TEORIA WYBORU KONSUMENTA

TEORIA WYBORU KONSUMENTA



Istota teorii wyboru konsumenta.

Istota teorii wyboru konsumenta.



Utylitarystyczna teoria wyboru.

Utylitarystyczna teoria wyboru.



Teoria krzywych obojętności.

Teoria krzywych obojętności.



Ograniczenie budżetowe.

Ograniczenie budżetowe.

Teoria wyboru konsumenta

Teoria wyboru konsumenta

Teoria, która przy pomocy narzędzi

Teoria, która przy pomocy narzędzi

matematycznych opisuje zachowania

matematycznych opisuje zachowania

indywidualnych konsumentów na rynku

indywidualnych konsumentów na rynku

oraz wyjaśniania działanie mechanizmu

oraz wyjaśniania działanie mechanizmu

rynkowego w zakresie dystrybucji dóbr

rynkowego w zakresie dystrybucji dóbr

i kształtowania cen.

i kształtowania cen.

Została opracowana przez neoklasyków w

Została opracowana przez neoklasyków w

pierwszej połowie XX wieku

pierwszej połowie XX wieku

(m.in.Vilfredo Pareto oraz Francis Edgeworth).

(m.in.Vilfredo Pareto oraz Francis Edgeworth).

Utylitarystyczna teoria wyboru

Utylitarystyczna teoria wyboru

(Jeremy Bentham)

(Jeremy Bentham)

Konsumenci dążą do wybierania

Konsumenci dążą do wybierania

tych dóbr i usług, które dają im

tych dóbr i usług, które dają im

najwięcej saytysfakcji (cenią

najwięcej saytysfakcji (cenią

najbardziej).

najbardziej).

Podstawowe kategorie, którymi

Podstawowe kategorie, którymi

posługuje się teoria wyboru

posługuje się teoria wyboru

konsumenta:

konsumenta:



Konsument.

Konsument.



Dochód konsumenta.

Dochód konsumenta.



Preferencje konsumenta.

Preferencje konsumenta.



Użyteczność.

Użyteczność.

Konsument

Konsument

jednostka, która

jednostka, która

dysponując

dysponując

określonym

określonym

dochodem dokonuje

dochodem dokonuje

zakupów dóbr na

zakupów dóbr na

rynku zgodnie ze

rynku zgodnie ze

swoimi preferencjami

swoimi preferencjami

celem maksymalizacji

celem maksymalizacji

czerpanej z tego

czerpanej z tego

tytułu użyteczności.

tytułu użyteczności.

Założenia dotyczące

Założenia dotyczące

konsumenta:

konsumenta:



Suwerenność decyzji - konsument dokonuje

Suwerenność decyzji - konsument dokonuje

wyboru wyłącznie w oparciu o swoje preferencje w

wyboru wyłącznie w oparciu o swoje preferencje w

ramach ograniczenia jakie stwarza wysokość

ramach ograniczenia jakie stwarza wysokość

dochodu, którym dysponuje.

dochodu, którym dysponuje.



Racjonalność decyzji - konsument dokonuje

Racjonalność decyzji - konsument dokonuje

wyboru takich kombinacji dóbr, które

wyboru takich kombinacji dóbr, które

maksymalizują jego użyteczność, czyli

maksymalizują jego użyteczność, czyli

subiektywną satysfakcję, jaką czerpie on z

subiektywną satysfakcję, jaką czerpie on z

konsumpcji; działa we własnym interesie i na swój

konsumpcji; działa we własnym interesie i na swój

rachunek.

rachunek.



Nieograniczone potrzeby - potrzeby konsumenta

Nieograniczone potrzeby - potrzeby konsumenta

nie mogą nigdy być do końca zaspokojone,

nie mogą nigdy być do końca zaspokojone,

konsument zawsze dąży do tego by osiągać coraz

konsument zawsze dąży do tego by osiągać coraz

wyższe poziomy użyteczności; większa ilość dóbr

wyższe poziomy użyteczności; większa ilość dóbr

jest zawsze preferowana nad mniejszą ilością dóbr.

jest zawsze preferowana nad mniejszą ilością dóbr.

Dochód konsumenta

Dochód konsumenta

środki pieniężne w dyspozycji

konsumenta, które może on

spożytkować na zakup

różnych kombinacji dóbr.

Przy danym poziomie cen na

rynku, dochód konsumenta

decyduje o tym, jakie

kombinacje dóbr są

konsumentowi dostępne, a

jakie pozostają poza

zasięgiem jego budżetu,

np. płaca, zasiłek.

Preferencje konsumenta

Preferencje konsumenta

są odzwierciedleniem gustów konsumenta.

są odzwierciedleniem gustów konsumenta.

Preferuje on jedne kombinacje (koszyki)

Preferuje on jedne kombinacje (koszyki)

dóbr nad innymi - w szczególności

dóbr nad innymi - w szczególności

preferuje takie koszyki dóbr, które

preferuje takie koszyki dóbr, które

maksymalizują jego użyteczność (czyli

maksymalizują jego użyteczność (czyli

satysfakcję czerpaną z ich konsumpcji),

satysfakcję czerpaną z ich konsumpcji),

czyli woli koszyki bardziej użyteczne od

czyli woli koszyki bardziej użyteczne od

mniej użytecznych.

mniej użytecznych.

Założenia dotyczące preferencji:

Założenia dotyczące preferencji:



Pełna informacja - konsument dysponuje

Pełna informacja - konsument dysponuje

pełną informacją dotyczącą dostępnych na

pełną informacją dotyczącą dostępnych na

rynku dóbr, a także dokładnie wie, które są

rynku dóbr, a także dokładnie wie, które są

dla niego bardziej, a które mniej użyteczne

dla niego bardziej, a które mniej użyteczne

(innymi słowy konsument nie myli się w

(innymi słowy konsument nie myli się w

ocenie swoich preferencji)

ocenie swoich preferencji)



Jednoznaczność preferencji - dla każdej pary

Jednoznaczność preferencji - dla każdej pary

koszyków dóbr: A i B, konsument jest w stanie

koszyków dóbr: A i B, konsument jest w stanie

ustalić jednoznaczną relację preferencji

ustalić jednoznaczną relację preferencji

między nimi:

między nimi:

–

konsument preferuje koszyk A nad koszykiem B

konsument preferuje koszyk A nad koszykiem B

–

konsument preferuje koszyk B nad koszykiem A

konsument preferuje koszyk B nad koszykiem A

–

oba koszyki posiadają taką samą użyteczność dla

oba koszyki posiadają taką samą użyteczność dla

konsumenta, są więc dla niego wzajemnie obojętne

konsumenta, są więc dla niego wzajemnie obojętne



Przechodniość - jeżeli konsument preferuje

Przechodniość - jeżeli konsument preferuje

koszyk A nad koszykiem B i jednocześnie

koszyk A nad koszykiem B i jednocześnie

preferuje koszyk B nad koszykiem C, wówczas

preferuje koszyk B nad koszykiem C, wówczas

zawsze preferuje koszyk A nad koszykiem C

zawsze preferuje koszyk A nad koszykiem C

Użyteczność

Użyteczność

miara subiektywnej satysfakcji

miara subiektywnej satysfakcji

jaką konsument czerpie z

jaką konsument czerpie z

konsumpcji określonego koszyka

konsumpcji określonego koszyka

(kombinacji) dóbr.

(kombinacji) dóbr.

Użyteczność całkowita (U)

Użyteczność całkowita (U)

Suma satysfakcji uzyskana z konsumpcji

Suma satysfakcji uzyskana z konsumpcji

(posiadania) danego koszyka dóbr

(posiadania) danego koszyka dóbr

Użyteczność krańcowa

Użyteczność krańcowa

(marginalna –MU)

(marginalna –MU)

satysfakcja jaką czerpie konsument ze zwiększenia

satysfakcja jaką czerpie konsument ze zwiększenia

konsumpcji dobra o jedną jednostkę. Jest to

konsumpcji dobra o jedną jednostkę. Jest to

inaczej przyrost satysfakcji związany

inaczej przyrost satysfakcji związany

z konsumowaniem jednej jednostki dobra więcej.

z konsumowaniem jednej jednostki dobra więcej.

Przykład

Przykład

Konsumując 2 lody konsument osiąga

Konsumując 2 lody konsument osiąga

użyteczność na poziomie

użyteczność na poziomie

s

s

0.

0.

Powiększając konsumpcję do 3 lodów

Powiększając konsumpcję do 3 lodów

osiąga użyteczność

osiąga użyteczność

S

S

1,

1,

przy czym

przy czym

S

S

1 >

1 >

S

S

0.

0.

Różnica

Różnica

S

S

1 −

1 −

S

S

0

0

jest przyrostem

jest przyrostem

użyteczności, wywołanym

użyteczności, wywołanym

zwiększeniem konsumpcji o jeden lód, a

zwiększeniem konsumpcji o jeden lód, a

więc stanowi

więc stanowi

użyteczność krańcową

użyteczność krańcową

lodów.

lodów.

Użyteczność marginalna

Użyteczność marginalna

Q

U

MU







ΔQ

ΔU

- zmiana użyteczności całkowitej

- zmiana ilości konsumowanego dobra

Prawo malejącej użyteczności

Prawo malejącej użyteczności

krańcowej

krańcowej

wraz ze wzrostem konsumpcji dobra o

wraz ze wzrostem konsumpcji dobra o

kolejne jednostki, przyrosty użyteczności są

kolejne jednostki, przyrosty użyteczności są

coraz mniejsze (Pierwsze Prawo Gossena)

coraz mniejsze (Pierwsze Prawo Gossena)

Wyjaśnienie:

Wyjaśnienie:

wraz ze zwiększaniem konsumpcji dobra,

wraz ze zwiększaniem konsumpcji dobra,

potrzeba jest coraz bardziej zaspokajana.

potrzeba jest coraz bardziej zaspokajana.

Większy poziom zaspokojenia potrzeby

Większy poziom zaspokojenia potrzeby

sprawia, że kolejne jednostki dobra, które

sprawia, że kolejne jednostki dobra, które

mogłyby ją jeszcze bardziej zaspokoić

mogłyby ją jeszcze bardziej zaspokoić

przedstawiają mniejszą wartość dla

przedstawiają mniejszą wartość dla

konsumenta niż te, które konsumował na

konsumenta niż te, które konsumował na

początku.

początku.

Q

Q

U

MU

Drugie Prawo Gossena

Drugie Prawo Gossena

przy danym dochodzie konsument

przy danym dochodzie konsument

zgłasza popyt na zakup różnych dóbr

zgłasza popyt na zakup różnych dóbr

do momentu, w którym użyteczność

do momentu, w którym użyteczność

krańcowa ilości dobra, jaką może

krańcowa ilości dobra, jaką może

nabyć za jednostkę pieniądza będzie

nabyć za jednostkę pieniądza będzie

dla każdego dobra równa.

dla każdego dobra równa.

Paradoks wartości

Paradoks wartości

„

„

nie ma chyba rzeczy bardziej użytecznej niż

nie ma chyba rzeczy bardziej użytecznej niż

woda, a jednak nic za nią nabyć nie można;

woda, a jednak nic za nią nabyć nie można;

chyba żadnej rzeczy nie sposób otrzymać w

chyba żadnej rzeczy nie sposób otrzymać w

zamian za nią. Przeciwnie, diament nie

zamian za nią. Przeciwnie, diament nie

posiada żadnej wartości użytkowej, a

posiada żadnej wartości użytkowej, a

przecież można zań często otrzymać

przecież można zań często otrzymać

bardzo znaczną ilość innych dóbr.”

bardzo znaczną ilość innych dóbr.”

(Adam Smith)

(Adam Smith)

Równowaga konsumenta

Równowaga konsumenta

Stan stabilności zwyczajów

Stan stabilności zwyczajów

nabywczych konsumenta, przy

nabywczych konsumenta, przy

których jednostka maksymalizuje

których jednostka maksymalizuje

swoją satysfakcję. Oznacza to, że

swoją satysfakcję. Oznacza to, że

konsument zapewnił sobie optymalny

konsument zapewnił sobie optymalny

koszyk dóbr (przy danym dochodzie i

koszyk dóbr (przy danym dochodzie i

cenach) i nie ma żadnych motywów

cenach) i nie ma żadnych motywów

do jego zmiany.

do jego zmiany.

Nadwyżka konsumenta

Nadwyżka konsumenta

luka między całkowitą użytecznością

luka między całkowitą użytecznością

jednego dobra a jego całkowitą

jednego dobra a jego całkowitą

wartością rynkową.

wartością rynkową.

Nadwyżka konsumenta

Nadwyżka konsumenta

R

E

D

Q

P=
1

P

Całkowite zakupy

Nadwyżka
konsumen
ta

Teoria krzywych obojętności

Teoria krzywych obojętności

Założenie:

Założenie:

Konsument w oparciu o swój system

Konsument w oparciu o swój system

wartości potrafi dokonać wyboru w

wartości potrafi dokonać wyboru w

warunkach ograniczoności dóbr i

warunkach ograniczoności dóbr i

usług

usług

Krzywa obojętności

Krzywa obojętności

(indyferencji, jednakowej

(indyferencji, jednakowej

użyteczności):

użyteczności):

to zbiór takich kombinacji dóbr i usług,

to zbiór takich kombinacji dóbr i usług,

które sprawiają konsumentowi

które sprawiają konsumentowi

jednakowe zadowolenie, czyli dostarczają

jednakowe zadowolenie, czyli dostarczają

mu takiej samej użyteczności całkowitej.

mu takiej samej użyteczności całkowitej.

Krzywa obojętności

Krzywa obojętności

żywność

odzież

Krzywa
obojętności

U

1

U

2

U

3

Cechy krzywych

Cechy krzywych

obojętności:

obojętności:



są ujemnie nachylone, co ma miejsce

są ujemnie nachylone, co ma miejsce

jeżeli żadne z dóbr nie jest

jeżeli żadne z dóbr nie jest

niepożądane,

niepożądane,



spłaszczają się w miarę przesuwania

spłaszczają się w miarę przesuwania

się po nich w prawo, co ma miejsce

się po nich w prawo, co ma miejsce

jeżeli zachodzi prawo malejącej

jeżeli zachodzi prawo malejącej

krańcowej stopy substytucji,

krańcowej stopy substytucji,



nie mogą się przecinać.

nie mogą się przecinać.

Krańcowa stopa substytucji

Krańcowa stopa substytucji

jest miarą zrzeczenia się określonej

jest miarą zrzeczenia się określonej

ilości dobra A na rzecz dobra B, przy

ilości dobra A na rzecz dobra B, przy

założeniu utrzymania stałego

założeniu utrzymania stałego

poziomu użyteczności.

poziomu użyteczności.

Krańcowa stopa substytucji

Krańcowa stopa substytucji

x

y

xy

Q

Q

MRS







Q

B

Q

B

Q

A

Q

A

Krzywe obojętności dla dóbr

komplementarnych

Krzywe obojętności dla

dóbr substytucyjnych

U

3

U

2

U

1

U

1

U

2

U

3

Prawo malejącej krańcowej

Prawo malejącej krańcowej

stopy substytucji

stopy substytucji

wraz ze zwiększaniem konsumpcji dobra A,

wraz ze zwiększaniem konsumpcji dobra A,

konsument jest skłonny rezygnować z coraz

konsument jest skłonny rezygnować z coraz

mniejszych ilości dobra B, celem powiększenia

mniejszych ilości dobra B, celem powiększenia

konsumpcji dobra A o jedną jednostkę.

konsumpcji dobra A o jedną jednostkę.

Ograniczenie budżetowe

Ograniczenie budżetowe

Ograniczenie budżetowe określa które

Ograniczenie budżetowe określa które

koszyki dóbr są dostępne dla

koszyki dóbr są dostępne dla

konsumenta, a które nie.

konsumenta, a które nie.

Ograniczenie budżetowe zależy od

Ograniczenie budżetowe zależy od

dwóch czynników:

dwóch czynników:



dochodu konsumenta,

dochodu konsumenta,



ceny.

ceny.

Przyjmując, że konsument ma stały

Przyjmując, że konsument ma stały

dochód, który może przeznaczyć na

dochód, który może przeznaczyć na

zakup dóbr po określonych cenach

zakup dóbr po określonych cenach

równanie budżetu ma postać:

równanie budżetu ma postać:

Y

Q

P

Q

P

B

B

A

A









Linia budżetu – oddziela kombinacje

Linia budżetu – oddziela kombinacje

dostępne konsumentowi od

dostępne konsumentowi od

niedostępnych.

niedostępnych.

B

Q

A

Q

B

P

Y

A

P

Y

Optimum konsumenta

Optimum konsumenta

maksymalne zadowolenie przy danych

maksymalne zadowolenie przy danych

ograniczeniach, wyznacza punkt

ograniczeniach, wyznacza punkt

styczności budżetu z najwyżej

styczności budżetu z najwyżej

położoną krzywą obojętności

położoną krzywą obojętności

Równowaga konsumenta

Równowaga konsumenta

żywność

odzież

U

1

U

2

U

3

B

Q

B

Q

B

Q

A

Q

A

Równowaga konsumenta

w przypadku dóbr

komplementarnych

Równowaga konsumenta

w przypadku dóbr

substytucyjnych

U

3

U

2

U

1

U

1

U

2

U

3

A

P

Y

B

P

Y

A

P

Y

B

P

Y

Warunek optymalności:

Warunek optymalności:

B

A

A

B

P

P

Q

Q







Zmiana dochodu i ceny a

Zmiana dochodu i ceny a

optimum konsumenta

optimum konsumenta

Spadek dochodu spowoduje

Spadek dochodu spowoduje

przesunięcie linii budżetu w dół i

przesunięcie linii budżetu w dół i

wyznaczenie nowego punktu

wyznaczenie nowego punktu

równowagi rynkowej.

równowagi rynkowej.

Wzrost ceny jednego z dóbr powoduje

Wzrost ceny jednego z dóbr powoduje

zmianę biegu linii budżetu i

zmianę biegu linii budżetu i

wyznaczenie nowego punktu

wyznaczenie nowego punktu

równowagi rynkowej.

równowagi rynkowej.

Wpływ zmiany dochodu na

Wpływ zmiany dochodu na

równowagę

równowagę

żywność

odzież

U

1

U

2

U

3

B

B’

Wpływ zmiany ceny na

Wpływ zmiany ceny na

równowagę

równowagę

żywność

odzież

U

1

U

2

U

3

B

B’

Prawo Engla (XIXw.)

Prawo Engla (XIXw.)

Wraz ze wzrostem dochodów konsumenta:

Wraz ze wzrostem dochodów konsumenta:



Spada procentowy udział wydatków na

Spada procentowy udział wydatków na

żywność w wydatkach ogółem,

żywność w wydatkach ogółem,



Procentowy udział wydatków na odzież i

Procentowy udział wydatków na odzież i

obuwie nie ulega istotniejszym zmianom,

obuwie nie ulega istotniejszym zmianom,



Procentowy udział wydatków na mieszkanie,

Procentowy udział wydatków na mieszkanie,

opał i światło nieznacznie wzrasta,

opał i światło nieznacznie wzrasta,



Procentowy udział na dobra wyższego rzędu

Procentowy udział na dobra wyższego rzędu

o charakterze dóbr trwałego użytku oraz

o charakterze dóbr trwałego użytku oraz

usługi, kulturę, edukację wzrasta.

usługi, kulturę, edukację wzrasta.

Krzywe Tornquista

Krzywe Tornquista

Wydatki

Dochody

art.. niższego
rzędu

art. pierwszej
potrzeby

art. względnie
luksusowe

art. luksusowe