Ergoterapia –

Hafciarstwo

Ergoterapia (definicja)

forma terapii,

która dzięki różnorodności

metod i materiałów terapeutycznych
pozwala chorym nauczyć się jak największej
samodzielności, niezależności i aktywności;
terapia

wykorzystująca różne rodzaje

pracy i rekreacji jako środki
terapeutyczne,

 jest ważnym środkiem leczniczym

prowadzącym do rekonwalescencji chorych i
niepełnosprawnych,

 ergoterapia to inaczej terapia pracą,

polega na wykonywaniu prostych

zadań, które w maksymalnym stopniu
umożliwiają likwidację dysfunkcji
utrudniającej normalną pracę,

wywodzi się z języka greckiego ergo -
czynię, robię,
ergoterapia opiera się głównie na

wiedzy:

• medycznej,
• psychologicznej,
• socjalnej,
• rzemieślniczej,

zajęcia ergoterapeutyczne prowadzone

są przy współpracy całego zespołu
specjalistów takich jak lekarze,
rehabilitanci, logopedzi, psychologowie,
tak aby osiągnąć możliwe, jak najlepsze
wyniki w poprawie ogólnego, zarówno
psychicznego i fizycznego stanu
chorego oraz uwzględniając potrzeby
indywidualne osób dotkniętych chorobą
czy też niepełnosprawnością, dobiera
się odpowiednie środki leczenia
ergoterapeutycznego.

Cele ergoterapii:

• kształtowanie umiejętności

wykonywanych w życiu codziennym,

• usprawnianie motoryki małej i dużej,
• usprawnianie percepcji manualnych,

koordynacji wzrokowo – ruchowej,

• poszerzanie i rozwijanie własnych

zainteresowań,

• rozwijanie wyobraźni,
• przygotowanie do pracy zarobkowej.

Zadania ergoterapii:

odpowiednio dobrana i dawkowana

praca sprzyja regeneracji organizmu,
wprowadza ład i dyscyplinę oraz
wzmacnia poczucia odpowiedzialności,

leczenie chorych i niepełnosprawnych

ludzi, tak aby spełnić ich potrzeby
zawodowe, socjalne, by znowu mogli brać
aktywny udział w życiu w pełnym tego
słowa znaczeniu,

zachęcanie osoby dotkniętej deficytem

do brania czynnego udziału w życiu
osobistym czy też społecznym oraz
pokazaniu, że chory sam jest w stanie
poradzić sobie z codziennością, że
potrafi przeciwstawiać się codziennym
trudnościom i że może sobie dobrze
radzić nie prosząc nikogo o pomoc
będąc niezależnym,

zwiększa poczucie wartości dla chorego i

pozwala spojrzeć optymistyczniej na
świat.

Zastosowanie ergoterapii:

stouje się ją przy zaburzeniach

ruchowych, czuciowych, przewodzenia
nerwowego i psychicznych dzięki czemu
ma zastosowanie właściwie we
wszystkich dziedzinach medycyny,

ergoterapia towarzyszy, wspiera,

uzdalnia i usprawnia ludzi w każdym
wieku, którzy mają trudności w
wykonywaniu codziennych czynności,
którzy nie radzą sobie ze swoimi
ograniczeniami i muszą liczyć na pomoc
osób drugich.

Metody i techniki

ergoterapii:

• Dziewiarstwo - tech. 1. szydełkowanie
2. robienie na drutach
• Hafciarstwo - tech. 1. haft richelieu
2. gobelinowy
3. krzyżykowy
4. hafty regionalne:
kaszubski, kociewski

itp.

• Tkactwo - tech.
1. tkanie na krośnie, na ramkach
2. wyplatanie makram, breloczków itp.

• Krawiectwo - tech. 1. szycie rzeczy
użytkowych
2. zabawkarstwo
3. reperowanie

odzieży

• Kaletnictwo - tech. tworzenie wyrobów ze

skóry np. obrazy, biżuteria, portfele

• Metaloplastyka - tech.
1. wyroby z drutu – np. świeczniki, breloczki,
drzewka szczęścia
2. wyroby z metalu – np. znaczki, godła,
medale, obrazy

• Stolarstwo - tech. prace w drewnie np.

płaskorzeźby, rzeźby, domki, pudełka
(również z patyków)

• Ogrodnictwo - tech. prace ogrodnicze i

porządkowe np. sadzenie, kopanie, sianie

• Wikliniarstwo - tech. plecenie różnorodnych

przedmiotów z wikliny, np. koszyki

• Garncarstwo i ceramika - tech.
1.wyrabianie garnków, dzbanów, wazonów
2. tworzenie przedmiotów ceramicznych

Hafciarstwo

Rys historyczny hafciarstwa:

Hafciarstwo to metoda ozdabiania

tkanin. Odzież zdobiono w ten sposób już
w zamierzchłej przeszłości. Mistrzostwo w
tym kunszcie osiągnęli między innymi
peruwiańscy Indianie, żyjący w Ameryce
Południowej jeszcze przed Inkami, oraz
starożytni Chińczycy. Najdawniejsze
przykłady haftów pochodzą z wykopalisk
z V-IV w. p.n.e. w Attyce (dekoracja na
lnie) oraz górach Ałtaj.

W Polsce jest to m.in. piękny

ornat przedstawiający sceny z życia
św. Stanisława, który wykonano ok.
1504 r. W ciągu wieków powstało
wiele technik hafciarskich. Wszystkie
polegają na wyszukiwaniu ornamentu
wg. określonego wzoru w taki
sposób, że elementy ozdobne wydają
się doczepione do tkaniny będącej
dla nich tłem.

Haft

(definicja)

haft (z niemieckiego spięcie, spojenie)
słowo 'haftowanie' pochodzi od

niemieckiego wyrazu haften - być
przyczepionym,

haftem nazywamy zdobienie tkaniny

lub innego materiału (skóra, tiul czy
tworzywa sztuczne) jedno – lub wielo –
barwnymi nićmi z zastosowaniem
rozmaitych rodzajów ściegów.

Haft należy do najstarszych, a zarazem

najpiękniejszych sposobów zdobienia

zarówno odzieży jak i wielu innych

przedmiotów - obrusów, serwet, pościeli

czy wykonywania obrazów. Swoje

przetrwanie haft zawdzięcza głównie

sztuce ludowej i mimo stosowania w

przemyśle haftu komputerowego,

nadal jest bardzo modny.

Haft to nic innego jak zdobienie tkaniny

przy użyciu jedno lub wielobarwnych

nici z zastosowaniem różnego rodzaju

ściegów i technik wykonywania.

Rodzaje ściegów:

W zależności od charakterystycznego
sposobu przewlekania nici przez materiał
rozróżnia się ściegi:
1.ścieg przed igłą:

a. fastryga,

b. piłeczka,

c. ściegi obrębkowe,

d. przeplatanka

2. ścieg za igłą:

a. właściwy ścieg za igłą,

b. stębnówka,

c. sznureczki,

d. węzełki,

e. pęczki

3

. ścieg zadziergiwany:

a. ścieg dziergany właściwy,

b. ząbki,

c. ściegi łańcuszkowe,

d. ściegi gałązkowe,

e. ściegi margerytkowe

4. ścieg krzyżowany:

a. półkrzyżyki,

b. krzyżyki właściwe,

c. ściegi krzyżowane ludowe,

d. fałszywa aplikacja

5. haft właściwy:

a. haft płaski,

b. wałeczki,

c. haft kolorowy,

d. haft cieniowany

6. haft ozdobny nakładany:

7. aplikacje:

Przystępując do wykonywania

haftów należy pamiętać, że:

haftować można tylko przy dobrym

świetle,

ręce i ubranie powinny być zawsze

czyste,

haftów nie należy zaginać, lecz zawijać

w czysty miękki papier lub płótno,

 igły, nici, naparstek i nożyczki powinny

być przechowywane w specjalnie do
tego celu przeznaczonym pudełku.

Najczęściej wykonywane hafty:

1. Haft richelieu

Wykonywany na materiale gęsto i równo tkanym, o jednakowym

splocie. Najbardziej przydatne jest płótno lniane,
bawełniane, batyst lub elanolen. Do haftowania używamy
muliny, atłaska lub kordonka. Grubość nitki zawsze musimy
dostosowć do grubości materiału. Wzór narysowany na
pergaminie bądź kalce technicznej odbijamy przez kalkę
ołówkową na wcześniej zdekatyzowany i wyprasowany
materiał. Odrysowywać należy bardzo starannie, najlepiej
wypisanym długopisem, rysując linię pojedynczą lub
podwójną (w miejscach gdzie ścieg jest szerszy). Odbity
wzór konturuje się fastrygą, dwa razy i blisko siebie.
Podwleczenie wzoru jest konieczne, gdyż zapobiega
rozciągnięciu haftowanej krawędzi, wzmacnia haft i czyni go
bardziej wypukłym. Przy wyszywaniu należy zwrócić uwagę,
aby nie zniekształcać wzoru i nie ściągać tkaniny.

2. Haft krzyżykowy

W przypadku haftu krzyżykowego wzór

jest narysowany w formie schematu.
Każdemu kolorowi na owym schemacie
przyporządkowany jest odpowiedni
symbol (w przypadku wzorów czarno-
białych). Każdej kratce na schemacie
odpowiada jeden krzyżyk. Jeżeli na
kratce nie występuje żaden symbol
oznacza to, że w tym miejscu
powierzchnia nie zostanie pokryta
żadnym wzorem haftu.

3. Hafty regionalne (ludowe):

Najbardziej charakterystyczne cechy haftu

ludowego to: barwność, wielka fantazja w
komponowaniu wzorów oraz staranność
wykonania. Haft ludowy dzieli się
najogólniej na:

 haft liczony – związany ze strukturą

tkaniny, ponieważ poszczególne elementy
wzoru powstają na odliczonych nitkach
haftowanego materiału,

 haft swobodny - nie jest związany ze

strukturą tkaniny i występuje najczęściej w
postaci ściegów nakładanych.

Polski haft ludowy dzieli się na szereg

odmian regionalnych różniących się
między sobą kolorystyką, motywami
wzorów i techniką wykonania.

Hafty charakterystyczne dla

poszczególnych regionów kraju:

• haft lubelski (Podlasie, Lubelszczyzna )–

geometryczne i roślinne wyszycia
krzyżykowe na płótnie w kolorze czarnym,
czerwonym, żółtym i białym;

• haft rzeszowski (Biłgorajski, Rzeszowski,

widły Sanu i Wisły) – łańcuszkowe wyszycia o
motywach esowatych, roślinnych w czarnym,
czerwonym i niebieskim kolorze;

• haft krakowski (Małopolska) – hafty białe z

urozmaiconymi formami, jedno lub
wielobarwne, złote i koralikowe przy użyciu
ściegów płaskich, łańcuszkowych, stębnówki,
występowały na tkaninach wełnianych;

• haft podhalański (Podhale, Beskid Śląski,

Spisz) – haft kolorowy (parzenice i cyfry) i
jednobarwny płaski o ornamentach
geometrycznych i roślinnych zdobiący
odzieży;

• haft cieszyński (Cieszyn)– dwustronne hafty

krzyżykowe i hafty płaskie na płótnie oraz
złote;

• haft górnośląski (Górny Śląsk) – haft biały

umieszczany na płóciennych zapaskach oraz
haft kolorowy;

• haft opolski (Opolszczyzna) – haft

wykonywany na płótnie, jedno – lub dwu –
barwny z motywami roślinnymi;

• haft opoczyński (Opoczno, Rawka, Piotrków

Trybunalski) – jednobarwne i kolorowe o
geometrycznych motywach wyszywane na
mankietach i kołnierzykach płóciennych
koszul;

• haft łowicki (Łowicz) – kolorowe hafty na

płótnie, tkaninach wełnianych,
aksamicie i adamaszku wykonywane
ściegami płaskimi i krzyżykowymi;

• haft kurpiowski (Kurpie) – czerwone i

białe o kolistych i półkolistych
wykonywane na koszulach i czepkach
(Puszcza Biała), skromniejsze hafty
stębnówkowe na kołnierzach i
mankietach występowały w Puszczy
Zielonej.

Haft lubelski (krzczonowski) na koszuli

Haft kaszubski na obrusie, Sierakowice

Haft na bieżniku

Koszula góralska, Jaworzynka

Haft kurpiowski na bieżniku, Pniewo

Czepiec kujawski, Włocławek

Hafciarstwo w terapii

Hafciarstwo jest jedną z metod
ergotapiierapii – terapii zajęciowej.
Metoda ta najczęściej wykorzystywana
jest w warsztatach terapii zajęciowej w
odpowiednio przygotowanych do tego
pracowniach hafciarskich. Głównym jej
celem jest wykorzystanie technik
haftowania w terapii osób
niepełnosprawnych.

W pracowni haftu uczestnicy zdobywają podstawową

wiedzę z zakresu szycia i haftowania, uczą się
między innymi:
- posługiwania się igłą krawiecką (nawlekanie,
robienie supełka, poprawne trzymanie igły i
materiału podczas szycia, poprawne prowadzenie
igły),
- korzystania z nożyczek, szpilek, naparstków, miary
krawieckiej, rozdzielania nici,
- poznają różne rodzaje ściegów: na okrętkę, za i
przed igłą, ścieg obrębkowy, pojedynczy, obrzucany,
- przygotowania tkaniny do szycia (przycinanie,
fastrygowanie itp.)
- wyszywania krzyżykami dużymi, małymi, ściegiem
łańcuszkowym oraz za igłą,
- wykonania mereżki.

Wiedza ta praktycznie potrzebna jest w życiu

codziennym do umiejętności przyszywania
guzików (z dwiema, czterema dziurkami
oraz z uchwytem), czy szyciu i wyszywaniu
prostych wytworów takich jak: serwetki,
ozdabianie ubrań. Osoby sprawniejsze
manualnie i dobrze radzące sobie z
akcesoriami krawieckimi mogą uczyć się
obsługiwania maszyny do haftu lub szycia.
Dobór techniki w przypadku nauki
haftowania zależy w dużej mierze od
indywidualnych preferencji, a także
możliwości uczestników.

Tak więc osoby najmniej sprawne lub mające

problemy związane z posługiwaniem się
przyborami hafciarskimi uczą się podstawowych
ściegów najpierw na tekturze (utrzymanie
właściwych odległości przy

wyszywaniu itd.), a następnie na tkaninie. Ci
którzy opanowali

podstawową wiedzę
zajmują się
haftowaniem
zarówno gotowych
wzorów jak i własnych

kompozycji.

W pracowni tej kładziony powinien być duży

nacisk na odpowiednią kompozycję pracy,
dobór właściwej kolorystyki nici,
dokładność wykonania pracy. Charakter
prac wykonywanych w tej pracowni
wyrabia w uczestnikach cierpliwość i
wytrwałośc (satysfakcje z

ukończenia pracy,
a więc pozytywna
gratyfikacja jest
znacznie oddalona
w czasie).

Cele i zadania hafciarstwa:

• rozwijanie umiejętności posługiwania

się igłą, nożyczkami i innymi
pomocami do szycia i wyszywania,

• kształtowanie wyobraźni i cierpliwości,
• rozwijanie zainteresowań,
• wypełnienie czasu wolnego,
• kształtowanie umiejętności skupienia

uwagi oraz rozróżniania kolorów,

• usprawnianie percepcji manualnych,

koordynacji wzrokowo – ruchowej,

• korzystny wpływ na łagodzenie

objawów psychicznych poprzez
oderwanie się chorego od codziennej
rzeczywistości,

• rozwijanie umiejętności ozdabiania

tkanin, obrusów, odzieży itp.,

Zastosowanie hafciarstwa:

Terapię haftem można stosować
również w domu, szpitalu czy innych
placówkach opiekuńczo – leczniczych,
nie tylko w przypadku ludzi chorych i
niepełnosprawnych, ale również w
ramach hobby czy relaksacji (spędzania
wolnego czasu).

Hafciarstwo jako terapię wykorzystuje się

u pacjentów:

 na oddziałach chirurgicznych,
neurologii, onkologii
 na oddziałach ortopedii,

* z dysfunkcją narządu ruchu – urazy

kończyn dolnych,
 leżących np. w szpitalach,
 z chorym układem oddechowym,
 na oddziałach geriatrycznych,



z chorobami psychicznymi,

 na oddziałach pediatrycznych – u
dzieci starszych,
 z niepełnosprawnością intelektualną,
 niesłyszących i niedosłyszących.

Najczęstsze rodzaje haftu

wykonywane w terapii:

1. Haft richelieu - serwetki
2. Haft krzyżykowy – obrazki, serwetki,
kartki okolicznościowe
3. Hafty regionalne (ludowe) np.

kaszubski

itp. – ozdabianie ubrań

Bibliografia:

Jadwiga Turska „Igłą malowane” Mały

album modnych haftów, Młodzieżowa
Agencja Wydawnicza, Warszawa 1983

Opracowały:

• Joanna Andalukiewicz
• Karolina Wierdak
• Alicja Parzych
• Elżbieta Gajewska
• Iwona Chodnicka