EKOLOGIA

Wykład z dnia 08.11.2009

ORGANIZM A ŚRODOWISKO

Prawo minimum Liebiga – w warunkach niezmieniającego się środowiska czynnikiem ograniczającym

rozwój organizmu staje się ten czynnik, który jest dostępny w ilościach zbliżonych do wartości

krytycznej minimum.

Prawo tolerancji Shelforda – zarówno niedobór jak i nadmiar składnika (w zakresie jakościowym jak i

ilościowym) staje się czynnikiem ograniczającym rozwój organizmu.

Z prawa Shelforda wynika, że każdy organizm w stosunku do każdego czynnika ma trzy tak zwane

punkty krytyczne. Minimum, optimum i maksimum przy czym optimum stanowi pewien zakres

N

mezo – średnie natężenie czynnika

(liczebność)

żywotność

oligo-

poli -

organizmu

(niskie natężenie czynnika)

wysokie natężenie czynnika

eurybionty (org – o szerokiej tolerancji)

Natężenie czynnika

Jeżeli mówimy o organizmie np. oligostenohydrycznym to oznacza, że nie wymaga on dużej ilości

wody

haliczny – zasolenie podłoża

fagiczny – dotyczy pożywienia

W przypadku bardzo wąskiego zakresu tolerancji organizm staje się tzw. Gatunkiem wskaźnikowym

albo bioindykatorem

Np. pokrzywa – gleba z dużą ilością azotu

Szczawnik zajęczy – gleba kwaśna

Klasyfikacja roślin ze względu na warunki wodne podłoża:

1. hydrofity – rośliny żyjące w wodzie i tylko tam (zmiana barwnika żeby pozyskać światło –

krasnorosty)

Barwnik czerwony – karoten

Barwnik brązowy – ksantofile

Aerenchyma – miękisz powietrzny, czyli tkanka służąca do gromadzenia powietrza w liściach co

umożliwia liściom unoszenie się na wodzie

Rośliny żyjące w wodzie stojącej nie posiadają rozbudowanego systemu korzeniowego.

W wodach płynących – mocno zakorzenione

2. higrofity – warunki dużej wilgotności (lasy tropikalne) pobierają wilgoć całą powierzchnią ciała,

potrafią żyć na innych osobnikach (np. liany)

3. mezofity – nie mają dużych wymagań, umiarkowana ilość wody

4. kserofity – skrajny brak wody

sukulenty – gromadzą wodę: - liściowe (aloes)

- łodygowe (kaktus, opuncja)

- korzeniowe

(rozchodnik i rojnik – sukulenty występujące w naszej strefie klimatycznej)

Miękisz wodonośny – pozwala gromadzić wodę

Rośliny pokryte kutikulą dzięki której oszczędzają wodę

5. Sklerofity – nie gromadzą wody, często nic obok nich nie rośnie bo wysysają w okolicy –

oszczędzają wodę. Część korzeniowa jest większa niż część nadziemna (np. wrzos, sosna, kocanka

piaskowa)

Formy życiowe wg Raunkaera:

Klasyfikacja oparta jest o przystosowanie do przezywania niekorzystnej pory roku a kryterium

stanowi sposób ukrywania pączków odnawialnych

- jawnopączkowe – fanerofity, czyli rośliny w żaden sposób nie ukrywające swoich pączków

(wszystkie drzewa, lasy tropikalne)

- niskopączkowe – chamefity – rośliny które dorastają do ok. 50cm wysokości i liczą na to że schowają

się pod śniegiem (strefa podbiegunowa, tundra) – maliny, jagody, wrzosy

- naziemnopączkowe – hemikryptofity, mniszek, rośliny z długim sezonem wegetacyjnym, liczą na to

że przykryją je liście własne lub cudze

- skrytopączkowe – kryptofity, rośliny które ukrywają swoje pączki całkowicie

- geofity – pod ziemią

- hydrofity – pod wodą

- helofity – pod błotem

Np. kłącza konwalii, cebule różnych kwiatów (w kłączach i cebulach jest dużo materiału zapasowego)

Występują na stepach, w lasach liściastych(zawilce)

- jednoroczne – terofity- co roku znikają do postaci nasionka – więdną

Dwa rodzaje ewolucji:

1. ewolucja zbieżna – konwergencja – polega do upodobnianiu się do siebie niespokrewnionych ze

sobą gatunków żyjących w takich samych lub zbliżonych środowiskach. Wykształcone w tym procesie

narządy nazywamy narządami analogicznymi

Przykłady:

kaktus – wilczomlecz

rekin (płetwa) – delfin (kończyna przednia)

skoczki pustynne

2. ewolucja rozbieżna – dywergencja – polega na tym, że organizmy spokrewnione z sobą, przez to że

żyją w różnych środowiskach przestają być do siebie podobne, a wytworzone w tym procesie narządy

nazywamy homologicznymi

Przykłady:

ssaki różne – człowiek, delfin, nietoperz

Reguły zoogeograficzne:

Dotyczą tylko zwierząt

1. reguła Allena – zwierzęta żyjące w klimatach zimnych i surowych mają mniejsze wypustki ciała

(łapy, uszy, ogony) niż ich krewniacy żyjący w klimatach cieplejszych

2. reguła Bergmana – zwierzęta żyjące w klimatach zimnych i surowych mają większe wymiary

liniowe ciała niż ich krewniacy żyjący w klimatach cieplejszych

3. reguła Glogera – zwierzęta żyjące w klimatach ciepłych i wilgotnych są ciemniej ubarwione niż ich

krewniacy żyjący w klimatach suchych i chłodnych

Mimikra - przystosowanie ochronne występujące u zwierząt (zwłaszcza owadów), polegające na tym,
że zwierzęta bezbronne upodabniają się do zwierząt zdolnych do obrony przybierając ich kształt lub
barwy. Mogą też przybierać kształty i barwy otoczenia tak, żeby być trudnym do wykrycia przez
naturalnych wrogów. Np. niektóre węże niejadowite przybierają barwy węży jadowitych, kukułka
stara się, by w początkowym okresie życia nie była rozpoznawalna dla przybranych rodziców.

U roślin mimikra to zjawisko upodabniania się roślin do otoczenia, a także upodabniania się kwiatów
do samic owadów zapylających - mimikra seksualna.

Mimetyzm, mimezja (od grec. mimetés - naśladowca) - termin stosowany w różnych dziedzinach,
oznaczający naśladowanie albo upodabnianie się.

W biologii mimetyzm to upodabnianie się niektórych gatunków zwierząt kształtem, barwą, deseniem
na powierzchni ciała do otaczającego środowiska lub do innych organizmów. Akustyczną formą
mimetyzmu jest także naśladowanie głosów, często spotykane u ptaków.