UM

UM

WWL|SII/10

WWL|SII/10

Zaburzenia psychiczne

wieku dziecięcego

•

Problemy psychiczne dzieci występują w kontekście rozwoju psychologicznego i
dorastania;

•

Tempo normalnego rozwoju psychologicznego może mieć różny przebieg;

•

Niekiedy trudno jest odróżnić rzeczywisty, wymagający uwagi problem
psychologiczny od takiego, który jest jedynie odbiciem jakiegoś opóźnionego
rozwoju. (np. większość dzieci potrafi kontrolować czynności fizjologiczne przed
ukończeniem 3 r.ż., pozostali to rozwojowi „spóźnialscy”, albo utrzymujące się
moczenie nocne może być następstwem braku bezpieczeństwa emocjonalnego)

•

Odróżnienie problemów, będących następstwem różnych rytmów rozwoju
psychologicznego dziecka od tych, które sugerują istnienie głębokich problemów
emocjonalnych stanowi podstawowe zagadnienie w pedopsychiatrii, a które nie
występuje w psychiatrii dorosłych.

•

Dziecko często nie potrafi powiedzieć nam o swoim problemie, a przeżywany
przez nie stres może przejawiać się pośrednio poprzez np. nieadaptacyjne
zachowanie.

•

Od rodziców i nauczycieli zależy, czy poprawnie zidentyfikują zachowania dzieci,
które są przejawami poważnych problemów. Niekiedy dorośli błędnie oceniają
zachowanie dziecka, nazywając je „problemami psychologicznymi” , podczas gdy
jest to coś przemijającego.

Zaburzenia psychiczne

wieku dziecięcego c.d.

• Może się też zdarzyć, że dorośli bagatelizują problematyczne

zachowania dziecka, sądząc, że dziecko z nich wyrośnie, a
interwencja jest nieodzowna.

• Badania epidemiologiczne ogólnej populacji dzieci wykazały, że

tylko 29% dzieci kwalifikuje się do postawienia jakiejś diagnozy
psychiatrycznej.

• Ponieważ dzieci są tak b. uzależnione od tego jak dorośli

interpretują ich problemy, to być może dlatego często mniej
wiemy o dzieciach i ich problemach niż o dorosłych.

Rozwój psychiczny dziecka jest wynikiem oddziaływania:

• procesów dojrzewania o.u.n.
• układu nerwowo – mięśniowego
• układu endokrynnego
• czynników środowiskowych

Klasyfikacja psychicznych zaburzeń dziecięcych

[Podstawowe grupy zaburzeń wieku dziecięcego]

Zaburzenia zw. z zachowaniami

destrukcyjnymi

•

Zaburzenia zachowania

Zaburzenia zachowania

– to powtarzające się zachowania, które z

tymi zaburzeniami naruszają prawa innych i podstawowe normy
społeczne. Dzieci z tymi zaburzeniami mogą wchodzić w konflikt z
prawem. Nawykowo kłamią i oszukują. W ok. dojrzewania mogą
dokonywać rozbojów, gwałtów, a nawet zabójstw.
Jeżeli dziecka stale przejawia takie zachowania, można postawić
diagnozę zaburzeń zachowania.

Problemy z zachowaniem i agresywność są niezwykle stałymi cechami
w dzieciństwie i w ok. dojrzewania, szczególnie wśród chłopców. Wiele
z tych dzieci zostaje w wieku dojrzewania młodocianymi przestępcami.

Dzieci zachowujące się agresywnie często pochodzą z rodzin
patologicznych. Problemy stają się jeszcze większe kiedy w rodzinie
występuje niski status materialny generujący biedę.
Wydaje się też, że nie bez znaczenia są czynniki genetyczne w
kształtowaniu się z.z.

Z.z. są oporne na leczenie, efekty terapeutyczne niewielkie.

Zaburzenia zw. z zachowaniami

destrukcyjnymi c.d.

•

Zespół nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi [ADHD]

Zespół nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi [ADHD]

ADHD to poważne zaburzenie, a nie efekt złego wychowania, na które cierpi w

Polsce ok. 80 tys. dzieci, czyli 1/100 uczniów szkół podstawowych.
Dotychczas nie radził sobie z tym ani system, ani medycyna. Od kilku lat jest
dostępny nowy lek o nazwie strattera.
Do niedawna uważano, że ADHD powstaje w wyniku mikrouszkodzeń mózgu
doznanych w ok. okołoporodowym. Jednak najnowsze badania dowodzą, że
przyczyny tego są bardziej złożone.
Wg najnowszych badań choroba związana jest z zaburzeniami funkcjonowania
mózgu i dotyczy 3 – 7 % dzieci. Zaburzenia równowagi pomiędzy stężęniem
wydzielania: noradrenaliny, dopaminy i w mniejszym stopniu serotoniny –
prowadzi do zaburzeń emocjonalnych i problemów z koncentracją uwagi.
Ponadto nadpobudliwość może być zapisana w DNA, uszkodzone są geny. Mogą
znajdować się na męskim chromosomie Y, bo na ADHD 6 x częściej chorują
chłopcy niż dziewczynki. Badania PET wykazały mniejszy przepływ krwi w
przednich płatach czołowych. Dowiedziono też, że u dzieci z ADHD (zwłaszcza u
chłopców) zaburzone jest wydzielanie testosteronu.
Niedoświadczeni lekarze i psycholodzy często mylą ADHD z problemami
wychowawczymi.
Dzieci z ADHD wyraźnie różnią się od zdrowych rówieśników: szybciej wykonują
zadania, szybciej męczy ich nuda, więc dla „zabicia czasu” zaczynają rozrabiać.

Kryteria diagnostyczne ADHD

Rozpoznanie ADHD można postawić u dziecka, gdy
stwierdzimy co najmniej 6 spośród objawów
roztargnienia i co najmniej 6 objawów nadaktywności
i impulsywności. Objawy te muszą być częste i
występować u danego dziecka przynajmniej przez 6
miesięcy w nasileniu powodującym
nieprzystosowanie, a jego zachowanie jest niezgodne
z poziomem rozwoju. Część objawów prowadziła już
do zaburzeń zachowania przed 7 r.ż. zarówno w
szkole jak i w domu.

Kryteria diagnostyczne ADHD c.d.

Kryteria diagnostyczne ADHD c.d.

Zaburzenia zw. z zachowaniami

destrukcyjnymi c.d.

• Postępowanie lecznicze w ADHD

Lek strattera budzi nadzieję pedopsychiatrów – zapobiega
rozkładowi noradrenaliny odpowiedzialnej za koncentrację i
kontrolę emocji. Może być podawany nawet u dzieci < 6 r.ż.
Jednak sam lek nie rozwiąże wszystkich problemów dzieci z ADHD.
Potrzebna jest pomoc nie tylko najbliższych, ale też psychiatrów,
psychologów i nauczycieli.
Terapia polega głównie na wyciszeniu emocji i uczeniu
koncentracji.

• prowokacyjne przeciwstawianie się –

dzieci z tym zaburzeniem często przejawiają negatywistyczne,
wrogie i zbuntowane zachowania, ale nie zaburzają w poważnym
stopniu praw innych tak, jak to ma miejsce u dzieci z
zaburzeniami zachowania.

Zaburzenia emocjonalne

Tym zaburzeniom nie towarzyszy utrata poczucia

rzeczywistości. Ich symptomatologia jest często podobna do tej,
którą obserwujemy w przypadku z.e. osób dorosłych:

• poczucie niższości
• uczucie skrępowania
• wycofanie z kontaktów społecznych
• nieśmiałość
• lęk
• przewlekły smutek
• nadmierne przywiązanie

Tego typu objawy upoważniają do postawienia rozpoznania:

• stanów lękowych
• depresji dziecięcej
• zaburzeń obsesyjno – kompulsywnych
• fobii

Zaburzenia emocjonalne c.d.

• Depresja dziecięca -

ciągle budzi wiele wątpliwości co

do swej natury, przebiegu i późniejszych następstw.

W klasyfikacji ICD-10 wyróżniono depresyjne zaburzenia zachowania spośród
zaburzeń zachowania i emocji rozpoczynających się zwykle w dzieciństwie i w
wieku młodzieńczym. Depresja u dzieci może więc być klasyfikowana w tej grupie
zaburzeń lub rozpoznawana zgodnie z kryteriami obowiązującymi dorosłych.

• EPIDEMIOLOGIA – ok. rozpowszechnienia depresji u dzieci jest trudne z uwagi

na różne metody przeprowadzania badań, niejednorodne kryteria diagnostyczne
depresji u dzieci będących w różnych fazach rozwojowych oraz przeprowadzenia
badań w różnych populacjach dziecięcych. Szacuje się, że w Polsce
rozpowszechnienie zaburzeń o obrazie zespołu depresyjnego wynosi od 6,6% u
dzieci pięcioletnich do 28% u dzieci trzynastoletnich, zaś epizodu depresyjnego
na ok. 6,7%.

• ETIOPATOGENEZA – z.d. u dzieci są heterogenne i różne czynniki mogą

odgrywać rolę w ich powstawaniu. Badania rodzin, bliźniąt i dzieci adoptowanych
wykazały, że w patogenezie depresji u dzieci adoptowanych wykazały, że w
patogenezie depresji u dzieci mają znaczenie zarówno czynniki biologiczne
(podatność na zranienie) uwarunkowana genetycznie oraz związana z
domniemanym uszkodzeniem o.u.n., jka i czynniki środowiskowe. Przyczyną
depresji u dziecka często jest brak miłości i akceptacji ze strony rodziców,
lekceważenie, krzywdzenie lub gorsze traktowanie niż pozostałego rodzeństwa.

Zaburzenia emocjonalne c.d.

Dzieci depresyjne często pochodzą z rodzin dysfunkcjonalnych, w których ich
podstawowe potrzeby nie są zaspakajane. Rodzice dzieci depresyjnych często
nadużywają alkoholu, a w rodzinie często dochodzi do napięć i konfliktów.
Dzieci depresyjne często przeżyły stresujące zdarzenia życiowe (śmierć rodzica,
emigracja rodziców z pozostawieniem dziecka w kraju, umieszczenie w domu dziecka).
Czynnikami, które zwiększają ryzyko wystąpienia depresji mogą też być trudności
szkolne, ADHD, rez inne czynniki wpływające niekorzystnie na wyniki w nauce.
Depresję mogą również wywołać czynniki somatyczne i organiczne oraz niektóre leki.

Obraz kliniczny

• Zasadnicze objawy depresji u dzieci i adolescentów są takie samie jak u

dorosłych, jednakże szczegółowy obraz objawowej depresji jest różny, w
zależności od fazy rozwojowej dziecka.

• Opisano depresję występującą u noworodków i niemowląt, która wystąpiła

po rozłączeniu z matką, a która charakteryzowała się:
- zmianami w zachowaniu
- zmianami w stanie somatycznym
- utratą łaknienia
- zmniejszoną ruchliwością
- zanikaniem reakcji płaczu i odruchu ssania
- zaburzeniami rytmu snu i czuwania
- zaburzeniami dyspeptycznymi.

Zaburzenia emocjonalne c.d.

obraz kliniczny

Małe dzieci mają trudności w uświadamianiu sobie swoich uczuć i

ich wyrażeniu. Depresja może się u nich objawiać:

 drażliwością
 napadami gniewu i złości
 zaburzeniem zachowania
 obniżeniem nastroju
 skłonnością do płaczu
 wycofaniem się z aktywności sprawiającej dotychczas przyjemność
 unikaniem kontaktu z rówieśnikami
 bólami głowy
 dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego (bóle brzucha)
 osłabienie łaknienia
 zaburzenia snu
 zaburzenia lękowe (fobie, lęk separacyjny)

Dzieci w wieku szkolnym dodatkowo opisują siebie negatywnie:

 jestem zły, niedobry
 nic nie potrafię
 jestem nic nie wart.

Zaburzenia emocjonalne c.d.

obraz kliniczny

• Adolescenci – u nich depresja na ogół przebiega z:

- obniżeniem nastroju i napędu
- lękiem nieokreślonym
- lękiem przed przyszłością
- poczuciem bezsensu życia
- myślami, tendencjami i zachowaniami samobójczymi
- autodestrukcyjnymi zaburzeniami zachowania
- somatyzacją lęku
- hipochondryczną koncentracją na ciele.

• Zaburzenia współwystępujące: u 40-90% młodzieży, u której wystąpił epizod

depresyjny, współwystępują inne zaburzenia psychiczne, a najczęściej dystymia i
zaburzenia lękowe, zaburzenia zachowania, nadużywanie substancji
psychoaktywnych.

• Następstwa depresji:

- negatywnie wpływają na społeczny, emocjonalny i poznawczy rozwój dziecka
- zaburza kontakty interpersonalne
- więzi z rodzicami i rodzeństwem
- duże ryzyko suicydalne
- nadużywanie alkoholu i narkotyków
- choroby somatyczne.

Zaburzenia emocjonalne c.d.

Leczenie depresji u dzieci:
 Wskazane jest podejście biopsychospołeczne, pozwalające na ustalenie

wszystkich czynników wywołujących

 Poradnictwo dla rodziców
 Psychoedukacja chorego i jego rodziny
 Farmakoterapia – fluwoksamina / nie zaleca się innych leków z grupy SSRI

 Dotychczas nie ustalono jednoznacznie, czy w leczeniu depresji u dzieci

należy stosować tylko psychoterapię, czy farmakoterapię czy też obie formy
leczenia jednocześnie.
Wybór metody terapii powinien być dobierany indywidualnie i zależy od
kilku czynników:
- ciężkości depresji (psychotyczna, łagodna, umiarkowana)
- liczby i czasu trwania wcześniejszych epizodów, ich rodzaju
- wieku chorego dziecka
- kontekstu w jakim wystąpiła depresja (konflikty rodzinne, problemy
szkolne, narażenie na negatywne zdarzenia życiowe)
- współpraca ze strony chorego i rodziny, motywacji.

Zaburzenia nawyków i

odżywiania

JADŁOWSTRĘT PSYCHICZNY – jest zespołem chorobowym, którego
podstawową cechą jest uporczywe dążenie do utraty masy ciała.

• Zespół ten może mieć charakter epizodyczny, niekiedy jednorazowy, u niektórych

osób wykazuje przebieg przewlekły, falujący lub nawracający i może stanowić
zagrożenie dla życia.

• Największa zapadalność na j.p. przypada między 13 i 14 r.ż. oraz między 17 i 25

r.ż., choroba ta może też rozpoczynać się przed ok. dojrzewania.

• Zaburzenie to przejawia ok. 1% dziewcząt w wieku szkolnym (u chłopców jest

zjawiskiem rzadkim).

• Mimo licznych badań przyczyny zachorowania na j.p. pozostają niewyjaśnione.

Podzielany jest pogląd, iż kilka różnych czynników współistnieje u podłoża tego
zaburzenia i są to:
- czynniki indywidualne (zaburzenia neuroprzekaźników, nieprawidłowy rozwój
osobowości),
- czynniki rodzinne (dysfunkcja systemu rodzinnego)
- czynniki społeczno – kulturowe (ideał szczupłej sylwetki kobiecej).
Wśród czynników poprzedzających wystąpienie j.p. opisywane są : doświadczenie
utraty bliskiej osoby, konflikt dotyczący roli seksualnej przyszłej kobiety,
zwiększona presja i oczekiwanie sukcesów ze strony bliskiego otoczenia.

Zaburzenia nawyków i

odżywiania c.d.

 Opublikowane ostatnio w „Molecular Psychiatry” badania australijskich

naukowców sugerują, że kluczową rolę w rozwoju j.p. odgrywa gen NET
kodujący produkcję białka o tej samej nazwie. Okazało się, że gen ten może
występować w dwóch wersjach – długiej i krótkiej. Wykazano, że
odziedziczenie wersji dłuższej genu zwiększa ryzyko wystąpienia j.p.

 Najnowsze badania amerykańskich neurobiologów z University of Pittsburgh i

University of California wykazały, że chorzy na j.p. inaczej mogą odczuwać
smaki. W grupie badanych z j.p. bad. MRI wykazano, że w ich mózgu dużo
mnij aktywny był obszar zwany wyspą, który odpowiada min. za
rozpoznawanie smaków i ocenę jak przyjemne są one dla danej osoby.
Natomiast u gr. kontrolnej zdrowych kobiet widać było silny związek między
pobudzeniem obszaru wyspy a ich oceną przyjemności z odczuwaniem
słodkiego smaku glukozy. Natomiast takiej zależności nie stwierdzano u
anorektyczek. Prawdopodobnie ich mózg nie odczuwa przyjemności jedzenia
lub reaguje wstrętem na smaki powszechnie uważane za przyjemne.
Ponadto wyspa i przyległe do niej regiony mózgu mają wpływ też na ocenę
stanu własnego organizmu.
Faktem jest, że anorektyczki nie dostrzegają własnego wychudzenia i
wynikającego zagrożenia dla zdrowia, co w znacznym stopniu utrudnia ich
leczenie.

Zaburzenia nawyków i

odżywiania c.d.

Objawy i cechy istotne do rozpoznania j.p.

• Jadłowstręt zazwyczaj rozpoczyna się u nastolatki, która może mieć niewielkiego

stopnia nadwagę, a uwagi krytyczne i nieakceptowanie swojego wyglądu są
powodem odchudzania.

• Początek choroby zwykle bywa powolny, trudny do uchwycenia.
• Dziewczęta walczą z potrzebą jedzenia, stosując różne diety, gromadzą informacje

na temat wartości klasycznych pokarmów.

• Każde przyjęcie pożywienia połączone jest z przykro przeżywanym uczuciem

sytości, stąd częste prowokowanie wymiotów, nadużywanie środków
przeczyszczających oraz b. przemyślne i wyszukane sposoby chowania jedzenia
przed osobami kontrolującymi.

• Odchudzanie stopniowo przeradza się w proces chorobowy, zanika łaknienie,

pojawia się przekonanie o konieczności coraz większego ograniczenia kaloryczności
spożywanego jedzenia oraz obsesyjna myśl o coraz szczuplejszej sylwetce.

• Dziewczęta z j.p. z satysfakcją przyjmują postępujący ubytek masy ciała i

uporczywie twierdzą, że ciągle są zbyt grube.

• Znacznemu wychudzeniu towarzyszą objawy somatyczne (zanik miesiączki, ↓ CTK i

temp. ciała, szorstka skóra z obfitym owłosieniem przedramion i podudzi, zab.
elektrolitowe).

• Mimo znacznego wyniszczenia zachowują dobrą sprawność i aktywność życiową, są

wzorowymi uczennicami, odznaczają się pracowitością, sumiennością i perfekcją.

Zaburzenia nawyków i

odżywiania c.d.

Kryteria diagnostyczne j.p.

• utrata wagi ciała > 15% należnej masy ciała dla wieku i wzrostu
• nasilony lęk p/zwiększeniem wagi ciała lub otyłością mimo ewidentnej

niedowagi

• zaburzony sposób, w jaki waga ciała, jego kształty i wymiary są przeżywane:

- osoba z j.p. czuje się zbyt gruba lub jest przekonana, że jakaś część jej
ciała jest za gruba, nawet wówczas gdy doszło do skrajnego wychudzenia.

nieobecność co najmniej 3 kolejnych miesiączek (brak innych przyczyn).

Rokowanie

• Zależy w dużym stopniu od wczesnego podjęcia interwencji terapeutycznej
• W j.p. pojawiającym się w ok. pokwitania jest na ogół dobre
• Najszybciej uzyskuje się poprawę biologiczną, zwiększenie masy ciała
• Powrót miesiączki następuje w kilka do kilkunastu m-cy po uzyskaniu

należnej masy ciała

• Śmiertelność jest szacowana w gr. 2-10% gł. z powodu powikłań

kardiologicznych.

Zaburzenia nawyków i

odżywiania c.d.

Leczenie
Podstawowe formy terapii chorych na j.p. to:
 poprawa st. somatycznego (niekiedy potrzeba leczenia

(parenteralengo)

 oddziaływanie psychoterapeutyczne (techniki

behawioralne)

 psychoterapia indywidualna i grupowa
 terapia rodzinna

Farmakoterapia

Raczej ma ograniczone znaczenie. Zalecana jest
fluoksetyna, zwłaszcza na etapie utrzymywania poprawy
st. somatycznego i psychicznego chorych na j.p.

Zaburzenia nawyków i

odżywiania c.d.

• Bulimia – jest zespołem chorobowym, który cechują powtarzające się

objawy obżarstwa z następczym dążeniem do szybkiego zmniejszenia
masy ciała.

• Etiopatogeneza – wieloczynnikowa, splot uwarunkowań biologicznych

(zaburzenia neuroprzekaźników – gł. serotoniny, obciążenia
genetyczne), rodzinnych i osobowościowych ma wiązać się z wysokim
ryzykiem wystąpienia bulimii, zwłaszcza przy konfrontacji ze
środowiskiem, w którym szczupła sylwetka jest uznawana za przejaw
sukcesu, doskonałości i samokontroli.

Rodzina chorych na bulimię – konfliktowa, chaotyczna, z brakiem
bliższych zw. uczuciowych oraz niejednoznacznymi zasadami
komunikacji wewnętrznej, często rozbita, o dużej patologii społecznej
(alkoholizm, przestępczość).
Rodzina chorych na bulimię jest b. zaburzona od rodziny chorych j.p.

Zaburzenia nawyków i

odżywiania c.d

Objawy i cechy istotne dla rozpoznania bulimii:

• Zgłaszająca się p-tka w przeszłości wielokrotnie bez powodzenia,

stosowała różne diety odchudzające.

• Punktem zwrotnym staje się przypadkowa informacja lub odkrycie, że

wagę można kontrolować prowokując wymioty i biegunki.

• Konsekwencją prób długotrwałego odchudzania się i głodzenia są

napady żarłoczności, objadanie się w samotności i tajemnicy.

• Efektem wysokokalorycznego jedzenia przeciwdziałają takie zachowania

jak: prowokowanie wymiotów, nadużywanie śr. przeczyszczających,
moczopędnych i leków osłabiających łaknienie oraz ponawianie prób
podjęcia głodówki – „mechanizm błędnego koła”.

• Po napadzie obżarstwa poczucie winy, wstydu i przekonania o własnej

niskiej wartości.

• Częste myśli o diecie, jedzeniu i własnym wyglądzie.
• Często współwystępują objawy depresyjne, dyskomfort psychiczny,

zaburzenia snu, poczucie beznadziejności i myśli samobójcze.

Zaburzenia nawyków i

odżywiania c.d.

Kryteria diagnostyczne bulimii
 nawracające napady żarłoczności (szybkie spożywanie ogromnej ilości

jedzenia),

 poczucie braku kontroli nad jedzeniem w trakcie takich napadów,
 regularne prowokowanie wymiotów, stosowanie śr. przeczyszczających,

ścisłej diety lub głodówki, intensywnych ćw. fizycznych, których celem
jest zapobieganie wzrostowi wagi ciała,

 obecność przeciętnie dwu epizodów obżarstwa w ciągu tygodnia przez

ostatnie 3 m-ce,

 trwale występujący nadmierny niepokój dotyczący kształtów i wagi ciała.

Waga p-tek z bulimią podlega częstym wahaniom, jednak najczęściej
utrzymuje się w gr. normy dla wieku i wzrostu.
Do powikłań internistycznych należą: zab. czynności serca, zab. wodno-
elektrolitowe, niewydolność nerek, tężyczka, parestezje, zab. miesiączki.
W badaniu somatycznym można stwierdzić: obrzęk ujścia ślinianek,
zapalenie dziąseł, uszkodzenie szkliwia zębów, otarcia podniebienia i
tylnej ściany gardła, rozstępy skórne.

Zaburzenia nawyków i

odżywiania c.d.

• Rokowanie – często niepewne i należy liczyć się z możliwością

wystąpienia nawrotów. Wyleczenie ok. 13%, często mimo
wyleczenia i wycofania się pełnoobjawowego zespołu,
zachowania bulimiczne są nadal obecne.

• Leczenie:

- Powinno być prowadzone w warunkach ambulatoryjnych
- Pierwszy etap leczenia to zmiana wzorców odżywiania się
- Podstawowa forma – psychoterapia poznawczo – behawioralna
prowadzona w sposób kompleksowy łącznie z terapią rodziny
- Konieczna hospitalizacja w przypadkach powikłań
somatycznych i ryzyka samobójstwa

• Farmakoterapia

Wg niektórych badaczy – fluoksetyna w dawce 60 mg/dobę –
zmniejsza liczbę niepohamowanych napadów obżarstwa i
dysforię towarzyszącą bulimii.

Zaburzenia rozwoju

• Upośledzenie umysłowe – to znaczące obniżenie ogólnego poziomu

funkcjonowania intelektualnego, któremu towarzyszą deficyty w
dziedzinie zachowań adaptacyjnych i które występują w okresie
rozwojowym.

• Pacjenta możemy zaklasyfikować do grupy u.u. tylko wtedy, gdy

zarówno poziom intelektualny, jak i zdolności adaptacyjne są poniżej
średniej.

• U.u. u ok. 85% osób, to u. lekkie, osoby te mogą uczyć się w szkole i są

zdolne do osiągnięcia poziomu VI-tej klasy.

• 10% to osoby z u. umiarkowanym, które odpowiednio przeszkolone

mogą osiągnąć poziom II-ej klasy

• U ok. 3 – 4% u.u. osiąga nasilenie znaczne
• U 1 – 2% występuje u. głębokie.

Epidemiologia: u.u. występuje u 1% populacji. Stosunek zachorowania
mężczyzn do kobiet wynosi 1,5 – 1.

Zaburzenia rozwoju c.d.

• Etiologie u.u. - przyczyna (organiczna lub psychospołeczna) znana

jest w 50 – 70% przypadków.

• Przyczyny genetyczne

- wrodzone choroby metaboliczne (np. fenylokotonuria, choroba Tay-
Sachsa)
- anomalie chromosomowe (z. Downa – trisomia chromosomu 21),
1/700 urodzeń z kruchego chromosomu X, 1/1000 urodzeń
noworodków płci męskiej.

• Przyczyny psychospołeczne

- długotrwały brak odpowiedniej stymulacji intelektualnej

• Inne przyczyny:

- następstwa neuroinfekcji, zatrucia, uszkodzenia mózgu w ok.
prenatalnym, okołoporodowym lub późniejszym np. wrodzona
różyczka, alkoholowy zespół płodowy.

Zaburzenia rozwoju c.d.

Poziomy upośledzenia umysłowego

Zaburzenia rozwoju c.d.

• Upośledzenie umysłowe umiarkowane

do tej kategorii należy 10% dzieci u.u. Uczą się one komunikować i mówić w
ok. p/szkolnym. Mają kłopoty z nauką reguł społecznych. W ok. p/szkolnym.
Mają kłopoty z nauką reguł społecznych. W ok. szkolnym mogą korzystać z
treningu umiejętności społecznych i zawodowych, ale mało
prawdopodobnym jest, by w dziedzinie przedmiotów szkolnych przetrwały
poziom II-ej klasy. Fizycznie mogą być męczące i mają kłopot z koordynacją
ruchową. Praca w warunkach pracy chronionej.

• Upośledzenie umysłowe umiarkowane

do tej kategorii należy 10% dzieci u.u. Uczą się one komunikować i mówić w
ok. p/szkolnym. Mają kłopoty z nauką reguł społecznych. W ok. p/szkolnym.
Mają kłopoty z nauką reguł społecznych. W ok. szkolnym mogą korzystać z
treningu umiejętności społecznych i zawodowych, ale mało
prawdopodobnym jest, by w dziedzinie przedmiotów szkolnych przetrwały
poziom II-ej klasy. Fizycznie mogą być męczące i mają kłopot z koordynacją
ruchową. Praca w warunkach pracy chronionej.

• Upośledzenie umysłowe lekkie

większość upośledzonych ok. 85%. U tych dzieci umiejętności
społeczne i komunikowanie rozwijają się podobnie jak u wszystkich
dzieci, w tym samym ok. rozwojowym. Często ich u.u. jest
niezauważalne dopóki nie pójdą do szkoły {IV-V klasa], kłopoty z
nauką. Bez dodatkowej pomocy mogą nabywać umiejętności szkolne
do poziomu klasy VI-tej, jeżeli uzyskają pomoc mogą iść dalej.
We wszystkich innych obszarach, ich potrzeby i zdolności są takie
same jak u rówieśników. Specjalne programy szkolne często
umożliwiają im nabycie umiejętności zawodowych, niezbędnych, aby
przynajmniej w minimalnym stopniu mogły być samowystarczalne.
W niektórych sytuacjach (stres) mogą wymagać rady i pomocy.

• Upośledzenie umysłowe lekkie

większość upośledzonych ok. 85%. U tych dzieci umiejętności
społeczne i komunikowanie rozwijają się podobnie jak u wszystkich
dzieci, w tym samym ok. rozwojowym. Często ich u.u. jest
niezauważalne dopóki nie pójdą do szkoły {IV-V klasa], kłopoty z
nauką. Bez dodatkowej pomocy mogą nabywać umiejętności szkolne
do poziomu klasy VI-tej, jeżeli uzyskają pomoc mogą iść dalej.
We wszystkich innych obszarach, ich potrzeby i zdolności są takie
same jak u rówieśników. Specjalne programy szkolne często
umożliwiają im nabycie umiejętności zawodowych, niezbędnych, aby
przynajmniej w minimalnym stopniu mogły być samowystarczalne.
W niektórych sytuacjach (stres) mogą wymagać rady i pomocy.

Zaburzenia rozwoju c.d.

• Upośledzenie umysłowe znaczne

osoby u.u. w st. znacznym już przed 5 r.ż. wykazują znaczne
opóźnienie rozwoju ruchowego. Mowa rozwinięta jest w stopniu
niewielkim lub nie ma jej wcale. W szkołach specjalnych można
nauczyć ich mówić i podstaw higieny osobistej.
W zasadzie nie są zdolne do nauki zawodu chociaż jako dorośli,
pod opieką, mogą wykonywać proste czynności i prace nie
wymagające kwalifikacji.

• Upośledzenie umysłowe znaczne

osoby u.u. w st. znacznym już przed 5 r.ż. wykazują znaczne
opóźnienie rozwoju ruchowego. Mowa rozwinięta jest w stopniu
niewielkim lub nie ma jej wcale. W szkołach specjalnych można
nauczyć ich mówić i podstaw higieny osobistej.
W zasadzie nie są zdolne do nauki zawodu chociaż jako dorośli,
pod opieką, mogą wykonywać proste czynności i prace nie
wymagające kwalifikacji.

•

Upośledzenie umysłowe głębokie

Upośledzenie umysłowe głębokie

dzieci należące do tej kategorii są głęboko upośledzone w dzieciństwie

dzieci należące do tej kategorii są głęboko upośledzone w dzieciństwie

zachowań adpatacyjnych i w okresie przedszkolnym są zdolne jedynie do

zachowań adpatacyjnych i w okresie przedszkolnym są zdolne jedynie do

opanowania najprostszych czynności motorycznych. Dziecko w

opanowania najprostszych czynności motorycznych. Dziecko w

ograniczonym zakresie jest w stanie nauczyć się samoobsługi. Nierzadko

ograniczonym zakresie jest w stanie nauczyć się samoobsługi. Nierzadko

występują znaczne fizyczne deformacje, uszkodzenie o.u.n. i zahamowanie

występują znaczne fizyczne deformacje, uszkodzenie o.u.n. i zahamowanie

wzrostu. Zdrowie i odporność na choroby są słabe, średnia długość życia

wzrostu. Zdrowie i odporność na choroby są słabe, średnia długość życia

krótsza niż normalnie. Dzieci te wymagają opieki instytucjonalnej.

krótsza niż normalnie. Dzieci te wymagają opieki instytucjonalnej.

•

Upośledzenie umysłowe głębokie

Upośledzenie umysłowe głębokie

dzieci należące do tej kategorii są głęboko upośledzone w dzieciństwie

dzieci należące do tej kategorii są głęboko upośledzone w dzieciństwie

zachowań adpatacyjnych i w okresie przedszkolnym są zdolne jedynie do

zachowań adpatacyjnych i w okresie przedszkolnym są zdolne jedynie do

opanowania najprostszych czynności motorycznych. Dziecko w

opanowania najprostszych czynności motorycznych. Dziecko w

ograniczonym zakresie jest w stanie nauczyć się samoobsługi. Nierzadko

ograniczonym zakresie jest w stanie nauczyć się samoobsługi. Nierzadko

występują znaczne fizyczne deformacje, uszkodzenie o.u.n. i zahamowanie

występują znaczne fizyczne deformacje, uszkodzenie o.u.n. i zahamowanie

wzrostu. Zdrowie i odporność na choroby są słabe, średnia długość życia

wzrostu. Zdrowie i odporność na choroby są słabe, średnia długość życia

krótsza niż normalnie. Dzieci te wymagają opieki instytucjonalnej.

krótsza niż normalnie. Dzieci te wymagają opieki instytucjonalnej.

Zaburzenia rozwoju c.d.

Autyzm wczesnodziecięcy – to tylko jeden z elementów grupy
zwanej zaburzeniami spektrum autystycznego (ASD).

• Istotą autyzmu jest upośledzenie interakcji społecznych (np.

trudności w dzieleniu swoich emocji z innymi, w rozpoczęciu i
utrzymaniu rozmowy), komunikacji (zarówno werbalnej, jak i
niewerbalnej, związanej z kontaktem wzrokowym czy uśiechem)
oraz obecność stereotypowych, powtarzalnych zachowań (np.
ustawianie przedmiotów w stały, specyficzny sposób).
Stopień nasilenia, rodzaj i czas wystąpienia objawów, a także
poziom inteligencji i zdolności do prowadzenia samodzielnego
życia różnią się u chorych dzieci. Objawy pojawiają się zanim
dziecko skończy 3 r.ż.

• Chłopcy chorują na autyzm 3 – 4 razy częściej niż dziewczynki.
• Autyzm nie jest rzadką chorobą, a wg ostatnich badań ok. 60 tys.

Polaków cierpi na to zaburzenie.

Zaburzenia rozwoju c.d.

• Autyzm jest zespołem zaburzeń o b. różnym w zależności od dziecka stopniu

nasilenia występujących już we wczesnym dzieciństwie (1 – 3 r.ż.). Cechą
charakterystyczną dzieci autystycznych są nieprawidłowości w kontaktach
społecznych.

• Dotychczas nie odkryto jednoznacznej przyczyny autyzmu dziecięcego. Wiadomo,

że za część zaburzeń odpowiadają geny, a także komplikacje okołoporodowe (np.
niedotlenienie dziecka). Okazuje się, że dzieci cierpiące na autyzm mają wręcz
ekstremalnie męskie mózgi (nie przejawiają empatii, są ślepe na emocje,
ogromna koncentracja ukierunkowana na wychwycenie i zlikwidowanie
najmniejszych zmian otoczenia) – są to ewidentne cechy supermęskiego mózgu.
Czynnikiem popychającym mózg chłopca na „ścieżkę” autyzmu są męskie
hormony (androgeny) a zwłaszcza testosteron, którego stężenie już w okresie
płodowym jest 4 x większe. Hormon ten wpływa zarówno na funkcjonowanie
mózgu, jak i na jego budowę. Kierunek ten wymaga dalszych badań.

• Autyzm ma wyraźne podłoże dziedziczne i występuje wielokrotnie częściej w

pewnych rodzinach, niż średnio w populacji ogólnej.
Podejrzewa się też zaburzoną ekspresję co najmniej 10 genów, które kontrolują
podziały i migrację neuronów.

• Najbardziej kontrowersyjna hipoteza zakładała, że autyzm wywołują szczepionki

dziecięce. Jednak badania epidemiologiczne nie potwierdziły związku autyzmu ze
szczepieniami.

Zaburzenia rozwoju c.d.

Objawy sugerujące autyzm dziecka

• nie gaworzy do 1 r.ż. i nie wskazuje na coś palcem,
• do 16 m-ca nie wypowiada pojedynczego słowa,
• do 2 r.ż. nie wypowiada form dwuwyrazowych,
• nie reaguje na swoje imię,
• utraciło zdolności językowe lub umiejętności społeczne,
• nawiązuje słaby (lub żaden) kontakt wzrokowy,
• nie umie korzystać z zabawek (sprawia wrażenie jakby nie

wiedziało jak się nimi bawić),

• stale i uporczywie ustawia zabawki i inne przedmioty w jednym

szeregu,

• okazuje nadmierne, wyjątkowe przywiązanie do jednej zabawki lub

innego przedmiotu,

• nie uśmiecha się,
• czasami zachowuje się, jakby było głuche, nie reaguje na żadne

sygnały, żyje we własnym świecie.

Zaburzenia rozwoju c.d.

Dziecko autystyczne

 Dz.a. na ogół początkowo rozwija się normalnie,
 Dopiero między 18 i 24 m-cem życia zaczyna odbiegać od

normy,

 Nie uśmiecha się (lub przestaje się uśmiechać),
 Nie nawiązuje kontaktu wzrokowego,
 Nie reaguje na opiekunów,
 Nie wykazuje zainteresowania innymi ludźmi,
 Uczy się mówić z dużym opóźnieniem lub wcale,
 Używa języka w sposób niegramatyczny,
 Nie wykazuje wyobraźni,
 Nie potrafi się bawić symbolicznie i kreatywnie,
 Niewiele bodźców dociera do niego.

Zaburzenia rozwoju c.d.

Leczenie autyzmu

 Polega głównie na długotrwałej

psychoterapii i stopniowej socjalizacji,

 Metoda Domana polega na przekazywaniu

dziecku w szybkim tempie 20 – 30 obrazków
różnych przedmiotów z podpisami. W ten
sposób dziecko nie znając liter zapamiętuje
całe słowa. Kojarzy obraz z nazwą.

 Leczenie farmakologiczne ma wyłącznie

charakter objawowy.