Document Outline

. βουλῑμια,

būlīmia nervosa

) - żarłoczność psychiczna,

chorobliwe

objadanie się, w dosłownym tego słowa znaczeniu to „byczy

głód”

Przyczyny bulimii

►

brak bliskiej osoby, z czym chory nie potrafi sobie poradzić

►

brak

samoakceptacji

►

konflikty

rodzinne

►

zaburzenia mechanizmów samoregulacji i samokontroli

►

uszkodzenie ośrodka sytości w mózgu

►

emocjonalne

zaniedbanie

dziecka

w dzieciństwie

►

brak akceptacji przez grupę rówieśniczą (wiążący się często ze zmianą

środowiska)

Czynniki genetyczne

►

Badania przeprowadzone w 2003 roku ujawniły powiązanie powstawania

bulimii z miejscem 10p

chromosomu

. Ten dowód popiera tezę, że

podatność na rozwinięcie zaburzeń w odżywianiu jest silnie powiązana z

czynnikami genetycznymi. Predyspozycje rodzinne występują, gdy

członkowie rodziny cierpieli na otyłość i zaburzenia depresyjne.

Bulimia

Specyfika choroby

►

Schorzenie to należy odróżnić od zaburzeń związanych z objadaniem

się. Chorzy na bulimię, choć zdają sobie sprawę z utraty kontroli nad

własnym zachowaniem związanym z odżywianiem się, przejadają się

bardzo często, a następnie stosują sposoby kontrolowania

wagi

ciała,

które mogą być niebezpieczne dla

zdrowia

►

Jest to choroba o podłożu

psychicznym

, a chorzy na nią zwykle czują

się

głodni

nawet bezpośrednio po jedzeniu. Czasami po wymiotach

odczuwają tak wielką ulgę, że przejadają się po to by ponownie je

wywołać. Większość pacjentów dotkniętych bulimią to

kobiety

. Dzielą

one dni na "dobre", gdy nie odczuwają przymusu objadania się, i "złe"

kiedy nie mogą powstrzymać łaknienia. Są świadome tego, że niepokój,

nuda, stres i uczucie przykrości mogą wyzwalać okresy obżarstwa.

►

Bulimia bardzo często dotyka osoby, które nie akceptują swojego

wyglądu, wagi, nie czują się dobrze w swoim ciele i pragną za wszelką

cenę polepszyć swoje samopoczucie. Według Amerykańskiego

Towarzystwa Psychiatrycznego, pracującego nad uściśleniem kryteriów

rozpoznawania bulimii, występuje ona od 4 do 6 razy częściej niż

anoreksja.

Bulimia

Kryteria rozpoznawania bulimii

►

Możemy podejrzewać bulimię, gdy osoba: ma

nawracające okresy żarłoczności, kiedy zjada olbrzymie

ilości pokarmu w ciągu dnia (w okresie 2 godzin) czuje, że

traci kontrolę nad swoim zachowaniem w czasie napadu

żarłoczności, regularnie stosuje metody zapobiegające

przyrostowi wagi ciała, takie jak: prowokowanie

wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających i

moczopędnych, ścisła

dieta

, głodówka lub bardzo

wyczerpujące ćwiczenia fizyczne, ma minimum dwa

napady żarłoczności w tygodniu (i stosuje po nich

sposoby prowadzące do zmniejszenia wagi), przez co

najmniej trzy miesiące, przesadnie skupia uwagę na

swojej

sylwetce

i wadze. Opisywane zaburzenia w

odżywianiu się nie występują dodatkowo w przebiegu

anoreksji.

Bulimia

Typy bulimii

►

Bulimia, podobnie jak anoreksja, dzieli się na dwa typy.

Pierwszy z nich to typ przeczyszczający czyli taki, w

którym po napadzie żarłoczności następuje prowokowanie

wymiotów oraz używanie środków przeczyszczających.

Drugi to typ nieprzeczyszczający, w którym zamiast

przeczyszczania się środkami farmakologicznymi i

wymuszania wymiotów, chorzy w ramach działań

kompensacyjnych stosują ścisłą dietę (często głodówkę),

ograniczając ilość spożywanych pokarmów do minimum,

bądź też wykonują dużo wyczerpujących ćwiczeń

fizycznych (tzw. bulimia sportowa). Na podstawie

objawów

diagnozuje

się chorobę, ale nim rozpocznie się

stosowanie jakiejkolwiek terapii, należy wykluczyć

schizofrenię

oraz uszkodzenie

mózgu

, które także mogą

być przyczynami nadmiernego łaknienia.

Bulimia

Zmiany fizyczne i psychiczne u osób cierpiących na bulimię

►

niedobory pokarmowe

►

odwodnienie

►

zmęczenie

►

ospałość

►

zły nastrój

►

niepokój

►

zaparcia

►

bóle głowy

►

niedociśnienie tętnicze

►

dyskomfort w jamie brzusznej

►

zaburzenia równowagi elektrolitycznej

►

nieregularne

miesiączki

lub ich brak

►

sucha

skóra

►

zgrubienia skóry palców (od prowokowania wymiotów)

►

rany lub blizny na grzbietach dłoni

►

uszkodzenie

szkliwa

zębów

►

uszkodzenie naczynek krwionośnych w oczach

►

opuchlizna

twarzy

i policzków (zapalenia ślinianek)

►

awitaminoza

►

rozciągnięcie

choroba cywilizacyjna

do znacznych rozmiarów

►

osłabienie

serca

wątroby

układu pokarmowego

►

podrażnienie przełyku, zgaga,

refluks

►

w skrajnych przypadkach - pęknięcie przełyku lub przepony

►

niechęć do samego siebie

►

stany

depresyjne

►

poczucie

wstydu

i upokorzenia

►

psychiczne

uzależnienie

od środków przeczyszczających i odwadniając

Anoreksja

►

Anoreksja

jest chorobą duszy, a dopiero w następnej kolejności cierpi

ciało. Jest to choroba wywoływana negatywnym stosunkiem chorego

do samego siebie, który nie pojawia się nagle, ale jest pielęgnowany

przez otoczenie chorego i jego samego. Na anoreksję zapadają

głównie kobiety, jednak notuje się przypadki zachorowania wśród

mężczyzn – są znacznie rzadsze, aczkolwiek równie niebezpieczne.

Anoreksja powoli wyniszcza organizm, a walka z nią jest o tyle

trudna, że wymaga zmiany przekonań, a nie samego zachowania.

►

Można rzec, że anoreksja jest choroba cywilizacji. Prawdą jest, że

istnieją plemiona, w których ideałem piękna jest wychudzone ciało,

jednak jest to niezwykła rzadkość i zdaje się, że częściej w trakcie

wędrówki po ziemiach leżących poza wpływami cywilizacji zachodu

napotkamy idealnie grube kobiety, aniżeli chude. Środki masowego

przekazu, autorytety szczególnie w kwestii mody i image'u wpływają

na sposób postrzegania siebie i świata u wszystkich ludzi, nie tylko

młodych. Ważnie jest, by nauczyć się rozdzielać informacje ważne,

od tych, które mogą mieć na nas destruktywny wpływ. Na anoreksję

może zachorować każdy, niezależnie od wieku, rasy, płci, a także

wyznania.

Anoreksja

►

Większość z was zapewne

myśli teraz, że ta

dziewczyna jest

zadowolona za swojego

wyglądu??

Otóż nie!! Anorektyczka

chyba nigdy nie jest

zadowolona ze swojego

wyglądu.

Bo przecież ciągle

chudnie za mało i jest za

gruba.

Anoreksja

To śmierć!!!

Anoreksja

►

Jadłowstręt psychiczny

grec.

- brak,

pozbawienie,

orexis

- apetyt

Anorexia

nervosa) -

polegająca na utracie wagi

wywołanej przez osobę chorą, z objawami

dysmorfofobii

, w której odczuwa ona

, ponieważ

nie spełnia wymogów współczesnego świata co do

własnego wyglądu oraz w sposób zaburzony

spostrzega własne ciało. Lęk przybiera postać

uporczywej

idei

nadwartościowej

, w związku z

czym pacjent wyznacza sobie niski limit wagi.

Dotyczy przeważnie dziewcząt i kobiet w wieku 10-

13 lat oraz 16-21. Po raz pierwszy opisano tę

chorobę w połowie

XIX wieku

Anoreksja

►

Anoreksję cechuje szybko postępujące wyniszczenie

organizmu

, które pozostawia często już

nieodwracalne zmiany. Nie leczona zabija w ok.

10% przypadków. Zwykle rozpoczyna się przed 25

rokiem życia - dochodzi w niej do utraty łaknienia

oraz spadku wagi, co najmniej o 25% poniżej wagi

wyjściowej. O anoreksji mówi się, gdy następuje

odmowa utrzymania ciężaru

ciała

powyżej granicy

wagi minimalnej dla wieku i wzrostu, intensywny

przed przybraniem na wadze lub otyłością,

zaburzony obraz własnego ciała tj. osoba chora

uważa, że jest zbyt gruba mimo tego, że tak

naprawdę jest już wyniszczona.

Anoreksja

Główne cechy anoreksji

►

Chorobliwy lęk przed otyłością.

Spora część chorych jest wrażliwa na punkcie swojej wagi,

boi się przytyć lub stosuje kontrolę nad ilością

przyjmowanych pokarmów. Mobilizowani przez lęk, stosują

metody prowadzące do utraty wagi ciała. Większość z nich

ogranicza ilość spożywanych pokarmów, zwłaszcza tych

zawierających tłuszcze oraz węglowodany. Często rezygnują

z czerwonego mięsa lub przechodzą na

wegetarianizm

. W

tym samym czasie dochodzi u nich do znacznego

zmniejszenia ilości zjadanego pożywienia, co prowadzi do

spadku wagi ciała, często o ponad 15%. Zachowania osób

cierpiących na anoreksję różnią się, przy anoreksji typu

bulimicznego często występują: prowokowanie wymiotów,

zażywanie dużych ilości środków przeczyszczających i

moczopędnych oraz wyczerpujące ćwiczenia fizyczne.

Anoreksja

Kryteria diagnostyczne

►

Możemy podejrzewać anoreksję, gdy osoba:

►

przeżywa silny lęk przed przybraniem na wadze lub

otyłością

, nawet jeśli

niedowagę

;

►

nie chce utrzymać wagi w granicach normy dla swojego wieku i wzrostu,

co nie jest spowodowane żadnym schorzeniem fizycznym ani

psychicznym;

►

jej

BMI

jest równy lub mniejszy od 17,5

;

►

nieprawidłowo ocenia wagę własnego ciała, wymiary i sylwetkę;

►

lekceważy skutki nagłego spadku wagi;

►

w okresie dojrzałości płciowej (po okresie pokwitania) cierpi na wtórny

brak

miesiączki

w ciągu co najmniej 3 miesięcy;

►

spożywa posiłki w samotności (ze

wstydu

przed innymi);

►

gotuje dla innych tzw. "zdrowe posiłki";

►

uprawia intensywne ćwiczenia fizyczne;

►

kłamie o ilości zjedzonych posiłków;

►

główny temat rozmów z osobą chorą to jedzenie,

kalorie

, zawartość

tłuszczu

w produktach i

diety

BMI

►

BMI

(inaczej wskaźnik Queteleta II) (skrót od

ody

ass

ndex

, po polsku

wskaźnik

masy

ciała

) - współczynnik

powstały przez podzielenie masy ciała podanej w

kilogramach

przez kwadrat wysokości podanej w

metrach



Dla osób dorosłych wartość BMI wskazuje na (Szczeklik 2005):

►

< 15 - wygłodzenie

►

15,1 - 17,4 - wychudzenie (spowodowane zwykle przez ciężką

chorobę lub

anoreksję

)

►

17,5 - 18,5 -

niedowagę

►

18,5 - 24,9 - wartość prawidłową

►

25,0 - 29,9 -

nadwagę

►

30,0 - 34,9 I stopień otyłości

►

35,0 - 39,9 II stopień otyłości

►

>= 40,0 III stopień otyłości (otyłość skrajna).

Anoreksja

Diagnoza różnicowa

►

Jeśli do szpitala trafia kobieta, ważąca mniej niż 45 kg to

prawdopodobnie cierpi ona na anoreksję. Jednak

zdiagnozowanie tej choroby jest bardzo trudne.

►

Osoby z zaburzeniami typu

psychotycznego

mogą być

przekonane, że ich żywność jest zatruta, odmawiać

jedzenia i znacznie chudnąć. Unikanie jedzenia może

być także skutkiem

depresji

, ponieważ chory nie jest w

stanie skoncentrować się na tej czynności. Odmawianie

przyjmowania pokarmów może być także spowodowane

chorobami

nowotworowymi

lub innymi.

►

Dlatego, aby z całkowitą pewnością stwierdzić, że

przyczyną utraty wagi jest anoreksja, trzeba mieć

pewność, że pacjent nie cierpi na żadną inną chorobę

psychiczną ani fizyczną.

Anoreksja

Postacie zaburzenia

►

Rozpoznano dwa typy anoreksji:

Typ restrykcyjny

►

Charakteryzuje się tym, że chory ogranicza przyjmowanie

pokarmu do bardzo niewielkich ilości i nieregularnie stosuje

środki przeczyszczające.

Typ bulimiczny

►

Anorektyk, choć zazwyczaj ogranicza ilość przyjmowanego

pokarmu, regularnie miewa okresy przejadania się lub

prowokowania

wymiotów

i nadużywania leków

przeczyszczających i moczopędnych. Stosowane metody

zwykle prowadzą do biochemicznych zaburzeń oraz zakłóceń

czynności pewnych układów i narządów, a także są

zagrożeniem dla życia.

Anoreksja

Przyczyny anoreksji

►

Osoby cierpiące na anoreksję to w większości przypadków dziewczęta i kobiety,

które odczuwają nieświadomy

zaburzone postrzeganie obrazu własnego ciała

przed

identyfikacją

własną płcią

. Nie zgadzają się

z własną seksualnością, unikają kontaktu z innymi osobami, zwłaszcza z przeciwną

płcią, a także odchudzają się by w wyniku diety zachować sylwetkę dziecka, jaką

miały przed okresem pokwitania. Często dochodzi do tego wtórny brak miesiączki.

Obsesyjny lęk przed przybraniem na wadze sprawia, że obsesyjnie myślą o jedzeniu i

przekonane są, że "szczupła" figura jest kluczem do sukcesu. Zazwyczaj są to osoby,

które każdemu i na każdym kroku chcą udowadniać, że są najlepsze: koncentrują się

na kształceniu i zdobywaniu wiedzy, a jednocześnie są bardzo niepewne i boją się

niepowodzeń. Chorzy nie widzą swojego wychudzenia, gdy stoją przed lustrem

wydaje im się, że ciągle są za grubi.

►

Powyższe kryteria nie występują zawsze i w każdym przypadku, diagnoza anoreksji

może być postawiona wyłącznie na podstawie wartości BMI i kompulsywnego

myślenia o wadze. Niezwykle częstą postacią jest

anoreksja kulturowa

spowodowana próbami sprostania nierealistycznym wzorcom wyglądu -

wyidealizowanemu modelowi kobiecości.

►

Powszechnie w anoreksji występują:

►

niska

samoocena

, poczucie beznadziejności i brak wiary w siebie,

►

niezadowolenie ze swojej figury,

►

►

anoreksję restrykcyjną

przed dorosłością i dojrzewaniem

Anoreksja

Czynniki biologiczne

►

Biochemiczne podłoże anoreksji

►

Badania przeprowadzone przez dr

Ursulę

Bailer

sugerują, że anoreksja może mieć nie

tylko psychiczne, ale również biochemiczne podłoże. U grupy pacjentek, u których

zdiagnozowano wcześniej

lub

bulimiczną

zbadano stężenie

neuroprzekaźnika

serotoniny

. Okazało się, że u większości badanych pacjentek niektóre

obszary mózgu produkowały i zużywały kilkakrotnie więcej serotoniny, niż u zdrowego

człowieka. Postawiono

hipotezę

, że jadłowstręt psychiczny u tych pacjentek może być

zjawiskiem wtórnym, jedynie reakcją na nieustanny, paraliżujący lęk, spowodowany

nadmiarem neuroprzekaźnika.

►

W przebiegu anoreksji u większości badanych stwierdzano, poza nieprawidłową

aktywnością

serotoniny

, także zaburzenia w obrębie poziomów

noradrenaliny

dopaminy

Obserwuje się także zwiększenie aktywności endogennych receptorów

opioidowych

Zaburzenia regulacji dopaminergicznej mogą mieć istotny związek z funkcjonowaniem

układu nagrody

związanego z przyjmowaniem posiłków.

►

Zaobserwowano też nietypowe zjawisko polegające na braku osłabienia odporności

pomimo znacznego wyniszczenia fizycznego pacjentek, tzn. osoby te nie chorują na

typowe choroby zakaźne obserwowane w wyniszczeniu fizycznym wynikłym z typowego

niedożywienia spowodowanego niedostępnością pożywienia. Oznaczać to może

nadaktywność układu odpornościowego, którego komórki mogą uszkadzać ośrodki w

mózgu odpowiedzialne za łaknienie.

►

U chorych z anoreksją stwierdza się zaburzenie funkcji osi

podwzgórze

przysadka

gonady

, co

powoduje zanik cyklu

miesiączki

u kobiet. Zakłóceniu ulega też oś

podwzgórze

przysadka

tarczyca

: stwierdzono obniżenie stężenia T3.

Anoreksja

Czynniki odżywcze

►

Niedobór

cynku

powoduje spadek apetytu, który może wystąpić również

w jadłowstręcie psychicznym i zaburzeniach odżywiania. Zastosowanie

cynku w leczeniu anoreksji jest popierane przez Bakana od 1979.

Przynajmniej 5 badań klinicznych wykazało, że cynk poprawiał przybór

masy ciała w anoreksji. Randomizowane, kontrolowane badania z

podwójnie ślepą próbą przeprowadzone w 1994 wykazały, że

przyjmowanie cynku (w ilości 14 mg na dzień) podwaja tempo

przybierania masy ciała w leczeniu anoreksji. Niedobór innych substancji

odżywczych, takich jak

(prekursory

, odpowiednio:

), a także

witaminy B1 (

tiaminy

) może także wpływać na powstanie błędnego koła,

w którym niedobory pokarmowe przyczyniają się do powstania

niedożywienia.

Podłoże psychiczne

►

Anoreksja może przyjąć formę walki i wystąpić, gdy zmartwienia się

nakładają i trwają przez dłuższy okres czasu. Zwykle choroba ta

przychodzi bardzo powoli i nie staje się groźna dla życia na samym

początku, lecz trzeba szybko odsunąć problemy i zmartwienie z życia

chorego, w innym razie jego życie jest zagrożone.

Anoreksja

Zmiany fizyczne i psychiczne u osób cierpiących na anoreksję

►

wyniszczenie

►

zwolnienie czynności serca i tętna

►

niskie ciśnienie

krwi

►

wzdęcia

►

zaparcia

►

obrzęki dłoni i stóp

►

sucha, łuszcząca się

skóra

►

meszek na twarzy i ciele

►

znaczna utrata

włosów

►

zimne

dłonie

►

nadmierne pocenie

się

stóp

►

niedokrwistość (anemia)

►

brak

miesiączki

lub bardzo wydłużone okresy między

menstruacjami

(kobiety)

►

drażliwość

►

dezorientacja/zakłopotanie

►

nastroje depresyjne (poczucie beznadziejności, niska samoocena)

►

izolowanie się od otoczenia

►

bezsenność

►

zachowania obsesyjno - kompulsywne, zwłaszcza w odniesieniu do jedzenia

►

krótki oddech

►

częste bóle głowy

►

zawroty głowy

►

omdlenia

►

podkrążone oczy

►

bladość skóry

Pro-ana

►

Pro-ana

(

pro-anorexia

= "za anoreksją") – ideologia, w której

dążenie do bycia chudym jest postrzegane jako droga do ideału (

Starving For Perfection

– głodowanie dla perfekcji). Jest to

styl życia, który traktuje

anoreksję

i inne zaburzenia odżywiania

nie jako

chorobę

, lecz jako alternatywny sposób

odchudzania

będący po części świadomym wyborem.

►

Jednym z haseł ruchu pro-ana jest zdanie

Christophera

Marlowe

quod me nutrit me destruit

– "to, co mnie żywi, niszczy mnie".

Osoby związane z pro-ana mają często niską samoocenę i nie

mogą znieść widoku swych ciał w lustrze. Pro-ana idzie też w

parze z nienawiścią do jedzenia, traktując tą czynność jako

zbędną konieczność.

►

W pro-anie ważna jest motywacja do zrzucania kilogramów

►

W pro-anie upatrywany jest sposób na szczęśliwe życie i

osiągnięcie ważnego celu. Autorzy stron często otwarcie mówią o

możliwości utraty zdrowia, równocześnie namawiając do

głodowania i podając szereg powodów, dla których mimo

wszystko warto to robić.

Ortoreksja

►

Ortoreksja

( orthorexia ) jest patologiczną obsesją na

punkcie spożywania właściwego jedzenia. Rodzaj

spożywanych produktów różni się w zależności od chorej

jednostki, ale każdy cierpiący na ortoreksję przykłada

obsesyjną wręcz uwagę do tego, aby jadać wyłączenie

pokarm, który uznaje za zdrowy.

Ortorektyk spędza coraz więcej czasu myśląc o jedzeniu i

o tym jak ma zaplanować swoje posiłki. Narzuca sobie

bardzo restrykcyjny reżim, a każde złamanie tych zasad

zostaje ukarane. Kara zwykle nie jest tak bezwzględna jak

u anorektyków czy bulimików, zwykle jest to jeszcze

większy reżim, który chory sobie narzuca.Na tej samej

zasadzie ortorektyk nagradza się, jeśli na przykład uda

mu się nie ulec pokusie i uniknąć pokarmu "nieczystego".

Ortoreksja

►

Czym ortoreksja różni się od anoreksji?

Na pierwszy rzut oka różnice są niewielkie, jest ich jednak sporo.

Najważniejszą z nich jest fakt, że ludzie chorujący na ortoreksję nie pragną

obsesyjnie zrzucić wagi i być szczupłymi. Anorektyk koncentruje się na

ilości spożywanego jedzenia, natomiast ortorektyk głównie na jego jakości.

Konsekwencje

Ryzyko zdrowotne w dużej mierze zależy od sposobu w jaki dany

ortorektyk się odżwywia. Zwykle konsekwencje diet ortorektyków nie niosą

ze sobą większego ryzyka niż dieta wegetariańska czy wegańska. Wiele

problemów ma naturę społeczną, na przykład coraz trudniej jest takiemu

choremu unikać rozmów na temat jedzenia, izolacja, spożywanie posiłków

wyłącznie z samotności i wielki skupieniu, poświecanie mnóstwa czasu na

odpowiedni dobór produktów i wyszukanie najlepszej ich jakości.

Ortoreksja nie jest schorzeniem, które zdiagnozuje twój lekarz. Jest to

całkowicie nowy i kontrowersyjny termin, nad którym nadal trwaja

badania.

►

Wegetarianizm

►

Wegetarianizm

– rodzaj

diety

charakteryzujący się wyłączeniem z

posiłków produktów pochodzenia

mięsnego

i ew.

jaj

lub

nabiału

pobudek moralnych, etycznych

bądź zdrowotnych. W języku

potocznym wegetarianizm to zbiór

kilku diet, w tym weganizmu,

fruktarianizmu i samego

wegetarianizmu (więcej o tych

dietach w rozdziale "Odmiany

wegetarianizmu" poniżej).

►

Wegetarianizm rozwinął się na

subkontynencie

indyjskim

w II

tysiącleciu p.n.e. Miał wówczas

charakter czysto religijny,

przedhinduistyczny. Na gruncie

europejskim pojawił się w

VI wieku p.n.e.

, uważa się że

Pitagorejczycy

byli pierwszym

ruchem stawiającym nacisk na

etyczne

wartości wegetarianizmu.

Wegetarianizm

Odmiany wegetarianizmu

►

Laktoowowegetarianizm

(owolaktarianizm) – najbardziej rozpowszechniona

odmiana wegetarianizmu. Polega na rezygnacji z potraw mięsnych. Do

jadłospisu dopuszczone są natomiast produkty pochodzenia zwierzęcego:

nabiał, jajka, miód.

►

Laktowegetarianizm

– popularna odmiana wegetarianizmu, polegająca na

wyłączeniu z jadłospisu jajek. Laktowegetarianie dopuszczają jednak

spożywanie mleka i jego przetworów.

►

Owowegetarianizm

– dieta, która z produktów zwierzęcych dopuszcza

jedynie spożywanie jajek.

►

Weganizm

– polega na rezygnacji ze spożywania wszelkich pokarmów

wytwarzanych przez zwierzęta. Poza mięsem wyłączane są więc z jadłospisu

mleko, sery, jaja oraz miód.

►

Witarianizm

– dieta polegająca na spożywaniu wyłącznie świeżych warzyw i

owoców. Odrzuca jakiekolwiek potrawy gotowane. Witarianie rezygnują

również z wszelkich napojów typu kawa, herbata.

►

Frutarianizm

(lub fruktarianizm, fruitarianizm, fruktorianizm) – najbardziej

zaostrzona forma wegetarianizmu. Oprócz mięsa i produktów pochodzenia

zwierzęcego, fruktarianie nie jedzą żadnych owoców i warzyw, które

musieliby zerwać. Ich pokarmem są owoce, które same spadną z drzewa.

Wegetarianizm

►

Za rodzaje wegetarianizmu niesłusznie uważa się diety będące

etapem pomiędzy jedzeniem potraw mięsnych, a

wegetarianizmem. Są to

semiwegetarianizm

(i jego rodzaje jak

pollowegetarianizm

oraz

ichtiwegetarianizm

zwany też

pescowegetarianizmem).

►

Wielu wegetarian rezygnuje z wyrobów

futrzanych

czy

skórzanych

. Ponadto niektórzy weganie uważają

miód

produkt pochodzenia zwierzęcego, i w związku z tym go nie

jedzą, jednak jest to sprawa indywidualnych przekonań.

►

Czasami wegetarianizm jest łączony z

witarianizmem

– dietą

polegającą na jedzeniu wyłącznie surowych pokarmów (ew.

podgrzanych do maksymalnej temperatury 41°C).

►

1847

roku, w czasie pierwszego spotkania Społeczeństwa

Wegetarian w Anglii, ustalono, że

wegetarianin

to osoba, która

odmawia jedzenia jakiegokolwiek rodzaju mięsa. Wcześniej

wegetarianie byli często nazywani

pitagorejczykami

, ponieważ

ci także ponoć nie spożywali mięsa.

Wegetarianizm

Etyka

►

Wegetarianie uważają, że zwierzęta cierpią i powinny być lepiej

traktowane. Sprzeciwiają się oni brutalnemu zabijaniu zwierząt na

farmach i nadmiernej produkcji mięsa. Wielu z nich wierzy, że nie

powinni spożywać mięsa dla dobra wszystkich żywych stworzeń.

Dlatego rezygnują z diety mięsnej.

►

Niektórzy z etycznych wegetarian porównują zwierzęta do ludzi –

zwierzę nie chce zginąć, jednak nie ma żadnego wyboru i zostaje siłą

zaciągnięte do rzeźni. Wszystkie inne zwierzęta, jego przyjaciele i

rodzina będą cierpieć po jego stracie. Samo zwierzę ma także

pragnienia na przyszłość i ma prawo cieszyć się z życia, nie powinno

cierpieć i być zabite tylko po to, aby wyżywić człowieka, gdy istnieją dla

niego lepsze metody pożywienia.

►

Dla niektórych wegetarianizm jest także stylem życia opierającym się

na ścisłych regułach etycznych nieszkodzenia innym istotom żywym,

ściśle powiązanym z szeroko rozumianą

ekologią

►

Wielu wegan nie je jaj i nabiału z przekonania, że przy przemysłowym

charakterze ich produkcji zwierzęta cierpią nie inaczej niż przy

zabijaniu.

Wegetarianizm

►

Większość naukowych autorytetów w sprawach żywieniowych (m.in.

American Dietic

Associaton

Physicians Committee for Responsible Medicine

National Health

Service"

) zgodnie twierdzi, że przemyślana i dobrze zrównoważona dieta

wegetariańska jest jedną z najzdrowszych diet stosowanych przez ludzi. Potwierdzają

to liczne statystyki i badania epidemiologiczne prowadzone na dużą skalę w

USA

i w

Wielkiej Brytanii

. Wegetarianie jako grupa, w porównaniu z resztą populacji na tym

samym terenie, zazwyczaj wykazuje niższą, średnią masę ciała, niższy poziom

cholesterolu

we krwi, niższe ciśnienie krwi, znacznie mniej przypadków zawału serca,

nadciśnienia,

cukrzycy

, kilkunastu rodzajów

nowotworów

osteoporozy

miażdżycy

►

Niedobór białek oraz

aminokwasów

wśród wegetarian stosujących zrównoważoną

dietę nie został nigdy wiarygodnie dowiedziony. Głównym źródłem

białka

w diecie

wegetariańskiej, w zależności od odmiany diety, mogą być jaja, mleko i jego

przetwory lub rośliny wysokobiałkowe, takie jak np.

rośliny strączkowe

czy

kasze

►

Stwierdzono, że w pewnych okresach życia, przy niewłaściwie skomponowanej diecie

wegańskiej mogą występować niedobory

witaminy B12

(ale mogą one występować

także u osób starszych, odżywiających się "wszystkożernie" , z powodu zaniku

czynnika wewn. umożliwiającego przyswajanie),

witaminy D

(u dzieci i młodzieży),

żelaza

cynku

. Niedoborów można stosunkowo łatwo uniknąć modyfikując

odpowiednio swoją dietę w tych okresach życia poprzez włączenie do posiłków

produktów wegetariańskich bogatszych w te witaminy i minerały. W uzasadnionych

medycznie przypadkach można również uzupełniać niedobory sztucznie, poprzez

regularne spożywanie odpowiednich suplementów stosując się do zalecanego

dawkowania.

Problemy z jedzeniem u

dzieci

►

Dzieci, o których mówi się, że mają problemy z jedzeniem, to

przede wszystkim tzw. „niejadki” oraz dzieci nadmiernie

objadające się.

Rodzice nazywają „niejadkami” dzieci, które nie jedzą tak, jak

rodzice oczekują, a więc te, które niechętnie próbują nowe

potrawy i/lub te, które niechętnie jedzą różne znane im potrawy.

W naszej kulturze jedzenie jest silnie związane z emocjami i

wszelkie próby zmian nawyków jedzeniowych nie biorące pod

uwagę aspektu emocjonalnego zwykle nie przynoszą pożądanych

skutków. Ponadto w przypadku dzieci jedzenie często wiąże się z

nadmierną kontrolą rodzicielską. Własna praktyka i

piśmiennictwo wyraźnie jednak sugerują, że w sferze odżywiania

dzieciom można i trzeba zaufać, a nie kontrolować i zmuszać.

Problemy z jedzeniem u

dzieci

Badania i obserwacje nawyków żywieniowych dzieci wskazują na następujące fakty

i prawidłowości:

►

Wszystkie dzieci chcą jeść.

►

Dzieci są w stanie same prawidłowo regulować ILOŚĆ spożywanego jedzenia. Kiedy nie są

nadmiernie sterowane, instynktownie będą jadły to, co dla nich najlepsze i w sposób dla

nich najlepszy, a więc korzystając z wewnętrznych sygnałów, takich jak poczucie głodu,

apetytu i sytości.

►

Dzieci zwykle negatywnie reagują na nowe jedzenie, ale z czasem i w miarę doświadczenia

akceptują je. Większość dzieci zjada nową potrawę po 10-15 ekspozycjach.

►

Liczba produktów, które dzieci lubią, nie zmienia się zbytnio w okresie od 2-3 r.ż. do 8 r.ż.

Ponadto, 2-4-latki chętniej akceptują nowe potrawy i szeroką gamę potraw niż 4-8 latki.

Uważa się zatem, że nie powinno się ograniczać dzieciom dostępu do różnych potraw z

uwagi na to, że są za małe.

►

Dzieci nie jedzą po trochę wszystkiego, tak jak dorośli. Dorośli robią tak, bo zapłacili za

jedzenie i wierzą, że tak jest zdrowo. Jednak te argumenty zupełnie nie przymawiają do

dzieci. Dzieci jedzą to, na co mają ochotę danego dnia, 1-2 rzeczy, następnego - coś

zupełnie innego lub to samo, by następnego dnia stwierdzić, że nie lubią bananów, choć

jadły je przez trzy dni po dwa naraz. Rodziców to denerwuje, ale dzieciom zupełnie nie

szkodzi.

►

Większość dzieci nie spożywa pełnowartościowych (tj. zawierających wszelkie niezbędne

składniki odżywcze) 3-5 posiłków każdego dnia, ale ich dieta równoważy się zwykle w

okresie jednego

Problemy z jedzeniem u

dzieci

►

Większość małych dzieci zjada 1-2 pełne posiłki dziennie.

►

Nie ma określonych potraw i produktów, które są ważne dla zdrowia. To, co

ważne, to spożywanie składników z różnych grup pokarmowych (są to m.in.

grupa produktów zbożowych, grupa warzyw i owoców, grupa słodyczy)

wymieniowych w piramidzie zdrowego żywienia. Warzywa i owoce są na

tym samym poziomie piramidy, często nawet w tej samej grupie, więc nie

panikujmy, jeśli dziecko nie je szpinaku i brokuł, jeśli je jabłka i pomidory.

►

Najlepszym sposobem na nauczenie dzieci jedzenia różnorodnych potraw

jest serwowanie ich w domu wszystkim członkom rodziny, którzy

jednocześnie pozytywnie wyrażają się o jedzeniu. Gdy dzieci rozwijają się

normalnie i mają względnie normalny poziom energii, prawdopodobnie nie

ma się czym martwić, nawet jeśli nie jedzą idealnie wg różnych wskazań

dietetycznych.

►

Rodzice mogą tylko wspomagać lub zaburzać naturalną zdolność dzieci do

prawidłowego odżywiania się i akceptowania nowych potraw. Dzieci, które

są zmuszane, zabawiane, namawiane i manipulowane, by jadły, zwykle

zniechęcają się do jedzenia i unikają go, gdy tylko mogą. Natomiast dzieci,

którym jedzenie jest ograniczane, zwykle stają się nadmiernie

zaabsorbowane jedzeniem, jakby się bały, że niedługo przyjdzie im

głodować.

Choroba wrzodowa

►

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

– obecność

wrzodów trawiennych

czyli ubytków w błonie śluzowej

lub

. Występują one najczęściej w

i wtedy stwierdza się częstsze występowanie u

mężczyzn. Najczęstszymi przyczynami są: zakażenie

. Często

występującym i głównym objawem jest ból w

nadbrzuszu

jednak czasem przebieg może być skąpo- lub bezobjawowy.

Niekiedy objawy są niecharakterystyczne.

Gastroskopia

jest

badaniem diagnostycznym, które ostatecznie rozstrzyga o

rozpoznaniu

wrzodów

. W leczeniu główną rolę odgrywa

leczenie zakażenia

, stosowanie leków:

oraz właściwa

dieta, zaprzestanie palenia papierosów i unikanie leków

wrzodotwórczych. W przypadku powikłań choroby (perforacja

wrzodu, zwężenie odźwiernika, podejrzenie transformacji

nowotworowej), a niekiedy w wypadku nieskuteczności leczenia

zachowawczego stosowane jest leczenie operacyjne.

Choroba wrzodowa

►

Wrzód żołądka

Choroba wrzodowa

Epidemiologia

►

Jest jedną z najczęstszych chorób

przewodu pokarmowego

. Występuje u około

5-10% całej dorosłej

populacji

. Mężczyźni

chorują ponad dwukrotnie częściej niż kobiety

(dotyczy to tylko wrzodu

, u osób

chorych na wrzód

nie ma

zróżnicowania w stosunku do płci. Ponad 60%

wrzodów zlokalizowanych jest w

Od lat 50. ubiegłego wieku w rozwiniętych

krajach

Europy Zachodniej

Ameryki Północnej

sukcesywnie zmniejsza się

zachorowalność

na wrzód

Choroba wrzodowa

Etiopatogeneza

►

Do przyczyn występowania choroby wrzodowej

zalicza

się:

►

zakażenie

Helicobacter

pylori



Odpowiada za 92% przypadków występowania wrzodów

i około

70% wrzodów

. W

Polsce

zakażonych jest większość dorosłych i około

1/3 dzieci. Najczęstszym miejscem bytowania

bakterii

jest część

przedodźwiernikowa

. Początkowo w wyniku zakażenia dochodzi do

ostrego zapalenia żołądka (nacieki ściany

przez

neutrofile

uwalnianie

enzymów proteolitycznych

rodników tlenowych

, z

towarzyszącą

hipochlorhydrią

, która dodatkowo ułatwia dalszą kolonizację

komórek okładzinowych

), które po kilku tygodniach przechodzi w przewlekłe

(nacieki z

, bez

, z wytworzeniem

przeciwko

). Towarzyszy temu nadmierne

wydzielanie

gastryny

przez

komórki G

na skutek pobudzenia przez

. Jednocześnie następuje zmniejszenie liczby

wytwarzających

hamujący wydzielanie

(przyczyną tego może być zwiększona aktywność

metylotransferazy

bakteryjnej

odpowiedzialnej za przekształcanie

histaminy

w N-α-

metylohistaminę, która silnie hamuje wydzielanie

somatostatyny

Bezpośrednim skutkiem

hipergastrynemii

jest zwiększone wydzielanie

kwasu solnego

Choroba wrzodowa

►

czynniki genetyczne



Większa częstość występowania choroby wrzodowej jest związana z

genetycznie uwarunkowaną zwiększoną ilością

wytwarzających

kwas solny

oraz z ich zwiększoną wrażliwością na

działanie

gastryny

Obserwuje się zwiększoną częstość występowania wrzodów

osób z

grupą krwi

0. Ma to prawdopodobnie związek z obecnością

antygenu

Lewis b

, który jest

receptorem

na komórkach

nabłonka

ułatwiającym przylegania do nich

U osób z wrzodem

badania histopatologicznego

zaobserwowano zwiększone

występowanie

antygenu

HLA-B5

►

palenie papierosów



Składniki dymu tytoniowego mają bezpośredni wpływ na powstawanie

wrzodów. Poza tym u palaczy tytoniu częściej dochodzi do nawrotów a

także do trudniejszego gojenia wrzodu.

niesteroidowe

leki przeciwzapalne

choroby nowotworowe

Nie udowodniono wpływu

alkoholu etylowego

, sposobu odżywiania, roli

stresu ani czynników psychologicznych w powstawaniu choroby

wrzodowej. Mogą jednak zaostrzać jej przebieg.

Choroba wrzodowa

Objawy

►

ból zlokalizowany w nadbrzuszu - pojawia się zwykle 1-3 h po

posiłku (wrzody żołądka), ustępuje po spożyciu pokarmu lub

zażyciu leków zobojętniających

kwas solny

. Często bóle

występują w nocy lub nad ranem - na czczo (wrzody

dwunastnicy). Nawracają co kilka miesięcy (nasilenie dolegliwości

wiosną i jesienią).

►

pieczenie występujące za mostkiem (tzw. zgaga)

►

nudności

wymioty

►

kwaśne lub gorzkie odbijanie

►

brak apetytu

►

niesmak w ustach

►

zaparcia

na przemian z

biegunkami

►

spadek masy ciała

►

wzdęcie

►

czkawka

Choroba wrzodowa

Diagnostyka

Wrzód

►

, inaczej panendoskopia) jest badaniem bezpośrednio

potwierdzającym obecność wrzodów. W przypadku lokalizacji

żołądkowej

niezbędne jest pobranie

wycinków ze zmiany do

w celu wykluczenia obecności

nowotworu złośliwego

. Pobieranie wycinków z

jest wskazane tylko przy podejrzeniu

innej

etiologii

niż

badanie histopatologiczne

►

Obecność

Helicobacter

pylori

można potwierdzić za pomocą metod inwazyjnych i

nieinwazyjnych. Do

metod inwazyjnych

zaliczamy:

►

test

ureazowy

- pobrany wycinek umieszcza się na płytce zawierającej

mocznik

z dodatkiem

barwnego wskaźnika (np.

). Przy obecności

, a konkretnie

bakteryjnej,

ulega rozkładowi do

, powodując alkalizację podłoża i zmianę jego

barwy.

Czułość

swoistość

testu wynoszą 95%.

►

wycinka pobranego z

►

hodowla bakteryjna

Metody nieinwazyjne:

►

ureazowy

test oddechowy

- polega na spożyciu przez pacjenta porcji

mocznika

znakowanego

izotopem

węgla

13C lub 14C. Pod wpływem bakteryjnego enzymu

ureazy

dochodzi do jego

hydrolizy

dwutlenku węgla

i amoniaku, który jest wydalany przez płuca i oznaczany.

►

testy serologiczne

- obecność swoistych przeciwciał przeciwko

antygenom

►

test na

w kale

wynoszą > 90%

►

Obecnie praktycznie nie wykonuje się już badań

rentgenowskich

krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego

i oceny wydzielania

kwasu solnego

(z wyjątkiem podejrzenia

zespołu

Zollingera-Ellisona

). Mają one obecnie znaczenie

historyczne.

Choroba wrzodowa

►

Powikłania

►



Występuje u ok. 15-20% chorych na chorobę wrzodową.

W przypadku przyjmowania

niesteroidowych

leków przeciwzapalnych

ryzyko znacznie

wzrasta.

Objawy:

krwiste bądź

, objawy

►

perforacja wrzodu



Dotyczy 2-7% chorych.

Częściej występuje u osób zażywających

niesteroidowe

leki przeciwzapalne

i palaczy

papierosów. Najczęściej perforacji ulegają wrzody zlokalizowane na przedniej ścianie

opuszki

Objawy:

gwałtowny ból brzucha,

nudności

wymioty

, deskowato napięte mięśnie jamy

brzusznej, w

rtg

obecność wolnego gazu pod kopułą

przepony

, objawy rozlanego

zapalenia otrzewnej

►

zwężenie odźwiernika



Występuje u 2-4% chorych.

Jest spowodowane wrzodem umiejscowionym w okolicy przedodźwiernikowej lub

przewlekłymi zmianami bliznowatymi kanału

Objawy:

, obfite

►

Nie ma dowodów na związek choroby wrzodowej ze zwiększoną częstością

występowania

raka żołądka

[8]

. Prawdopodobnie

zezłośliwiały wrzód żołądka

jest od

początku zmianą nowotworową naśladującą obraz wrzodu trawiennego. Badaniem

rozstrzygającym jest

gastroskopia

Choroba wrzodowa

Dieta

►

Od czasu wprowadzenia skutecznych leków oraz szerokiego wprowadzenia leczenia

eradykacyjnego dieta odgrywa marginalną rolę w leczeniu choroby wrzodowej.

Produkty

nasilające dolegliwości:

►

kawa

herbata

, napoje gazowane

►

potrawy ciężkostrawne

►

cebula

►

pikantne przyprawy

►

smażone oraz tłuste potrawy

►

Produkty dopuszczalne:

►

twarożki

►

chude, gotowane mięso

►

kisiel

galaretki

►

kasza

►

ciasto, nie zawierające tłuszczów

►

jasne, czerstwe pieczywo

►

kawa zbożowa

(kawa "Inka")

►

Należy zaprzestać palenia papierosów - utrudnia gojenie wrzodu i powoduje zwiększone

ryzyko jego nawrotu.

►

W miarę możliwości należy unikać przyjmowania

niesteroidowych

leków przeciwzapalnych

w razie konieczności leczenia przeciwbólowego lekiem o stosunkowo najmniejszej

toksyczności dla nabłonka żołądka jest

paracetamol

Rak żołądka

►

Rak żołądka jest w

Polsce

częstym

nowotworem, według Krajowego Rejestru

Nowotworów w

2002

roku był 2. pod względem

częstości zachorowań nowotworem złośliwym u

mężczyzn i na 5. miejscu u kobiet. Do innych

krajów o wysokim współczynniku zapadalności

na raka żołądka należą

. Spadek częstości

zachorowań notowany jest w

Japonii

USA

większości krajów

Unii Europejskiej

►

Rak żołądka jest około 1,5 razy częściej u

mężczyzn, najczęściej chorują ludzie po 50.

roku życia.

Rak żołądka-czynniki ryzyka

Czynniki genetyczne

►

występowanie

raka żołądka

u członków rodziny (dziedziczny

rak żołądka, HDGC, mutacja genu E-kadheryny)

►

posiadanie

grupy krwi

Czynniki żywieniowe i związane ze stylem życia

►

przynależność etniczna:

(w przypadku emigracji

do krajów o niskim ryzyku zachorowania, ryzyko rozwoju

choroby zmniejsza się dopiero u dzieci)

►

dieta obfitująca w pokarmy

wędzone

marynowane

, solone

(bogata w

azotany

azotyny

)

►

niskie spożycie warzyw i owoców (niedostateczna podaż

witaminy C

)

►

palenie

tytoniu

(1,5-2-krotny wzrost ryzyka zachorowania)

Rak żołądka-czynniki

ryzyka

Objawy

►

przewlekłe bóle brzucha, zwłaszcza o stałym charakterze,

zlokalizowane w

nadbrzuszu

, nasilające się po posiłku a zmniejszające

się na czczo, nieustępujące po lekach zobojętniających sok żołądkowy

►

nudności

wymioty

►

brak apetytu (szczególnie niechęć do jedzenia mięsa) i utrata masy

ciała

►

pojawienie się uczucia sytości wkrótce po rozpoczęciu jedzenia

►

objawy związane z

niedokrwistością

►

dysfagia

►

czarny stolec

►

stan podgorączkowy

►

zespoły paraneoplastyczne, np.

acanthosis nigricans

►

ewentualnie wyczuwalny guz w nadbrzuszu (późny objaw)

►

powiększona wątroba

puchlina brzuszna

►

(powiększony

)

Rak żołądka

Zapobieganie

►

Uważa się, że spożywanie 5-20

posiłków tygodniowo zawierających

warzywa i owoce zmniejsza ryzyko

zachorowania o połowę

►

wczesna

gastroskopia

w przypadku

niepokojących bólów brzucha.

Zaburzenia czynności jelit

Zespół jelita nadwrażliwego

►

Zespół jelita nadwrażliwego (jelito spastyczne, zespół jelita

drażliwego, nerwica jelit, zaburzenia czynnościowe jelit,

colon

iritabile

) jest często występującym przewlekłym i nawracającym

zaburzeniem czynności jelit przejawiającym się bólami brzucha,

uczuciem wzdęcia, przelewania w jamie brzusznej oraz

zaburzeniami rytmu wypróżnień pod postacią biegunki lub zaparcia

stolca.

►

Zespół jelita nadwrażliwego nazywa się zaburzeniem

czynnościowym, ponieważ badania jelit nie wykazują żadnych

nieprawidłowości a choroba nie powoduje ciężkich powikłań i nie

wymaga leczenia operacyjnego.

►

Zespół jelita wrażliwego występuje prawdopodobnie od 10 do 20%

wszystkich dorosłych osób. Dokładne dane nie są znane, ponieważ

wielu chorych nie zgłasza się z tego powodu do lekarza, próbując

radzić sobie samodzielnie różnymi sposobami. Choroba jest

częstsza u kobiet niż u mężczyzn w występuje w każdym wieku.

Zespół jelita nadwrażliwego

Objawy

►

Głównymi objawami zespołu jelita nadwrażliwego są kurczowe

bóle

brzucha

o zmiennym umiejscowieniu oraz zaburzenia częstości

wypróżnień. Często występują

biegunka

(stolce płynne, półpłynne lub

papkowate oddawane częściej niż trzy razy dziennie) lub zaparcie

stolca (zbity stolec, rzadziej niż trzy na tydzień), lub zaparcia

występują naprzemiennie z biegunką. U wielu chorych wypróżnienia

są bolesne i wielu chorych ma uczucie niepełnego wypróżnienia.

►

U osób z jelitem drażliwym ból najsilniej występuje w lewym lub w

prawym dole biodrowym, który może nasilać się po niektórych

posiłkach. Cechą charakterystyczną jest zmniejszenie nasilenia bólu

po wypróżnieniu.

►

Wielu chorych skarży się na uczucie pełności w jamie brzusznej, które

zwykle narasta w ciągu dnia i po jedzeniu oraz na uczucie przelewania

w jamie brzusznej czy dużą ilość gazów.

►

Wiele osób odczuwa szereg innych objawów, które lekarze określają

jako objawy wegetatywne.

Zespół jelita nadwrażliwego

►

Często współistnieją dolegliwości spoza jelit

takie jak:

►

nudności, wymioty, wczesne uczucie sytośc

►

częstomocz, uczucie niezupełnego

opróżnienia pęcherza moczowego)

►

bolesne stosunki płciowe u kobiet

►

uczucie wyczerpania

►

bóle głowy, nadmierne pocenie się, uczucie

duszności i kołatania serca.

►

Charakterystyczne jest ustępowanie

objawów w czasie snu.

Zespół jelita nadwrażliwego

Przyczyny

►

Przyczyna zespołu jelita nadwrażliwego nie jest dostatecznie poznana. Kilka czynników odgyrwa główną role:.

►

Zaburzenia motoryki jelit-

Zaburzenie to polega na braku właściwej koordynacji naprzemiennych skurczów i

rozkurczów okrężnicy

►

Nadwrażliwość trzewna -

Chorzy z zespołem jelita nadwrażliwego silniej odczuwają bodźce pochodzące z wnętrza

jamy brzusznej niż osoby zdrowe.

►

Czynniki psychologiczne -

Zespół jelita drażliwego uważany jest za schorzenie biopsychosocjalne. Przewlekłe

stresy, konflikty, nadmierne przemęczenie czy niedobór snu nasilają odczuwane przez chorego objawy.

►

Czynniki dietetyczne-

Dieta ubogobłonnikowa może mieć znaczenie w powstawaniu zaparć, jednak w postaci

biegunkowej jej wpływ jest niejednoznaczny. Również używki, spożywanie pokarmów ostrych, tłustych, spożywanie

nieregularne posiłków o różnych godzinach bez należytego żucia może nasilać dolegliwości w przebiegu jelita

drażliwego. Objawy również mogą nasilać: pszenica, cebula, kukurydza, ziemniaki,produkty mleczne, jaja, orzechy,

czekolada, ryby i czerwone wino. .

Rozpoznanie

►

Rozpoznanie może wstępnie ustalić na podstawie charakterystycznych objawów. Zgodnie z

kryteriami Rzymskimi

aby rozpoznać zespół jelita drażliwego muszą być spełnione następujące warunki:

Ciągłe lub nawracające co najmniej przez 3 miesiące:

►

bóle brzucha bądź dyskomfort:



zmniejszające się po defekacji



i/lub związane ze zmianami w częstości oddawania stolca



i/lub związane ze zmianami konsystencji stolca, oraz:

►

dwa lub więcej z następujących zaburzeń (trwających ¼ czasu):



zmiana częstości wypróżnień (powyżej 3 dziennie lub poniżej 3 tygodniowo)



zmiana uformowania stolca (nadmiernie twardy lub luźny)



zmiana pasażu stolca (parcie na stolec, nagłe oddawanie stolca, uczucie niepełnej defekacji)



wydalanie śluzu



wzdęcia brzucha

Zespół jelita nadwrażliwego

Leczenie

►

Leczenie polega na opanowaniu lub co najmniej zmniejszeniu dolegliwości pacjenta. Właściwe leczenie składa się z

kilku istotnych elementów:

►

postępowanie dietetyczne i uregulowanie trybu życia

►

psychoterapia

►

leczenie farmakologiczne

►

leczenie uzdrowiskowe.

►

W wielu przypadkach poprawę uzyskuje się dopiero po wypróbowaniu kilku sposobów leczenia.

Postępowanie dietetyczne

►

Postępowanie dietetyczne polega głównie na wykluczeniu pokarmów, które drażnią błonę śluzową przewodu

pokarmowego oraz nadmiernie stymulują jego czynność motoryczną. Posiłki powinny być spożywane częściej w

mniejszych ilościach, o regularnych porach i powinny być spożywane powoli. Należy unikać posiłków nadmiernie

gorących oraz zimnych.

►

Chorzy z postacią bólowo – zaparciową dobrze reagują na dietę bogatobłonnikową, która poprzez skrócenie czasu

transportu jelitowego powoduje zmniejszenie zaparć oraz odczuwanie bólu przez chorego. Natomiast u części chorych

zwiększenie ilości błonnika nie przynosi spodziewanego efektu lub może nasilić działanie drażniące, które zwiększa

dolegliwości bólowe. Dlatego też, postępowanie dietetyczne należy dobierać indywidualne do każdego pacjenta w

zależności od dominujących objawów chorobowych..

►

Picie odpowiedniej ilości płynów w ilości co najmniej 1,5l płynów na dobę jest kolejnym

ważnym elementem żywienia,

które wpływając na prawidłowe uwodnienie mas kałowych, zmniejsza skłonność do zaparć. Zaleca się spożywanie

napojów niegazowanych, nie zawierających drażniącego sorbitolu, który może czasami nasilić dolegliwości.

►

Z diety należy wyeliminować czekoladę, kakao, które działają zapierająco.

►

Stosowanie dużych ilości warzyw (cebula, kapusta, warzywa strączkowe) i owoców może być źle tolerowane przez

niektóre osoby z zespołem jelita nadwrażliwego, u których mogą nasilić bóle i wzdęcia brzucha. U tych osób celowe jest

ograniczenie tych produktów w diecie. Chorzy źle reagujący na kofeinę zawartą w kawie lub teinę zawartą w herbacie

powinni ograniczyć spożycie tych produktów w celu zmniejszenia dolegliwości, a chorzy u których po spożyciu

produktów mlecznych objawy nasilają się lub pojawią powinni ograniczyć spożycie tych produktów. Również

ciężkostrawne tłuszcze zwierzęce, szczególnie smażone, mogą nasilać dolegliwości chorych z jelitem nadwrażliwym.

Zapalenia jelit

Specyfika chorób zapalnych jelit

►

Choroby zapalne jelit mogą się umiejscawiać w ścianie jelita cienkiego lub grubego, na

całej ich długości lub w określonym jego odcinku. W wielu przypadkach do choroby

dochodzi na skutek łatwego kontaktu dużej powierzchni jelita cienkiego (i grubego) z

ogromną liczbą czynników chorobowych dostających się z pokarmem. Zapalenia mogą

przebiegać w sposób ostry lub przewlekły.

Zwykle objawem stanu zapalnego w jelitach są:

►

- brak łaknienia, nudności, wymioty

- bóle brzucha

- biegunki (ostre lub przewlekłe), niekiedy z wydzieliną śluzową oraz krwiste

- niekiedy stan podgorączkowy lub gorączka

- zaburzenia wchłaniania składników pokarmowych, witamin, soli mineralnych oraz

objawy tych niedoborów

- inne niebezpieczne dla zdrowia powikłania zapaleń

Rozpoznanie lekarskie chorób jelit

►

Rozpoznanie ustala się zwykle na podstawie wywiadu lekarskiego oraz badań

pozwalających na ocenę zmian anatomicznych jelit, czyli np. badania kolonoskopowego

z badaniem histopatologicznym wycinka błony śluzowej lub badania radiologicznego

jelit. W przypadku zakażeń drobnoustrojami, toksynami, itp. dokonuje się odpowiednich

analiz bakteriologicznych, testów laboratoryjnych, itp. Niekiedy rozpoznanie jest

ustalone podczas operacji. Nowe (jeszcze trudno dostępne) metody oceny jelit to tzw.

wirtualna kolonoskopia wykonywana w oparciu o technikę tomografii komputerowej i

zastosowanie tzw. kapsułki wyposażonej w kamerę, która przechodzi wraz z ruchami

robaczkowymi przez cały przewód pokarmowy.

PRZYCZYNY ZAPALEŃ JELIT

Przyczyną chorób zapalnych jelit są najczęściej:

►

- błędy dietetyczne, zatrucia (metale ciężkie, grzyby niejadalne)

- zakażenia drobnoustrojami (bakteryjne, wirusowe, itp.)

- pasożyty przewodu pokarmowego

- leki

- alergeny pokarmowe

- choroby zapalne o immunologicznym podłożu

Błędy dietetyczne i zatrucia a zapalenie błony śluzowej jelita

Zapalenie śluzówki jelita (jak też żołądka) wywołują szkodliwe czynnikach chemiczne i fizyczne

zawarte w takich pokarmach i substancjach jak:

- alkohol (zwłaszcza spożywany w dużej ilości!)

- nadmiar pokarmu ciężkostrawnego, potrawy surowe, itp.

- podrażnienie śluzówki jelit wskutek potraw zbyt gorących, zbyt zimnych, zbyt pikantnych, itp.

Zakażenia drobnoustrojami – biegunki

►

W jelicie bytuje obfita mikroflora bakteryjna wspomagająca procesy trawienne. U osób zdrowych

zapobiega ona czynnikom chorobotwórczym. Jednak w przypadku zatruć bakteryjnych lub

osłabionej odporności organizmu (np. po antybiotykoterapii, czy ciężkich chorobach ustrojowych

takich jak rak i chemioterapia) – obecne w treści jelita bakterie wydzielają toksyny powodujące

procesy zapalne. Również uszkodzenie osłony śluzowej jelita może spowodować przedostanie się

toksyn bakteryjnych wewnątrz błony śluzowej jelita i rozpocząć jego zapalenie. U osób

przyjmujących długotrwale antybiotyki i chorych z zaburzeniami odporności może wystąpić

zapalenie jelit wywołane przez grzyb Candida albicans. Zapalenie jelit może wywołać wirus

nagminnego zapalenia wątroby i wirus ECHO (głównie u dzieci)

Zatrucia pokarmowe

►

Zatrucia pokarmowe są to choroby

wywołane spożyciem pokarmów

zawierających chorobotwórcze

bakterie i ich toksyny, pasożyty,

wirusy lub zanieczyszczenia

chemiczne. Ich przebieg jest zwykle

gwałtowny i objawia się bólami

brzucha, nudnościami, biegunką,

wysoką temperaturą.

PRZYCZYNY ZATRUĆ

POKARMOWYCH

Brak higieny u producentów żywności i w kuchniach

►

Podstawowa przyczyna zakażeń pokarmowych jest banalna. To brak higieny u producentów

żywności, w naszej kuchni domowej i w kuchniach lokali gastronomicznych sprzyja

rozmnażaniu się bakterii w pożywieniu. Zagrożenie zwiększa ciepła pora roku.

Kremówka z Salmonellą….

Zjedzenie nawet małej ilości zakażonej Salmonellą, czy gronkowcem złocistym żywności może

wywołać chorobę objawiająca się ostra biegunką, bólem brzucha, wysoka gorączką, itp. Jej

objawy mogą wystąpić w ciągu pół godziny od spożycia ale również znacznie później (np. po

trzech tygodniach). Czas trwania większości z tych chorób to godziny lub dni. Niektóre jednak

choroby (szczególnie pasożytnicze) ciągną się tygodniami, miesiącami, latami.

►

Jakie drobnoustroje chorobotwórcze zakażają przewód trawienny?

►

Najczęstszą przyczyną zatruć pokarmowych w Polsce są bakterie i wirusy: campylobacter

(Campylobacter jejuni i Campylobacter coli), salmonella, oraz rotawirusy. Ponadto zakażają:

gronkowiec złocisty, pałeczka czerwonki, laseczka zgorzeli gazowej i jadu kiełbasianego,

przecinkowiec cholery (w krajach tropikalnych) i inne.

►

Jakie szkody wywołują zarazki w układzie trawiennym?

►

Chorobotwórcze drobnoustroje, a zwłaszcza wytwarzane przez nie toksyny wywołują zwykle

podrażnienie i ostry stan zapalny błony śluzowej żołądka i jelit. Stan zapalny powoduje wzrost

przepuszczalności ściany jelit. Woda z osocza krwi przechodzi wówczas z naczyń krwionośnych

do światła jelita, a drobnoustroje i ich toksyny są usuwane z wymiotami i biegunką. Czas, jaki

upływa od chwili spożycia zatrutego pokarmu do wystąpienia objawów, różni się w zależności

od rodzaju drobnoustroju. Najczęściej wynosi 6-36 godzin.

PRZYCZYNY ZATRUĆ

POKARMOWYCH

►

Lato mnoży zakażenia pokarmowe

►

W ciepłej porze roku bakterie rozwijają się szybciej i zakażają

tzw. wrażliwe surowce dla przetwórstwa spożywczego – np.

jaja, mięso, mleko, itp. Najwięcej zatruć pokarmowych

powodują nieświeże wyroby cukiernicze z dodatkiem kremów,

lody przygotowywane metodą nieprzemysłową (nie z

proszku), garmażeryjne sałatki jarzynowe z majonezem oraz

potrawy z jaj, mięsa, ryb, ich przetwory i konserwy. Są one

narażone na szybkie zepsucie ze względu na dużą zawartość

wody i skład chemiczny, stanowiący dobre podłoże do rozwoju

mikroorganizmów.

►

W związku z tym latem zdarza się więcej zaburzeń przewodu

pokarmowego związanych ze spożyciem pokarmów

zawierających substancje szkodliwe dla zdrowia.

SALMONELLA

►

Mikrodrapieżnik z jaj i drobiu

►

W naszym kraju bakterie

Salmonella enterica

(zwane też pałeczkami paraduru ) są

odpowiedzialne za większość zatruć

pokarmowych. Bakterie te znajdują się głównie

w mięsie i jego przetworach, drobiu, jajach i ich

przetworach oraz w rybach, twarogach, serach

twardych, miękkich i topionych, a nawet w

sokach owocowych. Zakażona żywność niczym

się nie różni od zdrowej . Do zakażenia naszego

układu trawiennego wystarczy ok. 20 bakterii.

CAMPYLOBACTER

Nowy „lider” zakażeń

pokarmowych

►

Campylobacter jejuni

Bakteria upodobała sobie tuszki drobiu, mleko,

wody gruntowe. Jest ruchoma, gram-ujemna,

mikroaerofilna i termofilna. Szczyt zachorowań

przypada na miesiące letnie. Szacuje się, że

stanowią one najczęstszą przyczynę biegunek

w Stanach Zjednoczonych, w Europie natomiast

wywołują około 1% biegunek. Wywołuje objawy

ostrej biegunki, gdy w naszym przewodzie

znajdzie się około 500 tych mikroorganizmów.

CZERWONKA - CHOROBA

BRUDNYCH RĄK

►

Czerwonka – wysoce zakaźna choroba “brudnych rąk”

Źródłem zakażenia jest kontakt z chorym człowiekiem

lub zakażoną przezeń żywnością. Przyczyną wywołanej

przez nią biegunki są różne gatunki pałeczki czerwonki

(

Shigella).

Bakteria ta rozprzestrzenia się wraz z

wydalaniem kału przez nosicieli i osób chorych, a do

zakażenia dochodzi najczęściej metodą „brudnych rąk”,

poprzez zainfekowane pożywienia, czy wody gruntowe.

Shigella zakaża najczęściej sałatki, surowe, warzywa,

mleko i nabiał, drób, wody gruntowe w najbliższej

okolicy. W odróżnieniu od salmonelli, aby doszło do

zakażenia wystarczy kilka (ok. 10) bakterii!

NIEBEZPIECZNA PAŁECZKA

OKRĘŻNICY O157:H7

Pałeczka okrężnicy

►

Pałeczka okrężnicy (Escherichia coli) jest powszechnie występującą w naszym

przewodzie pokarmowym bakterią, zazwyczaj nie sprawiającą nam kłopotu, dopóki

nie namnoży się w pokarmach, które spożyjemy – w mięsie, mleku oraz różnego

rodzaju ich przetworach.

►

Jak się zakażamy?

►

Zakażamy się najczęściej jedząc zakażone niedosmażone mięso, mielone mięso

wołowe – tzwe. tatara, surowe mleko. Szczególnie narażone na nie są osoby, które

korzystają z ulicznych punktów sprzedaży typu fast-food. Do wywołania objawów

chorobowych wystarczy około 10-15 drobnoutrojów.

►

Uwaga! Zagraża nam nowa odmiana pałeczki okrężnicy

►

Jednym z najniebezpieczniejszych drobnoustrojów, które ostatnio wykryto jest nowa

odmiana, od dawna znanej pałeczki okrężnicy - serotyp O157:H7. Ta odmiana

pałeczki jest bardzo groźna, głównie ze względu na produkcję niebezpiecznej toksyny

SLT.

►

ak zakażamy się Escherichią coli O157:H7

Ten typ bakterii coli jest często składnikiem normalnej flory bakteryjnej bydlęcego

przewodu pokarmowego. Czasami dostaje się do mięsa wołowego, gdy podczas uboju

zetknie się z nim zawartość jelit. Ryzyko zakażenia mięsem, które jest dokładnie

usmażone, jest praktycznie zerowe. Natomiast krwiste befsztyki niedokładnie

wysmażone kotlety mielone czy hamburgery mogą zawierać zakaźną bakterię.

NOWOTWORY JELIT

Nowotwory jelita cienkiego

►

Raki gruczołowe jelita cienkiego zdarzają się bardzo rzadko.

Nie ma leczenia chemicznego uznanego za standardowe. w

przypadku choroby – czasami podejmuje się próby

paliatywnego stosowania fluorauracylu. Częściej leczenie jest

operacyjne.

Rak jelita grubego

►

Około 50% przypadków raka wykrywa się w końcowej części

jelita grubego – w odbytnicy. Pozostałe w innych częściach

jelita grubego. W większości przypadków nowotwór ten

powstaje na podłożu łagodnych polipów okrężnicy – tzw.

gruczolakowych polipów. Przemiana gruczolaka w raka

zachodzi poprzez serię mutacji w genach najważniejszych dla

jego rozwoju. Proces trwa średnio około 10 lat.

NOWOTWORY JELIT

akie objawy powinny wzbudzić niepokój onkologiczny?

►

Do wczesnych oznak mogących świadczyć o rozwoju raka jelita

grubego zalicza się:

• krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego,

zwłaszcza niezależne od krwawienia guzków krwawniczych

(hemoroidów);

• pozytywny wynik testu na krew utajoną;

• nagła i nie dająca się wytłumaczyć zmiana rytmu wypróżnień

dobowych,

• niedokrwistość z niedoboru żelaza

Czy rak okrężnicy częściej zagraża kobietom czy

mężczyznom?

►

Mówi się, że nowotwór złośliwy jelita grubego jest chorobą

„równych szans”, która z taką samą częstością dotyka kobiety i

mężczyzn. W Polsce jest obecnie drugą, co do częstości przyczyną

zgonów z powodu nowotworu złośliwego, zarówno u kobiet, jak i

mężczyzn. (po raku sutka (kobiety) i płuca (mężczyźni)).

Zapalenie wątroby

Wirusowe zapalenie wątroby, WZW

wirus zapalenia wątroby typu A

Hepatitis

) -

wywołana

. Często potocznie nazywana "

żółtaczką

", jest to jednak termin nieprawidłowy,

niemedyczny oraz nieścisły, z uwagi na różnorodny przebieg wirusowych zapaleń wątroby,

które mogą przebiegać bez zażółcenia powłok skórnych.

►

Wśród

wirusów

hepatotropowych

możemy rozróżnić:

►

►

wirus zapalenia wątroby typu B

►

wirus zapalenia wątroby typu C

►

wirus zapalenia wątroby typu D

►

wirus zapalenia wątroby typu E

►

wirus zapalenia wątroby typu G

Inne wirusy, pierwotnie niehepatotropowe, mogące wywołać wirusowe zapalenie wątroby:

►

►

►

►

- wirus

mononukleozy zakaźnej

►

HSV-1

HSV-2

wirus opryszczki zwykłej

►

VZV

- wirus

ospy wietrznej

półpaśca

►

wirus

świnki

►

wirus różyczki

►

wirus

żółtej febry

Zapalenie wątroby

►

Wirus zapalenia wątroby typu C

HCV

wirusowego zapalenia wątroby typu C

Hepatitis

C Virus

) -

otoczkowy

ssRNA-wirus

rodziny

Flaviviridae

, rodzaju

Hepacivirus

. Jego

średnica wynosi około 60-70

►

HCV jest przyczyną

Uznaje się go za przyczynę

raka

marskości wątroby

. Wirus HCV jest zdolny do

wywołania nosicielstwa. Wykazuje dużą

wrażliwość na środki i metody

dezynfekcyjne

większą niż

HBV

, mniejszą niż

HIV

Zapalenie wątroby- HCV

Choroba

►

Większość (96%) zakażonych nie jest świadoma swojego

stanu, ponieważ zazwyczaj przewlekła infekcja jest

skąpoobjawowa i trwa latami. Średni czas trwania zakażenia

HCV, od momentu wniknięcia wirusa do ustroju do

poważnych problemów zdrowotnych, jest zazwyczaj dłuższy,

niż w przypadku HIV i trwa 5 do 35 lat. Choroba często

kończy się

marskością

rakiem wątroby

, poprzedzonymi

poważnymi komplikacjami, uniemożliwiającymi normalne

funkcjonowanie (

wodobrzusze

żylaki

krwawienia przełyku

żółtaczka

problemy z krzepliwością krwi

zaburzenia psychiczne

śpiączki wątrobowej

włącznie). Zapaleniu wątroby,

wywołanemu przez HCV, często towarzyszą

choroby autoimmunologiczne

, w tym

autoimmunologiczne zapalenie wątroby

(AIH), które znacznie

pogarszają rokowanie i czas przeżycia.

HCV

Drogi i mechanizm zakażenia

►

Źródło zakażenia

stanowią ludzie chorzy na WZW i

nosiciele

HCV przenosi się podczas kontaktu krwi własnej z krwią

nosiciela. Potencjalnie zakaźny jest każdy materiał zawierający

krew. Wirus przenosi się w czasie zabiegów medycznych:

pobierania i

transfuzji

krwi

, zabiegów operacyjnych i innych, a

także przez zabiegi niemedyczne, takie jak wykonywanie

tatuażu

, wstrzykiwanie

narkotyku

niesterylną

igłą lub

strzykawką itd. Prawdopodobieństwo

zakażenia

przez

produkty krwiopochodne

wynosi 3,3%. Możliwość

okołoporodowej transmisji wirusa z matki na noworodka wynosi

około 5-6%. Jak dotąd nie znaleziono skutecznej

szczepionki

przeciw HCV. W wielu przypadkach możliwe jest zahamowanie

działalności wirusa w organizmie, a nawet zahamowanie

procesu jego namnażania, dzięki takim środkom jak

interferon

rybawiryna

. W trakcie badań jest szereg nowych leków, takich

jak

wiramidyna

czy

kwas lukrecjowy

HBV

►

Wirus zapalenia wątroby typu B

HBV

wirusa zapalenia wątroby typu C

Hepatitis B

Virus

), to otoczkowy

wirus DNA

, hepatotropowy i limfotropowy,

z rodziny

, powodujący

, zwane kiedyś

żółtaczką wszczepienną

, nie tylko u

ludzi, ale u

małp człekokształtnych

. Zapalenie wątroby B nadal

powoduje

i jest

oraz wielu innych częściach

Azji

. Ponad 2 miliardy

ludzi, około jednej trzeciej

ludności świata

, zostało

zainfekowanych wirusem zapalenia wątroby B. Ta liczba

obejmuje 350 milionów chronicznych nosicieli wirusa. Wg WHO,

w Polsce jest około 2% ludności przewlekle zakażonych

wirusem B zapalenia wątroby, a 15-20% Polaków przebyło to

zakażenie w przeszłości. Choroba w ostrej postaci powoduje

zapalenie wątroby, wymioty,

żółtaczkę

i - rzadko - śmierć.

Chroniczne zapalenie wątroby B może ewentualnie prowadzić

marskości wątroby

raka wątroby

, który jest nieuleczalny

wobec małej skuteczności obecnej

chemioterapii

. Szczepienie

zapobiega infekcji wirusem zapalenia wątroby B.

HBV

Czynniki ryzyka i drogi szerzenia wirusa

►

Wirus zapalenia wątroby typu B przenosi się podczas

kontaktu z zakażoną krwią lub płynami ustrojowymi

zawierającymi krew, i nie tylko podczas znacznie

rzadszego kontaktu krwi własnej z krwią nosiciela, jaki

przenosi

. Możliwe formy

przenoszenia wirusa zapalenia wątroby typu B obejmują,

m.in.:

►

Naruszenie ciągłości skóry skażonymi narzędziami

(tatuaże, zabiegi kosmetyczne, fryzjerskie,

stomatologiczne)

►

Zakażenie płodu i noworodka od matki nosicielki

►

Przetoczenia krwi i jej produktów

►

Przygodne stosunki seksualne

►

Kontakty seksualne z nosicielami wirusa

HBV

Przebieg choroby

►

Wirus HBV w dużych mianach

występuje we krwi i w wątrobie.

Replikacja przebiega głównie w

komórkach wątroby (w niewielkim

stopniu prawdopodobnie także w

limfocytach) – stąd schorzenia jakie

wywołuje są różnymi postaciami

zapalenia wątroby.

HBV

Możemy wyróżnić:

►

zakażenia bezobjawowe, z pełnym wyleczeniem i nabyciem odporności (80%)

►

słabo wyrażone zakażenia objawowe z pełnym wyzdrowieniem

►

ostre zapalenie wątroby, często z żółtaczką (mały % przypadków!)

►

piorunujące zapalenie wątroby z wysoką śmiertelnością (0,1% przypadków)

►

różnie wyrażone przewlekłe zapalenia wątroby (z replikacją wirusa), jako

niekorzystne zejścia poprzednich rodzajów zakażeń (u dorosłych 7%

przypadków, im młodszy wiek zarażenia tym więcej % przypadków

przewlekłych)



zarażenia z wysoką replikacją, bez serokonwersji HBe (HBe+)



zarażenia z niską replikacją z przeciwciałami AntyHBe (HBe-)

►

tzw. nosicielstwo HBs, bez replikacji wirusa i cech zapalenia wątroby, jako

następstwo długotrwałego procesu przewlekłego (wskutek integracji wirusa z

genami gospodarza)

►

późne następstwa: marskość wątroby i jej powikłania (

wodobrzusze

encefalopatia wątrobowa

zespół nerkowo-wątrobowy

krwotoki

z żylaków

przełyku,

rak pierwotny wątroby

– prowadzące ostatecznie do śmierci)

►

piorunujące zapalenie wątroby przy nadkażeniu wirusem C lub D.

Okres wylęgania

wynosi od 6 tygodni do 6 miesięcy, po którym następuje mniej

lub bardziej wyrażona faza ostra.

HBV

Objawy

►

Występują objawy podobne jak w innych rodzajach zapalenia wątroby:

osłabienie, senność, bóle głowy, brak apetytu, wstręt do potraw

tłustych, czasami

gorączka

, pod koniec pobolewanie

wątroby

objaw "pulsowania" w brzuchu po spożyciu posiłku. Ból wątroby może

być mylony czasem z bólem serca lub żołądka – bywa kłujący i

promieniuje do lewej strony i tyłu klatki piersiowej. Czasem pojawia się

nieustępująca długo wysypka zlokalizowana głównie na kończynach

górnych i tułowiu (zespół Giannotti-Crosti). Okres żółtaczkowy może

trwać od 1 do 7 tygodni (u 80% chorych żółtaczka w ogóle nie

występuje). Żółtaczce towarzyszy zazwyczaj uporczywe swędzenie

skóry. U 90% chorych brak jest specyficznych objawów wskazujących na

zarażenie HBV, i nie wiedzą oni o przebytym lub przewlekłym zapaleniu

wątroby, przemijające zmęczenie i niestrawności zrzucając na kark

przemęczenia, złej diety czy alkoholu. U większości chorych objawy są

słabo wyrażone lub nie ma ich wcale. Nigdy też nie występują wszystkie

równocześnie.

►

Po latach może występować skrzywienie kręgosłupa w stronę lewą na

odcinku lędźwiowym spowodowane odruchowym przekrzywianiem ciała

w celu odciążenia powiększonej wątroby.

HBV

►

Przewlekłe zapalenie zazwyczaj jest prawie

całkowicie bezobjawowe

. Chorzy zgłaszają

zmniejszoną tolerancję wysiłku i alkoholu, zwiększoną

senność, spadek motywacji do życia, czasem częste

biegunki, zmiany wagi ciała (chudnięcie lub tycie),

zwiększoną podatność na siniaki (problemy z

krzepliwością), nieznaczne pobolewanie pod żebrami

(czasem określane jako rozpieranie lub czucie wątroby,

lub swędzenie wewnątrz, albo objawy gorąca w okolicach

wątroby). Zazwyczaj występuje powiększenie wątroby i

śledziony. Wątroba charakteryzuje się zwiększoną

echogenicznością w badaniu USG, co powinno być

przesłanką do skierowania na szczegółowe badania m.in.

w kierunku HBV. U części chorych występują

przypominające zmęczenie zasinienie okolic oczodołu

(tzw. "worki pod oczami").

Marskość wątroby

Marskość wątroby, zwłóknienie wątroby

cirrhosis hepatis

) - postępujące włóknienie miąższu

wątroby

, niszczące strukturę

narządu

►

Marskość wątroby charakteryzuje się zastępowaniem

komórek włóknami

tkanki łącznej

, które burzą jego

prawidłową budowę, doprowadzając do upośledzenia

funkcji

metabolicznych

, utrudnienia odpływu żółci

oraz są przyczyną powstania

nadciśnienia wrotnego

Przyczynami marskości mogą być

toksyny

(w tym

alkohol), choroby metaboliczne, zakażenie wirusem

itp.

►

Uszkodzenie wątroby jest nieodwracalne, można

jednak spowolnić lub zatrzymać postępy zwłóknienia,

jeśli rozpocznie się umiejętne leczenie.

Marskość wątroby

Objawy wczesne

►

Wczesne objawy marskości wątroby to: zaczerwienienie dłoni, czerwone plamki

pojawiające się na górnej połowie ciała,

hipertrofia

ślinianek

przyusznych, zwłóknienie

ścięgien w rękach. Może wystąpić zniekształcenie palców i paznokci u rąk. Wielu

pacjentów we wczesnym stadium choroby w ogóle nie ma objawów, choć tkanka

wątrobowa jest stale zastępowana przez nieczynną funkcjonalnie tkankę łączną. Gdy

dochodzi do znacznego upośledzenia czynności wątroby, mogą wystąpić następujące

symptomy:

►

wyczerpanie;

►

zmęczenie;

►

utrata apetytu;

►

nudności;

►

osłabienie;

►

utrata masy ciała;

►

bóle brzucha;

►

ginekomastia;

►

hypogonadyzm

;

►

ascites

- wodobrzusze;

►

splenomegalia - powiększenie śledziony z powodu przekrwienia w wyniku nadciśnienia

wrotnego;

►

asterixis - obustronne trzepotanie wyciągniętymi, grzbietowo zgiętymi dłońmi,

występujące u pacjentów z encefalopatią wątrobową.

Marskość wątroby

Przyczyny

►

Przyczyny marskości wątroby są bardzo

różnorodne i mogą współwystępować u

jednego pacjenta. W świecie zachodnim

najbardziej powszechnymi przyczynami

są przewlekłe nadużywanie

alkoholu

zakażenie wirusem zapalenia wątroby

typu B i C (

HBV

HCV

Rak wątroby

►

Rak wątroby

to groźna choroba, która często kończy się śmiercią,

powstaje w wyniku przerzutów.

Rak wątroby

to guz, powstający w

tkance tego narządu. Jest to nowotwór dość często powiązany z innymi

chorobami wątroby, takimi jak martwica.

►

Rak wątroby

jest chorobą bardzo ciężką, przeważnie prowadzącą do

śmierci, wymagającą natychmiastowej opieki lekarskiej. W przeważającej

większości przypadków wynik leczenia zależy od tego, jak wcześnie

ustalono rozpoznanie.

►

Zwykle rak w wątrobie jest przerzutem, co oznacza, że grupa komórek

raka innego narządu, wędrując wzdłuż naczyń krwionośnych, dociera do

wątroby i mnożąc się powoduje powstawanie guza. Jak w przypadku

innych raków tak i tu wynik leczenia zależy w znacznej mierze od stopnia

jego rozwoju w chwili ustalenia rozpoznania. Im jest rozleglejszy, tym

trudniejszy jest do leczenia.

►

Rak wątroby

to guz, powstający w tkance tego narządu. Jest to

nowotwór dość często powiązany z innymi chorobami wątroby, takimi jak

martwica.

W przeważającej większości przypadków wynik leczenia zależy od tego,

jak wcześnie ustalono rozpoznanie.

Rak wątroby- przyczyny

►

Zwykle rak w wątrobie jest przerzutem, co oznacza, że grupa

komórek raka innego narządu, wędrując wzdłuż naczyń

krwionośnych, dociera do wątroby i mnożąc się powoduje

powstawanie guza.

W innych przypadkach rak powstaje w samej wątrobie, co jednak

zdarza się rzadko. W takiej sytuacji mówimy o wątrobiaku

(hepatoma). Czynniki sprzyjające powstawaniu raka wątroby to

przewlekłe choroby tego narządu, np. wirusowe zapalenie wątroby

typu B, które przeszło w postać przewlekłą.

Niewątpliwi, podstawowa przyczyny powstawania raka nie została

jeszcze poznana. Wiadomo, że istnieje wiele substancji nazywanych

rakotwórczymi, takich jak niektóre dodatki do potraw, związki

chemiczne skażające atmosferę, a także promieniowanie, zwłaszcza

rentgenowskie. Niemniej jednak czynniki te same w sobie nie

wyjaśniają powstawania nowotworu (a jedynie zwiększają

prawdopodobieństwo jego rozwoju), ponieważ nie działają

jednakowo na wszystkich ludzi.

Rak wątroby- objawy

►

Niestety w wielu przypadkach rak pozostaje niezauważalny aż

do czasu, kiedy jest już za późno na skuteczne leczenie. Nie

można dostrzec jego wzrastanie, że do czasu, kiedy stanie się

duży, a i tak w pewnych przypadkach nie udaje się go wykryć.

Ból nie występuje.

Należy zwracać uwagę na wszystkie zmiany mogące

występować w czynności naszego ustroju, takie jak np.:

- zmiana w wyglądzie stolca i moczu,

- pojawieniu się krwi w stolcu i moczu,

- obecność plam krwi,

- nienormalne zmniejszenie masy ciała.

W razie pojawienia się tych objawów najwłaściwszym

postępowaniem jest zwrócenie się do lekarza. Chociaż w

przeważającej części przypadków objawy te nie wiążą się z

rakiem, mogą jednak być wczesnym ostrzeżeniem w razie jego

obecności i mieć podstawowe znaczenie dla wyniku leczenia.

Ostre zapalenie trzustki

►

Ostre zapalenie trzustki

Jedną z chorób narządów jamy brzusznej jest ostre

zapalenie trzustki - w skrócie OZT (

łac. pancreatitis

acuta

) , które według definicji jest chorobą o

przebiegu średnio-ciężkim lub ciężkim, objawiającą się

bólem w jamie brzusznej oraz wzrostem aktywności

enzymu amylazy we krwi i w moczu. Pod względem

anatomicznym cechuje się odwracalnym

uszkodzeniem trzustki i tkanek okołotrzustkowych pod

postacią obrzęku, martwicy, a u części chorych

występują powikłania wielonarządowe.

Ostre zapalenie trzustki może wystąpić w każdym

wieku, ale częściej dotyka ludzi między 50 a 70 rokiem

życia.

OZT

►

U około 80 procent przypadków ostre zapalenie trzustki rozwija się na podłożu kamicy

żółciowej lub w przebiegu alkoholizmu. Ostre zapalenie trzustki na tle kamicy związane jest

najczęściej z faktem zablokowania przez kamień żółciowy zwieracza Oddiego, który znajduje

się w brodawce Vatera, co powoduje wzrost ciśnienia w przewodach trzustkowych, gdyż sok

trzustkowy nie może spływać do dwunastnicy.

Wpływ alkoholu na rozwój ostrego zapalenie trzustki jest nieco inny, a mianowicie

codzienne spożywanie ponad 100g czystego etanolu przez kilka lat może powodować rozwój

przewlekłej niedrożności przewodów trzustkowych, a także wywoływać przewlekłe zapalenie

błony śluzowej dwunastnicy i skurcz brodawki Vatera.

U pozostałych 20 procent chorych do rozwoju choroby mogą usposabiać:

- zażywanie niektórych leków np. azatiopryny, sulfasalazyny, furosemidu, kwasu

walproinowego, estrogenoterapia u osób z istniejącą hiperlipidemią,

- choroby zakaźne np. świnka, płonica, różne bakteriemie,

- przeprowadzone badania endoskopowe dróg żółciowych i trzustki,

- zaburzenia w przebiegu przewodu trzustkowego związane z jego zwężeniem,

naciekaniem nowotworowym lub zmianami anatomicznymi trzustki,

- przebyte zabiegi chirurgiczne w obrębie przewodu pokarmowego zwłaszcza dotyczące

żołądka (wrzód drążący do trzustki) i dróg żółciowych (zapalenie pęcherzyka żółciowego)

oraz zabiegi operacyjne w klatce piersiowej związane z pomostami aortalno-wieńcowymi.

- urazy brzucha (tępe i drążące),

- przeszczep nerki,

- choroby metaboliczne np.: cukrzyca i hiperlipidemia.

Zdarza się czasem, że nie można jednoznacznie ustalić przyczyny, która wywołała ostre

zapalenie trzustki i wówczas mówi się o tzw.

samoistnym zapaleniu trzustki.

Według statystyk OZT występuje w ilości 20 -30 przypadków na 100 tys. osób.

OZT

►

Objawy ostrego zapalenia trzustki

Bezpośrednią przyczyną wystąpienia objawów ostrego zapalenia trzustki jest wewnątrztrzustkowa

aktywacja proenzymów znajdujących się w soku trzustkowym, który nie może znaleźć ujścia do

dwunastnicy przez zablokowaną brodawkę Vatera lub niedrożne przewody trzustkowe. Tak

zaktywowane enzymy (

trypsyna i fosfolipaza A2

) zaczynają „samostrawienie” trzustki oraz

dodatkowo inicjują rozwój procesu zapalnego. Samotrawienie trzustki jest możliwe, gdyż komórki

miąższu trzustkowego nie są odporne na działanie enzymów trawiennych, w przeciwieństwie do

komórek błony śluzowej jelit.

Chory z ostrym zapaleniem trzustki skarży się na bardzo silne bóle w górnej części brzucha - często

bóle te lokalizują się po stronie lewej i promieniują do pleców. W przypadku ostrego zapalenia trzustki

na tle kamicy ból pojawia się nagle, w przypadku tła alkoholowego choroby, ból rozwija się przez kilka

dni do kilku tygodni. Ból brzucha jest stały, uporczywy i długotrwały – trwający nawet kilka dni. Nie

ustępuje po typowych lekach przeciwbólowych, dostępnych w aptece bez recepty. Ból zmniejsza się,

gdy chory przyjmuje pozycję siedzącą z pochyleniem się do przodu, a nasila się podczas kaszlu lub

głębszego oddychania. W większości przypadków bólowi towarzyszą nudności i wymioty nie

przynoszące ulgi, natomiast mogą one prowadzić do odwodnienia chorego i pogorszenia jego stanu.

Cierpienie jest na tyle silne, że chory lub jego bliscy wzywają lekarza rodzinnego do domu lub dzwonią

po pomoc do stacji Pogotowia Ratunkowego.

Lekarza już na pierwszy rzut oka widzi, że chory z ostrym zapaleniem trzustki jest w stanie ciężkim,

niekiedy wręcz z zaburzeniami świadomości. W badaniu chorego stwierdza się bolesność uciskową

zwłaszcza nadbrzusza i wzdęcie brzucha, przyspieszone tętno oraz obniżone ciśnienie krwi, a także

zmniejszenie wydalania moczu lub bezmocz.

Z innych objawów mogą wystąpić:

- gorączka,

- niedrożność porażenna jelit,

- zażółcenie spojówek,

- wodobrzusze.

OZT

►

Postacie ostrego zapalenia trzustki

Ostre zapalenie trzustki może przybierać dwie postacie:

- łagodniejszą -

obrzękową

, której istotą jest obrzęk trzustki bez ognisk martwicy. W

tej postaci choroby częstość powikłań nie jest duża, a śmiertelność nie przekracza 5

procent i rokowanie co do wyleczenia jest dobre.

- lub ciężką -

martwiczo-krwotoczną

, w przebiegu której dochodzi do ognisk

martwicy w trzustce i tkankach okołotrzustkowych oraz krwotoków, co znacznie pogarsza

stan chorego i rokowanie. Według statystyk postać martwiczo-krowotoczna ostrego

zapalenia trzustki obarczona jest 10-50 procentową śmiertelnością.

Szczęśliwie, około 80 procent zachorowań na ostre zapalenie trzustki przebiega jako

postać obrzękowa, natomiast tylko pozostałym 20 procentom towarzyszy martwica

trzustki.

►

Powikłania ostrego zapalenia trzustki

Do powikłań krwotoczno-martwiczego OZT, oprócz wymienionych już wyżej, zaliczamy

również:

- niewydolność krążenia,

- niewydolność oddechowa,

- niewydolność nerek,

- wstrząs,

- zaburzenia krzepnięcia,

- cukrzycę,

- zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego pod postacią encefalopatii metabolicznej

Rak trzustki

►

Rak trzustki

Przewlekłe zapalenie trzustki

carcinoma pancreatis

ang.

pancreatic cancer

) –

złośliwy nowotwór

części

wewnątrzwydzielniczej

trzustki

►

Obserwuje się tendencję wzrostową częstości i

umieralności z powodu raka trzustki. Roczna

zachorowalność wynosi 10:100 000. Rak trzustki

częstszy jest u mężczyzn niż u kobiet i u rasy

czarnej niż u rasy białej. Zajmuje 3. miejsce wśród

nowotworów

przewodu pokarmowego

i stanowi

około 3% wszystkich nowotworów złośliwych.

►

Szczyt zachorowań przypada na 60.-80. rok życia. U

80% chorych z rakiem trzustki występuje

cukrzyca

Rak trzustki

Czynniki ryzyka

►

Palenie

papierosów

►

Nadużywanie

alkoholu

►

(powiązane z rakiem, ale nie wiadomo, czy jest czynnikiem

sprawczym)

►

Cukrzyca

►

Infekcja