Wprowadzenie do własności

intelektualnej

Dr Justyna Ożegalska-Trybalska

Dr Dariusz Kasprzycki

Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

Plan prezentacji

1. Pojęcie własności intelektualnej

2. Prawo autorskie

3. Prawo własności przemysłowej.

Instytucje podstawowe

• Patenty

• Znaki towarowe

• Wzory

4. Pozostałe przedmioty praw

własności intelektualnej

5. Twórczość pracownicza

Co to jest własność intelektualna?

• wytwory ludzkiego umysłu (stany

faktyczne)

• mające charakter niematerialny

• nie będące rzeczami, choć zazwyczaj

ucieleśnione w przedmiotach

materialnych

Rodzaje ochrony

1. Ochrona powstająca automatycznie, bez spełnienia jakichkolwiek

formalności

» prawa autorskie do utworu, prawa pokrewne

2.

Ochrona w oparciu o prawa wyłączne, udzielana przez właściwy

urząd patentowy w trybie rejestracji

» patent na wynalazek
» prawo ochronne na znak towarowy,
» prawo ochronne na wzór użytkowy,
» prawo z rejestracji topografii scalonej,
» prawo z rejestracji wzoru przemysłowego,
» prawo z rejestracji oznaczenia geograficznego

3.

Ochrona powstająca w związku z używaniem konkretnego dobra

niematerialnego w obrocie gospodarczym

» prawo do znaku towarowego powszechnie znanego
» prawo do niezarejestrowanego znaku towarowego
» prawo do oznaczenia przedsiębiorstwa

Prawo autorskie - przedmiot ochrony

1) Utwory
2) Przedmioty praw pokrewnych:

-

artystyczne wykonania, fonogramy, wideogramy,

nadania stacji radiowych i telewizyjnych,

-

pierwsze wydania, wydania naukowe i krytyczne

(tzw. prawa pokrewne wydawców)

Podstawa prawna:

•

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych
z 4 lutego 1994 r. („pr.aut”)

Przesłanki ochrony

ORYGINALNOŚĆ I INDYWIDUALNOŚĆ

ochrona przyznawana jest :

– od momentu ustalenia
– niezależnie od spełnienia formalności (umieszczenia

noty copyrightowej czy zgłoszenia do organizacji

zbiorowego zarządzania prawami autorskim)

– niezależnie od wartości estetycznych, użytkowych

-

nie są chronione odkrycia idee, procedury,

metody działania - „jako takie”

Podmiot prawa autorskiego

1.

TWÓRCA

(osoba fizyczna która

stworzyła dzieło) - pierwotnie

uprawniony z tytułu praw osobistych i

majątkowych

2.

Współautor

(osoba wnosząca wkład

twórczy do utworu)

3. „Inny” podmiot uprawniony z tytułu

autorskich praw majątkowych:

-

pracodawca

-

wydawca

Treść praw autorskich:

Treść praw autorskich:

• prawa osobiste - art. 16 pr. aut.

• prawa majątkowe - art. 17 pr. aut

Autorskie prawa osobiste

Treść - prawo do :

– autorstwa utworu
– oznaczenia utworu swoim nazwiskiem, lub pseudonimem, albo do

udostępniania go anonimowo

– nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego

wykorzystania (prawo do integralności utworu)

– decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności
– nadzoru nad sposobem korzystania z utworu

Charakterystyka

– przysługują tylko i wyłącznie twórcy - os. fizycznej
– chronią więź twórcy z utworem
– nieograniczone w czasie (trwają nawet po śmierci twórcy)
– niezbywalne

Autorskie prawa majątkowe

Treść:

- prawo do korzystania z utworu na wszystkich polach

eksploatacji

- prawo do rozporządzania utworem na wszystkich

polach eksploatacji

- prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu

Charakterystyka:

- ograniczone w czasie – trwają 70 lat od śmierci twórcy
- są zbywalne

- podlegają dziedziczeniu

Ograniczenie praw autorskich

1.

Dozwolony użytek osobisty

- art. 23

-

korzystanie z utworu rozpowszechnionego

- nieodpłatne

- bez konieczności uzyskania zezwolenia twórcy

-

korzystanie w zakresie własnego użytku osobistego lub w kręgu

najbliższych osób

-

wyłączony w odniesieniu do programów komputerowych i

elektronicznych baz danych

2. Dozwolony użytek publiczny

- art. 24 – 33

- np. tzw. prawo cytatu

Umowy w prawie autorskim

Typy umów:

ƒ

umowy przenoszące autorskie prawa majątkowe

ƒ

umowy licencyjne

Zasady dotyczące umów prawnoautorskich:

ƒ

nakaz zachowania formy pisemnej w umowach o przeniesienie praw
oraz umowie licencyjnej wyłącznej.

ƒ

nakaz specyfikacji w umowie pól eksploatacji

ƒ

zakaz obejmowania umową nieznanych pól eksploatacji

ƒ

domniemanie wynagrodzenia na każdym odrębnym polu eksploatacji

ƒ

domniemanie udzielenia licencji przy braku wyraźnego
postanowienia o przeniesieniu praw

Prawo własności przemysłowej

• Zakres

– patenty
– znaki towarowe
– wzory przemysłowe
– oznaczenia geograficzne
– topografia układów scalonych

• Prawo własności przemysłowej

– Dz.U.03.119.1117

Patent

• Prawo wyłączne do wynalazku
• Udzielane na wynalazki (techniczne)

– nowe,
– posiadające poziom wynalazczy
– nadające się do przemysłowego stosowania

• Ograniczone w czasie

– 20 lat (od daty zgłoszenia)

• Ograniczone terytorialnie

– terytorium krajowe lub państw zgłoszonych we

wniosku w przypadku aplikacji „międzynarodowych”

Kategorie wynalazków

• Urządzenia

– charakteryzowane przez cechy konstrukcyjne, wzajemne

powiązania poszczególnych części, połączenia układów, itp.

• Produkty

– podanie składników substancji, formuły, wzory strukturalne

• Sposoby

– podanie czynności, procesów ich parametrów, użytych

substancji, narzędzi, urządzeń, itp.

• Zastosowania

– podkategoria sposobu

Nowość

• Wynalazek uważa się za nowy, jeśli nie

jest on częścią stanu techniki.

• Stan techniki

– wszystko co zostało udostępnione do wiadomości

powszechnej

– przed datą pierwszeństwa, czyli złożenia wniosku

• pierwszeństwo konwencyjne (+12 miesięcy)
• pierwszeństwo z wystawy (+ 6 miesięcy)

– nieudostępnione informacje zawarte w zgłoszeniach

wynalazków

– wyjątek - możliwość opatentowania nowego

zastosowania substancji znanej

Poziom wynalazczy i przemysłowa stosowalność

Wynalazek nie wynika dla znawcy, w

sposób oczywisty, ze stanu techniki

– inne rozumienie stanu techniki
– znawca = przeciętny specjalista z danej dziedziny
– wynalazek nie może bezpośrednio wynikać ze stanu

techniki

Według wynalazku może być uzyskiwany

wytwór lub wykorzystywany sposób, w

rozumieniu technicznym, w jakiejkolwiek

działalności przemysłowej (także rolnictwo)

– rozwiązanie zupełne, gwarantujące powtarzalność

rezultatu

Wyłączenia z pojęcia wynalazku

Za wynalazki nie uważa się:

• odkryć, teorii naukowych i metod matematycznych;

• wytworów o charakterze jedynie estetycznym;

• planów, zasad i metod dotyczących działalności umysłowej lub

gospodarczej oraz gier;

• wytworów, których niemożliwość wykorzystania może być wykazana

w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki;

• programów do maszyn cyfrowych;

• przedstawienia informacji.

Wyłączenia spod patentowalności

• wynalazki, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne

z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami;

– nie uważa się za sprzeczne z porządkiem publicznym korzystanie z

wynalazku tylko dlatego, że jest zabronione przez prawo;

• odmiany roślin lub rasy zwierząt oraz czysto

biologiczne sposoby hodowli roślin lub zwierząt;

– sposób hodowli roślin lub zwierząt, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, jest

czysto biologiczny, jeżeli w całości składa się ze zjawisk naturalnych,

takich jak krzyżowanie lub selekcjonowanie.

– nie ma zastosowania do mikrobiologicznych sposobów hodowli ani do

wytworów uzyskiwanych takimi sposobami;

• sposoby leczenia ludzi i zwierząt metodami

chirurgicznymi lub terapeutycznymi oraz sposoby

diagnostyki stosowane na ludziach lub zwierzętach;

– nie dotyczy produktów, a w szczególności substancji lub mieszanin

stosowanych w diagnostyce lub leczeniu.

Ograniczenia patentu

Nie narusza patentu (art. 69 ust. 1 p.w.p):

• korzystanie z wynalazku dotyczącego środków komunikacji i

ich części lub urządzeń, które znajdują się na obszarze RP

czasowo

• korzystanie z wynalazku dla celów państwowych w

niezbędnym wymiarze,

• stosowanie wynalazku do celów badawczych i

doświadczalnych, dla dokonania jego oceny, analizy

albo nauczania,

• korzystanie z wynalazku dla wykonania czynności

wymaganych dla uzyskania rejestracji bądź zezwolenia,

stanowiących warunek dopuszczenia do obrotu niektórych

wytworów, w szczególności środków farmaceutycznych,

• wykonanie leku w aptece na podstawie indywidualnej recepty

lekarskiej

Jak uzyskać patent?

• Podmiot uprawniony

• Zgłoszenie wynalazku

– podanie z oznaczeniem zgłaszającego i przedmiotu zgłoszenia
– opis wynalazku ujawniający istotę
– zastrzeżenia patentowe
– skrót opisu

• Opłaty patentowe

– jednorazowe
– okresowe (osiem okresów ochrony)

• Rejestr patentowy

– jawny
– domniemanie znajomości treści

Umowy w prawie patentowym

• Umowy o przeniesienie

– prawa do uzyskania patentu
– patentu

• skuteczne z chwilą wpisu do rejestru

– forma pisemna pod rygorem nieważności

• Licencje

– forma pisemna pod rygorem nieważności
– wyłączne i niewyłączne

• skutek wpisu do rejestru

– pełne i ograniczone
– aktywna
– otwarta
– dorozumiana (art. 81)
– sublicencja

Patenty międzynarodowe

• Patent europejski

–

Konwencja o patencie europejskim (monachijska)

1973 r.

•

jednolita procedura i prawo materialne do uzyskania

patentu

•

po udzieleniu patentu – patent europejski rozdziela się na

wiązkę patentów krajowych

• Patent „międzynarodowy”

–

Układ o współpracy patentowej (PCT) 1970 r.

•

jednolita procedura uzyskiwania patentów z

pośrednictwem WIPO

• Patent wspólnotowy (projekt)

Wzory użytkowe

Nowe

i

użyteczne

rozwiązanie o

charakterze technicznym, dotyczące

kształtu, budowy lub zestawienia

przedmiotu o trwałej postaci.

– użyteczne, jeżeli pozwala na osiągnięcie celu

mającego praktyczne znaczenie przy
wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów

– prawo ochronne udzielane na 10 lat
– tzw. „mały patent”

Znaki towarowe

• Każde oznaczenie

– możliwe do przedstawienia graficznego
– nadające się do odróżniania towarów

• jednego przedsiębiorcy od drugiego
• znaki towarowe wspólne

• Prawo ochronne na znak towarowy

– ograniczone terytorialnie

• znaki krajowe, wspólnotowe, „międzynarodowe”

– udzielane na 10 lat

• możliwość przedłużania

• Znaki towarowe niezarejestrowane

Prawo międzynarodowe

• Rozporządzenie 40/94 z 20 grudnia 1993 o

wspólnotowym znaku towarowym

• możliwość uzyskania prawa do znaku towarowego

Wspólnoty na podstawie jednego wniosku i jednej rejestracji
przez Urząd ds. Harmonizacji Rynku Wewnętrznego w
Alicante

• jednolity charakter prawa do znaku towarowego Wspólnoty

obejmujący terytorium 25 krajów UE

• Porozumienie madryckie w sprawie

międzynarodowej rejestracji znaków

• Protokół madrycki

– rejestracja we wskazanych państwach członkowskich za

pośrednictwem Biura Międzynarodowego WIPO

Wzory przemysłowe

Nowa

i posiadająca

indywidualny

charakter

postać

wytworu

lub jego części (cechy linii, konturów, kształtów,

kolorystykę, strukturę, ornamentację

• nowy

, jeżeli przed datą, według której oznacza się

pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji,

identyczny wzór nie został udostępniony publicznie

– wzór uważa się za identyczny z udostępnionym publicznie także wówczas,

gdy różni się od niego jedynie nieistotnymi szczegółami.

– wyjątki!- grace period

•

indywidualny charakter

, jeżeli ogólne wrażenie, jakie wzór

wywołuje na zorientowanym użytkowniku, różni się od

ogólnego wrażenia wywołanego na nim przez wzór publicznie

udostępniony przed datą, według której oznacza się

pierwszeństwo

– przy ocenie indywidualnego charakteru wzoru przemysłowego

bierze się pod

uwagę zakres swobody twórczej przy opracowywaniu wzoru

Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego-

• charakter

– wyłącznego korzystania ze wzoru w sposób zarobkowy lub zawodowy na

całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej

– zakazywania osobom trzecim używania wytworu, w którym wzór jest

zawarty bądź zastosowany, lub składowania takiego wytworu dla takich

celów

• zakres terytorialny

– obszar RP

– Obszar UE (rozporządzenie Nr 6/2002 z 12 grudnia 2001 w sprawie wzorów

Wspólnoty)

• zakres przedmiotowy

– prawo z rejestracji wzoru przemysłowego obejmuje każdy wzór, który na

zorientowanym użytkowniku

nie wywołuje odmiennego ogólnego wrażenia

• czas trwania

– 25 lat

od daty dokonania zgłoszenia w Urzędzie Patentowym, podzielone na

pięcioletnie okresy

Pozostałe przedmioty wł. int.

• Oznaczenia geograficzne

– oznaczenia wskazujące na pochodzenie towaru z określonego

terenu, z którym wiążą się specjalne właściwości

• Topografie układów scalonych

– przestrzenne rozplanowanie elementów układu scalonego

• Ochrona odmian roślin

– prawo wyłączne chroniące nowe, odrębne, wyrównane i trwałe

odmiany roślin

• Bazy danych

– prawo sui generis chroniące zorganizowane zbiory danych

powstałe przy udziale nakładu inwestycyjnego

• Know-how

• Nieuczciwa konkurencja

Know-how (tajemnica przedsiębiorstwa)

• Definicja

– nieujawnione

do wiadomości publicznej

informacje

techniczne, technologiczne, organizacyjne

przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające

wartość gospodarczą, co do których

przedsiębiorca

podjął niezbędne działania w celu zachowania ich

poufności

.

• Zasady ochrony

– droga kontraktowa
– przekazanie, ujawnienie, wykorzystanie albo nabycie

od osoby nieuprawnionej stanowi

czyn nieuczciwej

konkurencji

, jeżeli zagraża lub narusza interes

przedsiębiorcy.

Twórczość pracownicza

„

zakres praw do twórczości pracowniczej zależy od jej
charakteru

„

prawa do twórczości pracowniczej określają przepisy krajowe,
które zwykle ustanawiają szczególny reżim w odniesieniu do tej
kategorii własności intelektualnej

„

konieczne uwzględnienie w umowach dotyczących
międzynarodowych projektów badawczych stosownych klauzul
dotyczących praw do stworzonych w ich wyniku wytworów
intelektualnych

„

umowa o pracę lub inna umowa (np. zlecenia) mają zwykle
pierwszeństwo przed zasadami ogólnymi dotyczącymi podmiotu
praw, określonymi w stosownych krajowych regulacjach

Utwory pracownicze

„

autorskie prawa majątkowe do utworu stworzonego przez
pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku
pracy nabywa pracodawca (art. 12 pr.aut):

„

z chwilą przyjęcia utworu (wyjątek - programy
komputerowe - art. 74 ust.3)

„

w granicach wynikających z celu umowy o pracę i
zgodnego zamiaru stron

„

jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej

„

prawo instytucji naukowej do pierwszeństwa opublikowania
utworu naukowego pracownika, stworzonego w wyniku
wykonywania obowiązków ze stosunku pracy (

jeżeli umowa o

pracę nie stanowi inaczej!).

Wynalazki pracownicze

„

prawo do wynalazku dokonanego w wyniku
wykonywania przez twórcę obowiązków ze stosunku
pracy albo z realizacji innej umowy przysługuje
pracodawcy lub zamawiającemu,

chyba że strony

ustaliły inaczej

(art.11 p.w.p)

„

szczególne krajowe regulacje dotyczące „wynalazków
uniwersyteckich oraz wynalazków dokonywanych w
ramach międzynarodowych projektów realizowanych
przez uniwersytet/jednostkę naukową