Niedokrwistość spowodowana

niedoborem żelaza

Niedokrwistość (potocznie nazywana anemią) jest patologicznym stanem, o którym mówimy,
kiedy dochodzi do zmniejszenia liczby erytrocytów (czerwonych krwinek),

poziomu

hemoglobiny

(barwnika erytrocytów odpowiedzialnego za

transport

tlenu) we krwi oraz

wskaźnika zwanego

hematokrytem

(stosunek objętoś

ci

erytrocytów do objętości krwi).

Schorzenie to rozpoznajemy, jeżeli wartości te spadają o więcej niż 2 odchylenia standardowe
od wartości prawidłowej.

Objawy wspólne dla wszystkich niedokrwistości

1. Ogólne:

– osłabienie stopniowo postępujące
– duszność
– słaba tolerancja wysiłku
– zwiększona podatność na infekcje

2. OUN:

– szum w uszach
– mroczki przed oczami
– zawroty i bóle głowy
– senność

3. Układ sercowo-naczyniowy:

– tachykardia, kołatanie serca
– bóle wieńcowe
– czynnościowy szmer skurczowy nad zastawką dwudzielną
– zastoinowa niewydolność krążenia

4. Skóra i błony śluzowe:

– bladość

Niedokrwistość z niedoboru żelaza jest konsekwencją zbyt małej zawartości żelaza w ustroju.
Głównymi przyczynami

niedoboru żelaza

w organizmie człowieka jest jego utrata razem z

krwią. Zatem najbardziej narażone na

anemię z niedoboru żelaza są kobiety, u których żelazo

tracone jest wraz z krwią miesiączkową, szczególnie jeżeli

krwawienia są zbyt częste lub zbyt

obfite. W niektórych sytuacjach obserwujemy większe zapotrzebowanie na żelazo – jest to
okres dojrzewania, okres ciąży oraz

karmienia piersią, a także u

dzieci urodzonych

przedwcześnie

i

noworodków niekarmionych mlekiem matki.

Przyczyny niedoboru żelaza

1. Krwawienie = zwiększona utrata:

– drogi rodne, układ moczowy (miesiączki, kamica, nowotwory)
– przewód pokarmowy
– choroba wrzodowa żołądka, dwunastnicy,
– choroby zapalne jelit,
– uchyłkowatość,
– polipowatość,
– żylaki odbytu
– inne
– nowotwory
– zbyt częste upusty krwi

2. Zwiększone zapotrzebowanie

– ciąża, laktacja,
– szybki wzrost,
– w czasie leczenia niedokrwistości megaloblastycznej

3. Zaburzenia wchłaniania

– stany po operacjach p. pok. zmniejszające powierzchnie wchłaniania
– zespół złego wchłaniania
– biegunki
– rozległe nacieczenie błony śluzowej przez nowotwory (np. Chłoniak)

4. Niedobór w diecie

– dieta uboga w Fe, z przewagą pokarmów mlecznych

Wyniki badań laboratoryjnych w niedokrwistości z niedoboru żelaza

1. Morfologia krwi:

- niedokrwistość

- mikrocytoza

- hipochromia

- liczba leukocytów prawidłowa

- liczba płytek krwi najczęściej prawidłowa, możliwa

nadpłytkowość

2. Rozmaz krwi obwodowej: mikrocytoza, hipochromia
3. Liczba retykulocytów zwykle prawidłowa (podwyższona po krwawieniu)
4. Stężenie żelaza w surowicy obniżone
5. ZWŻS /TIBC/ zwiększona
6. Stopień wysycenia transferyny obniżony
7. Stężenie ferrytyny obniżone
8. Badanie szpiku: odczyn erytroblastyczny
9. Sideroblasty w szpiku - obniżone lub brak

Kolejność postępowania w niedokrwistości z niedoboru żelaza

1. Ustalenie przyczyny i możliwe jej usunięcie

- kał na obecność krwi utajonej

- badanie p.pok., dróg moczowych, narządu rodnego,

- badania wykluczające zaburzenia wchłaniania Fe - krzywa wchłaniania Fe

2. Usunięcie niedokrwistości
3. Uzupełnienie zapasów
4. Profilaktyka

Leczenie preparatami żelaza

1. Leczenie niedokrwistości: (150mg Fe - oczekiwany przyrost 1g/dzień)

- Hemofer 2x1draż p.o.

lub

- Ascofer 3x2 draż p.o.

lub

- Sorbifer Durules 2x1 draż. p.o.

lub

- Tardyferon 1x1 tabl. p.o.

(oczekiwany przyrost Hb 0,25g/dzień/ po upływie 14 dni)

- Jectofer 100mg i.m.,

lub

- Ferrum-Lek 100mg i.m.

2. Uzupełnienie niedoboru żelaza zapasowego /6 - 12 miesięcy !/

- Hemofer 1x1draż p.o.

lub

- Ascofer 3x1 draż p.o.

lub

- Sorbifer Durules 1x1 draż. p.o.

lub

- Tardyferon 1 x 1 tabl. p.o.

- Jectofer 100mg i.m.,

lub

- Ferrum-Lek 100mg i.m.

(podawane rzadziej)

Uwagi praktyczne przy leczeniu doustnymi preparatami żelaza:

- odpowiednia dawka dzienna - 200 mg dziennie w okresie indukowania remisji, a następnie
dawki o 50% mniejsze
- odpowiednio długi okres czasu , w zależności od stopnia niedokrwistości,
- leki winny być podawane na czczo/pokarm hamuje absorpcję żelaza w jelicie/
- 2-3krotny wzrost retykulocytów w 7-10 dniu
- wzrost Hb o 2g% po 2-3 tygodniowej terapii

Przyczyny niepowodzeń w leczeniu doustnymi preparatami żelaza:

- utrzymywanie się krwawienia
- znaczne upośledzenie wchłaniania żelaza
- nie pobieranie leku przez chorego
- nieprawidłowe rozpoznanie

Leczenie parenteralnymi preparatami żelaza:

- wskazania:

* zaburzenia wchłaniania żelaza

* konieczność szybkiego wyrównania niedokrwistości

*nietolerancja preparatów doustnych

- preparaty dożylne: Venofer, Ferrum Hausmani, Jectofer, Ferrum Lek,
- próba: 25 mg i.v. powoli, potem 100 mg
- łączna dawka Fe i.v. : 150x(stęż. Hb docelowe - stęż. Hb obecne)+500mg

Rola żelaza w naszym organizmie

Rola żelaza jest związana przede wszystkim z procesami oddychania tkankowego. Uczestniczy w
syntezie DNA, odgrywa istotną rolę w zwalczaniu wirusów i bakterii przez układ immunologiczny,
ułatwia detoksykację niebezpiecznych substancji w wątrobie. W szpiku kostnym, żelazo
wykorzystywane jest w procesie tworzenia krwinek czerwonych.

Dzienne zapotrzebowanie na żelazo:

Grupa

Zapotrzebowanie

Dzieci (1-3 lat)

3-7mg

Dzieci (4-9 lat)

4-10 mg

Kobiety (19-50lat)

8-18 mg

Kobiety (51- >75 lat)

6-10mg

Kobiety ciężarne

23-27 mg

Mężczyźni

6-10mg

*wg. M. Jarosz, Normy żywienia dla populacji polskiej- nowelizacja, Instytut Żywności i Żywienia,
2012, s. 221

Zalecenia żywieniowe

Dieta powinna zwierać produkty bogate w przyswajalne sole żelaza.
Żelazo hemowe, zawarte w produktach pochodzenia zwierzęcego jest najlepiej przyswajalne.
Znajdziemy je w podrobach (zwłaszcza w wątróbce i nerkach), wędlinach, mięsie, jajkach.
Żelazo niehemowe można znaleźć w produktach roślinnych i w rybach. Fasola, natka pietruszki,
pszenica, soja – to one są najbogatszym jego źródłem.
Żelazo hemowe jest lepiej przyswajane niż żelazo niehemowe.

Z uwagi na to, że niedokrwistość jest coraz powszechniejszym problemem, możemy znaleźć
żywność wzbogaconą w ten pierwiastek. Najczęściej dodaje się żelazo do mieszanek
mlecznych dla niemowląt, wzbogacane są także płatki zbożowe czy soki owocowe.
Jakie związki utrudniają wchłanianie żelaza?

Są to związki chelatujące żelazo:

fosforany

(używane jako

konserwanty

żywności

),

taniny

(znajdziemy je m.in. w kawie, herbacie, kakao,

czekoladzie),

fityniany

(obecne w produktach zbożowych z pełnego

przemiału),

szczawiany

(zawarte w szczawiu, burakach, rabarbarze,

szpinaku

), leki:

alkalizujące, tetracykliny.

Jakie związki ułatwiają wchłanianie żelaza?

Witamina C (kwas askorbinowy), kwas bursztynowy, fruktoza, cysteina, glutation (obecne w
owocach i warzywach).
Kwas askorbinowy jest wrażliwy na wysoką temperaturę, dlatego

najlepiej jest spożywać

świeże owoce i warzywa.

Bogate w witaminę C są

: cytrusy, papryka czerwona, natka pietruszki, pomidory, brokuły,

czarna porzeczka, aronia, truskawki.

Czy można przedawkować żelazo?

Zatrucie żelazem zdarza się dość rzadko, np. w przypadku przedawkowania preparatów
zawierających żelazo. Wtedy najczęściej występują wymioty, smoliste stolce, bóle brzucha,
brak apetytu. Znana jest nam również hemochromatoza, choroba genetyczna, polegająca na
nadmiernej kumulacji żelaza w organizmie. Dotyka ona 1 na 250 Europejczyków. U kobiet
objawy tej choroby pojawiają się dopiero po menopauzie.

Niedokrwistość z niedoboru żelaza jest częstym i poważnym problemem

. Powoduje obniżenie

wydajności pracy, opóźnienie rozwoju psychoruchowego u dzieci, natomiast anemia u
ciężarnych jest przyczyną wcześniactwa oraz niskiej masy urodzeniowej dziecka. Niezbędna
jest edukacja żywieniowa na temat właściwego komponowania jadłospisu, tak aby
wykorzystać wszystkie potrzebne nam składniki mineralne.

Bibliografia:

1. J. Chojnacki, Kliniczne aspekty żywienia w chorobach wewnętrznych, Uniwersytet

Medyczny w Łodzi, 2008, s.283-290

2. E. Gowin, W. Horst- Sikorska, Żelazne zapasy- komu w XXI wieku grozi niedobór

żelaza?, Farmacja Współczesna 2010;3, 139-146

3. G. Orlicz- Szczęsna, J. Żelazowska- Posiej, K. Kucharska, Niedokrwistość z niedoboru

żelaza, Curr Probl Psychiatry 2011; 12(4): 590-594

4. M. Jarosz, Normy żywienia dla populacji polskiej- nowelizacja, IŻŻ 2012, s. 128-130

5.

Szczeklik A., Gajewski P., Choroby wewnętrzne. Kompendium Medycyny Praktycznej,
MP,

Kraków

2009

J. Daniluk, G. Jurkowska, Zarys chorób wewnętrznych dla studentów pielęgniarstwa,
Czelej, Lublin 2005

Wykonali:

1. Marta Baranowska gr IV
2. Agnieszka Huppert gr IV
3. Maciej Molski gr I