LEKI ZMNIEJSZAJĄCE
DZIAŁANIA
NIEPOŻĄDANE LEKÓW
PRZECIW-
NOWOTWOROWYCH

LEKI ZMNIEJSZAJĄCE DZIAŁANIA
NIEPOŻĄDANE LEKÓW
PRZECIWNOWOTWOROWYCH

1.

Leki przeciwwymiotne

2.

Granulocytopoetyczne czynniki wzrostu

3.

Folininan wapnia

4.

Mesna

5.

Allopurinol

6.

inne

LEKI PRZECIWWYMIOTNE



Mechanizm wymiotów, rozwijających się w
przebiegu radioterapii oraz stosowania
niektórych leków cytostatycznych jest w
znacznym stopniu uzależniony od uwalniania
z komórek enterochromochłonnych w
przewodzie pokarmowym serotoniny.



Wymioty wczesne (bezpośrednio po podaniu
leku), późne (później niż 24h), antycypacyjne
(u chorych, którzy doświadczyli już wymiotów
związanych z chemioterapią).

LEKI PRZECIWWYMIOTNE

ANTAGONISTY REC. 5-HT3



Sterony: dolasteron, granisteron, ondasteron,
tropisteron.



Odznaczają się dużą wybiórczością i
powinowactwem do tego receptora.



Leki pierwszego wyboru w terapii nudności i
wymiotów (wczesnych) warunkowanych
leczeniem cytostatykami oraz naświetleniami.



DN: bóle głowy, zaparcia i przejściowe
podwyższenie poziomu transferaz.



Dobrze i szybko wchłaniane, T1/2 kilka godz.,
wydalanie przez nerki w postaci metabolitów.

LEKI PRZECIWWYMIOTNE

KORTYKOSTEROIDY



Kortykosteroidy w zapobieganiu wczesnym wymiotom

wywołanym chemioterapią cechuje duży wskaźnik

terapeutyczny. Należą one do najczęściej stosowanych

leków przeciwwymiotnych i w sytuacji małego ryzyka

wymiotów mogą być jedynymi lekami.



W celu zapobieżenia ostrym wymiotom – będącym skutkiem

agresywnej chemioterapii – łączy się deksametazon z

antagonistami 5-HT3.



W pojedynczych dawkach rzadko powoduje skutki

niepożądane, choć mogą wystąpić hiperglikemia i

zaburzenia snu.



Różne kortykosteroidy w równoważnych dawkach są równie

bezpieczne i skuteczne, można je więc stosować zamiennie.

Wobec braku badań porównawczych, większość ekspertów

zaleca stosowanie deksametazonu lub metyloprednizolonu z

uwagi na udokumentowaną skuteczność tych leków.



Deksametazon 20 mg i.v., metyloprednizolon 40-125 mg,

jednorazowo przed chemioterapią.

GRANULOCYTOPOETYCZNE
CZYNNIKI WZROSTU



IL-3



G-CSF



GM-CSF



Trombopoetyna

GRANULOCYTOPOETYCZNE CZYNNIKI
WZROSTU

INTERLEUKINA 3



IL-3, Multi-CSF



Pobudza proliferację wielopotencjalnych komórek
macierzystych oraz wczesnych komórek
prekursorowych poszczególnych linii komórkowych
dla układu czerwonokrwinkowego,
płytkotwórczego i granulocytowo-makrofagowego.



WS: niedokrwistość aplastyczna, zespół
mielodysplastyczny, mielosupresja po
chemioterapii przeciwnowotworowej.



Średnie dawki: 1-10ug/kg m.c. s.c. przez 7-14dni.



DN: gorączka, bóle głowy.

GRANULOCYTOPOETYCZNE CZYNNIKI
WZROSTU

GM-CSF, G-CSF



GM-CSF (filgrastim, lenograstim) i G-CSF

(sargramostin, molgramostin) oba rekombinowane (r-

Hu).



GM-CSF działa na późniejszym etapie rozwoju

komórek ukierunkowanych dla układu granulocytowo-

makrofagowego, a G-CSF na etapie komórek

ukierunkowanych dla układu granulocytowego.



WS: głównie w leczeniu mielosupresyjnego działania

leków p/nowotworowych i radioterapii,

przyspieszenie

regeneracji układu krwiotwórczego po przeszczepieniu szpiku lub

komórek prekursorowych do krwi obwodowej, wrodzone i nabyte

neutropenie, niedokrwistość aplastyczna, zespoły mielodysplastyczne.



Średnie dawki: 5ug/kg m.c. na 24h lub 250ug/m3 na

24h, przez 7-10 dni lub do ustąpienia gorączki i

neutropenii; s.c., i.v.

GRANULOCYTOPOETYCZNE CZYNNIKI
WZROSTU

TROMBOPOETYNA



Swoisty czynnik krwiotwórczy dla
megakariocytopoezy. Pobudza proliferację
i dojrzewanie magakariocytów, a w
konsekwencji powstawanie płytek krwi.



WS: stany małopłytkowości na skutek
hipoplazji szpiku, zwłaszcza występującej
po chemioterapii p/nowotworowej.



Średnie dawki: 5ug/kg m.c. na 24h; s.c.
przez 10-21 dni

FOLINIAN WAPNIA



Aktywny chemicznie metabolit kwasu tetrahydrofoliowego

(inaczej kwas folinowy), koenzymu transferaz przenoszących

grupy jednowęglowe w procesie biosyntezy nukleotydów

pirymidynowych i purynowych.



Powstaje wyniku redukcji kwasu dihydrofoliowego przez

reduktazę dihydrofolianu. Enzym ten hamowany jest przez

antagonistów kwasu foliowego (np. metotreksat), w wyniku

czego następuje zahamowanie syntezy nukleotydów i

podziału komórki.



Uzupełnia niedobór tetrahydrofolianu w zdrowych komórkach

w przypadku terapii antagonistami kwasu foliowego.



Zwiększa efekt cytotoksycznego działania 5-fluorouracylem

przez stabilizowanie jego połączenia z syntetazą

tymidylanową.



Nie wpływa na nefrotoksyczność metotreksatu.

FOLINIAN WAPNIA



WS: ochronnie podczas stosowania antagonistów

kwasu foliowego (metotreksat) w celu

zmniejszenia toksyczności, w przypadkach

przedawkowania antagonistów kwasu foliowego

(trymetreksat, trymetoprym, pirymetamina) u

pacjentów dorosłych i dzieci; leczenie

uzupełniające i paliatywne raka jelita grubego i

odbytnicy w skojarzeniu z 5-fluorouracylem.



PW: niedokrwistość megaloblastyczna z

niedoboru wit. B12. Nie podawać dokanałowo!



DN: niezbyt często gorączka; rzadko bezsenność,

zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zwiększenie

częstości napadów u chorych na padaczkę.



Preparat: Leucovorin Ca

MESNA



Sól sodowa kwasu 2-merkaptoetanosulfonowego.



Nazwy handlowe: Uromitexan, Mesnex, Anti-uron, Mistabron, Mucofluid.



Ma działanie mukolityczne podobne do acetylocysteiny. Skutecznie rozrywa

mostki disiarczkowe w polipeptydowych łańcuchach śluzu, dzięki czemu

zmniejsza jego lepkość. Wpływa na upłynnienie wydzieliny oskrzelowo-

tchawiczej. Ułatwia usuwanie wydzieliny z krwią i skrzepami.



Mesna jest również antidotum przeciwko akroleinie -

metabolitowi powstającemu w wyniku biotransformacji

cyklofosfamidu i ifosfamidu, drażniącemu błonę pęcherz

moczowego, co może prowadzić do krwotocznego zapalenia

pęcherza moczowego. Mesna, która zawiera grupy sulfonowe,

działa dwutorowo. Łącząc się z cząsteczkami akroleiny,

zobojętnia je, a dodatkowo zwalnia proces przechodzenia 4-

hydroksylowych pochodnych cytostatyków w akroleinę. W

wyniku jej działania powstają nietoksyczne tiolowe związki 4-

hydroksyfosfamidu i 4-hydroksycyklofosfamidu.



DN:

wziewnie - uczucie pieczenia za mostkiem, kaszel na skutek podrażnienia

lub skurcz oskrzeli;

dożylnie - dolegliwości żołądkowo-jelitowe,

bóle głowy, uczucie rozbicia, zmiany skórne oraz reakcje

zapalne w ścianie naczynia w miejscu wstrzyknięcia.

ALLOPURINOL



Organiczny związek chemiczny, inhibitor oksydazy ksantynowej,

zmniejsza wytwarzanie ksantyn i kwasu moczowego, zmniejsza bardzo

znacznie niebezpieczeństwo odkładania się złogów moczanowych w

cewkach nerkowych.



Preparaty allopurinolu dostępne są w Polsce pod nazwami handlowymi:

Allupol, Apo-Allopurinol, Milurit, Zyloric.



WS: dna moczanowa pierwotna i wtórna, wtórna hiperurykemii

spowodowanej chemio- i radioterapią nowotworów, zespół Lescha-

Nyhana.



Wchłania się dobrze z przewodu pokarmowego, osiągając maksymalne

stężenie we krwi po 1 h. Biologiczny okres półtrwania w osoczu wynosi

2-3 h, natomiast jego podstawowego metabolitu – oksypurynolu -

średnio 18 h.



PW: ciąża, dzieci poniżej 3 roku życia.



DN: zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (brak łaknienia,

nudności, biegunki), bóle głowy, skórne odczyny alergiczne oraz

hipertermia polekowa.



Stosowany doustnie, początkowo (przez pierwsze 5-7 dni) w dawce 100

mg/dobę, następnie 300 mg/dobę. W pierwszym tygodniu leczenia

allopurinol podaje się razem z kolchicyną, co zapobiega występowaniu

ostrych napadów dny.

INNE



Amifostyna



Deksrazoksan (Cardioxane)

AMIFOSTYNA



Organiczny trifosforan wybiórczo chroniący zdrowe tkanki przed

cytostatycznym działaniem promieniowania jonizującego i

niektórych cytostatyków.



Mechanizm opiera się najprawdopodobniej na inaktywacji

związków tworzących się podczas działania leków alkilujących na

kwasy nukleinowe i dostarczaniu protonów niezbędnych do

naprawy uszkodzonego DNA.



Wybiórczość wynika z większego stężenia fosfatazy zasadowej przekształcającej lek

do postaci aktywnej, większego pH i lepszego unaczynienia w tkankach zdrowych w

porównaniu do nowotworowych.



WS: zapobieganie neutropenii i jej skutkom podczas leczenia

cisplatyną i cyklofosfamidem u chorych na zaawansowanego raka

jajnika, zmniejszenie działania nefrotoksycznego cisplatyny i jej

pochodnych w leczeniu nowotworów litych niewywodzących się z

komórek rozrodczych, zapobieganie suchości ust przy

nowotworach głowy i szyi poddawanych radioterapii



PW: niedociśnienie (skurczowe <100mmHg), odwodnienie, niewydolność nerek i

wątroby, dzieci, chorzy >70 rż.



I: nasila działanie wymiotne cytostatyków, nie stosować z lekimi obniżającymi

ciśnienie



DN: obniżenie ciśnienia, nudności, wymioty, zaczerwienienie twarzy, dreszcze,

zawroty głowy, senność, czkawka, kichanie, reakcje alergiczne



D: wlew i.v. 740-900 mg/m2 pc. przez 15 min, na 30 min przed podaniem

cytostatyku

DEKSRAZOKSAN



Pochodna EDTA zapobiegająca powikłaniom

kardiologicznym u chorych leczonych w ramach

chemioterapii antracyklinami.



Działanie leku i jego metabolitu polega na usuwaniu

poprzez chelatowanie jonów żelaza i miedzi ze

związków z antracyklinami. Zapobiega to powstaniu

toksyczych związków upośledzających aktywność

oksydazy cytochromu c i powstaniu wolnych rodników

tlenowych umożliwiających reakcji oksydoredukcyjne

kardiotoksycznych lipidów.



Wykazuje też własne działanie przeciwnowotworowe, poprzez

hamowanie działanie topoizomerazy II lub alkilacji DNA.



PW: niewydolność wątroby i nerek. Należy monitorować

czynność serca i morfologię krwi obwodowej.



DN: podrażnienie w miejscu podania, nasilenie leukopenii i

małopłytkowości w dawkach kardioprptekcyjnych



D: we wlewie i.v. przez ok. 15min, zwykle 30min przed

podaniem antracylkiny; rozcieńczać w 200-500ml roztworu

Ringera; nie przekraczać dawki 1000mg/m2 pc.; nie trzeba

modyfikować u dzieci i osób w wieku podeszłym.