WYKA
AD 3. TEORIE LUDNOÅšCIOWE
Teoria, twórca, okres powstania. Główne tezy, założenia, prawo Cechy charakterystyczne
Ogólna teoria ludnościowa, T.R. Malthus (1766-1834)
Dwa rodzaje przeszkód (oddziaływao) powodujących, że liczba ludności
Prawo Malthusa:  Ludnośd  w razie braku przeszkód  wzrasta w postępie utrzymuje się na właściwym poziomie:
geometrycznym, a środki utrzymania wzrastają w postępie arytmetycznym . 1. prewencyjne (zapobiegawcze)  zmniejszające stopę
urodzeo;
2.  pozytywne  zwiększające stopę zgonów.
·ð liczba ludnoÅ›ci jest ograniczona przez Å›rodki egzystencji (żywnoÅ›d);
·ð liczebnoÅ›d roÅ›nie, gdy wzrastajÄ… dostÄ™pne Å›rodki egzystencji;
Ad. 1) wynikajÄ… z rozumu ludzkiego:
·ð rozwój ludnoÅ›ci jest powstrzymywany przez przeszkody;
·ð liczba ludnoÅ›ci pozostaje w równowadze do Å›rodków egzystencji.
Þð LudnoÅ›d roÅ›nie aż do osiÄ…gniÄ™cia poziomu Å›rodków pozwalajÄ…cych
na jej wyżywienie
Þð NastÄ™puje głód, wojny i ludnoÅ›d maleje do poziomu dostanych
środków
Ad. 2) wynikają z nędzy lub występku
Þð NastÄ™puje cykliczny wzrost liczby ludnoÅ›ci
Ważne obserwacje Malthusa:
Þð
NawiÄ…zanie do teorii Malthusa:
maltuzjanizm
Þð
neomaltuzjanizm
Teoria, twórca, okres powstania. Główne tezy, założenia, prawo Cechy charakterystyczne
Teoria przejścia demograficznego, W.S. Thompson, A. Landry, F.W. Fazy w 4-fazowej teorii przejścia demograficznego:
Notestein (1929-1945) 1.
Thompson  typologia ludności,
Landry  rewolucja demograficzna,
Notestein  podział na fazy
Istota teorii:  W tradycyjnych społeczeostwach płodnośd i umieralnośd są
wysokie, a w nowoczesnych  niskie. Pomiędzy tym jest przejście
demograficzne . 2.
Opisuje zmiany reprodukcji ludności (3, 4 lub 5  fazowy)
Faza 1 Faza 2 Faza 3 Faza 4
3.
Współczynnik
urodzeo
Przyrost
naturalny
Współczynnik
4.
zgonów
Czas
1  system naturalny (obecnie nieliczne plemiona pierwotne)
2  faza przejściowa (niektóre najsłabiej rozwinięte regiony trzeciego świata) D.J van der Kaa  koncepcja drugiego przejście demograficznego w
3  faza przejściowa (paostwa Afryki, pd-wsch. Azji, Ameryki A
ac. społeczeostwach postindustrialnych:
4  faza kontrolowanej nowoczesnej reprodukcji (kraje średnio i wysoko  spadek umieralności, spadek dzietności, brak prostej zastępowalności
rozwinięte, gdy w. urodzeo < w. zgonów to faza 5) pokoleo,
 dążenie do samorealizacji, a dzieci są przeszkodą w realizacji tego celu
Teoria, twórca, okres powstania. Główne tezy, założenia, prawo Cechy charakterystyczne
Ekonomiczna teoria płodności, H. Leibenstein (1957)
Wyjaśnia pośrednie czynniki oddziaływujące na płodnośd (związane z
rodziną). Trzy zmiany w rozwoju gospodarczym wpływające na użytecznośd i koszty
posiadania dodatkowego dziecka (efekty):
Założenie: rodzice dokonują kalkulacji użyteczności (zadowolenia) oraz 1) efekt dochodowy,
kosztów (pieniężnych i psychologicznych) związanych z posiadaniem 2) efekt przeżycia,
dziecka. 3) efekt struktury zawodowej.
3 typy użyteczności dziecka: Niski dochód (przy wysokiej umieralności)
Þð
1. u. konsumpcyjna
Þð
2. u. produkcyjna
Þð stymulacja wysokiej pÅ‚odnoÅ›ci.
3. u. zabezpieczajÄ…ca
Wysoki dochód (przy niskiej umieralności) oraz postęp społeczny
2 typy kosztów związanych z posiadaniem dziecka:
Þð
1. bezpośrednie
Þð
Þð
2. pośrednie
Þð niska pÅ‚odnoÅ›d.
Wzrost dochodu powoduje ograniczenie liczby dzieci &
Teoria, twórca, okres powstania. Główne tezy, założenia, prawo Cechy charakterystyczne
Socjoekonomiczna teoria płodności, R.A. Easterlin (1976) Hipoteza Easterlina:
Teoria Easterlina: Cyklicznośd w procesie rodności jest oparta na mechanizmie
Płodnośd jest zdeterminowana przez dochód, koszty utrzymania dziecka oraz socjoekonomicznym, którego działanie prowadzi do kształtowania się
normy społeczne. określonych postaw i zachowao prokreacyjnych.
Normy społeczne wyrażają czynniki emocjonalne kształtujące użytecznośd Cykliczne zmiany płodności wyrażają się tym, że liczna kohorta rodzicielska
konsumpcyjną dziecka. (dostrzegając społeczne i ekonomiczne niedogodności w dużej liczebności
rówieśników) decyduje się na małą liczbę dzieci. Z kolei ta mało liczna
Dochód nie jest wystarczający do wyjaśnienia decyzji prokreacyjnych (w generacja (dostrzegając społeczne i ekonomiczne niedogodności w małej
danym momencie). Motywacja w tym względzie uzależniona jest od wiedzy liczebności rówieśników) decyduje się na liczne potomstwo.
na temat metod i środków kontroli urodzeo oraz emocjonalny stosunek do
nich.
Þð falowanie procesów demograficznych na wzór cyklicznoÅ›ci
aktywności ekonomicznej (cykl Kuznetsa)
Þð maÅ‚o liczne kohorty rodzicielskie rodzÄ… dużo dzieci
Þð liczne kohorty rodzicielskie rodzÄ… maÅ‚o dzieci
Þð zmiany cykliczne co lat&
Co zapamiętad? Gdzie zgłębid wiedzę?
1. Holzer  rozdz. 1.2, 1.3 (strony 16  40),
" Prawo Malthusa
2. Kędelski, Paradysz  rozdz. 1.4 (strony 20  27).
" Cechy charakterystyczne w teorii 4-fazowego przejścia
3. Cieślak  rozdz. 1.2 (strony 22  55).
demograficznego
" Typy użyteczności i kosztów posiadania dziecka w ekonomicznej
teorii płodności Leibensteina
" Cechy charakterystyczne socjoekonomicznej teorii płodności
Easterlina
" Hipoteza Easterlina