1

Ćwiczenia – obliczenia farmaceutyczne

Jednostki masy

1 kg = 1000 g

1 g = 1000 mg

1 mg = 1000 μg

Zadanie

Dodaj: 0,00250 kg; 1750 mg; 2,50 g, 750 000 μg (wynik podaj w gramach)

Rozwiązanie:

Zamieniamy wszystkie ilości na gramy (g)

0,00250 kg = 0,00250 x 1000 = 2,50 g

1750 mg = 1750 : 1000 = 1,75 g

750000 μg = 750000 μg : 10000000 = 7,50 g

2,50 g + 1,75 g+ 0,75 g +2,50g = 7,50 g

Jednostki objętości

1 litr (1l) = 1000 ml

1 ml = 1000 μl

Zadanie

Dodaj 3l, 1150 ml oraz 0,75 l (wynik podaj w ml)

Rozwiązanie:

3 l = 3 x 1000 ml = 3000 ml

1150 ml = 1150 ml

0,75 l = 0,75 x 1000 ml = 750 ml

Suma = 3000 ml + 1150 ml + 750 ml = 4900 ml

Jednostki ilości leku:

1 mol(1M) = ilość substancji która zawiera 6,02 x 10

23

cząsteczek

Masa 1 mola substancji wyrażona w g = względna masa cząsteczkowa tej substancji

Np. 1 mol chlorku potasu KCl (masa cząsteczkowa) 74,5 = 74,5 g

1 mol = 1000 milimoli (mmol)

2

1 milimol = 1000 mikromoli (μmol)

Zadanie

Ile milimoli chlorku potasu znajduje się w 149 g tej substancji?

Rozwiązanie:

1 mol = 74,5 g

149 g : 74,5 = 2 mole

2 mole = 2000 milimoli

Zadania

1. Dodaj 7 kg, 75 g; 750000 μg.
2. Dodaj 0,04 l+20 ml+ 200 μl (odpowiedź wyraź w gramach).
3. Lekarz przepisuje 250 mg ampicyliny 4x dziennie przez 20 dni. Oblicz całkowitą ilość leku

przyjętą przez pacjenta.

4. Plaster przezskórny zawiera 8 mg estradiolu. Ile potrzeba gramów estradiolu do

wyprodukowania 50000 takich plastrów?

5. Dożylny wlew kroplowy zawiera 30 mmol chlorku sodu. Podaj w gramach masę tego związku

jaka znajduje się we wlewie (masa cząsteczkowa chlorku sodu = 60).

Ilość na objętość

Podaje ilość lub masę substancji leczniczej ( w molach lub gramach) w objętości roztworu

Np. 9 g/l NaCl = 9 gramów chlorku sodu rozpuszczone w 1 litrze roztworu

1 mmol/l =1 mmol NaCl + 0,058 g / l roztworu

Zadanie:

Jaka jest masa wodorowęglanu sodu w gramach potrzebna do sporządzenia 200 ml 6g/l roztworu?

Rozwiązanie

6g/l = 6 g w 1l

6 g – 1000 ml

X g – 200 ml

X= 6 x 200 / 1000 = 1,2 g

Zadanie 2

Stężenie potasu w surowicy pacjenta wynosi 4 mmol/l. Ile mmol potasu znajduje się w 20 ml próbki
surowicy, ile mg potasu zawiera ta próbka?

Rozwiązanie

4mmol/l = 1 l zawiera 4 mmol potasu

3

1000 ml – 4 mmol

20 ml = X

X = 4 x 20 /1000 = 0,08 mmol

1 mmol = 40 mg

0,08 mmol = X

X = 0,08 x 40 = 3,2 mg

Stężenie procentowe

Oznacza liczbę części leku w 100 częściach postaci leku

% w /V czyli procentowa masa substancji stałej w 100 ml produktu płynnego

% w/w procentowa masa substancji stałej w substancji stałej, np. 1% w/w maści z hydrokortyzonem

1 g hydrokortyzonu jest w 100 g maści

% v/v procentowa objętość płynu w 100 ml produktu płynnego

Zadanie

Płyn do płukania ust zawiera 0,1% w/v glukoninu chlorheksydyny, ile g tej substancji znajduje się w
250 ml płynu?

100 ml - 0,1 g glukonianu chlorheksydyny

250 ml – X

X = 250 x 0,1 / 100

X= 0,25 g

Zadanie:

Jaka jest masa mikonazolu potrzebna do sporządzenia 40g kremu zawierającego 2 % w/w tego leku?

Rozwiązanie:

100 g kremu = 2 g mikonazolu

40 g kremu – X

X = 40 x 2 / 100 = 0,8 g

Zadanie

Ile oleju arachidonowego potrzeba do sporządzenia 300 ml emulsji zawierającej 30 % v/v oleju?

Rozwiązanie:

100 ml emulsji = 30 ml oleju

4

300 ml emulsji = X

X = 30 x 300 /100 = 90 ml

Stężenia proporcjonalne

Zadanie

Ile mg adrenaliny znajduje się w 10 ml roztworu leku o stężeniu 1: 10000?

Rozwiązanie:

1: 10000 = 1 g adrenaliny znajduje się w 10000 ml roztworu

X g adrenaliny – 10 ml roztworu

X = 10x 1000/10000 = 1 mg

Zadanie

Roztwór zawiera 10 mg substancji leczniczej w 5 ml roztworu. Wyraź to w postaci stężenia
proporcjonalnego.

Rozwiązanie:

10 mg = 5 ml roztworu

1 mg – 0,5 ml

1 g – X

X = 1000x 0,5 /1 = 500 ml

Odp: 1:500 ml

Zadania

1. Pacjentowi przepisano zawiesinę zawierającą 2 mg/ml leku. Ma on przyjmować 10 ml

zawiesiny 3x dziennie przez tydzień. Ile mg leku pacjent przyjmie w ciągu tygodnia

2. Pacjent w 120 ml wody rozpuszcza 2 tabletki aspiryny zawierające każda po 300 mg kwasu

acetylosalicylowego. Jakie jest % w/v stężenia kwasu acetylosalicylowego w tym roztworze

3. Ile g antybiotyku potrzeba do sporządzenia 50 ml 0,25 % w/v roztworu?
4. Mazidło zawiera 5 % v/v salicylanu metylu ile salicylanu metylu potrzeba do sporządzenia

600 ml mazidła?

5. Ile hydrokortyzonu znajduje się w 120 g kremu zawierającego 0,5 % w/w hydrokortyzonu?

Odpowiedzi

1. 420 mg
2. 0,5 %
3. 0,125 g
4. 30 ml
5. 0,6 g

5

Objętość dystrybucji

Objętość potrzebna do rozmieszczania się leku gdyby występowałby w całym organizmie w takim
samym stężeniu jak oznaczone w surowicy

Objętość dystrybucji = ilość leku wchłonięta do krążenia ogólnego/stężenie leku w surowicy

Przykład

C = 15 mg/l

Dawka leku =300 mg

Vd = 300mg/15 mg = 20 l

T ½ - okres połowicznego rozpadu czas w którym stężenie leku w surowicy zmniejsza się o połowę

Np. t ½ - 12 godz.

stężenie leku = 20 mg/l, po 12 godz. Stężenie leku = 10 mg/l, po 24 godz. c = 5 mg/l

Zadanie

Na jaki czas trzeba wstrzymać podawanie digoksyny u pacjenta jeśli stężenie leku w surowicy wynosi
4,6 /l, a chcemy aby powróciło do prawidłowego zakresu 1-2 /l. t ½ digoksyny 48 godz.

Rozwiązanie

Po 48 godz. stężenie digoksyny w surowicy będzie wynosić 2,3 μg/l

Po 48 godz. stężenie digoksyny w surowicy będzie wynosić 1,15 μg/l

Odp. na czas miedzy 48 a 96 godz.

Zadania

1. Po podaniu pacjentowi 1200 mg karbamazepiny w tabletkach oznaczono stężenie maksymalne

w surowicy 12mg/l. Oblicz objętość dystrybucji.

2. U pacjenta stężenie teofiliny we krwi wynosi 30 mg/l, po jakim czasie stężenie teofiliny

osiągnie wartość 7,5 mg/l, jeśli pacjent nie przyjmie żadnych dawek. T ½ teofiliny = 8 godz.?

Odpowiedzi:

1. 100l
2. 16 godz.

6