ŻYWIENIE W

CHOROBACH

NOWOTWOROWYCH

GŁÓWNE PRZYCZYNY

NOWOTWORÓW

• TYTOŃ (25-40%)

• NIEWŁAŚCIWA DIETA (10-70%)

• EKSPOZYCJA ZAWODOWA (2-8%)
• ALKOHOL (2-4%)
• ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA (1-5%)
• BRAK AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ

,,WESTERNIZACJA” DIETY

SPOWODOWAŁA WZROST RYZYKA

ZAPADALNOŚCI NA NIEKTÓRE

NOWOTWORY:

• SUTKA

• JELITA GRUBEGO

• JAJNIKA

• TRZONU MACICY
• PROSTATY
• TRZUSTKI
• ŻOŁĄDKA

Około 72% dziennej racji

konsumowanej energii

pochodzi z

wysokoprzetworzonych

ziaren, mleka,

rafinowanych cukrów,

oczyszczonych olejów

roślinnych i alkoholu, tzn.

produktów, które w ogóle

nie występowały w

odżywianiu

hominidów

sprzed epoki rolniczej.

wg Cordain i in., 2005

Wykazano, że czynniki

dietetyczne mogą

determinować powstawanie

aż

40%

wszystkich

nowotworów u

mężczyzn

60%

kobiet

POWIĄZANIA MIĘDZY

ŻYWIENIEM A

NOWOTWORAMI

ZŁOŚLIWYMI

Lokalizacja
nowotwor
u

Tłuszcz

Masa Ciała

Alkohol

Żywność
wędzona

Sutek

+/-

Okrężnica

Pęcherz
moczowy

Odbytnica

Trzon

macicy

Jama ustna

Szyjka

macicy

Przełyk

Żołądek

POKARMY MOGĄCE

SPRZYJAĆ NOWOTWOROM:

• TŁUSZCZE ZWIERZĘCE

- (SUTEK, JELITO

GRUBE,

JAJNIK,

ŻOŁĄDEK,

TRZUSTKA,

PROSTATA),

• KWASY TŁUSZCZOWE OMEGA–6

- (SUTEK,

CZERNIAK),

• AMINY AROMATYCZNE I NITROZAMINY

(TRZUSTKA, WĄTROBA, PRZEŁYK, ŻOŁĄDEK),

• SÓL

- (ŻOŁĄDEK),

• NADMIAR ALKOHOLU

- (JAMA USTNA,

GARDŁO, KRTAŃ , PRZEŁYK, WĄTROBA,

SUTEK, JELITO GRUBE, PROSTATA).

WPŁYW CZYNNIKÓW

DIETETYCZNYCH NA

POWSTAWANIE NOWOTWORÓW

Umiejscowieni
e nowotworu

Czynniki zmniejszające
ryzyko

Czynniki bez
związku

Czynniki zwiększające ryzyko

Jama ustna i
gardło

Owoce i warzywa
Być może wit C

Alkohol

Krtań

Owoce i warzywa
Być może wit C

Alkohol

Przełyk

Owoce i warzywa
Być może wit C i
karotenoidy

Alkohol , być może produkty
zbożowe N-nitrozaminy
,gorące napoje

Płuca

Owoce i warzywa
Być może wit C , E
karotenoidy , selen

retinol

Być może tłuszcze nasycone
(zwierzęce), cholesterol ,
alkohol

Żołądek

Owoce i warzywa ,
mrożonki
Być może zielona
herbata ,
pełnoziarniste
produkty zbożowe, wit
C, czosnek

Kawa, alkohol ,
nitraty , czarna
herbata , retinol
, cukier , wit E

Być może – sól , skrobia, ryby
i mięso z grilla

Trzustka

Owoce i warzywa
Być może wit C

Kawa ,alkohol ,
herbata, otyłość

Być może – cholesterol ,
mięso , cukier , jaja , wędzone
ryby

WPŁYW CZYNNIKÓW

DIETETYCZNYCH NA

POWSTAWANIE NOWOTWORÓW

Umiejscowie
nie
nowotworu

Czynniki
zmniejszające
ryzyko

Czynniki bez
związku

Czynniki zwiększające
ryzyko

Wątroba

Warzywa
Być może – selen

Alkohol
Być może –
aflatoksyna,Fe

Pęcherz
moczowy

Być może – otyłość

Jelito grube
i odbytnica

Warzywa
Być może –
karotenoidy ,
skrobia

Wapń , selen ,
ryby

Czerwone mięso ,
alkohol ,
Być może – otyłość,
cukier , jaja , tłuszcze
nasycone

Gruczoł
sutkowy

Owoce , warzywa
Być może –
karotenoidy, wit C ,
ryby, soja

Kawa ,

cholesterol

Być może –

czarna herbata,

podroby

tłuszcze

nienasycone

Wysoki BMI , alkohol ,

duży , przyrost masy ciała

w wieku dojrzałym
Być może – tłuszcze
nasycone mięso

Jajnik

Być może – warzywa
i owoce

Być może - tłuszcze
nasycone jaja

Endometriu
m

Być może – warzywa
i owoce ,
karotenoidy

Wysoki BMI
Być może – tłuszcze
nasycone cholesterol

WPŁYW CZYNNIKÓW

DIETETYCZNYCH NA

POWSTAWANIE NOWOTWORÓW

Umiejscowi
enie
nowotworu

Czynniki
zmniejszające
ryzyko

Czynniki bez
związku

Czynniki zwiększające
ryzyko

Szyjka
macicy

Być może –
warzywa i
owoce ,
karotenoidy , wit.
C , E

Kwas
foliowy ,
retinol

Gruczoł
krokowy

Być może –
warzywa

Wysoki
BMI , kawa ,
herbata
alkohol

Być może – mięso ,
tłuszcze nasycone ,
mleko nabiał

Nerki

Być może –
warzywa

Czarna
herbata ,
kawa
alkohol , jaja

Być może – wysoki BMI
, mięso , mleko i
nabiał

Pęcherz
moczowy

Być może –
warzywa i owoce,
wit C,
karotenoidy

Alkohol ,
sacharyna ,
czarna
herbata jaja

Być może – kawa ,
tłuszcze

Tarczyca

Być może –
warzywa i
owoce , selen

Być może – niedobór
jodu nadmiar jodu ,
wysoki BMI

PRZYPUSZCZALNE

MECHANIZMY

PRZECIWNOWOTWOROWEGO

DZIAŁANIA SKŁADNIKÓW

POKARMOWYCH:

• Blokowanie dostępu czynników rakotwórczych do

komórek i naprawa komórek uszkodzonych –

ANTYOKSYDANTY

• Wpływ na działanie hormonów sprzyjających

powstawaniu nowotworów -

FITOESTROGENY

• Wpływ na działanie wirusów i bakterii wywołujących

nowotwory –

AJOEN

KWERCETYNA

GLICYNA

KWAS

FOLIOWY

• Przeciwdziałanie inicjacji procesu nowotworowego

przez blokowanie aktywacji karcynogenów –

DWUSIARCZEK ALLILU, SAPONINY

ANTYOKSYDANTY:

• WITAMINA C

- cytrusy, owoce lasu, kiwi, natka

pietruszki, papryka, brokuły, chrzan, aronia,

czarna porzeczka

• BETA-KAROTEN

- marchew, szpinak, jarmuż,

sałata, dynia, morele. melony,

• LIKOPEN

- pomidory, arbuz, morele, dynia,

• KWERCETYNA

- czerwone winogrona, czosnek,

cebula, por,

• GLUTATION

- szparagi, brokuły, awokado, arbuz,

• FLAWONOIDY

- pomarańcze, porzeczki, czerwone

winogrona, aronia, jagody

• LUTEINA

- szpinak, jarmuż, kalarepa,

• FITOESTROGENY

– ROŚLINY KRZYŻOWE

- kapusta, jarmuż,

rzepa, kalafior, brokuły, brukselka,
rzodkiew, kalarepa, rzeżucha,

– SUCHE STRĄCZKOWE

- groch, fasola,

fasolka szparagowa, ciecierzyca,
soczewica, soja oraz ser tofu i pasta
miso,

– PRZETWORY PSZENICY

- otręby

• INNE:

– AJOEN, ALICYNA

- czosnek, cebula

szalotka, dymka, szczypiorek, por,

– DWUSIARCZEK ALLILU

- czosnek,

– SAPONINY

- suche strączkowe

INNE POKARMY MOGĄCE

ZAPOBIEGAĆ

NOWOTWOROM:

• KWASY TŁUSZCZOWE (OMEGA-3 - tłuste

ryby morskie, owoce morza, tran)

• WITAMINA D - tłuste ryby morskie, nabiał,
• WAPŃ - nabiał, makrela, łosoś,
• PROBIOTYKI - jogurty ze szczepami bakterii,
• HERBATA -

zielona

, ulung, czarna,

• BŁONNIK – warzywa, owoce , pieczywo

ciemne i pełnoziarniste, grube kasze

• RAK ŻOŁĄDKA:

– (+) ANTYOKSYDANTY, AJOEN I ALLICYNA,

ZIELONA HERBATA, INHIBITORY PROTEAZ,

– (-) NASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE,

AMINY AROMATYCZNE, SÓL, ALKOHOL

• RAK TRZUSTKI

– (+)

ANTYOKSYDANTY,

INHIBITORY

PROTEAZ,

– (-) NASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE ,

AMINY

AROMATYCZNE,

CZERWONE

MIĘSO, ALKOHOL,

• RAK SUTKA:

– (+) FITOESTROGENY, ANTYOKSYDANTY,

KWASY TŁUSZCZOWE OMEGA -3, WITAMINA

– (-) NASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE,

KWASY TŁUSZCZOWE OMEGA -6, ALKOHOL,

WYSOKIE BMI,

• RAK JELITA GRUBEGO:

– (+) FITOESTROGENY, KWASY TŁUSZCZOWE

OMEGA -3, WITAMINA D, WAPŃ, BŁONNIK ,

JOGURT,

– (-) NASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE ,

CZERWONE MIĘSO, ALKOHOL, WYSOKIE

BMI,

• RAK UKŁADU ODDECHOWEGO:

– (+) ANTYOKSYDANTY, ZIELONA

HERBATA,

– (-) ALKOHOL,

• RAK SZYJKI MACICY:

– (+) LIKOPEN,
– (-) NIEDOBÓR KWASU FOLIOWEGO,

JAK ZAPOBIEGAĆ:

• zmniejszyć ilość tłuszczu w diecie

(nie więcej niż

30% udziału kalorycznego w diecie) – zwłaszcza

tłuszczów nasyconych

• wystrzegać się nadwagi i otyłości
• dbać o jakość żywności przez unikanie spożywania

spleśniałych

przypalonych produktów

– stosować

niskie temperatury obróbki cieplnej oraz unikać

potraw mocno wędzonych i bardzo ostrych

• spożywać dużo produktów roślinnych – owoce,

warzywa, zboża – bogate w błonnik i antyoksydanty

• z umiarem korzystać z alkoholu i innych używek jak

np. kawa

• rzucić palenie
• ruch – wysiłek fizyczny

Badania WHI (Womens Health

Initiative) Cohort Study. JAMA Sept

2003; 290:1331

Lata 1993 – 1998, 74 171 kobiet, wiek 50 – 79 lat częstość

występowania przedinwazyjnego i inwazyjnego raka sutka.

• oceniano aktywność fizyczną badanych w wieku 18, 35, 50

lat.

• kobiety aktywne fizycznie w wieku 35 lat miały 14%-owy

spadek ryzyka rozwoju raka sutka

• nieco mniejsze, ale również istotne różnice obserwowano

dla wieku 18 i 50 lat

• gdy aktywność fizyczna trwała przez 1.25 – 2.5 godz/tydz.

w odniesieniu do szybkiego marszu, redukcja ryzyka

rozwoju raka sutka wynosiła 18%.

• efekt okazał się największy w grupie kobiet szczupłych

(BMI < 24.1)

Fundacja “Promocja zdrowia” we

współpracy z Centrum Onkologii – 5

razy dziennie warzywa i owoce.

• W Polsce stopniowo rośnie spożycie soków owocowych i

warzywnych.

• Nie zmienia się spożycie surowych warzyw i owoców,

owoce suszone stanowią rzadki składnik diety.

• Połowa dorosłych Polaków spożywa codziennie świeże

owoce, a jedynie 1/3 świeże warzywa.

• 37% populacji pije soki owocowe sporadycznie lub nie

pije ich wcale.

• Ponad 70% dorosłych Polaków nie pije soków warzywnych

wcale lub pije je rzadziej niż raz w tygodniu.

• Więcej surowych owoców spożywają kobiety niż

mężczyźni.

“The Lancet”

• Liczba urodzonych dzieci i okres karmienia piersią są

najważniejszymi

czynnikami

określającymi

ryzyko

wystąpienia raka sutka.

• Ciąża przed 30 r. ż. jest czynnikiem zmniejszającym

ryzyko wystąpienia raka sutka.

• Względne ryzyko wystąpienia raka sutka zmniejsza się o

7% po urodzeniu dziecka oraz o 4,5% po każdym roku
karmienia piersią.

• Gdyby wszystkie kobiety w krajach rozwiniętych karmiły

swoje dzieci przez 6 miesięcy, zapobiegałoby to
wystąpieniu raka sutka u 25.000 kobiet, czyli 5%
wszystkich przypadków.

ODPOWIEDNIE ŻYWIENIE

NIE TYLKO MOŻE NAS

UCHRONIĆ PRZED

CHOROBĄ

NOWOTWOROWĄ, ALE

ODGRYWA RÓWNIEŻ DUŻĄ

ROLĘ WE WSPOMAGANIU

JEJ LECZENIA.

• Kacheksja (wyniszczenie) - brak

apetytu i spadek masy ciała
towarzyszące nieprawidłowościom
metabolicznym
z greckiego – kakos (zły) i hexis
(kondycja)

• Anoreksja (jadłowstręt) – obniżenie

apetytu powodujące zmniejszenie
ilości spożywanych pokarmów

WYNISZCZENIE

NOWOTWOROWE

Kacheksja metaboliczna ( substancje produkowane przez

guz i organizm )

Brak łaknienia

Postępujące

osłabienie

Spadek wagi

ciała

Zniedołężnienie

Niekorzystne zmiany

wyglądu

-negatywny wpływ na życie psychosocjalne i
seksualne

-strach przed umieraniem

-złość, przygnębienie, depresja

-ból duchowy ( dlaczego ja ? )

-utrata: pracy, możliwości zaspokajania potrzeb,
przyjemności, życia społecznego, godności

-poczucia bycia ciężarem dla bliskich

METABOLIZM

WĘGLOWODANÓW:

• czerpanie energii z beztlenowego spalania

glukozy (większość guzów litych) - proces
mało

efektywny

energetycznie

wątrobie wzmożona produkcja glukozy z
mleczanów, glicerolu i alaniny » utrata
masy ciała

• zdolność niektórych guzów do produkcji

substancji podobnych do insuliny (IGF II –
insulinopodobny

czynnik

wzrostu)

wzmożony wychwyt glukozy na obwodzie »
hipoglikemia

METABOLIZM TŁUSZCZÓW:

• zwiększona lipoliza » wzrost poziomu

trójglicerydów i cholesterolu we krwi

• TNFα – czynnik zwany kachektyną

»zmniejszona aktywność lipazy
lipoproteinowej » spadek lipogenezy

METABOLIZM BIAŁEK:

• nieprawidłowy metabolizm polegający na

mobilizowaniu białka z tkanki mięśniowej
i wzmożonej syntezie w wątrobie białek
ostrej fazy

• w

osoczu

zmniejszenie

stężenia

aminokwasów.

• Wyniszczenie nowotworowe występuje

najczęściej u chorych z nowotworami
złośliwymi trzustki, żołądka, płuc
oraz w chłoniakach nieziarniczych,
jakkolwiek pojawić się może także w
innych zaawansowanych chorobach
nowotworowych.

• Zaobserwowano korelację między utratą

masy ciała, a okresem przeżycia.

OBJAWY ZESPOŁU WYNISZCZENIA

NOWOTWOROWEGO:

• brak apetytu

• spadek masy ciała

• osłabienie

• łatwe męczenie się

• spadek odporności

• z czasem zaburzenia metaboliczne,

zaburzenia psychiczne, wychudzenie,
wyczerpanie i utrata sił

OBJAWY ZESPOŁU WYNISZCZENIA

NOWOTWOROWEGO:

• objawy towarzyszące:

– zmiany skórne (skóra sucha i cienka)
– delikatne przebarwienia wokół oczu i warg
– zmiany w funkcjonowaniu układu krążenia
– zmniejszenie częstości oddechów
– obniżenie temperatury ciała
– wrażliwość na zimno
– usposobienie depresyjne
– osłabienie popędu płciowego

USUWALNE W DUŻEJ MIERZE

PRZYCZYNY ANOREKSJI:

• nudności , wymioty

• zmiany w jamie ustnej – suchość i bolesność, zmieniony smak

• zaburzenia połykania

• zaparcie stolca lub biegunka

• szybko występujące uczucie sytości (zespół uciśniętego

żołądka)

• ból

• duszność

• depresja, strach przed umieraniem, bezsenność

• niektóre leki (opioidy, antycholinergiki, inhibitory serotoniny,

antybiotyki)

• mechaniczna przeszkoda pod postacią guza

PRZYCZYNY NIEDOSTATECZNEGO

STANU ODŻYWIENIA CHORYCH

NOWOTWOROWYCH WYNIKAJĄCE

Z ISTOTY CHOROBY JAK I Z

TERAPII.

• UTRATA APETYTU

• NUDNOŚCI, WYMIOTY I BIEGUNKI (często

konsekwencja chemio- i radioterapii)

• EKSTREMALNA UTRATA SIŁ
• DOLEGLIWOŚCI BÓLOWE I POCZUCIE

DYSKOMFORTU (związane z
przyjmowaniem pokarmu)

• ZABURZENIA TRAWIENIA I WCHŁANIANIA

UTRATA APETYTU , BĘDĄCA

KONSEKWENCJĄ:

• stanów depresyjnych
• zaburzenia doznań smakowych
• zaburzenie doznań zapachowych
• przykre poczucie przesytu po pierwszym

posiłku w ciągu dnia

UTRATA APETYTU

• A)

stanów depresyjnych:

– Zadbaj o przyjazną atmosferę w

czasie posiłku.

– Posiłki podawaj w atrakcyjnej

formie.

– Zachęcaj chorego do spożywania

posiłków razem z rodziną,
przyjaciółmi

UTRATA APETYTU

• B)

zaburzenia doznań smakowych:

– Osłabienia

poczucia

smaku:

słonego,

kwaśnego, słodkiego – potrawy wydają się

być mdłe, bez smaku.

– Opaczne odczucia smakowe: potrawy

odczuwane są jako gorzkie, przykre w

smaku.

– Zachęć chorego, żeby sam sugerował jakie

potrawy będą dla niego przyjemne.

– Zachęć do stosowania przypraw ziołowych.
– Używaj nabiału, masła orzechowego, gdy

pacjent nie toleruje mięsa.

UTRATA APETYTU

• C)

zaburzenie doznań

zapachowych:

– Nawet delikatny zapach pożywienia

odczuwany jest jako przykry i może
powodować nudności lub wymioty.

– Zachęcaj do jadania zimnych potraw,

zimne mięso może być lepiej
tolerowane niż ciepłe - ciepło
intensyfikuje zapach.

UTRATA APETYTU

• D)

przykre poczucie przesytu po

pierwszym posiłku w ciągu dnia.

– zaburzenia pasażu żołądkowo- jelitowego

(przewężenia w przewodzie pokarmowym,

osłabienie mięśniówki), utraty aktywności

enzymów trawiennych - dłuższe zaleganie

pokarmu w przewodzie pokarmowym.

– zachęcaj chorego, by jadł mniejsze porcje a

częściej.

– niech zawsze będzie pod ręką coś gotowego

do przekąszenia, tak żeby chory mógł zjeść,

gdy tylko ma no coś ochotę niezależnie od

typowego rozkładu posiłków w ciągu dnia.

NAJWAŻNIEJSZE ZASADY

DIETY:

• dieta wysokoenergetyczna i wysokobiałkowa –

białko pełnowartościowe (chude mięso - kurczak,

królik, cielęcina; chude ryby, jaja, twarożek).

• do przyrządzania potraw używanie produktów

najwyższej jakości i najświeższych.

• przestrzeganie diety łatwostrawnej.
• wskazane są potrawy raczej chłodne i dobrze

przyprawione.

• zalecane

sposoby

obróbki

termicznej

to:

gotowanie w wodzie i na parze, pieczenie w folii i

na ruszcie.

NAJWAŻNIEJSZE ZASADY DIETY

CD:

• do zagęszczania sosów i zup używanie mąki i mleka, zamiast

zasmażek i śmietany.

• unikanie potraw wzdymających i tych, które indywidualnie u

chorego mogą powodować kłopoty ze strony przewodu

pokarmowego.

• odpowiednia podaż witamin i składników mineralnych –

surowe warzywa i owoce – do 0,5 kg/d – niezastąpione źródło

antyoksydantów chroniących przed rozwojem nowotworu oraz

błonnika ułatwiającego wypróżnianie.

• w przypadku nowotworów układu pokarmowego np. żołądka

podawanie warzyw i owoców w postaci puree, przecierów,

kisielów lub galaretek; dieta z małą ilością błonnika (warzywa

młode, bez pestek, bez skórki, wykluczyć kapustę i seler ze

względu na dużą zawartość włókna).

• posiłki o małej objętości 5 razy na dobę.

• posiłki urozmaicone, atrakcyjnie podawane, w miarę

możliwości spożywane przy stole w towarzystwie innych osób.

MODYFIKACJE DIETY ZALEŻNE OD

LOKALIZACJI NOWOTWORU WG N.S.

TCHEKMEDIAN (1993)

Lokalizacja

Nowotworu

Wpływ na

żywienie

Modyfikacja diety

Wszystkie
miejsca

Anoreksja

Wzrost podaży białka i kalorii

Głowa i szyja

Zaburzenia
smaku

Spadek podaży czerwonego mięsa,
więcej przypraw , zioła

Anoreksja

Spożywanie często małych posiłków
o dużej gęstości odżywczej z
dodatkiem suplementów

Suche śluzówki

Podawać świeżego ananasa do
ssania mrożone kawałki masła ,
twarde cukierki

Zapalenie jamy
ustnej

Miękka , mielona , wilgotna
żywność, odżywki , analgetyki
Nie podawać potraw bardzo
zimnych i zbyt gorących , ostro
przyprawionych , kwaśnych

Dysfagia

Żywność wilgotna i rozdrobniona

Zmęczenie

Posiłki przy lepszym samopoczuciu

MODYFIKACJE DIETY ZALEŻNE OD

LOKALIZACJI NOWOTWORU WG N.S.

TCHEKMEDIAN (1993)

Lokalizacja
Nowotworu

Wpływ na żywienie

Modyfikacja diety

Ślinianki

Lepka ślina

Zwiększyć ilość płynów

Próchnica

Unikać cukrów prostych

Zaburzenia smaku

Jak przy chorobach głowy i szyi

Płuca i górna część
jamy brzusznej

Anoreksja

Małe , częste posiłki o dużej
wartości odżywczej

Zapalenie przełyku

Nie podawać potraw bardzo
zimnych i zbyt gorących , ostro
przyprawionych , kwaśnych

Nudności i wymioty

Częściej podawać zimne i miękkie
posiłki , nie podawać potraw
smażonych i aromatycznych,

korzeń

imbiru

Dolna część jamy
brzusznej

Biegunka

Podawać pokarmy suche o dużej
wartości odżywczej z dodatkiem
suplementów

Zaparcia

Suszone śliwki , morele , rodzynki

Częściowa
niedrożność
mechaniczna

Dieta papkowata

Żywienie dojelitowe z

wykorzystaniem przewodu

pokarmowego jest

najbardziej fizjologiczne,

najtańsze i najbardziej

bezpieczne.

Żywienie dojelitowe:

• droga naturalna

– per os, przez zgłębnik nosowo-

żołądkowy lub nosowo - jelitowy

• stomia odżywcza

– przezskórna endoskopowa

gastrostomia-PEG, mikrojejunostomia odżywcza

 Chorzy z zachowaną możliwością trawienia i

wchłaniania – polimeryczne diety standardowe
(źródłem azotu jest naturalne wysokowartościowe
białko)

 Chorzy

zaburzeniami

funkcji

przewodu

pokarmowego (po radio-, chemioterapii) – diety
elementarne lub peptydowe

Wskazania do żywienia

dojelitowego (ŻD) u chorych

onkologicznych:

• chorzy bez cech niedożywienia, jeśli planowany okres

głodzenia jest dłuższy niż 10 dni

• z utratą >10% masy ciała w ciągu 6 miesięcy przed

przyjęciem do szpitala, u których prowadzi się
przygotowanie do operacji i leczenie pooperacyjne z
użyciem ŻD

• niedożywionych i/lub z zaburzeniami połykania jako

leczenie przygotowujące i wspomagajace chemio- i
radioterapię

• zakwalifikowanych do przeszczepu szpiku kostnego
• u chorych terminalnych (leczenie p/nowotworowe jest

spóźnione i nie rokuje poprawy)

Całkowite żywienie pozajelitowe

(CŻP)

• U chorych z zaburzeniami pasażu i wchłaniania

jelitowego lub z poważnymi powikłaniami
pooperacyjnymi, które uniemożliwiają żywienie
drogą przewodu pokarmowego.

• Standardowe formuły dietetyczne wzbogacane

w argininę, glutaminę, NKT omega-3 oraz
nukleotydy .

PRODUKTY ŻYWNOŚCIOWE

WYSOKOKALORYCZNE O

STOSUNKOWO MAŁEJ OBJĘTOŚCI

• Masło lub margaryna - Płaska łyżeczka (ok. 5g) to 37

kcal

• Majonez (ok. 100 kcal/łyżkę stołową)

• Masło orzechowe (90kcal/ łyżkę stołową)

• Miód (czubata łyżeczka to ok. 48 kcal)
• Jogurt (ok. 3,5% tłuszczu i 235 kcal/ szklankę)
• Bita śmietana (ok. 60kcal/ łyżkę stołową)
• Koktajle mleczne
• Śmietanka do kawy lub mleko w proszku
• Rodzynki, orzechy i brązowy cukier

• Płaska łyżeczka masła lub margaryny (ok.

5g) to 37 kcal

– Wmieszaj ją do gorących dań takich jak zupy,

jarzyny, kasze, ryż. Podawaj gorący chleb -
więcej masła można podać gdy wsiąknie ono w
pieczywo.

• Majonez to ok. 100 kcal/łyżkę stołową

– Używaj go do sałaty, jaj, z sałatą do kanapek.

• Masło orzechowe to 90kcal/ łyżkę stołową

– Posmaruj nim owoce takie jak jabłka, banany,

gruszki. Dodaj do kanapek razem z majonezem
lub topionym serem.

• Miód (czubata łyżeczka to ok. 48 kcal)

– Smaruj nim tosty, Używaj go jako słodzika do

kawy czy herbaty. Dodaj do owsianki.

• Jogurt (ok. 3,5% tłuszczu i 235

kcal/szklankę)

– Dodawaj go do warzyw takich jak: fasola,

marchew, ziemniaki. Również jako sos do

owoców i sałatek owocowych.

• Bita śmietana to ok. 60kcal/ łyżkę stołową

– Dodawaj ją do owoców, budyniów , do gorącej

czekolady, galaretek i innych deserów.

• Mniej zawsze coś pod ręką dla chorego do

przekąszenia. Mogą to być: orzechy, suszone

owoce, kandyzowane owoce, popcorn,

krakersy, ser żółty, lody.

• Koktajle

mleczne

są

łatwe

przygotowania a bardzo bogate w kalorie.

• Śmietanka do kawy lub mleko w

proszku są bogate w kalorie a nie
zwiększają objętości pokarmu. Dodawaj je
do sosów, zup mlecznych i gorącej
owsianki.

• Mięso i drób są również bogate w kalorie

o ile są smażone.

• Rodzynki, orzechy i brązowy cukier są

bogate w kalorie i świetnie smakują jako
dodatek do deserów i owsianki.

PRODUKTY ŻYWNOŚCIOWE

WYSOKOBIAŁKOWE O

STOSUNKOWO NISKIEJ OBJĘTOŚCI.

• Odtłuszczone mleko w proszku to w

28% białko

• Mleko zwykłe odtłuszczone ( 1,5% tł.)

to 8,5g białka i 117 kcal / 1 szklankę

• Ser żółty (Przeciętny plasterek - ok. 2

dkg - to ok. 5 g białka i 70 kcal.)

• Drobne krewetki, kraby tuńczyk z

puszki

• Odtłuszczone mleko w proszku to w 28% białko

– Do normalnego mleka używanego do przyrządzania dań takich

jak np. budynie dodaj zawsze trochę mleka w proszku.

– Dodawaj zawsze trochę mleka w proszku do zimnych i gorących

potraw mącznych, jajecznicy, zup, sosów, do pulpetów, kotletów

mielonych, deserów, wypieków.

– Używaj mleka zagęszczonego zamiast mleka normalnego do

gotowania i picia

• Mleko zwykłe odtłuszczone ( 1,5% tł.) to 8,5g białka i

117 kcal / 1 szklankę

– Zamiast wody do przygotowywania zup w proszku, zup z puszki,

capuccino używaj mleka w całości lub pół na pół z wodą.

• Przeciętny plasterek sera żółtego to ok. 2 dkg i 5 g

białka i 70 kcal.

– Dodawaj go utartego lub w kawałkach do sosów, jarzyn, zup.
– Grzanki podawaj z serem topionym lub masłem orzechowym.

• Sosy do ryżu, gotowany makaron, pieczywo tostowe

przygotowuj z dodatkiem drobnych krewetek, krabów i
tuńczyka z puszki, pokrojonych gotowanych jaj.

• Wybieraj te desery, które zawierają jaja.
• Uzupełnieniem diety chorego mogą być syntetyczne

odżywki bogate w kalorie i białko, dostępne w wielu
wariantach : w formie bezlaktozowej, niskotłuszczowej,
wysokobiałkowej, niskosodowej. Bardzo ważne jest
akceptowanie przez chorego smaku proponowanych
odżywek. Chory powinien mieć możliwość wyboru
najbardziej odpowiadającego jemu preparatu.

• W przypadku, gdy nie możliwe jest dostarczenie

pacjentowi odpowiedniej ilości kalorii i/lub białka do
dyspozycji zawsze pozostaje żywienie pozajelitowe.