OCENA STANÓW

TECHNICZNYCH

OBIEKTÓW

EKSPLOATACJI

ĆWICZENIE NR 5

Wydział Energetyki i

Paliw

Katedra Technologii

Paliw

I. WPROWADZENIE

• cechy charakterystyczne obiektu technicznego: wykazują

własności zmieniające się w czasie eksploatacji- wpływ na
jego stan techniczny obiektu

• ocena stanu obiektu eksploatacji: ocena w danej chwili

czasu eksploatacji (za pomocą jego cech)

• przyporządkowanie każdemu obiektowi eksploatacji

jednego z dwóch stanów kryterialnych:

–

stan zdolności: stan, w którym obiekt jest zdolny do
działania zgodnie z funkcją celu określoną w procesie
projektowo-konstrukcyjnym

–

stan niezdatności: stanu wykluczającego poprawnie
działającego obiektu eksploatacji

II. OCENA STANU OBIEKTU

EKSPLOATACJI

• za pomocą miar, zwanych symptomami

• definicja symptomu: bezpośredni związek ze

stanem technicznym obiektu eksploatacji (stanowi
objaw uszkodzenia lub ewentualne funkcjonowanie)

• cecha charakterystyczna symptomu: precyzyjne

określenie uszkodzenia

• uwaga: nie należy utożsamiać symptomów stanu ze

stanem technicznym (symptomy są uwarunkowane
między innymi nie wyłącznie ze stanem technicznym
obiektu)

DECYZJE OCENY STANU

OBIEKTU

• Możliwy w przypadku gdy znamy model

diagnostyczny obiektu (jawne lub niejawne
przyporządkowanie SYMPTOM ―> STAN)

• korzystanie z tej relacji wymaga: wyznaczenia klas

stanu przynajmniej wg podziału dwustronnego

• uszkodzenie: to naruszenie normalnego działania

(funkcjonowania), wskutek czego element nie traci
zdatności

• uszkodzenie: ścisły związek z procesami fizycznymi

zachodzącymi w łańcuchu eksploatacyjnym

IV. OBSERWOWANE W PRAKTYCE

USZKODZENIA ELEMENTÓW I

WIĘZI NIEZDATNOSCI ŁAŃCUCHA

• zachodzą wówczas, gdy:

– zaistnieją powolne, nieodwracalne procesy fizykochemiczne

(zmiany wartości parametrów charakterystycznych aż do
osiągnięcia wartości granicznych- uszkodzenia naturalne)

– po okresie jak najzupełniej właściwego przebiegu zmian

parametrów w czasie (przypadkowe przejście skokowe
nieodwracalne lub odwracalne) jako uszkodzenia losowe

– przekroczymy dopuszczalną wartość jednego lub wielu

zewnętrznych czynników działających niedopuszczalnie
(uszkodzenia mają charakter okresowy) inaczej
uszkodzeniami bezwładnościowymi- działanie temperatury
otoczenia na urządzenia lub ludzi)

•

główny problem związany z eksploatacją obiektów
technicznych to: właściwa identyfikacja uszkodzeń

•

ważny odpowiedni zasób informacji (umożliwiający szybkie i
skuteczne wykrycie lub usunięcie uszkodzenia)

•

skorygowanie informacji: wiąże się z odpowiedzią na pięć
podstawowych pytań:

– co stanowi istotę problemu (czy mamy do czynienia z

zachowaniem „anormalnym”)

– gdzie występuje uszkodzenie (określenie konkretnego zespołu)
– kiedy zauważono anomalię (pierwszy raz, wiele razy)
– jak opisać uszkodzenie (jakie symptomy dają się zaobserwować)
– dlaczego to uszkodzenie (jakie korelacje jesteśmy w stanie

określić): parametry pracy, zmiany obciążenia lub temperatury

V. PODSTAWOWE PYTANIA

NAJLEPSZĄ INFORMACJĄ

IDENTYFIKACJI USZKODZENIA

• pozwalają na dodatkową odpowiedź dotyczącą

stanu technicznego uwarunkowanego tym
uszkodzeniem jak:

–

zewnętrzne przejawy uszkodzeń (symptomy)

–

kontekst występowania anomalii (warunki pracy obiektu)

–

znajomość obiektu eksploatacji (historia pracy i
awaryjności, dane znamionowe)

• kartoteki uszkodzeń jako jeden ze sposobów

organizacji informacji i formalizacji materiałów
eksploatacyjnych dotyczących uszkodzeń

VI. KARTY USZKODZEŃ

• zawierają dane opisujące uszkodzenia a w szczególności

opisują:

–

czym jest uszkodzenie (w kategoriach stanu lub zachowania
się maszyny)

–

w jakich warunkach uszkodzenie się pojawia (warunki
eksploatacji, technologia sprzyjająca eksploatacji)

–

jakie są jego objawy (rodzaje symptomów, wartości
graniczne)

–

jak można potwierdzić objawy (badania diagnostyczne,
badania dodatkowe potwierdzające zjawisko)

–

co trzeba zrobić dla korekcji wady, usunięcia uszkodzenia

–

opisy uszkodzeń, które się przydarzyły w przeszłości

VII. ZADANIE DO WYKONANIA

W RAMACH ĆWICZENIA NR 5

Opis zadania

• dla wybranego realnie istniejącego

obiektu eksploatacji o określonym
stopniu złożoności należy dokonać
analizy stanów technicznych z
wyszczególnieniem stanów
niepożądanych oraz opracować
kartę uszkodzeń

Plan ćwiczenia

1. Ogólny opis obiektu eksploatacji

a) ogólna budowa (z wyszczególnieniem elementów

charakterystycznych w zadaniu)

b) podstawowe parametry techniczne
c) przeznaczenie i zastosowanie

2. Wykaz prawdopodobnych stanów technicznych

a) wybór stanów technicznych (ogólnych)
b) wyszczególnienie stanów elementarnych dla

określonych stanów ogólnych

c) klasyfikacja stanów technicznych ze względu na dobry

układ kryteriów

d) wykaz symptomów określonych stanów technicznych

3. Analiza niepożądanych stanów

technicznych (zdarzeń awaryjnych)

a) Wybór typowego stanu niepożądanego

(uszkodzenia)

b) Opracowanie karty uszkodzenia obiektu

eksploatacji

PRZYKŁAD: obiekt

eksploatacji samochód Fiat

126p

• opis ogólny obiektu eksploatacji: Fiat 126p mały samochód

wyposażony w dwucylindrowy silnik czterosuwowy. Obiekt
przeznaczony do przewozu osób lub przedmiotów

• podstawowe parametry techniczne:

– maksymalna moc silnika 24 [KM]
– pojemność skokowa silnika 600 [cm

]

– masa własna samochodu 600 [kg]
– dopuszczalna masa całkowita 920 [kg]
– pojemność zbiornika paliwa 21 [dm

]

– prędkość maksymalna 105 [km/h]
– wymiary:

• długość

3054 [mm]

• szerokość 1377 [mm]

• wysokość 1355 [mm]

• Budowa samochodu Fiat 126p

WYKAZ PRAWDOPODOBNYCH

STANÓW TECHNICZNYCH

• dla Fiata 126p zaproponowano trzy

ogólne stany techniczne:

– stan zdatności

– stan dopuszczalny

– stan niezdatności

• ze względu na złożoność obiektu eksploatacji i

dużą liczbę elementarnych stanów technicznych
i odpowiadających im symptomów,
wyszczególniono tylko niektóre z nich

• relacja pomiędzy stanami i symptomami nie są w

tym przykładzie w pełni przedstawione

• dla stanu zdatności można określić następujące

stany elementarne oraz odpowiadające im
symptomy

Stany elementarne i symptomy

stanu zdatności dla samochodu

Fiat 126p

•

stan elementarny: wszystkie układy działają prawidłowo

•

symptomy:

– równomierna praca na biegu jałowym
– płynne zwiększenie prędkości podczas jazdy
– brak słyszalnych stuków i pisków
– sprawne działanie wszystkich urządzeń elektrycznych

(światła, kierunkowskazy, wycieraczki)

– łatwe włączanie biegów
– brak zewnętrznych wycieków płynów eksploatacyjnych z

poszczególnych układów (skrzynia biegów, silnik,
przekładania główna

– odpowiednie (zgodnie z dokumentacją techniczną zużycie

paliwa)

• dla stanu dopuszczalnego należy określić stany

elementarne i symptomy dla samochodu Fiat
126p

• stan elementarny:

– niewłaściwe luzy zaworowe silnika

– zbyt niskie napięcie na stykach ogniw akumulatora

– częściowo zużyte okładziny cierne sprzęgła

– nieznacznie zużyte okładziny szczęk hamulcowych

– niewłaściwa geometria- przedniego zawieszenia (kół

przednich)

• symptomy:

– zbyt duże zużycie paliwa, „strzały” w gaźnik lub tłumi,

nieodpowiedni kład mieszanki paliwowo-powietrznej

– trudności uruchomienia zimnego silnika (niewłaściwy skład

paliwa, niewłaściwy olej smarowy, nie w pełni sprawny
rozrusznik)

– nieznaczne szarpanie samochodu przy włączeniu sprzęgła

(zużyta tarcza sprzęgłowa)

– piski przy hamowaniu (zużyte tarcze hamulcowe, lub bębny

lub okładziny)

– piski opon samochodu na zakrętach (niewłaściwe ciśnienie w

oponach lub niewłaściwa prędkość samochodu na zakręcie)

• stany elementarne i symptomy stanu

niezdatności dla samochodu Fiat 126p

• stan elementarny:

– mechaniczne uszkodzenie silnika (zatarcie)
– całkowicie rozładowany akumulator
– uszkodzona tarcza sprzęgła
– uszkodzone przewody hamulcowe (wyciek płynu

hamulcowego)

– zużyte koło zębate w przekładni kierowniczej
– uszkodzony przewód paliwowy