ZATRUCIE

ZATRUCIE

ALKOHOLEM

ALKOHOLEM

METYLOWYM

METYLOWYM

Marcin Tomporowski

Marcin Tomporowski

spec.: RATOWNICTWO MEDYCZNE; GRUPA II

spec.: RATOWNICTWO MEDYCZNE; GRUPA II

NIESTACJONARNE I-GO STOPNIA

NIESTACJONARNE I-GO STOPNIA

CM UMK 2006/2007

CM UMK 2006/2007

Alkohol metylowy lub metanol, znany

Alkohol metylowy lub metanol, znany

także pod nazwami zwyczajowymi

także pod nazwami zwyczajowymi

spirytus drzewny i karbinol to

spirytus drzewny i karbinol to

najprostszy, trujący dla człowieka,

najprostszy, trujący dla człowieka,

związek organiczny z grupy alkoholi o

związek organiczny z grupy alkoholi o

wzorze CH3OH. Został odkryty w 1661

wzorze CH3OH. Został odkryty w 1661

przez Roberta Boyle'a.

przez Roberta Boyle'a.

Właściwości

Właściwości



Piekący smak

Piekący smak



Ciśnienie par 128 mbar (20°C)

Ciśnienie par 128 mbar (20°C)



Granice wybuchowości w mieszaninie z

Granice wybuchowości w mieszaninie z

powietrzem od 5,5 do 31% obj.

powietrzem od 5,5 do 31% obj.



Z wodą miesza się w każdym stosunku,

Z wodą miesza się w każdym stosunku,

podobnie z alkoholem etylowym i

podobnie z alkoholem etylowym i

eterem,

eterem,



NDS: 100mg/ml

NDS: 100mg/ml

Otrzymywanie

Otrzymywanie

Do 1923 otrzymywany wyłącznie przez destylację rozkładową drewna,

Do 1923 otrzymywany wyłącznie przez destylację rozkładową drewna,

obecnie otrzymuje się go syntetycznie, głównie z gazu syntezowego. Z

obecnie otrzymuje się go syntetycznie, głównie z gazu syntezowego. Z

gazu syntezowego metanol otrzymuje się dwiema metodami

gazu syntezowego metanol otrzymuje się dwiema metodami

•

•

metoda ICI

metoda ICI

•

•

metoda Lurgi

metoda Lurgi

Główną reakcję tych procesów przedstawia równanie:

Główną reakcję tych procesów przedstawia równanie:

CO + 2H2 → CH3OH

CO + 2H2 → CH3OH

Reakcja ta prowadzona jest w obecności katalizatora miedziowego (Cu-

Reakcja ta prowadzona jest w obecności katalizatora miedziowego (Cu-

Zn-Al2O3) w temperaturze 250oC, przy ciśnieniu 4-10 MPa( Wcześniej

Zn-Al2O3) w temperaturze 250oC, przy ciśnieniu 4-10 MPa( Wcześniej

stosowane katalizatory chromowo-cynkowe wymagały temperatury

stosowane katalizatory chromowo-cynkowe wymagały temperatury

340-400oC i ciśnienia 30-32MPa!). W trakcie procesu przebiega

340-400oC i ciśnienia 30-32MPa!). W trakcie procesu przebiega

równocześnie reakcja wodoru z dwutlenkiem węgla (potrzebnym m.in.

równocześnie reakcja wodoru z dwutlenkiem węgla (potrzebnym m.in.

do utrzymania aktywności katalizatora).

do utrzymania aktywności katalizatora).

CO2 + 3H2 → CH3OH + H2O

CO2 + 3H2 → CH3OH + H2O

Alkohol metylowy można także otrzymać działając NaOH lub KOH na

Alkohol metylowy można także otrzymać działając NaOH lub KOH na

fluorowcopochodne metanu, np. CH3Cl, CH3Br, CH3I czy CH3F:

fluorowcopochodne metanu, np. CH3Cl, CH3Br, CH3I czy CH3F:

CH3Cl + KOH → CH3OH + KCl

CH3Cl + KOH → CH3OH + KCl

Metanol jest używany w zakładach przemysłowych jako rozpuszczalnik i

Metanol jest używany w zakładach przemysłowych jako rozpuszczalnik i

surowiec do otrzymywania aldehydu mrówkowego, chlorku metylu,

surowiec do otrzymywania aldehydu mrówkowego, chlorku metylu,

barwników.

barwników.

Zastosowanie

Zastosowanie

•

•

używany jest jako rozpuszczalnik (rozpuszczają się w nim

używany jest jako rozpuszczalnik (rozpuszczają się w nim

tłuszcze, żywice)

tłuszcze, żywice)

•

•

stosowany w farmaceutyce

stosowany w farmaceutyce

•

•

stosowany jako składnik paliwa dla samolotów

stosowany jako składnik paliwa dla samolotów

•

•

stosowany jako główny składnik paliwa do modelarskich

stosowany jako główny składnik paliwa do modelarskich

silników żarowych

silników żarowych

•

•

stosowany w produkcji materiałów wybuchowych np.C4

stosowany w produkcji materiałów wybuchowych np.C4

•

•

stosowany jako paliwo w silnikach spalinowych, np.

stosowany jako paliwo w silnikach spalinowych, np.

używanych w motocyklach żużlowych

używanych w motocyklach żużlowych

•

•

stosowany z ługami lub kwasami do otrzymywania estrów

stosowany z ługami lub kwasami do otrzymywania estrów

metylowych

metylowych

•

•

stosowany w preparatach przeciw zamarzaniu i do mycia szyb

stosowany w preparatach przeciw zamarzaniu i do mycia szyb

•

•

Surowiec do produkcji kwasu octowego

Surowiec do produkcji kwasu octowego

Kinetyka:

Kinetyka:

Łatwo się wchłania przez skórę, błony

Łatwo się wchłania przez skórę, błony

śluzowe i płuca (opary), jednak do

śluzowe i płuca (opary), jednak do

zatruć dochodzi najczęściej drogą

zatruć dochodzi najczęściej drogą

doustną. W organizmie ulega rozkładowi

doustną. W organizmie ulega rozkładowi

do aldehydu mrówkowego, następnie do

do aldehydu mrówkowego, następnie do

kwasu mrówkowego. Aldehyd mrówkowy

kwasu mrówkowego. Aldehyd mrówkowy

tylko w małej ilości krąży w organizmie,

tylko w małej ilości krąży w organizmie,

ma jednak silne właściwości toksyczne -

ma jednak silne właściwości toksyczne -

prawdopodobnie odpowiada za zmiany

prawdopodobnie odpowiada za zmiany

zwyrodnieniowe nerwu wzrokowego.

zwyrodnieniowe nerwu wzrokowego.

Kinetyka c.d.:

Kinetyka c.d.:

Zatrucie alkoholem metylowym powstaje na skutek

Zatrucie alkoholem metylowym powstaje na skutek

wypicia płynu zawierającego metanol. Do części

wypicia płynu zawierającego metanol. Do części

zatruć dochodzi pomyłkowo, ponieważ własności

zatruć dochodzi pomyłkowo, ponieważ własności

organoleptyczne alkoholu metylowego i etylowego są

organoleptyczne alkoholu metylowego i etylowego są

podobne: konsystencja, smak i aromat ten sam.

podobne: konsystencja, smak i aromat ten sam.

Niewielka ilość metanolu jest wydalana przez drogi

Niewielka ilość metanolu jest wydalana przez drogi

oddechowe z powietrzem wydechowym, ale

oddechowe z powietrzem wydechowym, ale

większość jest wydalana z moczem w postaci

większość jest wydalana z moczem w postaci

metabolitów. W wyniku metabolizowania alkoholu

metabolitów. W wyniku metabolizowania alkoholu

metylowego w organizmie powstają szkodliwe

metylowego w organizmie powstają szkodliwe

metabolity:

metabolity:

formaldehyd

formaldehyd

i

i

kwas mrówkowy

kwas mrówkowy

.

.

Toksyczność dotyczy przede wszystkim ośrodkowego

Toksyczność dotyczy przede wszystkim ośrodkowego

układu nerwowego, a także nerwu wzrokowego.

układu nerwowego, a także nerwu wzrokowego.

Kinetyka c.d.:

Kinetyka c.d.:

Metanol jest metabolizowany kilkakrotnie

Metanol jest metabolizowany kilkakrotnie

wolniej niż etanol (w wątrobie z udziałem

wolniej niż etanol (w wątrobie z udziałem

dehydrogenazy alkoholowej). W 3-5%

dehydrogenazy alkoholowej). W 3-5%

wydalany jest w postaci nie zmienionej z

wydalany jest w postaci nie zmienionej z

moczem, w 12% - z powietrzem

moczem, w 12% - z powietrzem

wydychanym.

wydychanym.

T ½ : 14-20 h, w ciężkim zatruciu wydłuża się

T ½ : 14-20 h, w ciężkim zatruciu wydłuża się

do 30h. Podanie etanolu powoduje

do 30h. Podanie etanolu powoduje

wydłużenie T ½ do 35 h. Hemodializa

wydłużenie T ½ do 35 h. Hemodializa

skraca T ½ do kilku godzin.

skraca T ½ do kilku godzin.

Toksyczność:

Toksyczność:

Alkohol metylowy działa depresyjnie na

Alkohol metylowy działa depresyjnie na

ośrodkowy układ nerwowy, tak jak inne

ośrodkowy układ nerwowy, tak jak inne

alkohole. Powstały w wątrobie kwas

alkohole. Powstały w wątrobie kwas

mrówkowy powoduje wystąpienie

mrówkowy powoduje wystąpienie

ciężkiej kwasicy metabolicznej. Kwasicę

ciężkiej kwasicy metabolicznej. Kwasicę

potęguje gromadzenie się kwasu

potęguje gromadzenie się kwasu

mlekowego w wyniku wtórnej hipoksji

mlekowego w wyniku wtórnej hipoksji

(dochodzi do beztlenowej glikolizy i

(dochodzi do beztlenowej glikolizy i

tworzenia się w nadmiarze mleczanu).

tworzenia się w nadmiarze mleczanu).

Charakterystyczna jest znacząca luka

Charakterystyczna jest znacząca luka

osmotyczna.

osmotyczna.

Toksyczność c.d.:

Toksyczność c.d.:

Aldehyd mrówkowy nieodwracalnie

Aldehyd mrówkowy nieodwracalnie

uszkadza siatkówkę. Metanol drażni

uszkadza siatkówkę. Metanol drażni

błony śluzowe przewodu pokarmowego,

błony śluzowe przewodu pokarmowego,

może spowodować ostre zapalenie

może spowodować ostre zapalenie

trzustki. Wypicie ok. 10 ml czystego

trzustki. Wypicie ok. 10 ml czystego

metanolu może być przyczyną trwałej

metanolu może być przyczyną trwałej

ślepoty. Dawka śmiertelna: 30-150 ml

ślepoty. Dawka śmiertelna: 30-150 ml

Objawy zatrucia:

Objawy zatrucia:

Objawy zatrucia występują nagle po kilku

Objawy zatrucia występują nagle po kilku

lub kilkunastu godzinach (czasem

lub kilkunastu godzinach (czasem

dopiero po kilku dniach), a ich nasilenie

dopiero po kilku dniach), a ich nasilenie

zależy od dawki spożytego metanolu.

zależy od dawki spożytego metanolu.

Opóźnienie wystąpienia objawów wiąże

Opóźnienie wystąpienia objawów wiąże

się często z wypiciem także etanolu.

się często z wypiciem także etanolu.

Jednoczesne wypicie etanolu zmniejsza

Jednoczesne wypicie etanolu zmniejsza

toksyczność metanolu.

toksyczność metanolu.

Objawy zatrucia c.d.:

Objawy zatrucia c.d.:

Nieraz objawy zatrucia ograniczają się tylko do

Nieraz objawy zatrucia ograniczają się tylko do

silnych bólów głowy i brzucha, odurzenia,

silnych bólów głowy i brzucha, odurzenia,

nudności i zaburzeń widzenia. W cięższych

nudności i zaburzeń widzenia. W cięższych

przypadkach stwierdza się pobudzenie

przypadkach stwierdza się pobudzenie

psychoruchowe, utratę przytomności, sinicę,

psychoruchowe, utratę przytomności, sinicę,

zaburzenia oddechu (oddech Kussmaula,

zaburzenia oddechu (oddech Kussmaula,

bezdech). Często dochodzi do upośledzenia

bezdech). Często dochodzi do upośledzenia

funkcji wątroby oraz do uszkodzenia nerwów

funkcji wątroby oraz do uszkodzenia nerwów

wzrokowych i siatkówki powodujących

wzrokowych i siatkówki powodujących

zaburzenia widzenia, ślepotę. Może także

zaburzenia widzenia, ślepotę. Może także

wystąpić obrzęk mózgu, niewydolność nerek,

wystąpić obrzęk mózgu, niewydolność nerek,

zapalenie trzustki.

zapalenie trzustki.

Objawy zatrucia c.d.:

Objawy zatrucia c.d.:

początkowe

początkowe

objawy zatrucia są identyczne jak przy upojeniu

objawy zatrucia są identyczne jak przy upojeniu

alkoholem etylowym

alkoholem etylowym



przyśpieszony oddech

przyśpieszony oddech



bóle i zawroty głowy

bóle i zawroty głowy

,

,

zaburzenia mowy i rownowagi

zaburzenia mowy i rownowagi



nudności i wymioty

nudności i wymioty



skóra zaczerwieniona, spojówki przekrwione

skóra zaczerwieniona, spojówki przekrwione

w

w

późniejszym

późniejszym

okresie:

okresie:



tachykardia lub bradykardia

tachykardia lub bradykardia



bóle brzucha

bóle brzucha



spadek ciśnienia krwi

spadek ciśnienia krwi



problemy z ostrością widzenia

problemy z ostrością widzenia

do ślepoty włącznie (może

do ślepoty włącznie (może

pozostać poczucie światła)

pozostać poczucie światła)



pobudzenie, drgawki, a później zaburzenia świadomości do

pobudzenie, drgawki, a później zaburzenia świadomości do

śpiączki włącznie

śpiączki włącznie



luka osmotyczna, mioglobinouria, oligouria, anuria

luka osmotyczna, mioglobinouria, oligouria, anuria

w

w

końcowym

końcowym

stadium zniesienie odruchów fizjologicznych i

stadium zniesienie odruchów fizjologicznych i

porażenie ośrodka oddechowego

porażenie ośrodka oddechowego

Objawy zatrucia c.d.:

Objawy zatrucia c.d.:



Do zgonu może dojść już po kilku

Do zgonu może dojść już po kilku

godzinach od wypicia większej ilości

godzinach od wypicia większej ilości

metanolu - rozwija się ciężka kwasica

metanolu - rozwija się ciężka kwasica

metaboliczna i wstrząs.

metaboliczna i wstrząs.



Jeżeli osoba zatruta przeżyje ten okres, a

Jeżeli osoba zatruta przeżyje ten okres, a

kwasica zostanie wyrównana, dochodzi do

kwasica zostanie wyrównana, dochodzi do

powikłań takich jak całkowita ślepota

powikłań takich jak całkowita ślepota

(pozagałkowe zapalenie nerwu

(pozagałkowe zapalenie nerwu

wzrokowego), ostra niewydolność nerek,

wzrokowego), ostra niewydolność nerek,

uszkodzenie wątroby, mięśnia sercowego.

uszkodzenie wątroby, mięśnia sercowego.

Rozpoznanie

Rozpoznanie

Diagnozę ustala się na podstawie wywiadu (np.

Diagnozę ustala się na podstawie wywiadu (np.

spożywanie alkoholu z nieznanego źródła) oraz

spożywanie alkoholu z nieznanego źródła) oraz

objawów klinicznych i badań laboratoryjnych,

objawów klinicznych i badań laboratoryjnych,

przede wszystkim gazometrii i poziomu glikemii.

przede wszystkim gazometrii i poziomu glikemii.

W zatruciach metanolem zawsze występuje

W zatruciach metanolem zawsze występuje

ciężka kwasica metaboliczna (niskie ph krwi, duży

ciężka kwasica metaboliczna (niskie ph krwi, duży

niedobór zasad). Można stwierdzić obecność

niedobór zasad). Można stwierdzić obecność

kwasu mrówkowego w moczu.

kwasu mrówkowego w moczu.

Rokowanie

Rokowanie

Przebieg zatrucia i szanse na wyleczenie zależą

Przebieg zatrucia i szanse na wyleczenie zależą

od indywidualnej wrażliwości na metanol oraz

od indywidualnej wrażliwości na metanol oraz

dawki.

dawki.

Leczenie

Leczenie

Od samego początku konieczne jest podawanie

Od samego początku konieczne jest podawanie

alkoholu etylowego, który zmniejsza metabolizm

alkoholu etylowego, który zmniejsza metabolizm

metanolu tak, aby utrzymywać stężenie etanolu we

metanolu tak, aby utrzymywać stężenie etanolu we

krwi w granicach 100-130 mg/dl ( 1 do 1,3 promili).

krwi w granicach 100-130 mg/dl ( 1 do 1,3 promili).

Chorym przytomnym należy podawać doustnie 40%

Chorym przytomnym należy podawać doustnie 40%

etanol (rozcieńczony 6-krotnie) w dawce 2 ml/kg w

etanol (rozcieńczony 6-krotnie) w dawce 2 ml/kg w

ciągu 30 minut, a następnie 0,2- 0,4 ml/kg/h

ciągu 30 minut, a następnie 0,2- 0,4 ml/kg/h

zależnie od tego czy pije przewlekle czy też nie.

zależnie od tego czy pije przewlekle czy też nie.

Chorym nieprzytomnym podaje się go dożylnie w

Chorym nieprzytomnym podaje się go dożylnie w

formie 10% roztworu, początkowo około 10ml/ kg/ 30

formie 10% roztworu, początkowo około 10ml/ kg/ 30

min, następnie przewlekle pijącym 2,0 ml/kg/h, a

min, następnie przewlekle pijącym 2,0 ml/kg/h, a

niepijącym 0,8 ml/kg/h.

niepijącym 0,8 ml/kg/h.

Leczenie c.d.

Leczenie c.d.

Farmakologiczne hamowanie

Farmakologiczne hamowanie

dehydrogenazy alkoholowej:

dehydrogenazy alkoholowej:



4-metylpirazol (4-MP)

4-metylpirazol (4-MP)



fomizol

fomizol

Leczenie c.d.

Leczenie c.d.

Płukanie żołądka z dodatkiem wodorowęglanu

Płukanie żołądka z dodatkiem wodorowęglanu

ma sens tylko w ciągu 2 do 4 godzin po

ma sens tylko w ciągu 2 do 4 godzin po

spożyciu metanolu. Węgiel aktywowany nie

spożyciu metanolu. Węgiel aktywowany nie

absorbuje alkoholu metylowego! W ciężkich

absorbuje alkoholu metylowego! W ciężkich

zatruciach metodą z wyboru jest

zatruciach metodą z wyboru jest

hemodializa. Przy ph poniżej 7,2 konieczne

hemodializa. Przy ph poniżej 7,2 konieczne

jest wyrównywanie kwasicy metabolicznej

jest wyrównywanie kwasicy metabolicznej

wodorowęglanami. Podawanie kwasu

wodorowęglanami. Podawanie kwasu

foliowego przyspiesza eliminację kwasu

foliowego przyspiesza eliminację kwasu

mrówkowego z organizmu. W ciągu całego

mrówkowego z organizmu. W ciągu całego

leczenia konieczna jest stała kontrola

leczenia konieczna jest stała kontrola

gospodarki wodno-elektrolitowej oraz

gospodarki wodno-elektrolitowej oraz

zwalczanie hipoglikemii.

zwalczanie hipoglikemii.