RACHUNEK

RACHUNEK

DOCHODU

DOCHODU

NARODOWEGO

NARODOWEGO

Wykład 3

Wykład 3

Pojęcie dochodu narodowego

Pojęcie dochodu narodowego

►

W analizach makroekonomicznych

W analizach makroekonomicznych

posługujemy się wielkościami

posługujemy się wielkościami

gospodarczymi będącymi miarą

gospodarczymi będącymi miarą

zjawisk w skali całej gospodarki.

zjawisk w skali całej gospodarki.

Nazywamy je makrowielkościami

Nazywamy je makrowielkościami

gospodarczymi. Należą tutaj:

gospodarczymi. Należą tutaj:

produkcję, zatrudnienie, konsumpcję,

produkcję, zatrudnienie, konsumpcję,

inwestycje, popyt, poziom cen,

inwestycje, popyt, poziom cen,

eksport, import.

eksport, import.

Pojęcie agregacji

Pojęcie agregacji

►

Agregaty powstają dzięki połączeniu

Agregaty powstają dzięki połączeniu

odpowiednich wielkości

odpowiednich wielkości

mikroekonomicznych, np.

mikroekonomicznych, np.

zagregowany popyt – suma popytu

zagregowany popyt – suma popytu

indywidualnego gospodarstw

indywidualnego gospodarstw

domowych.

domowych.

Zasoby a strumienie

Zasoby a strumienie

►

ZASOBY – określają nagromadzony

ZASOBY – określają nagromadzony

stan danej wielkości w danym

stan danej wielkości w danym

momencie

momencie

►

STRUMIENIE – określają tempo, w

STRUMIENIE – określają tempo, w

jakim zmieniają się określone zasoby.

jakim zmieniają się określone zasoby.

Odnosimy je do określonego okresu

Odnosimy je do określonego okresu

(najczęściej 1 rok).

(najczęściej 1 rok).

ZASOBY a STRUMIENIE

ZASOBY a STRUMIENIE

►

Przykłady zasobów:

Przykłady zasobów:

►

Zatrudnienie, bezrobocie, majątek

Zatrudnienie, bezrobocie, majątek

produkcyjny

produkcyjny

►

Przykłady strumieni:

Przykłady strumieni:

►

Produkcja, dochód, wydatki, sprzedaż,

Produkcja, dochód, wydatki, sprzedaż,

inwestycje

inwestycje

WZAJEMNE ZWIĄZKI

WZAJEMNE ZWIĄZKI

►

Rozmiary zatrudnienia (zasób) to

Rozmiary zatrudnienia (zasób) to

wypadkowa przyjęć do pracy i odejść z

wypadkowa przyjęć do pracy i odejść z

pracy.

pracy.

►

Rozmiary bezrobocia (zasób) to

Rozmiary bezrobocia (zasób) to

wypadkowa napływu osób do

wypadkowa napływu osób do

bezrobocia i odpływu ze stanu

bezrobocia i odpływu ze stanu

bezrobocia.

bezrobocia.

PROBLEM POMIARU

PROBLEM POMIARU

►

Pomiar w jednostkach naturalnych –

Pomiar w jednostkach naturalnych –

zatrudnienie i bezrobocie

zatrudnienie i bezrobocie

►

Pomiar w jednostkach pieniężnych – w

Pomiar w jednostkach pieniężnych – w

większości pozostałych agregatów.

większości pozostałych agregatów.

WARTOŚĆ NOMINALNA I REALNA

WARTOŚĆ NOMINALNA I REALNA

►

Wartość produkcji w ciągu roku to iloczyn

Wartość produkcji w ciągu roku to iloczyn

produktów wytworzonych w ciągu roku i

produktów wytworzonych w ciągu roku i

ich cen (założenie stałości cen w ciągu

ich cen (założenie stałości cen w ciągu

całego roku).

całego roku).

►

Wynikiem jest WARTOŚĆ NOMINALNA.

Wynikiem jest WARTOŚĆ NOMINALNA.

i

n

i

i

P

Q

PKB

*

1







WARTOŚĆ REALNA

WARTOŚĆ REALNA

►

Porównywanie wielkości nominalnych nie

Porównywanie wielkości nominalnych nie

jest miarodajne, gdyż zmiany wartości

jest miarodajne, gdyż zmiany wartości

mogą być wynikiem ZMIAN CEN

mogą być wynikiem ZMIAN CEN

PRODUKTÓW, A NIE WIELKOŚCI

PRODUKTÓW, A NIE WIELKOŚCI

FIZYCZNYCH.

FIZYCZNYCH.

►

W celu wyizolowania zmian produkcji w

W celu wyizolowania zmian produkcji w

wyrażeniu fizycznym, dokonuje się

wyrażeniu fizycznym, dokonuje się

porównania wartości produkcji w pewnych

porównania wartości produkcji w pewnych

momentach w tzw. CENACH STAŁYCH.

momentach w tzw. CENACH STAŁYCH.

CENY STAŁE

CENY STAŁE

►

Są to najczęściej ceny obowiązujące w

Są to najczęściej ceny obowiązujące w

początkowym roku badanego okresu.

początkowym roku badanego okresu.

►

Na przykład w celu określenia wzrostu

Na przykład w celu określenia wzrostu

realnej produkcji w latach 2008 –

realnej produkcji w latach 2008 –

2010, mierzymy wartość produkcji z

2010, mierzymy wartość produkcji z

2010 r. w cenach z 2008 roku.

2010 r. w cenach z 2008 roku.

Otrzymany wynik porównujemy z

Otrzymany wynik porównujemy z

wartością produkcji z 2008 r.

wartością produkcji z 2008 r.

Przykład

Przykład

DOBRO

DOBRO

Ilość

Ilość

wytworzo

wytworzo

na

na

Cena za

Cena za

sztukę

sztukę

Wartość

Wartość

produkcji

produkcji

(ceny

(ceny

bieżące)

bieżące)

Wartość

Wartość

produkcji

produkcji

(ceny

(ceny

stałe)

stałe)

Rok

Rok

2000

2000

2010

2010

2000

2000

2010

2010

2000

2000

2010

2010

2000

2000

2010

2010

JABŁKA

JABŁKA

100 160

100 160

2 4

2 4

200

200

640

640

200

200

320

320

POMIDORY

POMIDORY

120 190

120 190

3 5

3 5

360

360

950

950

360

360

570

570

SUMA

SUMA

Σ

Σ

560

560

1590

1590

560 890

560 890

MODEL RUCHU OKĘŻNEGO W

GOSPODARCE

Gospodarst

wa domowe

Przedsiębiorst
wa

Produkty i usługi

Wydatki na

Produkty i usługi

Usługi czynników

produkcji

Dochody czynników

produkcji

Przedsiębiorstwa

Państwo

Sektor
bankowy

Zagranica

Gospodarstwa

domowe

Dochody czynników

produkcji

Wydatki na produkty

i usługi

I

S

G

T

Im

Ex

Ex

Im

G

T

I

S

MIARY DOCHODU

MIARY DOCHODU

NARODOWEGO

NARODOWEGO

►

PKB – PRODUKT KRAJOWY BRUTTO

PKB – PRODUKT KRAJOWY BRUTTO

Jest to syntetyczna miara wartości

Jest to syntetyczna miara wartości

produkcji w gospodarce w ciągu roku.

produkcji w gospodarce w ciągu roku.

Metody obliczania PKB

Metody obliczania PKB

►

Metoda sumowania produktów

Metoda sumowania produktów

Polega na sumowaniu wartości produktów

Polega na sumowaniu wartości produktów

i usług w gospodarce w ciągu roku.

i usług w gospodarce w ciągu roku.

Produkty te są podzielone na trzy działy:

Produkty te są podzielone na trzy działy:

- Rolnictwo (4,3%),

- Rolnictwo (4,3%),

- Przemysł i budownictwo(30,1%),

- Przemysł i budownictwo(30,1%),

- Usługi (65,6%)

- Usługi (65,6%)

PROBLEM PODWÓJNEGO

PROBLEM PODWÓJNEGO

LICZENIA

LICZENIA

►

Wielokrotne liczenie wystąpiłoby

Wielokrotne liczenie wystąpiłoby

wówczas, gdybyśmy dodawali do

wówczas, gdybyśmy dodawali do

siebie wartość wszystkich produktów i

siebie wartość wszystkich produktów i

usług wytworzonych w gospodarce

usług wytworzonych w gospodarce

wciągu roku.

wciągu roku.

►

Niektóre produkty są bowiem w całości

Niektóre produkty są bowiem w całości

zużywane w wytwarzaniu innych

zużywane w wytwarzaniu innych

produktów w tym samym roku.

produktów w tym samym roku.

Przykład

Przykład

►

Przy produkcji chleba zużywa się pewną

Przy produkcji chleba zużywa się pewną

ilość mąki, a do produkcji mąki zużywa się

ilość mąki, a do produkcji mąki zużywa się

pewną ilość zboża. Gdybyśmy dodali do

pewną ilość zboża. Gdybyśmy dodali do

siebie wartość produkcji zboża, mąki i

siebie wartość produkcji zboża, mąki i

chleba, trzykrotnie policzymy wartość

chleba, trzykrotnie policzymy wartość

zboża, dwukrotnie wartość mąki, gdyż w

zboża, dwukrotnie wartość mąki, gdyż w

cenie chleba mieści się wartość zużytej

cenie chleba mieści się wartość zużytej

mąki, zaś w cenie mąki mieści się wartość

mąki, zaś w cenie mąki mieści się wartość

zużytego zboża. Przy obliczaniu PKB należy

zużytego zboża. Przy obliczaniu PKB należy

liczyć wyprodukowane dobra i usługi tylko

liczyć wyprodukowane dobra i usługi tylko

raz.

raz.

►

Są dwa sposoby uniknięcia

Są dwa sposoby uniknięcia

wielokrotnego liczenia tych samych

wielokrotnego liczenia tych samych

elementów.

elementów.

►

Pierwszy polega na sumowaniu

Pierwszy polega na sumowaniu

wartości tzw. dóbr finalnych, drugi – na

wartości tzw. dóbr finalnych, drugi – na

sumowaniu wartości dodanej.

sumowaniu wartości dodanej.

DOBRA FINALNE

DOBRA FINALNE

►

Są to dobra nabywane przez

Są to dobra nabywane przez

ostatecznego użytkownika. Zaliczamy

ostatecznego użytkownika. Zaliczamy

tutaj produkty i usługi konsumpcyjne,

tutaj produkty i usługi konsumpcyjne,

nabywane przez gospodarstwa

nabywane przez gospodarstwa

domowe oraz dobra inwestycyjne

domowe oraz dobra inwestycyjne

nabywane przez przedsiębiorstwa.

nabywane przez przedsiębiorstwa.

Cechą dóbr inwestycyjnych jest to, iż

Cechą dóbr inwestycyjnych jest to, iż

nie zużywają się w całości w jednym

nie zużywają się w całości w jednym

cyklu wytwórczym.

cyklu wytwórczym.

Dobra pośrednie

Dobra pośrednie

►

Są to dobra, które są w całości

Są to dobra, które są w całości

zużywane przez przedsiębiorstwo przy

zużywane przez przedsiębiorstwo przy

wytwarzaniu innych produktów, np.

wytwarzaniu innych produktów, np.

zboże i mąka.

zboże i mąka.

►

To samo dobro (np. mąka) może być

To samo dobro (np. mąka) może być

raz używane jako dobro finalne, albo

raz używane jako dobro finalne, albo

zużywane jako dobro pośrednie (przy

zużywane jako dobro pośrednie (przy

wypieku chleba).

wypieku chleba).

WARTOŚĆ DODANA

WARTOŚĆ DODANA

►

Oznacza przyrost wartości dóbr będących

Oznacza przyrost wartości dóbr będących

rezultatem określonego procesu produkcji.

rezultatem określonego procesu produkcji.

Oblicza się ją przez odjęcie od wartości dóbr

Oblicza się ją przez odjęcie od wartości dóbr

wytwarzanych w danym przedsiębiorstwie

wytwarzanych w danym przedsiębiorstwie

kosztów rzeczowych czynników produkcji

kosztów rzeczowych czynników produkcji

zużytych do produkcji tych dóbr.

zużytych do produkcji tych dóbr.

►

Chodzi o to, aby dodawać do siebie tylko tę

Chodzi o to, aby dodawać do siebie tylko tę

nową wartość, która powstaje w poszczególnych

nową wartość, która powstaje w poszczególnych

stadiach wytwarzania produktów i usług.

stadiach wytwarzania produktów i usług.

Unikamy wtedy podwójnego liczenia.

Unikamy wtedy podwójnego liczenia.

Metody obliczania PKB

Metody obliczania PKB

►

Metoda sumowania dochodów

Metoda sumowania dochodów

►

Polega na sumowaniu dochodów

Polega na sumowaniu dochodów

powstających w procesie wytwarzania

powstających w procesie wytwarzania

produktów i usług w danym roku.

produktów i usług w danym roku.

PKB=

PKB=

∑ dochodów czynników produkcji

∑ dochodów czynników produkcji

(pracy – płace; ziemi – czynsze, renta

(pracy – płace; ziemi – czynsze, renta

gruntowa; kapitału – odsetki, dywidendy)

gruntowa; kapitału – odsetki, dywidendy)

Metody obliczania PKB

Metody obliczania PKB

►

Metoda sumowania wartości produkcji

Metoda sumowania wartości produkcji

►

P

P

i

i

– cena i-tego dobra

– cena i-tego dobra

►

Q

Q

i

i

– ilość i-tego dobra

– ilość i-tego dobra

►

Jest to suma wartości dodanej w procesie

Jest to suma wartości dodanej w procesie

produkcji

produkcji

i

n

i

i

P

Q

PKB

*

1







Metody obliczania PKB

Metody obliczania PKB

►

Metoda sumowania wydatków

Metoda sumowania wydatków

Polega na sumowaniu wydatków na

Polega na sumowaniu wydatków na

dobra i usługi finalne wytworzone

dobra i usługi finalne wytworzone

przez przedsiębiorstwa krajowe

przez przedsiębiorstwa krajowe

PKB=C+I+G+X-Z

PKB=C+I+G+X-Z

BRUTTO a NETTO

BRUTTO a NETTO

►

PKB – Amortyzacja = PKN

PKB – Amortyzacja = PKN

►

PKN – produkt krajowy netto

PKN – produkt krajowy netto

►

Amortyzacja jest miarą zużycia dóbr

Amortyzacja jest miarą zużycia dóbr

inwestycyjnych. Zużywanie się dóbr

inwestycyjnych. Zużywanie się dóbr

inwestycyjnych oznacza, że część

inwestycyjnych oznacza, że część

kapitału trzeba przeznaczyć na

kapitału trzeba przeznaczyć na

odtworzenie dóbr inwestycyjnych.

odtworzenie dóbr inwestycyjnych.

I

netto

=I

brutto

- amortyzacja

Wykorzystanie PKB

Wykorzystanie PKB

►

Głównym celem pomiaru PKB jest

Głównym celem pomiaru PKB jest

ocena wielkości produkcji w

ocena wielkości produkcji w

gospodarce w poszczególnych latach.

gospodarce w poszczególnych latach.

(Dynamika PKB)

(Dynamika PKB)

►

Do oceny poziomu rozwoju

Do oceny poziomu rozwoju

gospodarczego wykorzystuje się

gospodarczego wykorzystuje się

wartość PKB na mieszkańca.

wartość PKB na mieszkańca.

WADY PKB

WADY PKB

1.

1.

Nie uwzględnia Działalności

Nie uwzględnia Działalności

nierejstrowanej (szara strefa)

nierejstrowanej (szara strefa)

2.

2.

Nie uwzględnia stanu środowiska

Nie uwzględnia stanu środowiska

naturalnego

naturalnego

3.

3.

Nie uwzględnia czasu wolnego

Nie uwzględnia czasu wolnego

DZIĘKUJĘ

DZIĘKUJĘ