WYKA
AD 4. STRUKTURA LUDNOŚCI WEDA
UG PODSTAWOWYCH CECH SPOA
ECZNO-
DEMOGRAFICZNYCH
Struktura płci  proporcje badanej populacji ludności podzielonej na płed męską i żeoską.
Stosowane mierniki:
LK
�� udział kobiet/ mężczyzn w ogólnej liczbie ludności, np.: UK =� ��100 ,
L
LK
�� wskaz
nik feminizacji Wf =� ��100 ,
LM
LM
�� wskaz
nik maskulinizacji WM =� ��100
LK
Struktura płci warunkuje przebieg procesów:
�� zawierania małżeostw,
�� urodzeo,
�� zgonów,
�� wpływa na reprodukcję ludności.
Mierniki struktury płci dla 2010 r.
LM = 18 444 373
LK = 19 755 664
L = 38 200 037
�� UK = 51,7%
�� UM = 48,3%
�� Wf = 107
�� Wm = 93
Wskaz
nik feminizacji zmienia swe wartości w poszczególnych grupach wiekowych (rosną wraz z
wiekiem). Przewaga liczebna mężczyzn w grupach młodszych wieku stopniowo zmniejsza się. Wzrasta
wiek, w którym proporcje płci zostają zachowane. Proporce płci są poważnie zachwiane począwszy
od grupy wieku 50-54 lata.
Proporcje płci nie są zachowane w podziale miasto-wieś, na wsiach niedobór kobiet w wieku do 54
lat, a w miastach wyraz
na ich przewaga nad mężczyznami począwszy od grupy wiekowej 45-49 lat.
Struktura wieku  udział poszczególnych grup wieku ludności oraz ich wzajemne proporcje w ogóle
liczby ludności.
" podział na 5-letnie grupy wiekowe:
1
0-4; 5-9; 10-14; & ; 55-59; 60-64; 65-69; 70-74; 75 i więcej; & (lub 85 i więcej)
" podział biologiczny (trójdzielny): dzieci i młodzież (do 14 lat); dorośli (15-60 lat); ludnośd stara
(powyżej 60 lat)
" podział ekonomiczny: wiek przedprodukcyjny; produkcyjny (mobilny, niemobilny);
poprodukcyjny
Stosowane mierniki:
�� współczynniki młodości/starości demograficznej  liczba osób młodych (0-14 lat) do liczby
osób starszych (powyżej 60 lub 65 lat)
L0-�14
WS =� ��100
L60+�
�� mediana wieku (środkowy wiek ludności)
- określa liczbę lat, której nie osiągnęła jeszcze połowa roczników danej populacji, a druga
połowa roczników już przekroczyła,
- pozwala określid młodośd lub starośd demograficzną
k -�1
ć� N �� hk
Me =� xk +� �� -� �� ��
��ni
2 nk
Ł� i=�1 ł�
gdzie:
N/2  pozycja mediany
xk  dolna granica przedziału wieku zawierającego medianę
nk  liczebnośd przedziału mediany
k -�1
 skumulowana liczebnośd przedziałów wieku poprzedzających przedział mediany
��ni
i=�1
hk  rozpiętośd przedziału wieku, w którym jest mediana
N  liczebnośd populacji
Miernik starości demograficznej dla 2010 r.
Wiek Liczba ludności (w osobach) Struktura ludności (w %)
0-14 lat 5 758 505 15,1
15-59 24 930 391 65,3
60 lat i więcej 7 511 141 19,7
Ogółem 38 200 037 100,0
Ws = 76,7
Ludnośd Polski starzeje się, potwierdzają to malejące wartości wskaz
nika starości demograficznej
wskazując na coraz mniejszą liczbę wnuków przypadających na dziadków.
2
Skumulowana
Grupy wieku Ludnośd ogółem
liczebnośd
0-4 lata 2005246 2005246
5-9 1776368 3781614
10-14 1976891 5758505
15-19 2418066 8176571
20-24 2850276 11026847
25-29 3290233 14317080
30-34 3081213 17398293
35-39 2727569 20125862
40-44 2348393 22474255
45-49 2443818 24918073
50-54 2914321 27832394
55-59 2856502 30688896
60-64 2326577 33015473
65-69 1355471 34370944
70-74 1356826 35727770
75-79 1145520 36873290
80-84 806222 37679512
85 lat + 520525 38200037
razem 38200037
N/2 = 19100019
Ogółem: Me =38,12 lat
Mężczyz
ni: Me = 36,25 lat
Kobiety: Me = 40,03 lat
" Połowa ludności Polski jest w wieku poniżej 38,12 lat, a połowa w wieku powyżej 38,12 lat.
" Starsza jest populacja kobiet niż populacja mężczyzn.
" Wartości mediany wieku ludności wskazują, że ludnośd Polski starzeje się. Starsza jest
populacja miast niż populacja wsi.
3
Struktura ludności według wieku  cd.
stosowane mierniki:
�� współczynniki obciążeo ekonomicznych ludności czynnej zawodowo przez ludnośd bierną
zawodowo:
L0-�17
�� ludnością młodą: W1 =� ��100
M K
L18-�64 +� L18-�59
LM +� LK
65+� 60+�
�� ludnością starą: W2 =� ��100
M K
L18-�64 +� L18-�59
�� W = W1 + W2
Ekonomiczne grupy wieku Liczba ludności
Wiek przedprodukcyjny 7140156
Wiek produkcyjny 24615248
18-64 lata mężczyz
ni 12826737
18-59 lat kobiety 11788511
Wiek mobilny
18-44 lata
15334099
mężczyz
ni i kobiety
Wiek niemobilny 9281149
45-64 lata mężczyz
ni 5054719
45-59 lat kobiety 4226430
Wiek poprodukcyjny 6444633
65 lat i więcej mężczyz
ni 1953535
60 lat i więcej kobiety 4491098
W1 = 29,0
W2 = 26,2
W = W1 + W2 = 29,0+26,2 = 55,2
Wskaz
niki wskazują, że obciążenie ludności na wsiach jest większe niż w miastach. Wynika to z
większego udziału dzieci i młodzieży w ogóle ludności wiejskiej oraz mniejszego udziału osób w wieku
produkcyjnym w ogóle ludności.
W latach 1950-1990 obserwuje się falowanie wartości współczynników obciążeo ekonomicznych (W
oraz W1) na skutek występowania wyżów i niżów demograficznych. Od 1990 roku wartości tych
wskaz
ników maleją.
4
Współczynniki obciążenia ludnością starą (W2) charakteryzują się rosnącymi w czasie wartościami, co
potwierdza, że populacji Polski starzeje się.
Struktura ludności według płci i wieku
Najbardziej znanym, graficznym przedstawieniem struktury według płci i wieku jest piramida wieku.
" Piramida wieku dla Polski, ze względu na wyraz
nie zaznaczające się wyże i niże
demograficzne (wybrzuszenia i wklęśnięcia), ma charakterystyczny,  pofałdowany kształt.
" Wyże i niże to efekt II wojny światowej. W czasie jej trwania notowano bardzo niską liczbę
urodzeo przy jednoczesnej wysokiej umieralności (zwłaszcza wśród mężczyzn). Stąd mała
liczebnośd roczników wojennych. W latach 50-tych miała miejsce kulminacja liczby urodzeo,
co uwidoczniło się w postaci wyżu demograficznego.
" Kolejne wklęśnięcia i wybrzuszenia w piramidzie powtarzają się mniej więcej co 25 lat  jest
to czas potrzebny, by następne pokolenie weszło w wiek dorosły i miało decydujący wpływ
na liczbę urodzeo. Taka pokoleniowa powtarzalnośd w strukturze wieku nazywana jest
echem demograficznym.
5
" Na piramidzie oznaczone zostały też grupy wiekowe w zależności od prawnej zdolności do
pracy. Niepokojący jest stały spadek liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym, w obliczu
zbliżającego się wzrostu liczby ludności w wieku poprodukcyjnym.
" Nadwyżka liczby kobiet nad liczbą mężczyzn występuje w grupach wiekowych od 45 roku
życia.
" Nadwyżka liczby mężczyzn nad liczbą kobiet występuje w grupach wiekowych do 45 roku
życia.
" W miastach nadwyżka liczby kobiet nad liczbą mężczyzn występuje w grupach wiekowych od
około 40 roku życia, a na wsiach wyłącznie w grupach wieku poprodukcyjnego.
" W miastach nadwyżka liczby mężczyzn nad liczbą kobiet występuje w grupach wiekowych do
około 25 roku życia, a na wsiach  aż do około 60 roku życia.
Struktury modelowe
Wyróżnia się trzy struktury modelowe:
" Strukturę progresywną  cechą charakterystyczną tej struktury jest jej klasyczny kształt
piramidy, której szeroka podstawa informuje o licznych rocznikach dzieci i młodzieży (duża
liczebnośd najmłodszych kohort). Tego typy struktury są charakterystyczne dla eksplozji
demograficznych. Kształt piramidy; ludnośd demograficznie młoda.
" Strukturę zastojową (stacjonarną)  obrazuje ona sytuację wymieralności pokoleo. Zbliżone
są pod względem wartości wskaz
nik urodzeo i zgonów, co przesądza o zerowym przyroście
naturalnym i tendencji do starzenia się populacji. Kształt dzwonu;
" Strukturę regresywną  obrazuje typ ludności starej oraz zawiera w sobie niebezpieczeostwo
wystąpienia zjawiska depopulacji. Wąska podstawa, bo mała liczebnośd klasy dzieci. Kształt
wrzeciona, urny, cebuli; ludnośd demograficznie stara.
6
Struktura według wykształcenia
" Ludnośd Polski staje się coraz bardziej wykształcona (w 2002 r.  10% ludności posiadało
wykształcenie wyższe, a 32% wykształcenie średnie i policealne, podczas gdy w 1978 roku
odpowiednio 5% i 20%).
" Lepiej wykształcone są kobiety niż mężczyz
ni.
" Również lepiej wykształcona jest ludnośd miejska niż wiejska.
Co zapamiętad?
1. Sposób obliczania i interpretacji:
�� współczynnika feminizacji,
�� mediany wieku,
�� współczynnika starości,
�� współczynników obciążeo ekonomicznych.
2. Cechy charakterystyczne trzech struktur modelowych
3. Jak zmieniała się struktura ludności Polski według płci i wieku od zakooczenia II wojny
światowej?
Gdzie zgłębid wiedzę?
Holzer  rozdz. 4 i 5 (strony 115-160)
7