Umowa ubezpieczenia

2

Doktrynalne definicje umowy

ubezpieczenia

• Benetti

Umowa, na mocy której jedna strona

– zwana ubezpieczycielem –

zobowiązuje się za ustalonym

wynagrodzeniem „płaconym” przez

drugą (ubezpieczającego) zapłacić

odszkodowanie albo jego ekwiwalent

w razie zajścia pewnego

uzgodnionego zdarzenia.

3

Doktrynalne definicje umowy

ubezpieczenia

• Besson

Umowa ubezpieczenia w znaczeniu
ścisłym (wąskim) to umowa pomiędzy
ubezpieczającym a ubezpieczycielem,
który zobowiązuje się za
wynagrodzeniem dostarczyć
świadczenie pieniężne uprawnionemu
na wypadek zrealizowania się
określonego ryzyka.

4

Doktrynalne definicje umowy

ubezpieczenia

• Fontaine

Ubezpieczenie jest umową pomiędzy
ubezpieczającym a ubezpieczycielem,
który zobowiązuje się za
wynagrodzeniem wypłacić osobie
ubezpieczonej świadczenie pieniężne
na wypadek straty wywołanej
pewnym zdarzeniem przyszłym oraz
przez siłę wyższą.

5

Doktrynalne definicje umowy

ubezpieczenia

• Warkałło
• Jest to umowa, przez którą zakład

ubezpieczeń zobowiązuje się – w razie

nastąpienia przewidzianego w niej

zdarzenia (wypadku ubezpieczeniowego)

– zapłacić określone odszkodowanie albo

umówioną sumę pieniężną, rentę lub

inne świadczenie, natomiast

ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić

składkę.

6

Doktrynalne definicje umowy

ubezpieczenia

• Hardy

Umowa ubezpieczenia sensu largo jest

umową w której jedna strona, zwana
ubezpieczycielem, zobowiązuje się- w
zamian za składkę – do zapłaty innemu
podmiotowi (ubezpieczonemu)
określonej sumy pieniężnej w razie
wystąpienia określonego wypadku.

7

Doktrynalne definicje umowy

ubezpieczenia

• Möller

Umowa ubezpieczenia jest umową
zobowiązaniową o charakterze
wzajemnym, w której ubezpieczyciel
zobowiązuje się do świadczenia
ochrony ubezpieczeniowej, a
ubezpieczający – do zapłaty skłądki

8

Krytyka przytoczonych

definicji

Mankamenty definicji

Nie uwzględniają

specyfiki

ubezpieczenia

wzajemnego

Nie uwzględniają

specyfiki

ryzyka oraz

celu

społeczno

-gospodarczego

Nawiązują wyłącznie

do świadczenia

zakładu ubezpieczeń

w formie pieniężnej

9

Specyfika ubezpieczenia

wzajemnego

W ubezpieczeniu wzajemnym stosunek
ubezpieczenia splata się ze stosunkiem
członkostwa w towarzystwie. Ponadto
ubezpieczający nie płaci składki stałej
(występują zwroty i dopłaty).
Świadczenie towarzystwa nie zawsze
jest z góry określone, gdyż może np.
Być zmniejszone z uwagi na niedobór
składki.

10

Specyfika ryzyka

Jeśli nie zaznaczy się, iż
ubezpieczenie dotyczy wyłącznie
ryzyka czystego (istniejącego z
natury rzeczy), to następuje
utożsamienie ubezpieczenia z
umowami hazardowymi (gra, loteria,
zakład), które nadto pełnią
diametralnie różne od ubezpieczenia
funkcje społeczno-gospodarcze.

11

Świadczenie w formie

pieniężnej

Współczesne formy ubezpieczeń
zapewniają ubezpieczonemu różne
formy świadczeń ze strony zakładu
ubezpieczeń ( np.. Ubezpieczenie
assistance, ubezpieczenie OC,
ubezpieczenie kredytów
eksportowych, ubezpieczenie
ochrony prawnej)

12

Cechy umowy ubezpieczenia

(12)

Umowa ubezpieczenia jest:

1.

Nazwana – jest ustawowo uregulowana

2.

Konsensualna – dochodzi do skutku poprzez samo złożenie zgodnych
oświadczeń woli przez strony

3.

Odpłatna – świadczenie ubezpieczyciela ma zawsze charakter
odpłatny

4.

Dwustronnie zobowiązująca – obie strony są wobec siebie
wierzycielami i dłużnikami, w zależności od tego, czy chodzi o składkę
czy świadczenie ubezpieczeniowe

5.

Najwyższej dobrej wiary – strony darzą się najwyższym zaufaniem:
ubezpieczający składa ubezpieczycielowi prawdziwe oświadczenia i
informacje. Ubezpieczyciel nie stosuje „ nieuczciwych praktyk” i
kruczków prawnych pozbawiających ubezpieczającego ochrony.

13

Cechy umowy

ubezpieczenia

6.

Adhezyjna – większość umów jest zawierana poprzez
przystąpienie ubezpieczającego do ukształtowanej już w
treści (przez OWU) umowy

7.

Stałej współpracy kontraktowej – strony ściśle w sposób
ciągły ze sobą współpracują, zarówno przed zawarciem
umowy , w czasie jej trwania, jak i po nastąpieniu
wypadku.

8.

Subiektywnie losowa - o losowości tej umowy możemy
mówić wyłącznie z punktu widzenia poszczególnych osób
ubezpieczonych, nie zaś z punktu widzenia
ubezpieczyciela.

14

Cechy umowy

ubezpieczenia

9.

Synallagmatyczna - wzajemna

10. Kazualna – umowa jest nieważna jeśli nie istnieje przedmiot

ochrony, w zachowaniu którego ubezpieczający ma interes.

11. Jednostronnie kwalifikowana – ius contrahendi posiada

ubezpieczyciel (przedsiębiorca), który musi spełniać wymogi
przewidziane prawem publicznym (zezwolenie na
prowadzenie działalności ubezpieczeniowej)

12. Zapewniająca ubezpieczającemu ochronę „ konsumencką” –

z mocy art.. 384 par. 5 k.c. ustawodawca zapewnił
ubezpieczającemu ochronę konsumencką nawet wówczas,
gdy nie jest konsumentem w rozumieniu art.. 22 k.c.

15

Tryb zawarcia

umowy

ubezpieczenia

Tryb ofertowy

Tryb przetargowy

Aukcja

Tryb negocjacji

A

prosty

B

złożony

C

ustawowy

D

złożony

16

Chwila zawarcia umowy

ubezpieczenia

Zasada

Umowę uważa się za zawartą z chwilą

doręczenia ubezpieczającemu

dokumentu ubezpieczenia, którym

jest najczęściej polisa ( art. 809 par.

2 kc)

17

Chwila zawarcia umowy

ubezpieczenia

Wyjątki

Jeżeli przed upływem 14 dni od daty

otrzymania oferty na piśmie zakład

ubezpieczeń nie doręczył

składającemu ofertę dokumentu

ubezpieczenia, uważa się, że umowa

została zawarta z piętnastym dniem

od otrzymania oferty na podstawie

stosowanych przez dany zakład

ubezpieczeń OWU (art.. 810 k.c.)

18

Forma umowy

ubezpieczenia

Błędne poglądy

Teza, jakoby umowa ubezpieczenia nie stwierdzona polisą
była nieważna, jest błędna

Dla umowy ubezpieczenia – skoro art. 809 k.c. nakłada na
ubezpieczyciela obowiązek wydania dokumentu stwierdzającego
Zawarcie umowy-zastrzeżona została szczególna forma pisemna
(tzw. forma „polisowa”)

19

Forma umowy

ubezpieczenia

Poglądy właściwe
1. Dla umowy ubezpieczenia ustawodawca

nigdzie nie zastrzegł ani wymogu formy
szczególnej, ani pisemnej zwykłej
(art. 809 k.c.)

2. Umowa ubezpieczenia może być ważnie

zawarta w dowolnej formie: stosuje się
ogólne zasady art. 73-78 k.c.

20

Polisa

Definicja

Wystawiany przez ubezpieczyciela pisemny dokument na dowód

zawarcia umowy ubezpieczenia

(na zasadzie długiej tradycji uroczysta forma)

POLIZZA-POKWITOWANIE

21

Treść polisy

1.

Oznaczenie ubezpieczyciela

2.

Oznaczenie przedmiotu ubezpieczenia

3.

Oznaczenie ubezpieczonych ryzyk

(niebezpieczeństw)

4.

Określenie czasu, na który zawarto

umowę

5.

Początek i koniec okresu ochrony

6.

Suma ubezpieczenia

7.

Miejsce i data wystawienia

8.

Podpis ubezpieczyciela

22

23

Inne elementy

• Ubezpieczający, ubezpieczony,

uposażony

• OWU + indywidualne klauzule
( rozszerzenia ochrony, wyłączenia

ochrony, ograniczenia ochrony)

• Składka –wysokość, termin, sposób

zapłaty

24

Rodzaje polis

We wszystkich

ubezpieczeniach

jednostkowa

zbiorowa

imienna

Bezimienna

(na okaziciela)

Na rzecz tego,

kogo dotyczy

25

Rodzaje polis

W ubezpieczeniach

morskich

Polisa PPI

Tzw. honorowa

otwarta –

generalna

imienna

Na okaziciela

Na zlecenie

26

Rodzaje polis

W ubezpieczeniach

mienia

jednostkowa

generalna

obrotowa

„odpisowa”

27

Nieważność umowy

ubezpieczenia

Brak po stronie ubezpieczającego
wymaganej zdolności do czynności
prawnych. Jednakże jednostkom
organizacyjnym, nieposiadającym
osobowości prawnej, zwłaszcza jeśli
chodzi o przedsiębiorców, przyznaje
się zdolność do zawarcia umowy
ubezpieczenia.

28

Nieważność umowy

ubezpieczenia

• Brak ius contrahendi po stronie

ubezpieczyciela.

• Gdy strona umowy składając

oświadczenie o jej zawarciu, działa w
warunkach braku świadomości lub
swobody albo składa pozorne
oświadczenie woli.

29

Nieważność umowy

ubezpieczenia

Gdy zawarta umowa ubezpieczenia
jest sprzeczna z ustawą, zasadami
współżycia społecznego albo ma na
celu obejście ustawy.

30

Nieważność umowy

ubezpieczenia

Gdy w chwili zawarcia umowy
przewidziany w niej wypadek już
zaszedł albo odpadła możliwość jego
zajścia. Wyjątek dotyczy umowy
obejmującej ochroną okres
poprzedzający chwilę zawarcia
umowy, jednak i wtedy w grę
wchodzą ograniczenia przewidziane
w art.. 806. par.2 k.c.

31

Nieważność umowy

ubezpieczenia

Jeżeli umowa ubezpieczenia została
zawarta fraudulentnie, czyli w złej
wierze w celach przestępczych lub
niegodziwych. .

32

Nieważność umowy

ubezpieczenia

Gdy nie istnieje podmiot ubezpieczenia

lub istnieje, lecz ubezpieczający nie

posiada związanego z jego ochroną

interesu (konsekwencja zasady

kauzalności umowy ubezpieczenia).

Przyjmuje się, że tak pojęty przedmiot

ochrony (interes) nie musi koniecznie

istnieć w momencie zawarcia umowy;

wystarczy że będzie istniał najpóźniej w

chwili nastąpienia wypadku

ubezpieczeniowego (szkody)

33

Wykład przygotowano na

podstawie:

1. Kowalewski E. Prawo ubezpieczeń

gospodarczych. Branta, Bydgoszcz-
Warszawa 2006 r.

2. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks

Cywilny.

3. Sangowski T., red. Ubezpieczenia

gospodarcze, Poltext, Warszawa 2001

4. Ronka-Chmielowiec W. red.,

Ubezpieczenia. Rynek i ryzyko, PWE 2002