Choroby zakaźne wieku

dziecięcego

Klinika Pediatrii, Gastroenterologii

i Żywienia

Polsko-Amerykański Instytut

Pediatrii CM UJ

Dr n. med. Andrzej Wędrychowicz

Zakażenia paciorkowcowe

•

Paciorkowce (Streptococcus) - są to
bakterie Gram dodatnie, ziarniniaki,
które w zależności od zdolności do
hemolizy na podłożu agarowym dzieli się
na grupy:

–

alfa-hemolizujące

–

beta-hemolizujące (grupa A, grupa
B)

–

niehemolizujące

Zakażenia paciorkowcami

grupy A

•

Najczęstsze zakażenia u dzieci

–

ostre choroby miejscowe,
narządowe

–

posocznica, toksemia

–

powikłania (gorączka reumatyczna,
ostre kłębuszkowe zapalenie nerek)

–

stan nosicielstwa

Zakażenia paciorkowcami

grupy A

•

Etiologia

–

zawierają swoisty antygen
powierzchniowy (białko M),
występujący w ok. 80 serotypach

–

typy 1, 3, 5, 6, 18, 19, 24 - wykazują
związek z gorączką reumatyczną,

–

1, 2, 3 - z zespołem wstrząsu
septycznego

–

49, 55, 57 - z chorobami skóry i
nerek

Zakażenia paciorkowcami

grupy A

•

Epidemiologia i patogeneza

–

źródłem zakażenia jest chory
człowiek, rzadko nosiciel,

–

drogi zakażenia:

–

kropelkowa

–

kontaktowa (w zakażeniach
skóry)

–

pokarmowa

Zakażenia paciorkowcami

grupy A

•

Wytwarzają toksyny,

–

streptolizyna O, S

–

toksyny niszczące organella
komórkowe, błony komórkowe
(erytrocytów, komórek mięśnia
sercowego)

–

toksyny pirogenne (A, B, C) - wywołują
gorączkę

–

toksyny erytrogenne - wysypkę

Postacie zakażenia

paciorkowcami grupy A

•

Zapalenie migdałków, angina ropna
(tonsillitis purulenta)

•

Zapalenie węzłów chłonnych szyjnych
(lynphadenitis coli)

•

Liszajec zakaźny (impetigo
contagiosa)

•

Płonica (scarlatina)

•

Róża (erysipelas)

Zapalenie migdałków (I)

•

Występuje najczęściej

u dzieci > 3 r.ż.

•

Objawy kliniczne:

–

wysoka gorączka (często >

40°C)

–

ból gardła

–

wymioty

–

ból brzucha

•

Badanie fizykalne:

–

powiększone ww. chłonne

szyjne

–

ropne naloty na migdałkach

Zapalenie ww.chłonnych

szyi

•

Występuje najczęściej jako
powikłanie zapalenia migdałków
lub po płonicy

–

ww. chłonne początkowo są
obrzęknięte, bolesne

–

maja tendencje do ropienia,
wytwarzania przetok

Liszajec zakaźny

•

Częściej występują u

noworodków oraz

dzieci młodszych, w

ciepłych porach roku

•

Objawy kliniczne:

–

zmiany skórne:

zmiany pęcherzowe, z

ropną wydzieliną, ze

złuszczaniem się

nabłonka

Płonica (I)

•

Wywołana przez paciorkowce grupy
A wytwarzające toksynę erytrogenną

•

Okres wylęgania: 2 - 5 dni

•

Objawy kliniczne:

•

wysoka gorączka

•

wymioty

•

ból gardła, ból brzucha

Płonica (II)

•

Badanie fizykalne:

•

ropna angina

•

silne przekrwione łuki podniebienne
(żywoczerwony kolor)

•

powiększenie ww. chłonnych szyjnych

•

drobnoplamista, żywoczerwona
wysypka, zlewająca się, najbardziej
nasilona na tułowiu i kończynach po
stronie zginaczy

Płonica (III)

•

Badanie fizykalne:

–

rumień na policzkach z wyjątkiem
okolicy ust i nosa (trójkąt Fiłatowa)

–

objaw Pastii - wybroczyny linijne
wzdłuż zgięć stawowych

–

malinowy język

–

łuszczenie grubopłatowe skóry - 2-3
tygodnie po ustąpieniu wysypki

Płonica (IV)

Płonica (V)

Płonica (VI)

•

Diagnostyka:

–

podwyższona leukocytoza z przewagą granulocytów

–

ASO > 200 j.

–

szybkie testy płytkowe (aglutynacyjne)

–

wysoka swoistość, czułość 50-70%

–

wymaz bakteriologiczny z gardła !!!

–

diagnostyka różnicowa

–

ocena skuteczności leczenia

–

zapobieganie nosicielstwu i powikłaniom

•

zdrowe rodzeństwo dzieci chorych na gorączkę
reumatyczną, zapalenie nerek (jeżeli +, powinno
się przeleczyć)

Róża

•

Najczęściej zlokalizowana na twarzy,
kończynach

•

często wokół rany, miejsca przerwania
ciągłości skóry (skaleczenie, uraz)

•

naciek zapalny, bolesny, ostro
odgraniczony od otaczających tkanek

•

mogą być zmiany przerzutujące,
nawrotowe

Róża (II)

Zakażenia wywołane dwoinką

zapalenia opon mózgowo-

rdzeniowych

(Neisseria meningitidis)

•

Gram ujemne dwoinki,
zwane meningokokami

•

maja otoczke
polisacharydowa
warunkująca
inwazyjność

•

Wyzwalają LPS
(endotoksynę) która jest
odpowiedzialna za
objawy chorobowe

Zakażenia wywołane dwoinką

zapalenia opon mózgowo-

rdzeniowych

(Neisseria meningitidis) (II)

•

Zakażenie droga kroplelkową

•

szczyt zachorowań 3-5 rż, oraz 14 - 16 rż.

•

Okres inkubacji 1-10 dni

•

1 miejsce w etiologii zapalenia opon m-
rdz, chociaż występuje rzadko (0,4/100
tys mieszkańców)

•

zapobieganie:

•

szczepienia

Zakażenia wywołane dwoinką

zapalenia opon mózgowo-

rdzeniowych

(Neisseria meningitidis) (III)

•

Postacie kliniczne:

–

zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

–

Zespół Waterhausa-Friedrichsena

–

piorunujący przebieg ( wywołane
przez LPS)

–

DIC

–

wylewy do kory nadnerczy, skóry,
CSN

Zespół Waterhausa-

Friedrichsena

Ostre biegunki infekcyjne

•

Wirusowe:

•

Rotawirus (50%), Adenowirusy,
Enterowirusy

–

biegunka, wymioty, odwodnienie

–

sezonowość występowania

–

duży problem społeczny (kraje rozwijające
się), ekonomiczny (rozwinięte)

–

leczenie: objawowe, nawadnianie p.o., i.v.

–

zapobieganie: szczepienia

Ostre biegunki infekcyjne (I)

•

Bakteryjne

–

Salmonella

•

Gram ujemna bakteria

•

okres wylęgania 7-14 dni,

•

u 50% niemowląt - nosicielstwo przez kilka
miesięcy

•

leczenie: postacie uogólnione (antybiotyk),
przedłuża okres nosicielstwa

•

zapobieganie: higiena !

Ostre biegunki infekcyjne (II)

•

Bakteryjne

–

Shigella -czerwonka bakteryjna

•

Gram ujemna bakteria

•

zakażenie droga fekalno-oralną (higiena !)

•

okres wylęgania 2-4 dni

•

objawy: krwista biegunka, odwodnienie,
gorączka

•

leczenie: antybiotyk

•

nosicielstwo - ok.. 4 tygodnie

Ostre biegunki infekcyjne (III)

•

Bakteryjne

–

E. coli enterropatogenna (EPEC)

–

Clostridium difficile

–

Yersinia enterocolitica

–

Vibrio cholerae (cholera)

•

zakażenie fekalni-oralne

•

okres wylęgania kilka godz-5 dni

•

epidemie

•

występowanie - Azja, okresowo Europa Płd.

Krztusiec (koklusz,

pertussis)

•

Wywołany przez Bortadella pertussis

•

Wytwarza liczne toksyny
odpowiedzialne za uszkodzenie tkanek

•

zakażenia droga kropelkową

•

szczyt zachorowań do 5 rż., u starszych
(nastolatków, dorosłych) przebieg
nietypowy - zapalenie oskrzeli

•

okres wylęgania 7-14 dni

Krztusiec (I)

•

Objawy kliniczne:

–

nieżyt gdo, kilka-kilknaście dni

–

okres nasilonego kaszlu

•

napadowy, z towarzyszącymi wymiotami

•

doprowadzający do bezdechu, zasinienia

–

groźne dla niemowląt !

–

Ustępowanie kaszlu (trwa kilka tyg)

–

Choroba trwa 6-10 tyg.

•

RTG klp - poszerzenie cienia wnęk

•

leukocytoza > 20 000, limfocytoza 60-80%

Krztusiec (II)

•

Leczenie:

–

antybiotyk: makrolid,

–

największa skuteczność w I okresie
choroby

–

niemowlęta - hospitalizacja (ryzyko
powikłań - zap. płuc, niedodma, rozedma,
rozstrzenia oskrzeli, bezdechów)

•

Zapobieganie: szczepienia (Di-Te-Per)

•

szczepionka komórkowa (zaw. składniki
błony komórkowej, oraz acelularna)

Błonica (diphteriae)

•

Wywołana przez maczugowiec
Corynebacterium diphteriae

•

Szerzy się drogą kropelkową

•

Występuje sporadycznie u osób
nieszczepionych

•

Okres inkubacji 2-5 dni

•

Wydzielanie toksyny błoniczej jest
przyczyną ciężkich uszkodzeń
wielonarządowych

Błonica (II)

•

Objawy kliniczne:

–

Błonica gardła- szary nalot na błonie

śluzowej, powiększone ww. chłonne

szyjne („szyja Nerona”)

–

Błonica krtani (krup) – bezgłos, duszność

krtaniowa, stridor

–

stan zagrożenia życia!

•

Zapobieganie: szczepienia

•

Leczenie: surowica przeciwbłonicza
antybiotyk – penicylina, erytomycyna

Tężec (tetanus)

•

Wywołany przez beztlenową pałeczkę

Clostridium tetani wydzielającą silną

toksynę neurotoksyczną

•

Okres wylęgania: 3 dni – 3 tygodnie

•

Objawy kliniczne:

•

gorączka, bolesne napady skurczowe

grup mięśniowych

•

Sztywność karku (opistotonus),

szczękościsk, skurcz mm. mimicznych

twarzy, zaburzenia oddychania

Tężec (II)

•

Postacie choroby:

–

Typowa

–

Tężec połogowy – po porodzie lub przerwaniu ciąży „ulicznym”

–

Tężec noworodków – po zakażeniu rany pępowinowej

•

Rokowanie: poważne (tężec noworodkowy – 90% śmiertelność)

•

Leczenie:

–

Oczyszczenie rany chirurgiczne

–

Gammaglobulina p/tężcowa oraz antybiotyk

•

Zapobieganie:

–

Szczepienia

–

Po zranieniu:

•

Podaż gammaglobuliny oraz

•

Jednoczesne podanie dawki przypominającej szczepionki

–

(u osób szczepionych > 8 lat przed zranieniem)

Odra (morbilli)

•

Wirus RNA z rodziny
paramyksowirusów

•

Zakażenie droga kropelkową

•

Okres inkubacji 8-12 dni

•

Zakaźność 3-5 dni przed wysypką
oraz 4 dni po niej

•

Silne działanie immunospuresyjne

Odra (II)

•

Objawy kliniczne:

–

Okres prodromalny – nieżytowy,

–

Gorączka, plamki Koplika na błonie
śluzowej jamy ustnej (białawe plamki, na
wysokości dolnych zębów trzonowych)

–

Okres wysypkowy – gruboplamista wysypka,
zaczynająca się za uszami i na twarzy,
zstępująca ku dołowi, wysypka na błonach
śluzowych (enanthema)

–

Suche otrębiaste łuszczenie naskórka

Odra (III)

Odra (IV)

•

Leczenie: objawowe

•

Zapobieganie: szczepienia

•

Powikłania:

–

Podostre stwardniające zapalenie
mózgu (SSPE)

–

Zapalenie krtani, biegunka,
zapalenie płuc, zapalenie mięśnia
sercowego,

Różyczka (rubeola)

•

Wywołana przez wirus RNA z

rodziny Togaviridae

•

Okres wylęgania14-21 dni

•

Zakaźność 7 dni przed wysypką -

do wysypki

•

Postacie choroby:

–

wrodzona

–

postnatalna

Różyczka (II)

•

Postać postnatalna

–

Objawy kliniczne:

–

Okres prodromalny – nikłe objawy

–

Drobnoplamista wysypka na twarzy i
całym ciele

–

Powiększenie
ww.chłonnych,szczególnie
podpotylicznych (niebolesne, twarde)

–

Powiększenie śledziony

Różyczka (III)

Różyczka (IV)

•

Leczenie: objawowe

•

Zapobieganie: szczepienia

–

Kobieta ciężarna nieszczepiona:

–

Podaż gammaglobuliny

•

Nie gwarantuje

skuteczności

Świnka (mumps)

•

Wywołana przez wirusa RNA –
paramyksowirusa

•

Zakażenie droga kropelkową

•

Zakaźność: od 2-7 dni przed
objawami do 5-9 dni po chorobie

•

Okres wylęgania 16-18 dni

Świnka (II)

•

Postacie choroby:

–

Typowa: gorączka, bolesny obrzek ślinianki

przyusznej jedno- lub obustronnie

–

Ból brzucha – świadczy o zajęciu trzustki

–

Aseptyczne zapalenie opon m-rdz. ( u 30%)

–

Dobre rokowanie

–

Zapalenie jąder i najądrzy ( u 30% w wieku

pokwitania)

Świnka (III)

Świnka (IV)

•

Leczenie:

•

Objawowe (również w zapaleniu

opon m-rdz)

•

Zapobieganie: szczepienie

Opryszczka pospolita

(Herpes simplex)

•

Wywołana przez wirus HSV 1(górna

część ciała) i HSV 2 (dolna cześć ciała)

•

Zakażenie kontaktowe

•

Postacie choroby:

–

Zakażenie wewnątrzmaciczne

–

Postać postnatalna

–

Zapalenie mózgu

–

Zapalenie jamy ustnej

–

Zmiany skórne

Opryszczka pospolita (II)

Opryszczka pospolita (III)

Opryszczka pospolita (IV)

•

Leczenie:

–

Acyklowir

•

W zależności od ciężkości

stanu

–

W zapaleniu mózgu – i.v.

–

Zapalenie jamy ustnej – p.o.

–

Zmiany skórne - miejscowo

Ospa wietrzna (varicella)

•

Wywołana przez wirus VZV

•

Zakaźność na 2 dni przed wysypką – do
przysychania pęcherzyków skórnych

•

Okres wylęgania 14-16 dni

•

Osoba seronegatywna (nie mająca
przciwciał) choruje na ospę wietrzną,
osoba serododatnia – na półpasiec
(herpes zoster)

Ospa wietrzna (II)

•

Objawy kliniczne:

–

gorączka,

–

wysypka pojawiająca się rzutami co

kilka godzin, na całym ciele,

również na skórze owłosionej głowy

(bardzo charakterystyczne)

–

Wysypka: plamka – grudka

-pęcherzyk – strupek (jednocześnie

wszystkie stadia)

Ospa wietrzna (III)

Ospa wietrzna (IV)

•

Powikłania:

–

Ropne zapalenia skóry

–

Powikłania neurologiczne

(ataksja móżdżkowa)

•

Leczenie:

–

Objawowe: leki p/gorączkowe,

puder płynny

•

Zapobieganie: szczepienia

Połpasiec