1

Grzyby

Grzyby

Organizmy rozpowszechnione jak bakterie

powodujące:

 Alergie (płuco farmera)
 Grzybice (narządowe, miejscowe)
 Zakażenia ogólne

Zalicza się je do pasożytów. Zidentyfikowano

74 grzyby jako czynniki szkodliwe dla zdrowia.

Mogą wywoływać jedną lub więcej chorób.

2

Epidemiologia zakażeń

Epidemiologia zakażeń

grzybiczych

grzybiczych

W ostatnich latach częstość

występowania grzybic zwiększyła się
o 300% obejmując około 10-40%
ludności świata.

Około 30-60% zakażeń skóry jest

wywołana przez grzyby. Częściej
chorują mężczyźni.

3

Schorzenia wywołane przez

Schorzenia wywołane przez

grzyby to głównie

grzyby to głównie

 Zakażenia grzybami

drożdżopodobnymi

drożdżopodobnymi

Candida albicans takie jak:

• w 90% to grzybica paznokci i dłoni (nie

zagrażają życiu ale to schorzenia długotrwałe)

Źródło zakażenia to:

- Kontakt z przedmiotami używanymi przez

osoby chore: obuwie, skarpetki, ręczniki,

pumeks, prysznice, baseny

- Kontakt z chorym zwierzęciem (kot, pies,

bydło domowe)

- Wyposażenie

szpitalne,

klimatyzacja,

szpitalne powietrze

4

Ze względu na pochodzenie

Ze względu na pochodzenie

grzyby chorobotwórcze dzielą

grzyby chorobotwórcze dzielą

się na

się na

• dermatofity geofilne

- ich rezerwuarem jest

gleba. Przenoszą się na człowieka przez
kontakt z ziemią albo przez zakażone
zwierzęta.

• dermatofity zoofilne

przenoszone na

człowieka przez kontakt ze zwierzętami
albo przez zakażone produkty zwierzęce

• dermatofity antropofilne

przenoszone są z

człowieka

na

człowieka

albo

przez

zakażone przedmioty (np. grzebienie)

5

Grupy ryzyka

Grupy ryzyka

zakażenia

zakażenia

grzybami

grzybami

- Rolnicy
- Policjanci
- Żołnierze
- Pracownicy łaźni
- Pracownicy pralni
- Cukiernicy
- Służba zdrowia

6

Dermatofitozy

Dermatofitozy

Mają zdolność do rozkładania

keratyny

w

warstwie

rogowej

naskórka, paznokciach i włosach.

Grzyby pleśniowe

Grzyby pleśniowe

Są odpowiedzialne za zmiany skórne

7

Podział grzybów

Podział grzybów

chorobotwórczych ze względu na

chorobotwórczych ze względu na

działanie chorobotwórcze

działanie chorobotwórcze

Atakujące skórę i błony śluzowe

człowieka



Wywołujące u ludzi odczyny alergiczne

na wytwarzane przez nie białka lub na
zarodniki uwalniane do atmosfery

Wytwarzające substancje toksyczne i

onkogenne

-

mikotoksyny,

np.

aflatoksyny

8

Rodzaje grzybów

Rodzaje grzybów

Podział pod względem

Podział pod względem

medycznym:

medycznym:

dermatofity

drożdżaki

grzyby pleśniowe

oraz

grzyby

dimorficzne

(tropikalne)

Powodują one:

-zakażenia powierzchowne skóry, włosów i
paznokci;

-grzybice z odczynem głębokim lub grzybice
układowe

9

Dermatofity

Dermatofity

 Trichophyton

 Microsporum
 Epidermophyton

Dermatofity mają powinowactwo do

głównego białka naskórkowego - keratyny i

wykorzystują ją jako pożywienie, a inne

wszystkie struktury rogowaciejące w tym

włos i jego mieszek oraz płytki paznokciowe

- traktują jako niszę ekologiczną.

10

Warunki sprzyjające

Warunki sprzyjające

rozwojowi grzybów

rozwojowi grzybów

- szyja, twarz i tułów u dzieci
- okolice pachwinowe u mężczyzn
- dłonie lub stopy u dorosłych

Czynniki sprzyjające rozwojowi grzybów

Czynniki sprzyjające rozwojowi grzybów

 brak ciągłości tkanek (urazy, zabiegi

chirurgiczne, oparzenia)

 wyjałowienie

organizm

na

skutek

antybiotykoterapii

 diagnostyka

medyczna

(punkcja,

cewnikowanie, endoskopia)

11

zaburzenia odporności (wrodzona,

cytostatyki)

niektóre stany fizjologiczne (ciąża)
choroby metaboliczne (cukrzyca,

tarczyca)

stany zapalne
czynniki środowiskowe niszczące

barierę skórną (detergenty,
niewłaściwe obuwie)

12

Drożdżaki (Candida)

Drożdżaki (Candida)



Candida

Candida



Pityrosporum

Pityrosporum



Torulopsis

Torulopsis



Trichosporum

Trichosporum

13

Wyróżnia się około 200 gatunków Candida
Rezerwuarem drożdżaków są ludzie:
błony śluzowe dróg oddechowych

przewodu pokarmowego oraz narządów

moczowo-płciowych
 zwierzęta (ptaki).
Wszystkie antybiotyki, które zmniejszają

liczbę

bakterii

w

przewodzie

pokarmowym, sprzyjajają kolonizacji
drożdżakami.  

14

Czynniki sprzyjające

Czynniki sprzyjające

rozwojowi Candida

rozwojowi Candida

antybiotykoterapia
spożywanie mięsa zwierząt i drobiu

leczonego

przy

pomocy

antybiotyków

 chlorowanie wody pitnej
leczenie hormonalne
zła dieta; nadmierne użycie cukru,

węglowodanów, alkoholu

15

Zakażenia wywołane przez

Zakażenia wywołane przez

Candida

Candida

• powierzchniowe (skóra i błony

śluzowe)

• oraz głębokie (tzw. układowe)

16

Grzybice powierzchniowe

Grzybice powierzchniowe

– grzybica skóry głowy
– grzybica woszczynowa
– grzybica tułowia
– grzybica skóry okolicy łonowej i

narządów moczowo-płciowych

– grzybica stóp
– grzybica rąk
– grzybica paznokci
– grzybica rogówki

17

Grzybice układowe

Grzybice układowe

grzybica dolnych dróg oddechowych

(grzybicze zapalenie płuc).

Do zakażenia dochodzi drogą:



inhalacji

zarodników

grzybów

szeroko

rozpowszechnionych

w

przyrodzie (ziemia).

18

Grzybice skóry

Grzybice skóry

Wywołane

są

przez

grzyby

chorobotwórcze

dermatofity i drożdżaki

z rodzaju Candida:

• Grzybica skóry gładkiej:

pachwinowa,

fałdy skórne

paznokciowa wały paznokciowe

• Grzybica skóry owłosionej:

brody , stóp

(podeszwy,

międzypalcowa),

rąk

(powierzchnia

dłoniowa),

okolic

płciowych

19

Grzybica skóry owłosionej

Grzybica skóry owłosionej

20

Grzybica skóry owłosionej

Grzybica skóry owłosionej

Czynnik zakaźny:

grzyby

Objawy zakażenia:

grzybica powierzchniowa

dotyczy głównie dzieci, jest zakaźna, powstaje

odczyn zapalny i ogniska złuszczania się skóry,

niekiedy ogniska trwałego owłosienia

Źródło zakażenia:

człowiek chory na grzybicę oraz

używane przez niego przedmioty (szczotki, czapki)

Okres wylęgania:

w grzybicy powierzchniowej

długi, grzyby stopniowo niszczą włosy, a w

grzybicy głębokiej 1-2 tygodnie

Zapobieganie:

właściwa higiena osobista, w

przypadku dzieci zaleca się w szpitalach noszenie

czepków i ich odkażanie

Leczenie:

preparaty

p/grzybicze:

terbinafina,

flukonazol

21

Grzybica stóp

Grzybica stóp

Czynnik zakaźny:

grzyby

Objawy zakażenia:

boczne powierzchnie palców są

pokryte warstwami i łuskami zrogowaciałego naskórka

Źródło zakażenia:

człowiek chory na grzybicę oraz

używane przez niego rzeczy typu: buty, skarpety,

ręczniki, drewniane podłogi we wspólnie używanych

natryskach

Okres wylęgania:

10-14 dni

Zapobieganie:

eliminacja

drewnianych

kratek

w

natryskach,

dokładne osuszanie powierzchni między

palcami, noszenie przewiewnego obuwia, przestrzeganie

zasad higieny

Leczenie:

preparaty p/grzybicze

22

Grzybica paznokci

Grzybica paznokci

23

Grzybica paznokci

Grzybica paznokci

Grzybica paznokci występuje w

czterech odmianach klinicznych:

 powierzchowna biała
dystalna i boczna podpaznokciowa
proksymalna podpaznokciowa
dystroficzna
W 95% przypadków są to zakażenia

dermatofitami lub Candida

24

Grzybica paznokci

Grzybica paznokci

Czynnik zakaźny:

grzyby dermatofity, drożdżaki i pleśnie

Objawy zakażenia:

płytka paznokci staje się żółtawa,

białokremowa lub czasem nawet zielona, płytka ulega

zmętnieniu – staje się mało przejrzysta, płytka ulega

znacznemu pogrubieniu i pofałdowani, paznokcie łatwiej

się łamią i są bardziej kruche

Źródło zakażenia:

baseny, łaźnie, sauny (drewniane

podesty). Ale można się też zarazić, używając cudzych

butów, skarpet lub przyborów do pedikiuru, często

moczące ręce, używające gumowych rękawic, często

korzystające z usług kosmetyczek w niesprawdzonych

gabinetach kosmetycznych

Okres wylęgania:

w grzybicy powierzchniowej

długi,

grzyby stopniowo niszczą włosy, a w grzybicy głębokiej 1-2

tygodnie

Zapobieganie:

właściwa higiena osobista

Leczenie:

preparaty p/grzybicze: terbinafina, flukonazol

25

Profilaktyka zakażeń

Profilaktyka zakażeń

grzybiczych

grzybiczych

Edukacja pracowników
Ograniczenie stosowania antybiotyków w

szpitalach

Kontrola warunków pracy
Prowadzenie dezynfekcji obuwia, skarpet

i bielizny w przypadku rozpoznania
grzybicy

Właściwa higiena osobista
Dezynfekcja

pomieszczeń,

urządzeń

socjalnych i rekreacyjnych

26

Zalecane sposoby dezynfekcji

Zalecane sposoby dezynfekcji

Za pomocą formaliny (10% roztwór

formaldehydu)

Włożyć do worka foliowego kłębek waty

nasączony formaliną i zamknąć szczelnie

razem z butami

Za

pomocą chinoksyzolu

- Buty: do butów włożyć watę nasączoną 1%

roztworem chinoksyzolu i umieścić na 24

godziny w worku foliowym

- Skarpety, ręczniki i pościel: umieścić na 24

godziny

w

chinoksyzolu,

wyprać

i

wysuszyć, wyprasować

27

Grzyby pleśniowe

Grzyby pleśniowe

Są wszechobecne w środowisku i cechuje je łatwa

rozsiewalność, stąd kontakt organizmów żywych z
ich toksynami jest powszechny poprzez:

 inhalację (zarodniki grzybów znajdują się przede

wszystkim w powietrzu, wchodząc w skład
bioareozolu)

 skórę oraz spożycie skażonej żywności
 stosowanie

systemów

nawilżających

powietrze

również sprzyja rozprzestrzenianiu się

zarodników

grzybów

w

przewodach

wentylacyjnych.

Klimatyzacja

pomieszczeń

prowadzi do wzrostu stężenia zarodników grzybów
pleśniowych należących do rodzaju Fusarium,
Aspergillus i Penicillium.

28

Pleśniowce

Pleśniowce

 Scopulariopsis
 Aspergillus
 Exophila
 Piedraia

29

Choroby wywołane przez

Choroby wywołane przez

pleśniowce to

pleśniowce to

alergie

alergie

Alergia to –

nadwrażliwość, uczulenie

Alergie

Alergie

wziewne

(w 80%

wywołują

grzyby)

skórne

30

Choroby alergiczne wywołane

Choroby alergiczne wywołane

przez grzyby pleśniowe

przez grzyby pleśniowe

Alergiczny nieżyt błony śluzowej

nosa

Najbardziej narażeni są: rolnicy i

piekarze

Astma oskrzelowa
Alergiczne zapalenie

pęcherzyków płucnych (AZPP)

31

Astma oskrzelowa

Astma oskrzelowa

To przewlekłe, zapalne schorzenie dróg oddechowych, wywołane alergenami, przewlekłymi zakażeniami

wirusowymi lub bakteryjnymi, czynnikami zawodowymi, nietolerancją aspiryny lub innych

niesterydowych leków przeciwzapalnych.

Objawy astmy to:

 napady duszności

 uczucie ciężaru w klatce piersiowej

 kaszel

 świszczący oddech

Czynniki ryzyka zachorowania na astmę

 czynniki osobnicze np.: płeć żeńska, predyspozycje genetyczne

 czynniki środowiskowe, mające wpływ na rozwój astmy u osób predysponowanych (mających skłonności)

np.: alergeny, czynniki zawodowe, zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, zakażenia dróg

oddechowych, zakażenia pasożytnicze, otyłość

Czynniki wyzwalające napady lub zaostrzenia astmy

 alergeny występujące w powietrzu atmosferycznym np. pyłki roślin lub wewnątrz pomieszczeń np.

roztocza kurzu domowego

 zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego

 zakażenia układu oddechowego

 wysiłek fizyczny i hiperwentylacja

 zmiany pogody

 pokarmy i dodatki do żywności

 leki (beta blokery, niesterydowe leki przeciwzapalne)

 bardzo silne emocje
Objawy astmy alergicznej pojawiają się zwykle napadowo, po kontakcie z czynnikiem uczulającym tzw.

alergenem. Okresy objawowe przeplatają się z okresami remisji, w czasie których chory nie odczuwa

żadnych objawów choroby.

Diagnostyka astmy:

testy

32

Alergiczne zapalenie pęcherzyków

płucnych (AZPP)

czyli „płuco farmera”

• ostre
• podostre
• przewlekłe

Objawy:

kaszel, alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych, duszności

po wysiłku fizycznym, przyspieszeniem oddechu i dusznością, a także
objawami, grypopodobnymi, jak dreszcze, wzrost temperatury ciała,

przyspieszenie bicia serca, ból stawów rozbicie i złe samopoczucie.

Profilaktyka:

unikanie kontaktu z pleśnią

Powikłanie:

przewlekła może doprowadzić do zwłóknienia płuc i

inwalidztwa oddechowego

Grupa narażona:

rolnicy, gołębiarze, młynarze, hodowcy grzybów np.

pieczarek, pracownicy magazynów i elewatorów, pracownicy tartaków
i stolarze

33

Alergiczne zapalenia błony

Alergiczne zapalenia błony

śluzowej nosa (AZBŚN) –

śluzowej nosa (AZBŚN) –

alergiczny nieżyt nosa

alergiczny nieżyt nosa

Czynnik zakaźny:

zarodniki grzybów pleśniowych

zewnątrzdomowych (Alternaria, Cladosporium)

Rodzaje AZBŚN :

• sezonowe

(pojawiają się dolegliwości w określonych porach kiedy

alergen jest obecny w otoczeniu)

• całoroczne

(dolegliwości pojawiają się w wyniku kontaktu z

alergenem występującym w środowisku przez cały rok np. kurz)

Objawy:

wyciek wodnistej wydzieliny z nosa, uczucie „zatkania

nosa”, świąd nosa, kichanie, zaburzenia węchu, spływanie

wydzieliny po tylnej ścianie gardła, objawy ze strony oczu, zwane

alergicznym zapaleniem spojówek.

Profilaktyka:

unikanie kontaktu z alergenami

Powikłania:

alergiczny nieżyt nosa stanowi istotny czynnik ryzyka

rozwoju astmy oskrzelowej

34

Występowanie pleśniowców:

Występowanie pleśniowców:

-zanieczyszczenia powietrza
-kurz

Grupy zawodowe narażone:

- pracownicy przemysłu spożywczego (piekarze,

młynarze, wytwórni serów)

- zakładów zielarskich

- rolnicy, ogrodnicy

- służba leśna

-

składowanie

odpadów

komunalnych

(kompostownie, oczyszczalnie ścieków)

- pracownicy muzeum

- służba zdrowia

- bibliotekarze

35

Mikotoksyny

Mikotoksyny

To wtórne produkty przemiany materii

grzybów pleśniowych, toksyczne dla
człowieka, roślin i zwierząt.

Dzielimy je na:

endotoksyny,

które

są

magazynowane wewnątrz grzybni



egzotoksyny,

które

szybko

dyfundują z grzybni do otaczającego
środowiska:

powietrza,

gleby,

produktów spożywczych.

36

Rodzaje mikotoksyn

Rodzaje mikotoksyn

• Aflatoksyny:

to czynnik powodujący

nowotwory wątroby u człowieka

• Ochratoksyna

A:

rakotwórcza

i

neurotoksyczna,

może

mieć

działanie

mutagenne,

teratogenne

i

immunosupresyjne

• Patulina

: ma działanie neurotoksyczne,

teratogenne i immunosupresyjne

• Fumonizyny:

mogą wykazywać działanie

hepatoksyczne,

neurotoksyczne

i

nefrotoksyczne

37

• Deoksyniwalenon (DON):

w organizmie

człowieka może wywołać zapalenie nabłonka
jelita cienkiego i w nastepstwie biegunkę

• Trichoteceny:

mogą

powodować

raka

wątroby

• Satratoksyny:

wywołują alergie, zespół

zmęczenia, objawy neurotoksyczne, infekcje
dróg

oddechowych

oraz

zaburzenia

odporności

• Zearalenonu (toksyna F-2):

mogą wpływać

na cykl przemian hormonów płciowych w
organizmie.

38

Mikotoksykozami

Mikotoksykozami

Schorzenia wywołane przypominające

alergię:

zmęczenie
bóle głowy
 nieżyt nosa
zapalenie spojówek, zatok, krtani i

skóry

39

Mikotoksyny w produktach

Mikotoksyny w produktach

spożywczych

spożywczych

40

Toksyczne metabolity

Toksyczne metabolity

grzybów pleśniowych

grzybów pleśniowych