1

POLITYKA FISKALNA UE

Polityka fiskalna (bud etowa) to stanowienie bud etu i podatków.

Celem polityki bud etowej UE jest finansowanie wydatków i
działalno ci UE i jej polityki: okre lenie finansowych priorytetów
działalno ci politycznej UE.

Instrumenty wykorzystywane w polityce bud etowej to:

• rodki własne i pozostałe instrumenty finansowe UE,
• bud et zbiorowy i bud ety szczegółowe Unii;
• procedury bud etowe UE i kontrola finansowa przez ETO.

2

Wykonywanie

uprawnie

finansowych

stanowi

w

ka dej

zorganizowanej wspólnocie przedmiot walki o pozycj dominuj c .
Odnosi si to równie do polityki bud etowej Unii Europejskiej, która w
ci gu minionych lat podlegała wielorakim zmianom.

Konstytucja finansowa UE opiera si na artykułach 268-280 Traktatu o
WE i zawartych w nich klasycznych zasadach bud etowych, a tak e na
regulaminie bud etowym.

Jej baz s tak e mi dzyinstytucjonalne uzgodnienia i ró ne uchwały i
decyzje Rady Europejskiej. Jednostk obrachunkow , w której
sporz dzany jest tak e bud et, jest euro.

3

Zasada uniwersalno ci (art. 4 i art. 7 regulaminu bud etowego)
obejmuje dwie reguły: wykluczenie decyzji wst pnych, co w praktyce
oznacza, e dochody bud etowe nie mog by przypisane do
okre lonych celów, oraz zakaz rozliczania dochodów i wydatków,
według którego wszystkie dochody i wydatki musz by uj te w
bud ecie w pełnej wysoko ci bez uprzedniego ich rozliczenia.

Zasada jednoroczno ci mówi,

e bud et jest przyjmowany

ka dorazowo na jeden rok bud etowy oraz e zarówno rodki na
pokrycie zobowi za , jak i na pokrycie płatno ci na dany rok bud etowy
musz by zasadniczo wykorzystane w trakcie tego roku. Wszelkie
prace nad bud etem zwi zane s z rokiem bud etowym. Ma to ułatwi
kontrol działalno ci władzy wykonawczej. Wspólnota musi jednak
pogodzi przestrzeganie tej zasady z konieczno ci administrowania
wieloletnich programów, które zyskały na znaczeniu w projekcie
bud etu.

4

Zasada równowagi bud etowej oznacza,

e plan bud etu musi

wykazywa t sam kwot po stronie dochodów i po stronie wydatków.
Deficyt bud etowy nie mo e jednak by pokryty ze

rodków

kredytowych. Zaci ganie długu w celu pokrycia ewentualnego deficytu
bud etowego jest niezgodne z systemem rodków własnych i jest
niedozwolone

Zasada specjalizacji wydatków nakazuje przypisanie ka demu
wykorzystaniu rodków okre lonego celu. Zastosowanie tej zasady
zapewnia jasno

przy ich akceptowaniu i wydawaniu, przejrzysto

procesu opracowywania projektu bud etu i wykonanie bud etu zgodne
z wol organu bud etowego.

Zgodnie z zasad jednostki rozliczeniowej bud et sporz dza si i
wykonuje w euro; w euro przedstawia si równie rozliczenia.

5

Zasady jednolito ci oraz rzetelno ci bud etowej oznaczaj , e
całokształt dochodów oraz wydatków Wspólnoty

̾

a tak e Unii

̾

pokrywanych z bud etu uj ty jest w jednym dokumencie. Bud et
ustanawia si zgodnie z zasad przejrzysto ci, przy zapewnieniu
rzetelnej informacji o jego wykonaniu i rozliczeniu.

Zasada nale ytego zarz dzania finansami jest definiowana poprzez
odwołanie do gospodarno ci, skuteczno ci i efektywno ci.

rodki i zasoby s przedstawione w bud ecie według ich

przeznaczenia (bud et zadaniowy) w celu zwi kszenia przejrzysto ci
zarz dzania bud etem w odniesieniu do celów nale ytego zarz dzania
finansami, w szczególno ci do efektywno ci i skuteczno ci.

6

INSTYTUCJE EUROPEJSKIE

Aktualnie istnieje siedem instytucji europejskich. S to:

1.

Parlament Europejski,

2.

Rada Europejska,

3.

Rada UE,

4.

Komisja Europejska,

5.

Trybunał Sprawiedliwo ci Unii Europejskiej,

6.

Trybunał Obrachunkowy.

7.

Europejski Bank Centralny

7

W ramach jedynej w swoim rodzaju struktury instytucjonalnej Unii
Europejskiej:

• ogólne priorytety UE ustala Rada Europejska, na posiedzeniach

której zbieraj si przywódcy Unii i pa stw członkowskich

• wybierani

w

bezpo rednich

wyborach

europosłowie

reprezentuj obywateli europejskich na forum Parlamentu
Europejskiego

• interesy całej UE chroni Komisja Europejska – jej członków

wyznaczaj rz dy krajowe

• rz dy pa stw UE broni interesów krajowych w Radzie Unii

Europejskiej.

8

Ustalanie programu prac
Rada Europejska okre la ogólny kierunek polityki UE, nie jest jednak
uprawniona

do

przyjmowania

prawa.

Jej

pracami

kieruje

przewodnicz cy – obecnie Herman Van Rompuy – a w jej skład
wchodz szefowie pa stw i rz dów oraz przewodnicz cy Komisji. Rada
odbywa posiedzenia przynajmniej co pół roku, trwaj one kilka dni.

Stanowienie prawa
W procesie stanowienia prawa UE uczestnicz trzy główne instytucje:

• Parlament Europejski, który reprezentuje obywateli UE i jest przez

nich bezpo rednio wybierany

• Rada Unii Europejskiej, która reprezentuje rz dy pa stw

członkowskich. Pracom Rady przewodnicz kolejno poszczególne
kraje UE w ramach tzw. prezydencji

• Komisja Europejska, która reprezentuje interesy całej Unii.

9

Te trzy instytucje w ramach „zwykłej procedury ustawodawczej” (dawna
„współdecyzja”) wspólnie kształtuj polityk i stanowi prawo
obowi zuj ce w całej UE. Z reguły to Komisja proponuje nowe akty
prawne, a Parlament i Rada je przyjmuj . Komisja i pa stwa
członkowskie odpowiadaj potem za ich wdra anie, za sama Komisja
czuwa nad ich wła ciwym stosowaniem i wprowadzaniem w ycie.

Uprawnienia i obowi zki wszystkich tych instytucji okre lono w
traktatach, które stanowi podstaw wszystkich działa UE. W
traktatach okre lono równie zasady i procedury, których musz
przestrzega instytucje UE. Tre

traktatów uzgadniaj prezydenci lub

premierzy wszystkich pa stw UE, a ich ratyfikacji dokonuj parlamenty
krajowe.

10

PARLAMENT EUROPEJSKI

Parlament Europejski reprezentuje obywateli pa stw członkowskich.
Liczba posłów do PE nie mo e przekroczy 751 (750 deputowanych
oraz

przewodnicz cy),

a

podział

miejsc

pomi dzy

pa stwa

członkowskie odbywa si na zasadzie proporcjonalno ci degresywnej
(z Polski 51 eurodeputowanych). Oznacza to, e deputowani z krajów o
wi kszej liczbie ludno ci reprezentuj wi ksz liczb obywateli ni
deputowani z krajów o mniejszej liczbie ludno ci. Traktat stanowi
równie ,

e na jedno pa stwo członkowskie musi przypada co

najmniej 6 i najwy ej 96 europosłów.

Europarlamentarzy ci (posłowie do PE) reprezentuj obywateli. S
wybierani w wyborach bezpo rednich, które odbywaj si co pi

lat.

Parlament jest, wraz z Rad Unii Europejskiej („Rad ”), jedn z
głównych instytucji odpowiedzialnych za stanowienie prawa w UE

11

Parlament pełni trzy podstawowe funkcje:

1.

debatuje nad aktami prawa europejskiego i uchwala je wraz z
Rad

2.

sprawuje nadzór nad innymi instytucjami UE, zwłaszcza nad
Komisj , aby upewni si , e działaj w sposób demokratyczny

3.

debatuje nad bud etem UE i przyjmuje go wraz z Rad .

- wraz z Rad Parlament przyjmuje roczny bud et UE. Parlament
posiada komisj , która monitoruje wydatki bud etowe i ka dego roku
dokonuje oceny wykonania przez Komisj bud etu na poprzedni rok.

Parlament Europejski ma trzy siedziby – w Brukseli (Belgia), w
Luksemburgu i w Strasburgu (Francja).
Luksemburg jest siedzib administracji Parlamentu („Sekretariat
Generalny”).
Posiedzenia całego Parlamentu (tzw. posiedzenia plenarne)
odbywaj si w Strasburgu i w Brukseli. Posiedzenia komisji
parlamentarnych odbywaj si w Brukseli.

12

RADA EUROPEJSKA

Rola Rady Europejskiej polega na wyznaczaniu ogólnych kierunków
polityki i priorytetów UE oraz rozwi zywaniu zło onych i delikatnych
kwestii, których nie mo na było rozwi za na ni szym szczeblu
współpracy mi dzyrz dowej.
Chocia Rada Europejska ma wpływ na okre lanie kalendarza
politycznego UE, nie ma uprawnie do uchwalania aktów prawnych.

Kto dokładnie wchodzi w skład Rady Europejskiej?
W skład Rady Europejskiej wchodz szefowie pa stw lub rz dów
ka dego kraju UE, przewodnicz cy Komisji i przewodnicz cy Rady
Europejskiej, który przewodniczy posiedzeniom. W posiedzeniach
uczestniczy tak e wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i
polityki bezpiecze stwa

13

Kto jest przewodnicz cym Rady Europejskiej?
Przewodnicz cym Rady Europejskiej jest Herman Van Rompuy,
którego druga kadencja rozpocz ła si 1 czerwca 2012 roku i potrwa do
30 listopada 2014 roku. Od 1 grudnia b dzie to Donald Tusk.

Jak cz sto i gdzie odbywaj si posiedzenia Rady?
Dwa razy w ci gu ka dego półrocza, jednak w razie potrzeby
przewodnicz cy mo e zwoła posiedzenie specjalne. Posiedzenia
odbywaj si zwykle w Brukseli.

14

RADA UNII EUROPEJSKIEJ

Rada reprezentuje rz dy pa stw członkowskich. Na mocy traktatu
Rada dzieli funkcj prawodawcz i bud etow z Parlamentem
Europejskim oraz zachowuje swoj pierwszoplanow rol w dziedzinie
wspólnej polityki zagranicznej i bezpiecze stwa (WPZiB) oraz
koordynacji polityki gospodarczej.

Istotn zmian , jak wprowadza traktat lizbo ski, jest zmiana dotycz ca
procesu decyzyjnego. Przede wszystkim stanowi on,

e Rada

podejmuje decyzje wi kszo ci kwalifikowan , z wyj tkiem
przypadków, w których traktaty przewiduj inn procedur , tak jak
decyzja jednogło na. W praktyce oznacza to,

e głosowanie

wi kszo ci kwalifikowan zostało rozszerzone na wiele obszarów
polityki (jak na przykład imigracja lub kultura).

15

W roku 2014, dzi ki wprowadzeniu głosowania podwójn wi kszo ci : pa stw (55%) i
ludno ci (65%), które odzwierciedla podwójn legitymacj Unii Europejskiej, wzro nie
przejrzysto

i zarazem skuteczno

procesu decyzyjnego. Ta nowa metoda

obliczeniowa zostanie uzupełniona mechanizmem przypominaj cym „kompromis z
Janiny”, który powinien umo liwi niewielkiej liczbie pa stw członkowskich (liczbie
bliskiej mniejszo ci blokuj cej) wyra enie sprzeciwu wobec danej decyzji. Rada musi
zatem doło y wszelkich stara , aby w rozs dnym terminie znale

rozwi zanie

zadowalaj ce obydwie strony.

Czym zajmuje si Rada UE?

• Uchwala akty prawne UE.
• Koordynuje ogóln polityk gospodarcz pa stw członkowskich UE.
• Podpisuje umowy mi dzy UE a innymi krajami.
• Zatwierdza roczny bud et UE. (Rada wspólnie z Parlamentem

Europejskim podejmuje decyzj o rodkach, które UE mo e wyda w
danym roku.)

• Okre la kierunki polityki zagranicznej i polityki obrony UE.
• Koordynuje współprac mi dzy s dami i organami policji pa stw

członkowskich.

16

Kto wchodzi w skład Rady?
Rada nie ma stałych członków. Na ka de posiedzenie Rady wszystkie
pa stwa wysyłaj ministrów odpowiedzialnych za obszar polityki
b d cy tematem dyskusji – np. ministrów rodowiska na posiedzenia
dotycz ce kwestii zwi zanych ze rodowiskiem. Posiedzenie w takim
składzie jest wówczas okre lane jako Rada ds. rodowiska.
Przewodnictwo w Radzie UE: Włochy, lipiec − grudzie 2014 r.

17

KOMISJA EUROPEJSKA

Cel
Zadaniem Komisji jest reprezentowanie i ochrona interesów całej Unii.
Komisja

nadzoruje

i

wdra a polityk

UE

w

poszczególnych

obszarach poprzez:

1.

przedstawianie wniosków dotycz cych nowych aktów prawnych
Parlamentowi i Radzie,

2.

zarz dzanie bud etem UE i rozdzielanie rodków finansowych,

3.

egzekwowanie prawa UE (wraz z Trybunałem Sprawiedliwo ci),

4.

reprezentowanie UE na arenie mi dzynarodowej, na przykład
poprzez negocjowanie umów mi dzy UE a innymi krajami.

18

Ad. 2 Wraz z Rad i Parlamentem Komisja okre la ogólne i
długoterminowe priorytety UE w zakresie wydatkowania rodków w
„ramach finansowych” UE. Komisja przygotowuje równie roczny
bud et do zatwierdzenia przez Parlament i Rad oraz nadzoruje
sposób wydawania rodków finansowych na przykład przez agencje
oraz władze krajowe i regionalne. Kontrol nad zarz dzaniem
bud etem przez Komisj sprawuje Trybunał Obrachunkowy.
Komisja zarz dza finansowaniem polityki UE w poszczególnych
obszarach (np. w obszarze rolnictwa i rozwoju wsi) oraz programów
takich jak „Erasmus” (wymiana studentów).

Skład i siedziba
28 komisarzy, po jednym z ka dego pa stwa UE, stanowi polityczne
przywództwo Komisji przez okres ich pi cioletniej kadencji. Przewodnicz cy
powierza ka demu komisarzowi odpowiedzialno

za okre lony obszar

polityki. Komisja ma siedzib w Brukseli i Luksemburgu, posiada równie
biura (przedstawucielstwa) w ka dym pa stwie UE oraz delegatury w stolicach
całego wiata.

19

TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWO CI

Trybunał Sprawiedliwo ci dokonuje wykładni prawa UE, aby zapewni
jego stosowanie w taki sam sposób we wszystkich pa stwach UE.
Rozstrzyga równie spory prawne mi dzy rz dami Unii a jej
instytucjami. Trybunał rozpatruje tak e sprawy wnoszone przez osoby
fizyczne, przedsi biorstwa lub organizacje, które uwa aj , e ich prawa
zostały naruszone przez instytucje UE.
Skład
W skład Trybunału Sprawiedliwo ci wchodzi po jednym s dzi z
ka dego pa stwa UE.

20

EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY

Europejski Trybunał Obrachunkowy kontroluje finanse UE. Jego rola
polega na usprawnianiu zarz dzania finansami UE i przygotowywaniu
sprawozda na temat wykorzystywania rodków publicznych. Trybunał
został utworzony w 1975 roku i ma siedzib w Luksemburgu.

Zadania:
Jednym

z

kluczowych

zada

Trybunału

jest

przedkładanie

Parlamentowi Europejskiemu i Radzie corocznego sprawozdania za
poprzedni

rok

bud etowy

(coroczna

procedura

udzielania

absolutorium). Przed podj ciem decyzji w sprawie zatwierdzenia
wykonania bud etu przez Komisj Parlament szczegółowo analizuje
sprawozdanie Trybunału.
Trybunał wydaje równie opinie dotycz ce przepisów prawa UE w
kwestiach finansowych oraz wspierania działa UE zwi zanych ze
zwalczaniem nadu y .

21

Kontrolerzy cz sto przeprowadzaj inspekcje w instytucjach UE,
pa stwach członkowskich oraz krajach otrzymuj cych pomoc od UE.
Chocia praca Trybunału w znacznej mierze dotyczy pieni dzy, za
które odpowiada Komisja, w praktyce 80% tych dochodów i wydatków
pozostaje w gestii organów krajowych.

Skład:
Aby skutecznie wypełnia swoje zadania, Trybunał Obrachunkowy musi
zachowywa całkowit niezale no

od pozostałych instytucji,

jednocze nie utrzymuj c z nimi stałe kontakty.
W skład Trybunału wchodzi po jednym członku z ka dego pa stwa UE.
Członkowie s mianowani przez Rad na sze cioletni odnawialn
kadencj . Członkowie wybieraj spo ród siebie prezesa na trzyletni
(równie odnawialn ) kadencj . W styczniu 2008 roku prezesem został
wybrany Vítor Manuel da Silva Caldeira z Portugalii.

22

Cel:
Trybunał Obrachunkowy jest uprawniony do weryfikacji (kontroli) ka dej
osoby lub organizacji dysponuj cej rodkami UE – w ten sposób czuwa
nad tym, by pieni dze europejskich podatników były wydawane
wła ciwie. Trybunał cz sto przeprowadza kontrole na miejscu.
Ustalenia Trybunału s przedmiotem sprawozda przekazywanych
Komisji oraz rz dom krajowym UE.
Trybunał

Obrachunkowy

nie

posiada

uprawnie

w

zakresie

egzekwowania prawa. Je eli kontrolerzy wykryj nadu ycia lub
nieprawidłowo ci, informuj o tym OLAF – Europejski Urz d ds.
Zwalczania Nadu y Finansowych.

23

EUROPEJSKI BANK CENTRALNY (EBC)
Europejski Bank Centralny (EBC) z siedzib we Frankfurcie nad
Menem (Niemcy) zarz dza euro – wspóln walut UE – i zapewnia
ochron stabilno ci cen w Unii.
EBC odpowiada równie za kształtowanie i wdra anie polityki
gospodarczej i pieni

nej UE.

Cele
Europejski Bank Centralny (EBC) jest jedn z instytucji UE. Jego
główne cele to:

• utrzymanie stabilnego

poziomu cen (kontrola nad inflacj ),

zwłaszcza w krajach, których walut jest euro

• utrzymanie stabilno ci

systemu

finansowego –

poprzez

zapewnienie wła ciwego nadzoru nad rynkami i instytucjami
finansowymi.

Bank współpracuje z bankami centralnymi 28 krajów UE. Wszystkie
one tworz Europejski System Banków Centralnych (ESBC).

24

EBC koordynuje równie

cisł współprac mi dzy bankami

centralnymi w strefie euro obejmuj cej 17 krajów UE, które przyj ły
euro jako swoj walut . Współprac w tej mniejszej grupie banków
okre la si mianem „Eurosystemu”.

Zadania EBC obejmuj :

• ustalanie podstawowych

stóp procentowych dla strefy euro i

kontrolowanie poda y pieni dza,

• zarz dzanie rezerwami walutowymi strefy euro oraz w razie potrzeby

sprzeda lub zakup walut, aby utrzyma równowag kursów wymiany,

• pomaganie organom krajowym w sprawowaniu odpowiedniego nadzoru

nad rynkami i instytucjami finansowymi oraz w zapewnieniu sprawnego
funkcjonowania systemów płatniczych,

• zezwalanie bankom centralnym w strefie euro na emisj banknotów

euro,

• monitorowanie trendów cenowych i ocena zwi zanego z nimi ryzyka dla

stabilno ci cen.

25

Pa stwa Unii Europejskiej, które stosuj wspóln walut :

1. Austria
2. Belgia
3. Cypr
4. Estonia
5. Finlandia
6. Francja
7. Grecja
8. Hiszpania
9. Holandia
10. Irlandia
11. Luksemburg
12. Łotwa (od 1.01.2014)
13. Malta
14. Niemcy
15. Portugalia
16. Słowacja
17. Słowenia

18.

Włochy