacyjna (a w zasadzie robocza) Model Allana
Baddeleya

Informacje dostępne w pamięci, gdy pracujemy nad jakimś
problemem:

dane - pochodzą z zewnątrz i pamięci długotrwałej

procesy - pochodzą z pamięci długotrwałej

Baddeley (2003) „

The theoretical concept of working memory assumes that a

limited capacity system, which temporarilymaintains and stores information,
supports human thought processes by providing an interface between
perception, long-term memory and action.”

Prawda Fałsz

1 A jest poprzedzane przez B

B A

x

2 A nie następuje po B

B A

x

3 Po A nie następuje B

B A

x

4 A nie jest poprzedzane przez B

B A

x

5 B następuje po A

A B

x

6 B nie jest poprzedzane przez A

B A

x

7 B nie następuje po A

A B

x

8 A następuje po B

B A

x

9 B jest poprzedzane przez A

B A

x

10 A nie poprzedza B

B A

x

Technika podwójnego zadania – dwa zakłócające
się zadania werbalne

Na prawo od 1 wstaw 2
Nad 2 wstaw 3
Na prawo od 3 wstaw 4
Pod 4 wstaw 5
Pod 5 wstaw 6
Na lewo od 6 wstaw 7
Pod 7 wstaw 8

Technika podwójnego zadania – dwa zakłócające się
zadania przestrzenne

Model pamięci roboczej Allana Baddeleya

Pętla fonologiczna - dokładniej

Zadanie obrazowe: Klocki Corsiego –
należy odtworzyć kolejność pukania w
klocki

Przestrzenne zadanie – nieobrazowe:
należy narysować taki obrazek z pamięci

G Model aktywacyjny Cowana - Oberauera

Ognisko uwagi wg Cowana (4
elementy)

Ognisko uwagi wg Oberauera
(1 element)

Świadome zwracanie uwagi
Bodźce znane – habituacja
Bodźce nowe – automatyzm,
brak habituacji