Polityka pieniężna

Podstawy prawne i organizacyjne

funkcjonowania NBP

Prof. dr hab. Wiesława Przybylska-Kapuścińska

1

Plan wykładu

 Historia NBP
 Funkcje NBP
 Organizacja NBP
 Podstawy prawne NBP

2

Historia NBP

 1828 r. Bank Polski jako bank centralny Królestwa Polskiego


Uznanie w 1918 r. Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej za bank

centralny emitujący marki polskie



Styczeń 1924 – powstanie Banku Polskiego i reforma walutowa
Grabskiego –

wprowadzenie złotego

 1945 – powstanie NBP
 1952 – NBP przejmuje ostatecznie funkcje banku centralnego od Banku

Polskiego

 31 I 1989 – ustawa o NBP (wielokrotnie nowelizowana)
 29 VIII 1997 – nowa ustawa o NBP (po nowelizacjach w mocy do

chwili obecnej)

3

Funkcje NBP



Bank emisyjny. NBP ma

wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących

prawnym

środkiem płatniczym w Polsce. Narodowy Bank Polski określa wielkość ich

emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu, za którego

płynność odpowiada. Ponadto,

organizuje obieg

pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.



Bank banków. NBP

pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które mają na celu

zapewnienie

bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności

sektora bankowego. Organizuje system

rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące

rozrachunki

międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku

pieniężnym. Narodowy Bank Polski jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo

całego systemu bankowego. Pełniąc funkcję banku banków, sprawuje kontrolę nad

działalnością banków, a w szczególności nad przestrzeganiem przepisów prawa
bankowego. Ponadto NBP nadzoruje systemy

płatności w Polsce.



Centralny bank

państwa. NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi

rachunki bankowe

rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy

celowych i

państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.

4

Obszary działalności NBP

Do

głównych obszarów działalności NBP należą:



działalność emisyjna,



działania na rzecz systemu płatniczego,



obsługa Skarbu Państwa,



zarządzanie rezerwami dewizowymi,



działalność edukacyjna i informacyjna,



polityka pieniężna.

5

Zarządzanie rezerwami

dewizowymi

Rezerwy dewizowe

zapewniają pełną wymienialność

złotego, pozwalają na dokonywanie płatności wynikających
ze

zobowiązań międzynarodowych państwa i wzmacniają

wiarygodność finansową kraju. Rezerwy są utrzymywane
w walutach obcych oraz

złocie.

W inwestowaniu rezerw na

międzynarodowych rynkach finansowych

NBP kieruje

się:



bezpieczeństwem inwestowanych środków,



płynnością rezerw,



dochodowością rezerw przy nieprzekraczaniu dopuszczalnego stopnia
ryzyka.

6

Działalność edukacyjna i

informacyjna

 Publikacje
 Witryna internetowa (www.NBPortal.pl)


Cykle szkoleń, seminariów i wykładów



Staże i praktyki w NBP

7

Polityka pieniężna

Cele
 Strategie
 Instrumenty
 Polityka stóp procentowych

8

Podstawy prawne NBP



Artykuł 227 Konstytucji z 1997 roku

 Ustawa o NBP z 29 VIII 1997 roku
 Ustawa prawo bankowe z 29 VIII 1997 roku


Uchwały Rady Polityki Pieniężnej



Uchwały Zarządu NBP



Zarządzenia Prezesa NBP

 Inne akty prawne

9

Konstytucja RP

Art. 227

Narodowy Bank Polski jest centralnym bankiem państwa i

przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz

ustalania i realizowania polityki pieniężnej.

NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza.

Organami NBP są Prezes, RPP i Zarząd.

W skład RPP wchodzą osoby wyróżniające się wiedzą z

zakresu finansów powoływane na 6 lat, w równej liczbie

przez Prezydenta, Sejm i Senat.

10

Ustawa o NBP z 1997 roku

Art. 3. 1.

Podstawowym celem

działalności NBP

jest utrzymanie stabilnego poziomu cen,

przy jednoczesnym wspieraniu polityki

gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to

podstawowego celu NBP.

11

Ustawa o NBP z 1997 roku

Art. 3. 2.

Do zadań NBP należy także:

1) organizowanie rozliczeń pieniężnych;
2) prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi;
3) prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami;
4) prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa;
5) regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie;
6) kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego;
7) opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz

międzynarodowej pozycji inwestycyjnej;
8) wykonywanie innych zadań określonych ustawami.

12

Ustawa o NBP z 1997 roku

Organami NBP są

:

1) Prezes NBP

(powoływany i odwoływany przez Sejm

na wniosek Prezydenta na 6 letnią kadencję);
2)

Rada Polityki Pieniężnej (Prezes NBP wraz z 9

członkami powoływanymi w równej liczbie przez

Prezydenta, Sejm i Senat spośród specjalistów z zakresu
finansów na 6 lat);

3)

Zarząd NBP (Prezes NBP wraz z 6-8 członkami, w

tym dwoma wiceprezesami, których powołuje i odwołuje
Prezydent na wniosek Prezesa na 6 letnie kadencje).

13

Organizacja NBP

14

Kompetencje Prezesa NBP

Art. 11.

1. Prezes NBP jest przełożonym wszystkich

pracowników NBP.

2. Prezes NBP przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej,

Zarządowi NBP oraz reprezentuje NBP na zewnątrz.

3. Prezes NBP reprezentuje interesy Rzeczypospolitej

Polskiej w międzynarodowych instytucjach bankowych
oraz, o ile Rada Ministrów nie postanowi inaczej, w

międzynarodowych instytucjach finansowych.

15

Kompetencje RPP

 Art. 12.

1. Rada Polityki Pieniężnej

ustala corocznie założenia polityki

pieniężnej i przedkłada je do wiadomości

Sejmowi równocześnie z przedłożeniem

przez Radę Ministrów projektu ustawy

budżetowej. Rada składa Sejmowi

sprawozdanie z wykonania założeń

polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od

zakończenia roku budżetowego.

16

Kompetencje RPP – cd.

Art. 12.2. Kierując się założeniami polityki pieniężnej

Rada w szczególności:

1) ustala wysokość stóp procentowych NBP;

2) ustala stopy rezerwy obowiązkowej banków i wysokość jej

oprocentowania;

3) określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania

przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach
bankowych i finansowych;

4) zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności

NBP;

5) przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP;
6) ustala zasady operacji otwartego rynku.

17

Kompetencje Zarządu NBP

1) realizuje uchwały Rady Polityki Pieniężnej (RPP);

2) podejmuje uchwały w sprawach niezastrzeżonych w ustawie do

wyłącznej kompetencji innych organów NBP.

Art. 17.4. Do zakresu działania Zarządu NBP należy w

szczególności:

1) (uchylony);
2) realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej;

3) okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz

obrotu dewizowego;

4) nadzorowanie operacji otwartego rynku;

18

Kompetencje Zarządu NBP-cd.

5) ocena funkcjonowania systemu bankowego;
6) uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP;

7) uchwalanie prowizji i opłat bankowych stosowanych przez NBP

oraz ustalanie ich wysokości;

8) określanie zasad gospodarowania funduszami NBP;

9) określanie zasad organizacji i podziału zadań w NBP;

10) określanie zasad polityki kadrowej i płacowej w NBP;

11) uchwalanie rocznego sprawozdania z działalności NBP;

12) sporządzanie rocznego sprawozdania finansowego NBP;

13) opracowywanie bilansów obrotów płatniczych państwa z

zagranicą;

14) przygotowywanie i rozpatrywanie projektów uchwał i innych

materiałów kierowanych do Rady.

19

NBP a władze państwowe

Art. 21.

W wykonaniu swoich zadań NBP współdziała z właściwymi

organami państwa w kształtowaniu i realizacji polityki

gospodarczej państwa, dążąc przy tym do zapewnienia należytej

realizacji założeń polityki pieniężnej, a w szczególności:

1) przekazuje organom państwa założenia polityki pieniężnej oraz

informacje dotyczące realizacji polityki pieniężnej i sytuacji w
systemie bankowym;

2) współdziała z Ministrem Finansów w opracowaniu planów

finansowych państwa;

3) opiniuje projekty aktów normatywnych z zakresu polityki

gospodarczej;

4) opiniuje projekty aktów normatywnych dotyczących działalności

banków i mających znaczenie dla systemu bankowego.

20

NBP a władze państwowe

Art. 23. 1. Prezes NBP w imieniu Rady:

1) przedstawia Sejmowi i Radzie Ministrów:
a) kwartalne informacje o bilansie płatniczym,

b) roczne zestawienie międzynarodowej pozycji

inwestycyjnej;

2) przekazuje Radzie Ministrów i Ministrowi Finansów

projekty założeń polityki pieniężnej, opinie w sprawie

projektu ustawy budżetowej, prognozy bilansu

płatniczego oraz ustalenia Rady;

3) opracowuje okresowe informacje o wpłatach

(wypłatach) z zysku.

21

Komisja Nadzoru Finansowego

1.

Nadzór nad sektorem bankowym prowadzi Pion Nadzoru
Bankowego (dawniej Generalny Inspektorat Nadzoru

Bankowego) Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego (dawniej
Komisja Nadzoru Bankowego)

(nie NBP!!!)

2.

W skład Komisji Nadzoru Finansowego wchodzą:

1.

Przewodniczący KNF

2.

Dwóch zastępców Przewodniczącego KNF

3.

Pozostali członkowie:

1.

Przedstawiciel Ministra Finansów

2.

Przedstawiciel Ministra Pracy i Polityki Społecznej

3.

Pierwszy wiceprezes Narodowego Banku Polskiego

4.

Przedstawiciel Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

22

Zadania Komisji Nadzoru

Finansowego na rynku bankowym



Zgodnie z ustawą Prawo bankowe celem
nadzoru jest zapewnienie:



bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na
rachunkach bankowych,



zgodności działalności banków z przepisami prawa oraz

z decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku.



wykonywanie okresowych kontroli stanu

ekonomicznego banków i opiniowanie zasad nadzoru
bankowego

23

Nadzór KNF nad sektorem

bankowym

Nadzorem nad sektorem bankowym zajmuje

się Pion Nadzoru Bankowego składający się z:
 Departamentu Licencji Bankowych
 Departamentu Nadzoru Sektora Bankowego
 Departamentu Inspekcji


Departamentu Bankowości Spółdzielczej

24

Funkcje KNF

Funkcja licencyjna

Polega na dopuszczeniu do działalności bankowej ludzi i

kapitału mogących zagwarantować funkcjonowanie banku
jako instytucji zaufania publicznego. Komisja Nadzoru
Finansowego wydaje zezwolenia na tworzenie banków w

formie spółek akcyjnych orz banków spółdzielczych oraz
ocenia wnioski Ministra Skarbu w sprawie utworzenia

banku państwowego

25

Funkcje KNF

Funkcja kontrolna

Obejmuje analizę finansów banków, sprawozdawczości

finansowej oraz kontrole na miejscu. Badaniu podlegają:


wypłacalność, płynność płatnicza i wyniki ekonomiczne,



zgodność udzielanych kredytów , pożyczek, gwarancji

bankowych i poręczeń z obowiązującym prawem,


zabezpieczania i terminowość spłaty kredytów i pożyczek,



oprocentowania kredytów, pożyczek i rachunków

bankowych.

W ramach tej funkcji wykonywana jest ogólna ocena
sytuacji finansowej banków.

26

Funkcje KNF

Funkcja regulacyjna

To określenie zasad funkcjonowania banków przez

określenie minimalnych standardów bezpieczeństwa

(normy ilościowe i jakościowe) w następujących
zakresach:



koncentracja zaangażowań kredytowych i kapitałowych –

podstawowe normy określone są w ustawie Prawo bankowe, ale KNF

może określać indywidualne normy ostrożnościowe,


współczynnik wypłacalności - jego podstawową zasadę wyliczania

podaje ustawa Prawo bankowe,
 inne normy

ostrożnościowe - w szczególności związane z ryzykiem

walutowym, adekwatności kapitałowej banków i Nową Umową

Kapitałową

27

Funkcje KNF

Funkcja

dycyplinująca

Polega na podejmowaniu działań zapobiegawczych,

stosowanie sankcji wobec banków, a w szczególności:



występowanie do organu banku o odwołanie prezesa, wiceprezesa

lub innego członka zarządu do czasu odwołania ich przez radę

nadzorczą


nałożenie kary na bank do wysokości 1 000 000 zł,



ograniczanie zakresu działalności banku,

 uchylenie zezwolenia na utworzenie banku,


podjęcie decyzji o likwidacji banku.

28

Funkcje

Komisji Nadzoru Finansowego

dyscyplinująca

Funkcje KNF

licencyjna

Biuro Licencji

Bankowych

regulacyjna

Biuro Polityki

Nadzorczej

kontrolno-analityczna

Biuro Inspekcji

Biuro Analiz

Systemu Bankowego

Biuro Bankowości

Spółdzielczej

29

Nadzór bankowy polega w

szczególności na:



dokonywaniu oceny sytuacji finansowej banków, w tym badaniu wypłacalności, jakości

aktywów, płynności płatniczej, wyniku finansowego banków,



badaniu jakości systemu zarządzania bankiem, w szczególności systemu zarządzania

ryzykiem oraz systemu kontroli wewnętrznej,



badaniu zgodności udzielanych kredytów, pożyczek pieniężnych, akredytyw, gwarancji

bankowych i poręczeń oraz emitowanych bankowych papierów wartościowych z

obowiązującymi w tym zakresie przepisami,



badaniu zabezpieczenia i terminowości spłaty kredytów i pożyczek pieniężnych,



badaniu przestrzegania limitów koncentracji, oraz ocenie procesu identyfikacji,

monitorowania i kontroli koncentracji zaangażowań, w tym dużych zaangażowań,



badaniu przestrzegania przez bank, określonych przez Komisję Nadzoru Finansowego

norm dopuszczalnego ryzyka w działalności banków, zarządzania ryzykiem prowadzonej

działalności, w tym dostosowania do rodzaju i skali działalności banku procesu
identyfikacji i monitorowania ryzyka oraz sprawozdawania o ryzyku,



dokonywaniu oceny szacowania, utrzymywania i przeglądu kapitału wewnętrznego.

30

Gospodarka finansowa NBP

Funduszami własnymi NBP są:
 fundusz statutowy (1,5 mld PLN),
 fundusz rezerwowy - tworzony z odpisów

z zysków (max 1,5 mld PLN, ale wpłaty nie

większe niż 5% zysku).

31

Gospodarka finansowa NBP-cd

Art. 64.

NBP prowadzi gospodarkę finansową na

podstawie rocznego planu finansowego.
Art. 65.

NBP tworzy rezerwę na pokrycie ryzyka

zmian kursu złotego do walut obcych.

Zasady tworzenia i rozwiązywania tej rezerwy

określa Rada.
Art. 66.

1. Wielkość środków na wynagrodzenia

ustalana jest corocznie w planie finansowym

NBP, z uwzględnieniem poziomu płac w sektorze
bankowym

.

32

Gospodarka finansowa NBP-cd

Uczestnictwo NBP w Europejskim Systemie Banków
Centralnych

wiąże się z koniecznością wniesienia

przez

NBP

stosownego

wkładu do kapitału

Europejskiego Banku Centralnego. Po

wejściu Polski

do Unii Gospodarczej i Walutowej i

przyjęciu euro

NBP wniesie

wkład do rezerw dewizowych EBC.

Narodowy

Bank

Polski

będzie nadal zarządzał

własnymi rezerwami, natomiast w odniesieniu do
rezerw EBC

będzie pełnił funkcję agenta i dokonywał

transakcji na rzecz EBC i w jego imieniu.

33