Pobieranie próbek do badań

Pobieranie próbek do badań

mikrobiologicznych.

mikrobiologicznych.

Sporządzanie pisma przewodniego i

Sporządzanie pisma przewodniego i

przesyłanie do laboratorium.

przesyłanie do laboratorium.

W jakim celu pobieramy próbki do badań

mikrobiologicznych:



diagnostyki określonych chorób

zakaźnych zwierząt,



sprawowania nadzoru nad zdrowiem

zwierząt,



wystawiania certyfikatów

poświadczających zdrowie zwierząt,



monitoringu skuteczności leczenia lub

szczepień.

Próbki mogą być pobierane od zwierząt:



żywych,



padłych,



poddanych ubojowi lub zabitych,



jak również ze środowiska,

Próbki powinny być pobierane z uwzględnieniem

celu, kierunku badania i metody, którą będą

badane, a ich wielkość i liczba powinny pozwalać

na uzyskanie statystycznie ważnych wyników.

W przypadku chorób o przebiegu klinicznym

pobrane próbki powinny być reprezentatywne

dla stanu zdrowia i stwierdzonych zmian.

Wskazane jest pobranie próbek od kilku

zwierząt, co stwarza większe szanse na

wykrycie czynnika zakaźnego (wirusów,

bakterii).

W każdym przypadku manipulacja materiałem

biologicznym pochodzącym

od zwierząt żywych lub martwych wymaga

zachowania ostrożności w celu

uniknięcia potencjalnego ryzyka zakażenia

chorobami odzwierzęcymi, skażenia

środowiska lub rozprzestrzenienia się choroby.

W związku z powyższym, należy

właściwie zabezpieczać zwierzęta i tkanki

generujące niebezpieczeństwo

skażenia.

Materiał od żywych zwierząt należy pobierać

bez zadawania zwierzęciu

zbędnego bólu oraz z zachowaniem szczególnej

ostrożności w celu uniknięcia

niepotrzebnego stresu lub zranienia zwierzęcia,

jak również zagrożenia dla

pobierającego próbkę lub innych osób

uczestniczących w próbkobraniu.

Koniecznym może być mechaniczne

poskromienie zwierzęcia, zastosowanie

środków uspokajających lub narkozy.

Miejsca, z których pobierane są próby, nie

mogą być odkażane, ponieważ

nawet nieznaczna ilość środka odkażającego

może inaktywować zarazek.

Należy takie miejsca oczyścić lub opłukać wodą

bez detergentów i środków

dezynfekcyjnych. Próbki materiału

biologicznego pobiera się czystymi

jałowymi narzędziami najlepiej jednokrotnego

użycia

JAK PRAWIDŁOWO POBRAĆ MATERIAŁ DO BADAŃ

MIKROBIOLOGICZNYCH ?



1. aby zapewnić właściwą i pełną analizę materiału
przesyłanego do badań pobrane próbki muszą
pochodzić z miejsca, w którym toczy się proces
chorobowy, ponieważ jest to najbardziej
prawdopodobne miejsce występowania zarazka



2. materiał do badań powinien być pobrany
sprawnie, czysto i dokładnie, tak aby uniknąć
zanieczyszczenia mikroflorą saprofityczną
pochodzącą z okolicznych tkanek lub ze środowiska



3. materiał biologiczny należy pobierać do jałowych,

szczelnych i odpornych na stłuczenie pojemników,

probówek, butelek lub specjalistycznych wymazówek

z podłożem transportowym; każda próbka musi być

dokładnie i trwale oznakowana (np. imię pacjenta,

nazwisko właściciela lub nadany numer)



4. pobrany materiał należy umieścić w odpowiednim

opakowaniu transportowym, zapewniającym

bezpieczne dotarcie próbek do laboratorium (np.

koperta pęcherzykowa, karton wypełniony

styropianem lub watą)



5. materiał biologiczny powinien być przesyłany do

laboratorium w odpowiedniej temperaturze (dla

większości próbek jest to temperatura +4°C) - do

transportu próbek można wykorzystać kontener z

lodem, lodówkę transportową wyposażoną w

specjalne wkłady chłodzące lub termos



6. aby badanie było wiarygodne materiał powinien

być jak najszybciej dostarczony do laboratorium

(najlepiej w ciągu kilku godzin od pobrania); jeśli

próbki będą przesyłane listem priorytetowym,

materiał należy dostarczyć o odpowiedniej godzinie

do urzędu pocztowego, tak, aby mieć pewność, że

przesyłka zostanie nadana jeszcze tego samego dnia



7. do próbki musi być dołączone pismo przewodnie, w

którym należy podać wszelkie informacje niezbędne do

prawidłowego wykonania badań:



rodzaj, data i godzina pobrania materiału



gatunek, rasa, płeć oraz wiek zwierzęcia



imię i nazwisko właściciela



dane kontaktowe lecznicy lub lekarza weterynarii

zlecającego wykonanie badań



dokładne dane płatnika (imię i nazwisko, pełna nazwa

firmy, adres, telefon oraz NIP)



8. w piśmie przewodnim należy także wstępnie ukierunkować

badanie i zaznaczyć szczegółowo jakie jest podejrzenie, co

pozwoli laboratorium na dobór właściwej metody badawczej

lub zastosowanie odpowiednich podłoży i warunków hodowli

Zużyty sprzęt i odzież ochronna jednorazowego użytku

powinny być

wyrzucone do wyznaczonego do tego celu, szczelnie

zamykanego pojemnika i

przekazane wyspecjalizowanej jednostce do utylizacji

lub zutylizowane pod

urzędowym nadzorem w gospodarstwie. Miejsce, w

którym pobierano materiał

zakaźny, po zakończeniu tych czynności oczyszcza się i

odkaża, a pozostały

materiał biologiczny i/lub części zwłok zwierząt usuwa

się

w sposób uniemożliwiający szerzenie się choroby,

zgodnie z obowiązującymi

przepisami.

Po starannym zapakowaniu próbki, pojemnik z próbką i

załączonym

pismem przewodnim umieszcza się w kontenerze, mocnym

kartonie lub

pudełku drewnianym i transportuje do właściwego laboratorium

zgodnie z

zachowaniem odpowiednich wymagań czasowych,

temperaturowych, itp.,

Na opakowaniu zewnętrznym kontenera (pudełka), w którym

przewozi

się pobrany materiał biologiczny, należy zamieścić następujące

napisy

ostrzegawcze i informacje:

Materiał biologiczny zakaźny! Nie otwierać podczas transportu!

W sytuacjach szczególnych kontaktować się

z* ......................................................

Podać imiona i nazwiska lub nazwy oraz adresy i telefony nadawcy i odbiorcy.

Wskazane jest, aby osoba odpowiedzialna za pobrane

próbki (Powiatowy

Lekarz Weterynarii lub osoba przez niego

upoważniona), zgłosiła w laboratorium

przewidywaną datę i godzinę dostarczenia próbki,

aktualne swoje dane (imię

nazwisko, adres, telefony itp.), umożliwiające

nawiązanie kontaktu, jeśli okaże

się to konieczne.

Próbki od zwierząt żywych

Pobieranie próbek krwi

Krew jest materiałem biologicznym najczęściej poddawanym

badaniom laboratoryjnym: hematologicznym, serologicznym,

wirusologicznym, bakteriologicznym, parazytologicznym. W każdym

przypadku próbki powinny być pobierane jałowo, a używany sprzęt

powinien być sterylny.

Do testów serologicznych krew pobiera się „na skrzep” (probówka bez

antykolagulantów). W celu pozyskania surowicy, krew pobraną

pozostawia się w temperaturze pokojowej na około 2 godziny. Po

wydzieleniu się surowicy skrzep można oddzielić od ścian probówki

sterylną długą igłą, a następnie próbki umieścić w lodówce w

temperaturze 4°C. Po kilku godzinach lub następnego dnia próbki można

odwirować – 1000g/10-15min., surowicę zdekantować lub przenieść pipetą

do probówek typu Ependorf.

Do pozostałych wymienionych wyżej rodzajów badań krew pobiera się

do probówek z dodatkiem środków zapobiegających krzepnięciu takich jak

sole heparyny czy kwas etyleno-dwuamino 4-octowy (EDTA). Próbki

pobrane na antykoagulant należy delikatnie wymieszać. Do wykonania

reakcji PCR preferowany jest EDTA.

Pobieranie próbek kału

Kał do badań powinien być świeżo oddany lub pobrany

bezpośrednio z prostnicy.

Próbka kału nie powinna być mniejsza niż 10g. Kał do badań

parazytologicznych powinien wypełniać cały pojemnik. Czas

przechowywania i transportu nie powinien przekraczać 24

godzin, a

próbki należy przechowywać i transportować w temperaturze

około 4°C.

Alternatywną i często zalecaną metodą jest pobieranie

wymazów z

prostnicy (albo kloaki u drobiu). Wymazówka w czasie

pobierania musi mieć kontakt z błoną śluzową, a jej

powierzchnia powinna być pokryta kałem. Pobrane wymazy

najlepiej przechowywać i transportować w temperaturze

4°C

.

Pobieranie próbek ze skóry

W chorobach, które powodują powstanie zmian

pęcherzowych należy pobrać z zachowaniem zasad

aseptyki, o ile to możliwe, 2g tkanki nabłonkowej,

nie mniej jednak niż 1g lub o powierzchni 2 cm2 i

umieścić w 5ml buforu fosforanowego z gliceryną w

równych częściach,

albo buforu tris o pH 7,2 – 7,6, najlepiej 7,4.

Z pęcherzy nieuszkodzonych należy pobrać płyn

aspirując go strzykawką i przenieść do sterylnych

probówek. Transportować w temperaturze 4°C.

Pobieranie próbek z układu

rozrodczego

Próbki można pobierać w dwojaki sposób: płucząc

pochwę lub worek napletkowy albo poprzez

pobranie wymazów. Te ostatnie można pobierać

również z szyjki macicy, jak i z samej macicy.

Nasienie pobiera się za pomocą sztucznej pochwy

lub przez sztuczną stymulację prącia.

Do badań przesyła się frakcję bogatą w plemniki.

Do przesyłania wymagane są specjalne podłoża

transportowe.

Pobieranie próbek z oka (worka

spojówkowego) i jamy nosowej

Próbki pobiera się w sposób delikatny z powierzchni

spojówki.

Wymazówki powinny być mocowane na

elastycznych aplikatorach. Ze względów

bezpieczeństwa nie używa się wymazówek z

aplikatorem drewnianym (uchwytem, rękojeścią).

Wydzielinę z nosa pobiera się wymazówką zwilżoną

w podłożu transportowym, a kontakt wymazówki z

wydzieliną powinien trwać około 1 minuty.

Pobieranie próbek mleka

Przed pobraniem próbek mleka należy dokładnie

oczyścić

i wysuszyć strzyk i ujście kanału strzykowego bez

używania środków dezynfekcyjnych.

Pierwsze strumienie mleka należy usunąć, a następne

pobrać do pojemnika (probówki).

Do wykonania niektórych testów można pobierać z

jednego

gospodarstwa mleko zbiorcze.

Mleko do testów serologicznych nie może być

zamrażane,

podgrzewane, czy też gotowane jak też poddawane

gwałtownemu wytrząsaniu. Jeżeli przesłanie próbek do

laboratorium opóźni się, można dodać środek

konserwujący.

Próbki do badań bakteriologicznych, jeżeli jest

to konieczne, można

zamrażać.

Próbki od zwierząt martwych (próbki

post-mortem)

Sprzęt niezbędny do sekcji zależy od wielkości i gatunku

zwierzęcia,

ale zazwyczaj niezbędne są: nóż, piła, topór, skalpele,

kleszcze, pęsety, nożyczki, w tym również z jednym

ramieniem tępym do otwierania jelit.

Narzędzia do pobierania próbek powinny być jałowe.

Przeprowadzający badanie musi posiadać wystarczającą ilość

kontenerów, pojemników z podłożami transportowymi dla

określonych próbek i kierunków badań. Niezbędne jest

posiadanie i używanie w czasie sekcji odzieży ochronnej

takiej jak: kombinezony, fartuchy, rękawice i buty gumowe, a

także maski ochronne na twarz i oczy. Te ostatnie są

szczególnie ważne, jeżeli u zwierzęcia podejrzewamy

chorobę odzwierzęcą i istnieje potencjalne ryzyko zakażenia.

Próbki środowiskowe

Próbki środowiskowe mogą być pobierane w celu

monitorowania higieny w miejscu przebywania zwierząt

albo mogą stanowić element nadzoru nad drogami

rozprzestrzeniania się choroby.

Pobieranie próbek środowiskowych jest szczególnie

ważne w zakładach wylęgowych, stacjach

unasienniania oraz rzeźniach.

Najczęściej pobieranym materiałem jest pomiot albo

ściółka, świeży kał.

Wymazy pobierane są też z powierzchni przewodów

wentylacyjnych, urządzeń do karmienia i pojenia

zwierząt. Pasza może być pobierana z urządzeń do

karmienia, jak również z silosów (zbiorników).

Procedury dodatkowe związane z

pobieraniem próbek od zwierząt

Członkowie zespołu pobierającego próbki, przed

przystąpieniem do próbkobrania, powinni

omówić plan czynności, ubrać odzież ochronną,

przeprowadzić dezynfekcję osobistą, a

następnie rozpocząć przegląd stada i badanie

kliniczne zwierząt podejrzanych oraz pobrać

próbki.

Wykonując powyższe czynności należy

zachować szczególną staranność w celu

uniknięcia

rozprzestrzenienia czynnika zakaźnego.

W podejrzanym stadzie przegląd zwierząt gatunków

podatnych

przeprowadza się na podstawie aktualnej księgi

rejestracji znajdującej się w każdej siedzibie stada,

odrębnie dla poszczególnych gatunków zwierząt

oznakowanych i ich numerów identyfikacyjnych (jeżeli

zwierzęta posiadają

indywidualne oznakowanie).

Podczas przeglądu sporządza się wykaz zwierząt

chorych, podejrzanych o chorobę lub o zakażenie, a

także zapisuje się wszystkie objawy chorobowe, które

mogą świadczyć o zakażeniu. Określa się również

miejsca lokalizacji

poszczególnych zwierząt w gospodarstwie.

Przegląd zwierząt rozpoczyna się w pierwszej kolejności od

części,

w której znajdują się zwierzęta uznawane przez właściciela

lub przedstawiciela właściciela za zdrowe. Zwierzęta chore,

podejrzane o chorobę lub zakażenie bada się na końcu

przeglądu. Jeśli zalecenia tego nie można spełnić,

szczególnie gdy stado jest liczne a pomoc

niewystarczająca, przegląd z konieczności rozpoczyna

się od zwierząt podejrzanych o zakażenie, chorobę lub od

chorych.

Zwierzęta przebywające na pastwisku w pobliżu

gospodarstwa zapędza się do pomieszczeń inwentarskich.

Zwierzęta przebywające na pastwisku z dala od

gospodarstwa, gromadzi i bada się na pastwisku,

szczególnie, gdy zachodzi obawa, że w czasie ich

przemieszczania do obór mogłoby zwiększyć się ryzyko

rozprzestrzeniania czynnika zakaźnego, zainfekowania

innych zwierząt lub środowiska.

W celu zmniejszenia stresu zwierząt możliwe jest

zastosowanie środków uspokajających oraz, jeżeli jest to

wskazane, miejscowego znieczulenia.

Uspokojenie i znieczulenie korzystnie wpływa zarówno na

bezpieczeństwo obsługi jak i zwierząt. Zmniejsza również

zagrożenie dla obsługi podczas badania klinicznego, a

przede wszystkim umożliwia: dokładne badanie i ocenę

zmian chorobowych, ocenę i wybór materiału biologicznego

do badań oraz właściwe

pobranie próbek.

Uspokojenie jest szczególnie ważne przy osobnikach

trudnych

do poskromienia oraz sprawiających problemy podczas

badania. Zwierzętom, których nie można schwytać, środek

uspokajający w iniekcji należy podać przy użyciu lotek

wyrzucanych z broni pneumatycznej.

Poza sporządzeniem protokołu pobrania próbek,

każde zwierzę, od którego została pobrana próbka należy oznaczyć

łatwo

dostrzegalnym znakiem np. farbą w aerozolu, aby można było je

łatwo odszukać, jeśli konieczne będzie powtórne pobranie

próbek.

Po zakończonym badaniu klinicznym i pobraniu próbek wszyscy,

którzy

brali w tych działaniach udział, powinni dokładnie zdezynfekować

ręce,

narzędzia, najbliższe otoczenie i odzież ochronną. Odzież po

zdjęciu należy

umieścić w podwójnych workach foliowych, worki dokładnie

zamknąć, a ich

powierzchnie zewnętrzne zdezynfekować i przekazać

wyspecjalizowanej firmie do utylizacji lub zutylizować pod

urzędowym nadzorem

w gospodarstwie.

Uwaga! Jeśli podejrzenie choroby zostanie potwierdzone, zaleca się

aby

członkowie zespołu pobierającego próbki przez trzy dni unikali

kontaktów ze

zwierzętami podatnymi oraz nie przebywali w miejscach

gromadzenia się takich zwierząt.

koniec