Państwo feudalne

Państwo feudalne - terminologia

feudalizm (łac. feudum)

-

powstanie

-

elementy składowe

-

czas trwania

Państwo feudalne - terminologia

poddaństwo

1. własność ziemi (władca, możnowładcy, instytucje kościelne)

2. powstawanie stosunków poddańczych:

-

precaria: oblata, remuneratoria, data

-

nadawanie ziemi przez władcę instytucjom kościelnym lub
możnowładcom wraz z zamieszkującą je ludnością

3. cechy stosunku poddańczego

-

własność podzielona ziemi

-

należności ekonomiczne chłopa wobec pana feudalnego (renta
feudalna: naturalna, odrobkowa i pieniężna)

-

zależności osobiste chłopa

Państwo feudalne - terminologia

immunitet (łac. immunitas)

- powstanie instytucji immunitetu

- istota immunitetu

- rodzaje immunitetów
ze względu na treść merytoryczną: ekonomiczny i sądowy
ze względu na zakres zwolnienia: generalny i częściowy

- zanik immunitetu

Państwo feudalne - terminologia

lenno

1. geneza lenna
- wasalstwo
- beneficjum
2. kontrakt lenny
- definicja
- forma zawarcia kontraktu
- przedmiot lenna
-obowiązki stron kontraktu lennego (obowiązki wasala: wojskowe,

doradcze, finansowe i obowiązki seniora)

- sankcje w razie niedopełnienia obowiązków
- czas trwania stosunku lennego
3. struktura lenna

Państwo feudalne – formy ustrojowe

Monarchia patrymonialna

1. Pojęcie „monarchia patrymonialna”
- grec. „monos” i „archio”
- łac. „patrimonium”
2. Powstanie monarchii patrymonialnej jako najwcześniejszej formy państwa

feudalnego

3. Cechy ogólne monarchii patrymonialnej
- monarcha jako właściciel państwa
- pomieszanie pojęć własności i władzy
- koncentracja i rozproszenie władzy
4. Monarcha
- systemy następstwa tronu (dziedziczny, elekcyjny, mieszany)
- ideologia królewska
- uprawnienia i obowiązki monarchy (formalne i rzeczywiste)
- ograniczenia władzy monarszej
- władza monarsza w okresie rozdrobnienia feudalnego
5. Aparat państwowy

Państwo feudalne – formy ustrojowe

Monarchia stanowa

kształtowanie się ustroju

1. Przezwyciężanie rozdrobnienia feudalnego i nowa mapa

polityczna Europy

2. Kształtowanie się społeczeństwa stanowego
- pojęcie stanu
- kształtowanie się stanów
- przynależność do stanu
- charakterystyka poszczególnych stanów

Państwo feudalne – formy ustrojowe

Monarchia stanowa

stan duchowny



podział na duchowieństwo
wyższe (arcybiskupi,
biskupi, prałaci, opaci,
przeorzy, członkowie kapituł
i kolegiat) oraz niższe
(prezbiterzy)



podział na duchowieństwo
diecezjalno-świeckie oraz
klasztorno-zakonne



odrębne prawo (kanoniczne)



odrębne sądownictwo

SąSąd

Sąd archidiakona

diakona

Sąd biskupa

(oficjała)

Sąd metropolity

(arcybiskupa)

Sąd

papieski

Państwo feudalne – formy ustrojowe

Monarchia stanowa

stan szlachecki

1. uprzywilejowanie szlachty (odrębne prawo i sądy)
2. podział szlachty z uwagi na sposób nabycia szlachectwa: szlachta rodowa (dworska i

prowincjonalna) i szlachta urzędnicza

3. podział szlachty z uwagi na status prawny i majątkowy:
- szlachta wyższa
Francja- książęta, hrabiowie, baronowie
Niemcy – książęta Rzeszy
Anglia – baronowie (później lordowie)
Rosja – książęta służebni, bojarzy
- szlachta niższa
Francja – szlachta prowincjonalna
Niemcy – szlachta krajowa, wolne rycerstwo Rzeszy, ministeriałowie
Rosja – dzieci bojarskie, dworianie
4. podział szlachty w Polsce (kryterium majątkowe)
- magnateria
- szlachta średnia
- szlachta drobna
- szlachta zagrodowa
- gołota

Państwo feudalne – formy ustrojowe

Monarchia stanowa

stan mieszczański

1. podział mieszczan ze względu na kryterium majątkowe:
- patrycjat
- pospólstwo
- plebs
2. podział ze względu na kryterium prawne:
- obywatele
- mieszkańcy
3. odrębne prawo
4. odrębne sądownictwo
5. różne typy ustrojowe miast
- w zależności od sposobu uzyskania przywileju tworzącego miasto w sensie

prawnym: królewskie (cesarskie), prywatne (należące do feudałów), biskupie

- w zależności od zakresu swobód miejskich (miasta samodzielne o maksimum

swobód i miasta zależne od właściciela miasta)

- w zależności od organizacji władz miejskich (np. Francja: miasta komunalne, miasta

prewotalne i miasta konsularne)

Państwo feudalne – formy ustrojowe

Monarchia stanowa

stan chłopski

1. podział ze względu na status prawny:
- chłopi poddani
- chłopi wolni

2. podział ze względu na status majątkowy

3. odrębne prawo (prawo patrymonialne lub dominialne)

4. odrębne sądownictwo (sprawowane przez pana feudalnego)

Państwo feudalne – formy ustrojowe

Monarchia stanowa

cechy ustroju



wzmocnienie władzy centralnej i poszerzenie jej kompetencji



państwo monarchią publicznoprawną, pojęcie „Korony”



podział władzy pomiędzy monarchą a stanami
uprzywilejowanymi – zdobywanie uprawnień politycznych przez
stany, powstanie i wzrost znaczenia zgromadzeń stanowych,
różne formy samorządu stanowego (dualizm władzy)



reorganizacja aparatu państwowego

- rozdzielenie funkcji nadwornych od centralnych
- nowe organy centralne (rada królewska, zgromadzenia

stanowe, organy skarbowe, organy sądowe),

- nowa struktura zarządu terytorialnego

Państwo feudalne – formy ustrojowe

Monarchia stanowa

zgromadzenia stanowe

KRAJ REPREZENTACJA

STANOWA

POZOSTAŁE FORMY

STANOWE

POCZĄTKI

SKŁAD

KOMPE-
TENCJE

ZGROMA-
DZENIA

LOKALNE

SAMORZĄD

SĄDY

ANGLIA
FRANCJA
NIEMCY
ROSJA

Państwo feudalne – formy ustrojowe

Monarchia absolutna

etapy rozwoju i odmiany



Absolutyzm renesansowy



Absolutyzm klasyczny



Absolutyzm oświecony



Neoabsolutyzm (postabsolutyzm) – XIX-wieczny powrót do obalonego
absolutyzmu klasycznego lub oświeconego (Hiszpania, Włochy,
Niderlandy)

Państwo feudalne – formy ustrojowe

Absolutyzm renesansowy

1. Przyczyny wzmacniania władzy monarszej
2. Podstawy ideologiczne
- Niccolo Machiavelli
- Jean Bodin
- Marcin Luter
3. Filary władzy
- rosnący korpus urzędniczy
- coraz bardziej profesjonalne wojsko
- zróżnicowane dochody skarbu
- sugestywna propaganda polityczna

Państwo feudalne – formy ustrojowe

Absolutyzm klasyczny

1. Podstawy ideologiczne
- legitymizacja religijna
- legitymizacja

racjonalistyczna

2. Monarcha
- cechy władzy
- zakres władzy
- ograniczenia władzy

(prawne i faktyczne)

Ograniczenia prawne władzy

monarszej:

- prawo boskie
- prawa fundamentalne (Francja)
- kondycje (Szwecja, Dania)

Ograniczenia faktyczne władzy

monarszej:

- związane z zarządem państwa
- związane z rola wielkich doradców
- związane z oddziaływaniem „grup

nacisku”

- związane ze złą organizacją lub

słabością państwa (bariery
techniczne i bariery społeczne)

Państwo feudalne – formy ustrojowe

Absolutyzm klasyczny

3. Administracja

- cechy administracji



centralizm



biurokratyzm

- cechy aparatu urzędniczego



występowanie organów
kolegialnych



sprzedawalność urzędów



korupcja urzędnicza



władza administracyjno-sądowa
właścicieli ziemi

- organy władzy

CENTRALNE



zgromadzenia stanowe



rady królewskie i organy
kolegialne



urzędnicy ministerialni

LOKALNE

Państwo feudalne – formy ustrojowe

Absolutyzm oświecony

1. Podstawy ideologiczne
- filozofowie Oświecenia: Beccaria, Grotius,

Hobbes, Leibniz, Wolter)

- władcy absolutni: Fryderyk II, Maria Teresa i Józef

II, Katarzyna II

2. Władca

3. Cechy systemu