Problemy zdrowotne i profilaktyka niedokrwistości z powodu niedoboru żelaza

Niedokrwistość, potocznie nazywana anemią (łac. anaemia) – zespół objawów chorobowych, który polega na stwierdzeniu niższych od normy wartości hemoglobiny, erytrocytów i ich następstw.

Niedokrwistości dzielimy na trzy grupy:

1 Niedokrwistości spowodowane utratą krwi

2 Niedokrwistości będące wynikiem upośledzonego wytwarzania erytrocytów:

• niedoborowe

• hipoplastyczne

• aplastyczne

-dysplastyczne

3 Niedokrwistości związane ze skróconym czasem życia erytrocytów

• zespół hemolityczny wrodzony

• zespół hemolityczny nabyty

• zespół hemolityczny mieszany

Niedokrwistości niedoborowe

Są to niedokrwistości, w których do upośledzonego wytwarzania erytrocytów dochodzi z powodu niewystarczającej podaży substancji potrzebnych w procesie erytropoezy. Spośród niedokrwistości niedoborowych wyróżniamy:

• niedokrwistość z niedoboru żelaza

• niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego

• niedokrwistość z niedoboru witaminy B12

• niedokrwistość z niedoboru miedzi

Niedokrwistości z niedoboru żelaza (mikrocytarna)

Niedokrwistość z niedoboru żelaza (łac. anaemia sideropenica) – inaczej niedokrwistość syderopeniczna, niedobarwliwa, mikrocytarna. Występuje najczęściej u niemowląt między 6–18 miesiącem życia. Przyczyną niedoboru żelaza jest niedostateczne zaopatrzenie organizmu w ten pierwiastek przy zwiększonym jego zapotrzebowaniu. Do najczęstszych przyczyn niedoboru zaliczamy:

• zmniejszone zapasy w życiu płodowym

• wcześniaki, noworodki niekarmione mlekiem matki

• zaburzenia wchłaniania

• szybki rozwój

U dorosłych niedokrwistości z niedoboru żelaza mogą być skutkiem przewlekłego krwawienia, stymulującego szpik do zwiększenia tempa erytropoezy doprowadzając do wyczerpania ustrojowych zapasów żelaza. U kobiet jedną z najczęstszych przyczyn są obfite krwawienia miesięczne. U kobiet po menopauzie i u mężczyzn w piątej dekadzie życia i starszych częstą przyczyną przewlekłego krwawienia mogą być zmiany dysplastyczne w obrębie układu pokarmowego (polipy jelita grubego, nowotwór jelita grubego). Innym częstym miejscem krwawienia są owrzodzenia żołądka i dwunastnicy. Również w tym przypadku należy wykluczyć obecność zmiany o charakterze nowotworowym.

Objawy:

• spaczony, wybiórczy apetyt (np. na glinę, krochmal, kredę), niekiedy wyprzedza niedokrwistość

• bladość skóry śluzówek i spojówek

• szorstkość skóry

• zanik brodawek

• Ból, pieczenie i wygładzenie języka

• zajady w kącikach ust

• pieczenie w jamie ustnej i przełyku

• Zespół Plummera-Vinsona¹

• łamliwość włosów i paznokci

• osłabienie

• męczliwość

• zbyt długi sen

Podział niedoboru żelaza:

• utajony – może być spadek ferrytyny, żelazo w szpiku spada

• jawny – ferrytyna² ˇˇ, Fe ˇ, żelazo w szpiku ˇ, natomiast wzrasta: transferyna³ i rozpuszczalny receptor dla transferyny, Hemoglobina i MCV⁴ – w normie

• jawny z niedokrwistością – tak jak w jawnej, lecz większe wartości spadku/wzrostu oraz dołącza się spadek Hb i MCV

Leczenie:

W niedokrwistości z niedoboru żelaza prowadzi się leczenie przyczynowe. Najczęściej stosuje się doustne preparaty żelaza dwuwartościowego, które powinny być przyjmowane na czczo przez kilka miesięcy. Witamina C jest niezbędna do ich prawidłowego wchłaniania. Podczas terapii mogą wystąpić działania niepożądane w postaci dolegliwości ze strony układu pokarmowego takie jak:

• nudności

• wymioty

• bóle brzucha

• biegunka

• ciemne stolce

Trwają one krótko i nie stanowią wskazania do zaprzestania leczenia. W przypadku nietolerancji leków doustnych, krwawień z przewodu pokarmowego, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego oraz u chorych hemodializowanych żelazo jest podawane dożylnie, rzadziej domięśniowo. Towarzyszyć temu mogą następujące działania niepożądane:

• ból i obrzęk w miejscu wkłucia

• ból stawów i głowy

• metaliczny smak w ustach

• uczucie gorąca lub gorączka

• nudności

• zasłabnięcie

• świąd

• wstrząs anafilaktyczny

Profilaktyka:

Profilaktyka niedokrwistości to glownie dieta i zaopatrywanie organizmu w odpowiednia ilość żelaza dziennie. Ilość żelaza która człowiek powinien przyjmowac od urodzenia. Organizm noworodka zawiera około 0,5 grama żelaza, a u dorosłego około 4-5 gramów. Do wyrównania tej różnicy w ciągu pierwszych 15 lat życia człowiek musi wchłaniać średnio około 0,8 mg Fe dziennie. Niemalże drugie tyle potrzebne jest , aby zrównoważyć naturalne straty. A ponieważ wchłonięte zostaje zaledwie 10% podaż tego pierwiastka, w prawidłowej diecie powinna wynieść 8-15 mg dziennie

• Dieta:

* produkty które powinny znaleźć się w podstawowej diecie

-wątróbki wieprzowej;

- czerwonego mięsa;

- drobiu;

- zielonych warzyw: szpinaku, sałaty, natki pietruszki, szczypiorku;

- roślin strączkowych: soi, grochu, białej fasoli;

- suszonych owoców;

- jajek;

- kakao;

- soku z marchwi i buraków.

*Należy ograniczyć spożycie

- mleka i jego przetwory

-kasz

-mąki

• przyjmowanie preparatów zawierających żelazo. Z tym ze doustne podanie preparatów żelaza może powodować objawy niepożądane ze strony układu pokarmowego jak bóle brzucha, biegunki, zaparcia, wzdęcia.

---

1. Zespół Plummera-Vinsona (dysfagia syderopeniczna, ang. Plummer-Vinson syndrome) – zespół chorobowy charakteryzujący się występowaniem anemii z niedoboru żelaza z towarzyszącą dysfagią z towarzyszącym skurczem przełyku w okolicy zapierściennej. Etiologia zespołu nie jest znana, podejrzewanym czynnikiem sprawczym jest proces autoimmunologiczny. Inne teorie wiązały jego występowanie z obecnością ektopicznej błony śluzowej żołądka w górnym odcinku przełyku, która miała doprowadzać do krwawiących owrzodzeń prowadząc do zaburzeń połykania i niedokrwistości. Badania sekcyjne oraz badania wycinków nie potwierdziły obecności tej anomalii. Zespół Plummera-Vinsona obecnie występuje sporadycznie, co związane jest prawdopodobnie z lepszym stanem odżywienia i brakiem niedoborów żelaza.↩

2. Ferrytyna – białko kompleksujące jony żelaza Fe3+ i przechowujące je w wątrobie.

   Ferrytyna pełni istotną funkcję we wszystkich żywych organizmach, utrzymując żelazo w dostępnej i nieszkodliwej formie. Jej synteza jest ściśle regulowana zarówno na etapie transkrypcji, jak i translacji, a na ekspresję genu ferrytyny wpływa wiele czynników.↩

3. Transferyna – białko regulujące stężenie jonów żelaza w osoczu krwi i transportujące je do tkanek.↩

4. MCV - wskaźnik średniej objętości krwinki czerwonej. U zdrowego dziecka wynosi od 80–100 fl. Pomaga ustalić, czy niedokrwistość jest skutkiem niedoboru żelaza, kwasu foliowego, czy witaminy B12

   Karol Bogdański↩