HISTORIA IDEI SOCJALNEJ W EUROPIE I W POLSCE

Okresy rozwoju idei socjalnej w Europie

Okresy rozwoju idei socjalnej w Europie

1.

1.

Idee socjalne w starożytności (XII w. p.n.e. – V w. n.e.).

Idee socjalne w starożytności (XII w. p.n.e. – V w. n.e.).

2.

2.

Idee socjalne w średniowieczu (V-XIV w.).

Idee socjalne w średniowieczu (V-XIV w.).

3.

3.

Idee socjalne w czasach nowożytnych (XV-XIX w.).

Idee socjalne w czasach nowożytnych (XV-XIX w.).

Idee socjalne w starożytności (XII w. p.n.e. – V w. n.e.)

Idee socjalne w starożytności (XII w. p.n.e. – V w. n.e.)



O rozwoju idei socjalnej można mówić od początku

O rozwoju idei socjalnej można mówić od początku

powstania

powstania

państw – miast

państw – miast

(polis), w których kształtowały się społeczeństwa,

(polis), w których kształtowały się społeczeństwa,

hierarchizowały się stosunki społeczne i następował podział pracy.

hierarchizowały się stosunki społeczne i następował podział pracy.

Większość

Większość

polis

polis

liczyła po kilka tysięcy mieszkańców, a nieliczne

liczyła po kilka tysięcy mieszkańców, a nieliczne

tylko po kilkadziesiąt tysięcy. Głównym zajęciem okresu tworzenia

tylko po kilkadziesiąt tysięcy. Głównym zajęciem okresu tworzenia

się miast było rybołówstwo, hodowla zwierząt domowych i uprawa

się miast było rybołówstwo, hodowla zwierząt domowych i uprawa

roli.

roli.



Czasom starożytnym towarzyszyły

Czasom starożytnym towarzyszyły

wielkie podboje, powstania

wielkie podboje, powstania

niewolników,

niewolników,

przewroty

polityczne

związane

z

przewroty

polityczne

związane

z

ustanowieniem tyranii i powstania ludowe

ustanowieniem tyranii i powstania ludowe

.

.



Pierwsze

Pierwsze

prawa

prawa

zdefiniowane zostały przez

zdefiniowane zostały przez

Drakona

Drakona

w

w

621 r.

621 r.

p.n.e.

p.n.e.

(tzw.

(tzw.

prawa drakońskie

prawa drakońskie

), który spisał ustne dotychczas prawa

), który spisał ustne dotychczas prawa

zwyczajowe. Cechowała ich duża surowość przejawiająca się w

zwyczajowe. Cechowała ich duża surowość przejawiająca się w

wymierzaniu bardzo ciężkich kar, nawet za bardzo drobne

wymierzaniu bardzo ciężkich kar, nawet za bardzo drobne

przestępstwa.

przestępstwa.



Wraz z powstaniem społeczeństw i podziałem pracy ujawniły się

Wraz z powstaniem społeczeństw i podziałem pracy ujawniły się

pierwsze

pierwsze

kwestie

kwestie

społeczne

społeczne

:

:

migracje ludności w wyniku podboju

migracje ludności w wyniku podboju

ich terytorium, ubóstwo dużej części mieszkańców miast, obszary

ich terytorium, ubóstwo dużej części mieszkańców miast, obszary

wiejskie podporządkowane miastom, kwestia utrzymania się ludzi

wiejskie podporządkowane miastom, kwestia utrzymania się ludzi

starszych po zakończeniu służby lub pracy, niewolnictwo,

starszych po zakończeniu służby lub pracy, niewolnictwo,

prostytucja, choroby zakaźne, głód, krótki wiek życia, okrucieństwo i

prostytucja, choroby zakaźne, głód, krótki wiek życia, okrucieństwo i

agresja wobec ludzi.

agresja wobec ludzi.

HISTORIA IDEI SOCJALNEJ W EUROPIE I W POLSCE

Formy pomocy społecznej w starożytności:

Formy pomocy społecznej w starożytności:



W czasie świąt głoszono ideę równości i wspólnoty;

W czasie świąt głoszono ideę równości i wspólnoty;



Panowie gościli swoich niewolników w domach,

Panowie gościli swoich niewolników w domach,

obdarowywali ich jedzeniem i prezentami;

obdarowywali ich jedzeniem i prezentami;



W czasie igrzysk i przedstawień rozrzucano pomiędzy

W czasie igrzysk i przedstawień rozrzucano pomiędzy

publiczność pieniądze i podarki;

publiczność pieniądze i podarki;



Powstaje instytucja

Powstaje instytucja

klienteli

klienteli

.

.

Była to opiekuńcza

Była to opiekuńcza

zależność od zamożnych rodów, którzy dawali biednym

zależność od zamożnych rodów, którzy dawali biednym

używaną odzież, wsparcie pieniężne lub jedzenie;

używaną odzież, wsparcie pieniężne lub jedzenie;



W I w. n.e. wprowadzono w Rzymie

W I w. n.e. wprowadzono w Rzymie

alimenty

alimenty

,

,

stanowiące państwowe zapomogi na dzieci dla biednych

stanowiące państwowe zapomogi na dzieci dla biednych

rodziców (dla dziewcząt do 15 roku życia, a dla chłopców

rodziców (dla dziewcząt do 15 roku życia, a dla chłopców

do 18 lat);

do 18 lat);



Popularną

formą

wspomagania

Popularną

formą

wspomagania

plebsu

plebsu

było

było

rozdawnictwo

zboża,

tzw.

rozdawnictwo

zboża,

tzw.

frumentacje

frumentacje

oraz

oraz

obdarowywanie winem, oliwkami i solą;

obdarowywanie winem, oliwkami i solą;



Popularyzowano potrzebę wyrzeczeń, która legła u

Popularyzowano potrzebę wyrzeczeń, która legła u

podstaw ascezy i społecznego porządku w myśli

podstaw ascezy i społecznego porządku w myśli

chrześcijańskiej.

chrześcijańskiej.

HISTORIA IDEI SOCJALNEJ W EUROPIE I W POLSCE

Idee socjalne w twórczości wielkich filozofów starożytności:

Idee socjalne w twórczości wielkich filozofów starożytności:



Protagoras

Protagoras

(480-410 r. p.n.e.)

(480-410 r. p.n.e.)

– współtwórca zasady wspólnoty (idea braterstwa

– współtwórca zasady wspólnoty (idea braterstwa

wszystkich ludzi, działania na rzecz bliźnich) oraz wartości –

wszystkich ludzi, działania na rzecz bliźnich) oraz wartości –

Miarą wszystkich rzeczy

Miarą wszystkich rzeczy

jest człowiek

jest człowiek

.

.

Człowiek uczestniczy w boskości dzięki

Człowiek uczestniczy w boskości dzięki

rozumow

rozumow

i (to dzięki niemu wielbi

i (to dzięki niemu wielbi

bogów, potrafi wyrażać siebie i tworzyć).

bogów, potrafi wyrażać siebie i tworzyć).



Hipokrates

Hipokrates

(460-359

(460-359

r. p.n.e.)

r. p.n.e.)

– twórca zasad etyki lekarskiej (nieszkodzenie

– twórca zasad etyki lekarskiej (nieszkodzenie

choremu –

choremu –

Przysięga Hipokratesa

Przysięga Hipokratesa

) i nauki o temperamentach.

) i nauki o temperamentach.



Platon

Platon

(427-347 r. p.n.e.)

(427-347 r. p.n.e.)

– autor dzieła „

– autor dzieła „

Państwo”,

Państwo”,

w którym pisał:

w którym pisał:

Państwo idealne,

Państwo idealne,

to

to

państwo sprawiedliwe

państwo sprawiedliwe

;

; Sprawiedliwość to zajmowanie właściwego miejsca i jego

Sprawiedliwość to zajmowanie właściwego miejsca i jego

akceptacja we wspólnocie

akceptacja we wspólnocie

;

; Społeczeństwo to wspólnota – bez własności prywatnej

Społeczeństwo to wspólnota – bez własności prywatnej

i

i

instytucji rodziny

instytucji rodziny

;

; Człowiek powinien być przeciążony pracą dla innych ludzi.

Człowiek powinien być przeciążony pracą dla innych ludzi.



Diogenes z Synopy

Diogenes z Synopy

(413-323 r. p.n.e.) –

(413-323 r. p.n.e.) –

głosił naukę o potrzebie wyrzeczenia się

głosił naukę o potrzebie wyrzeczenia się

dóbr materialnych i prowadzeniu życia zgodnego z naturą. Mieszkał w beczce

dóbr materialnych i prowadzeniu życia zgodnego z naturą. Mieszkał w beczce

drewnianej. Głosił powszechną równość ludzi (w tym kobiet i niewolników) oraz

drewnianej. Głosił powszechną równość ludzi (w tym kobiet i niewolników) oraz

ogólnoludzkie braterstwo

ogólnoludzkie braterstwo

.

.



Arystoteles

Arystoteles

(384-322 r. p.n.e.)

(384-322 r. p.n.e.)

–

–

głosił pogląd, że

głosił pogląd, że

Człowiek jest z natury istotą

Człowiek jest z natury istotą

społeczną

społeczną

,

, a

a

społeczeństwo jest ważniejsze od jednostki.

społeczeństwo jest ważniejsze od jednostki.

Uważał on również, że:

Uważał on również, że:

Rodzina jest pierwszym związkiem i składnikiem elementarnym społeczeństwa, która

Rodzina jest pierwszym związkiem i składnikiem elementarnym społeczeństwa, która

zaspokaja

zaspokaja

podstawowe potrzeby człowieka

podstawowe potrzeby człowieka

(zwiększanie się potrzeb doprowadziło do

(zwiększanie się potrzeb doprowadziło do

powstania konieczności rozszerzenia współpracy i wymiany z innymi rodzinami. To

powstania konieczności rozszerzenia współpracy i wymiany z innymi rodzinami. To

łączenie się doprowadziło do powstania osad, a te skupiając się doprowadziły do

łączenie się doprowadziło do powstania osad, a te skupiając się doprowadziły do

powstania miasta – państwa). Zajmował się również migracją oraz anonimowością

powstania miasta – państwa). Zajmował się również migracją oraz anonimowością

życia w miastach.

życia w miastach.



Cyceron

Cyceron

(106-43 r. p.n.e.)

(106-43 r. p.n.e.)

– twierdził, że: Rozum jest podstawą organizacji

– twierdził, że: Rozum jest podstawą organizacji

społecznej, zaś uczucie – źródłem społecznego życia człowieka. Przeciwnik

społecznej, zaś uczucie – źródłem społecznego życia człowieka. Przeciwnik

jednowładztwa, które jest wrogiem demokracji.

jednowładztwa, które jest wrogiem demokracji.

Rodzina jest najmniejszym elementem

Rodzina jest najmniejszym elementem

państwowości, jako podstawowa komórka społeczna.

państwowości, jako podstawowa komórka społeczna.



Św. Augustyn

Św. Augustyn

(354-430 r. n.e.)

(354-430 r. n.e.)

– twórca

– twórca

Państwa Bożego.

Państwa Bożego.

Głosił ideę równości,

Głosił ideę równości,

wyzbycia się własności, zaś miłosierdzie winno wypływać z poczucia godności

wyzbycia się własności, zaś miłosierdzie winno wypływać z poczucia godności

bliźniego i wyzwalać pomoc, zapewniającą mu ludzki byt. Nakazywał cierpliwe

bliźniego i wyzwalać pomoc, zapewniającą mu ludzki byt. Nakazywał cierpliwe

znoszenie krzywd w państwie ziemskim w imię przyszłej szczęśliwości. W historii

znoszenie krzywd w państwie ziemskim w imię przyszłej szczęśliwości. W historii

ludzkiej widział walkę porządków: państwa bożego uosabiającego wolność i równość

ludzkiej widział walkę porządków: państwa bożego uosabiającego wolność i równość

oraz państwa ziemskiego uosabiającego panowanie zła i grzechu.

oraz państwa ziemskiego uosabiającego panowanie zła i grzechu.

HISTORIA IDEI SOCJALNEJ W EUROPIE I W POLSCE

IDEE SOCJALNE W ŚREDNIOWIECZU (V-XIV w.)

IDEE SOCJALNE W ŚREDNIOWIECZU (V-XIV w.)



Dzieje średniowiecznej Europy rozpoczęły się na gruzach zachodniego

Dzieje średniowiecznej Europy rozpoczęły się na gruzach zachodniego

Cesarstwa Rzymskiego w 485 r. n.e.;

Cesarstwa Rzymskiego w 485 r. n.e.;



W 800 roku

W 800 roku

Karol Wielki

Karol Wielki

- cesarz rzymski

- cesarz rzymski

–

–

Pater Europae

Pater Europae

–

–

Ojciec

Ojciec

Europy

Europy

(742-814) zobowiązał instytucje kościelne, aby dziesięcinę

(742-814) zobowiązał instytucje kościelne, aby dziesięcinę

użytkowali na wspieranie ubogich, a ponadto wprowadził podatek dla

użytkowali na wspieranie ubogich, a ponadto wprowadził podatek dla

ubogich pobierany od notabli kościelnych i rycerstwa;

ubogich pobierany od notabli kościelnych i rycerstwa;



Reformy Karola Wielkiego

Reformy Karola Wielkiego

:

: zakładał szkoły diecezjalne i archidiecezjalne,

zakładał szkoły diecezjalne i archidiecezjalne,

kodyfikował zwyczajowe prawa germańskie, chrystianizował ziemie

kodyfikował zwyczajowe prawa germańskie, chrystianizował ziemie

przyłączone do cesarstwa, wprowadził jednolity system monetarny,

przyłączone do cesarstwa, wprowadził jednolity system monetarny,

organizował handel ze Słowianami, wprowadził jednolity język urzędowy –

organizował handel ze Słowianami, wprowadził jednolity język urzędowy –

łacinę, zorganizował wielonarodową armię, dążył do zjednoczenia Europy.

łacinę, zorganizował wielonarodową armię, dążył do zjednoczenia Europy.

Nazwa

Nazwa

Europa

Europa

została zaczerpnięta ze starożytności i oznaczała

została zaczerpnięta ze starożytności i oznaczała

„uniwersalizm

„uniwersalizm

”. Po raz pierwszy słowo to wspomniane zostało w hymnie

”. Po raz pierwszy słowo to wspomniane zostało w hymnie

Homera „

Homera „

Do Appolina

Do Appolina

” w określeniu do północnej części Grecji

” w określeniu do północnej części Grecji

(

(

str. 43 – K.

str. 43 – K.

Głąbicka – Polityka społ. w

Głąbicka – Polityka społ. w

UE);

UE);



W ramach społeczeństwa feudalnego powstawał społeczny podział pracy.

W ramach społeczeństwa feudalnego powstawał społeczny podział pracy.

Struktura społeczna średniowiecznych państw, to: feudalni właściciele

Struktura społeczna średniowiecznych państw, to: feudalni właściciele

ziemscy, poddani chłopi, bogaci kupcy, lichwiarze, rzemieślnicy i biedota

ziemscy, poddani chłopi, bogaci kupcy, lichwiarze, rzemieślnicy i biedota

miejska;

miejska;



Powstają liczne fundacje dobroczynne niosące pomoc trędowatym,

Powstają liczne fundacje dobroczynne niosące pomoc trędowatym,

biednym, chorym, niepełnosprawnym, ludziom dotkniętym zarazami.

biednym, chorym, niepełnosprawnym, ludziom dotkniętym zarazami.



Tomasz z Akwinu

Tomasz z Akwinu

(1225-1274)

(1225-1274)

–

–

filozof katolicki

filozof katolicki

– ugruntował etyczno-

– ugruntował etyczno-

religijne znaczenie jałmużny.

religijne znaczenie jałmużny.

Służenie potrzebującym to wielka cnota życia

Służenie potrzebującym to wielka cnota życia

doczesnego

doczesnego

.

Za

potrzebujących

uznawał:

zagubionych,

słabych,

.

Za

potrzebujących

uznawał:

zagubionych,

słabych,

niepiśmiennych, opuszczonych, uciemiężonych, przestępców, grzeszników,

niepiśmiennych, opuszczonych, uciemiężonych, przestępców, grzeszników,

obcych, obdartych, głodnych, więźniów, bezdomnych, chorych.

obcych, obdartych, głodnych, więźniów, bezdomnych, chorych.

HISTORIA IDEI SOCJALNEJ W EUROPIE I W POLSCE

c. d.

c. d.

IDEE SOCJALNE W ŚREDNIOWIECZU (V-XIV w.)

IDEE SOCJALNE W ŚREDNIOWIECZU (V-XIV w.)



W 1351 r. w Anglii

W 1351 r. w Anglii

uchwalono

uchwalono

Statut pracowników

Statut pracowników

.

.

Uznawał on dawanie jałmużny i nakładał obowiązek pracy

Uznawał on dawanie jałmużny i nakładał obowiązek pracy

w rejonach, gdzie brakowało rąk do pracy;

w rejonach, gdzie brakowało rąk do pracy;



W średniowieczu główny ciężar opieki nad ubogimi

W średniowieczu główny ciężar opieki nad ubogimi

powierzony był Kościołowi, a fundusze na ten cel

powierzony był Kościołowi, a fundusze na ten cel

pochodziły z

pochodziły z

dziesięciny

dziesięciny

. Przy klasztorach powstawały

. Przy klasztorach powstawały

Domy dla chorych i słabych, niewidomych, kalek i ludzi

Domy dla chorych i słabych, niewidomych, kalek i ludzi

starych;

starych;



Powstają

Powstają

schroniska dla pielgrzymów i wędrowców

schroniska dla pielgrzymów i wędrowców

,

,

przytułki dla ubogich;

przytułki dla ubogich;



Rozwinęły się

Rozwinęły się

Samodzielne domy pomocy społecznej

Samodzielne domy pomocy społecznej

zwane

zwane

szpitalami

szpitalami

;

;



Powstają uniwersytety, w których kształci się przyszła elita

Powstają uniwersytety, w których kształci się przyszła elita

społeczeństw. Podstawowymi dyscyplinami nauczania były:

społeczeństw. Podstawowymi dyscyplinami nauczania były:

teologia,

gramatyka,

retoryka

i

logika.

Pierwsze

teologia,

gramatyka,

retoryka

i

logika.

Pierwsze

średniowieczne uniwersytety powstają w

średniowieczne uniwersytety powstają w

Bolonii i Paryżu

Bolonii i Paryżu

.

.

Później powstają uniwersytety: Karola w Pradze (1348),

Później powstają uniwersytety: Karola w Pradze (1348),

Jagielloński w Krakowie (1364), Wileński (1578), Wrocławski

Jagielloński w Krakowie (1364), Wileński (1578), Wrocławski

(1702).

(1702).

HISTORIA IDEI SOCJALNEJ W EUROPIE I W POLSCE

IDEE SOCJALNE W CZASACH NOWOŻYTNYCH (XV-XIX w.)

IDEE SOCJALNE W CZASACH NOWOŻYTNYCH (XV-XIX w.)



Na przełomie XV-XVI w. wyż demograficzny spowodował spadek płac realnych i wzrost

Na przełomie XV-XVI w. wyż demograficzny spowodował spadek płac realnych i wzrost

popytu na żywność.

popytu na żywność.

Wzrasta poziom biedy i głodu

Wzrasta poziom biedy i głodu

;

;



W związku z rozwojem miast, plagą staje się żebractwo. W 1522 r. w Norymberdze

W związku z rozwojem miast, plagą staje się żebractwo. W 1522 r. w Norymberdze

wprowadzono

wprowadzono

zakaz żebractwa

zakaz żebractwa

(wcześniej obowiązywał zakaz kościelny);

(wcześniej obowiązywał zakaz kościelny);



W Anglii próbowano rozwiązać problem żebractwa poprzez

W Anglii próbowano rozwiązać problem żebractwa poprzez

opodatkowanie na rzecz

opodatkowanie na rzecz

nędzarzy

nędzarzy

oraz tworzenie miejsc pracy dla biednych;

oraz tworzenie miejsc pracy dla biednych;



W XV i XVI w. wprowadzono obowiązek pracy i zdobywania środków do życia

W XV i XVI w. wprowadzono obowiązek pracy i zdobywania środków do życia

przez pracę;

przez pracę;



W 1601 r. została wydana w Anglii

W 1601 r. została wydana w Anglii

Ustawa o prawie ubogich

Ustawa o prawie ubogich

tzw.

tzw.

Akt Elżbietański

Akt Elżbietański

,

,

który powoływał do życia

który powoływał do życia

Domy Pracy Przymusowej

Domy Pracy Przymusowej

.

.

Miały one na celu dać ubogiemu

Miały one na celu dać ubogiemu

możliwość wyjścia ze stanu biedy poprzez możliwość zarobkowania. Pierwsze domy

możliwość wyjścia ze stanu biedy poprzez możliwość zarobkowania. Pierwsze domy

pracy powstały w Anglii, następnie we Francji (Lyon), w Niderlandach i w Niemczech

pracy powstały w Anglii, następnie we Francji (Lyon), w Niderlandach i w Niemczech

(Brema, Lubeka, Hamburg);

(Brema, Lubeka, Hamburg);



W XVI w. tworzone są pierwsze

W XVI w. tworzone są pierwsze

Domy Poprawy

Domy Poprawy

. Tworzone one były z myślą o

. Tworzone one były z myślą o

zdemoralizowanych dzieciach (najczęściej przestępcach), które tam resocjalizowano.

zdemoralizowanych dzieciach (najczęściej przestępcach), które tam resocjalizowano.

Pierwszy

Pierwszy

Dom Poprawy

Dom Poprawy

powstał na polecenie króla Anglii Edwarda VI;

powstał na polecenie króla Anglii Edwarda VI;



Wiek XVII był okresem plagi głodu, wojen i szalejącej zarazy. Pogłębiła się nędza ludzi.

Wiek XVII był okresem plagi głodu, wojen i szalejącej zarazy. Pogłębiła się nędza ludzi.

Cala społeczność objęta została działaniem produkcyjnym, by żyć z własnej pracy.

Cala społeczność objęta została działaniem produkcyjnym, by żyć z własnej pracy.

Najprostszą drogą stała się

Najprostszą drogą stała się

manufaktura scentralizowana

manufaktura scentralizowana

. Manufaktura była miejscem

. Manufaktura była miejscem

doświadczania krzywdy społecznej. Zatrudniano tam najtańszą siłę roboczą, tj.

doświadczania krzywdy społecznej. Zatrudniano tam najtańszą siłę roboczą, tj.

kobiety i dzieci, pracujące po 14-18 godzin dziennie;

kobiety i dzieci, pracujące po 14-18 godzin dziennie;



Wiek XVIII wyróżnia się postępem technicznym w przemyśle i rolnictwie.

Wiek XVIII wyróżnia się postępem technicznym w przemyśle i rolnictwie.

Manufaktura zostaje zastąpiona produkcją fabryczną.

Manufaktura zostaje zastąpiona produkcją fabryczną.

Powstaje warstwa

Powstaje warstwa

robotników przemysłowych – tania siła robocza. Wyzysk, bieda, brak szpitali i lekarzy,

robotników przemysłowych – tania siła robocza. Wyzysk, bieda, brak szpitali i lekarzy,

nierówności społeczne – stały się przyczyną wystąpień rewolucyjnych;

nierówności społeczne – stały się przyczyną wystąpień rewolucyjnych;



Rewolucja Przemysłowa w Anglii (1760-1830),

Rewolucja Przemysłowa w Anglii (1760-1830), Rewolucja Francuska (1789-1799)

Rewolucja Francuska (1789-1799)

dały

dały

początek

nowoczesnej

polityce

społeczno-gospodarczej:

powstanie

ustroju

początek

nowoczesnej

polityce

społeczno-gospodarczej:

powstanie

ustroju

kapitalistycznego, powstanie klasy robotniczej, powstanie przemysłu fabrycznego.

kapitalistycznego, powstanie klasy robotniczej, powstanie przemysłu fabrycznego.

HISTORIA IDEI SOCJALNEJ W EUROPIE I W POLSCE

IDEE SOCJALNE W CZASACH NOWOŻYTNYCH (XV-XIX w.)

IDEE SOCJALNE W CZASACH NOWOŻYTNYCH (XV-XIX w.)



26.08.1789 r. uchwalono

26.08.1789 r. uchwalono

Deklarację Praw Człowieka i Obywatela

Deklarację Praw Człowieka i Obywatela

. W Deklaracji

. W Deklaracji

tej stwierdzono m.in.:

tej stwierdzono m.in.:

ludzie rodzą się i pozostają wolni i równi z punktu widzenia

ludzie rodzą się i pozostają wolni i równi z punktu widzenia

prawa, zaś różnice społeczne mogą się opierać tylko na użyteczności wobec

prawa, zaś różnice społeczne mogą się opierać tylko na użyteczności wobec

społeczeństwa

społeczeństwa

.

.

Pomoc społeczną uznano za zbiorowy obowiązek wobec swoich

Pomoc społeczną uznano za zbiorowy obowiązek wobec swoich

nieszczęśliwych obywateli, czy to w znajdowaniu im pracy czy też w zapewnieniu

nieszczęśliwych obywateli, czy to w znajdowaniu im pracy czy też w zapewnieniu

środków do życia tym, którzy nie są do pracy zdolni;

środków do życia tym, którzy nie są do pracy zdolni;



W 1792 r. w Anglii uchwalono prawo zobowiązujące do pomocy bezrobotnym

W 1792 r. w Anglii uchwalono prawo zobowiązujące do pomocy bezrobotnym

na wsi

na wsi

(ubóstwo na wsi powstało w wyniku wywłaszczenia właścicieli małych

(ubóstwo na wsi powstało w wyniku wywłaszczenia właścicieli małych

gospodarstw rolnych). Odpowiedzialnymi za realizację tego prawa uczyniono tzw.

gospodarstw rolnych). Odpowiedzialnymi za realizację tego prawa uczyniono tzw.

Sędziów Pokoju

Sędziów Pokoju

. Wprowadzono też tam rodzaj

. Wprowadzono też tam rodzaj

minimum socjalnego

minimum socjalnego

dla nisko

dla nisko

zarabiających robotników rolnych i bezrobotnych. Wysokość minimum socjalnego

zarabiających robotników rolnych i bezrobotnych. Wysokość minimum socjalnego

zależała od ceny chleba i wielkości rodziny;

zależała od ceny chleba i wielkości rodziny;



Uprzemysłowienie i powiększenie się klasy robotniczej w XIX w. ujawniło wiele

Uprzemysłowienie i powiększenie się klasy robotniczej w XIX w. ujawniło wiele

problemów społecznych takich jak: bardzo złe warunki pracy w fabrykach, czas pracy

problemów społecznych takich jak: bardzo złe warunki pracy w fabrykach, czas pracy

– 16 godz., praca oraz wyzysk kobiet i dzieci, epidemie tyfusu i cholery, opieka nad

– 16 godz., praca oraz wyzysk kobiet i dzieci, epidemie tyfusu i cholery, opieka nad

ludźmi starszymi, wzrost bezdomności, niskie płace itp.;

ludźmi starszymi, wzrost bezdomności, niskie płace itp.;



W 1834 r.

W 1834 r.

uchwalono w Anglii

uchwalono w Anglii

Ustawę w sprawie ubogich

Ustawę w sprawie ubogich

.

.

Stanowiła ona, że

Stanowiła ona, że

uprawnienia do pomocy mogą mieć tylko ci, którzy są całkowicie niezdolni do pracy.

uprawnienia do pomocy mogą mieć tylko ci, którzy są całkowicie niezdolni do pracy.

Wprowadzono przymus pracy dla mężczyzn

Wprowadzono przymus pracy dla mężczyzn

. Osoby, które nie mogli znaleźć sami

. Osoby, które nie mogli znaleźć sami

pracy, musieli żyć i pracować w

pracy, musieli żyć i pracować w

Domach Pracy,

Domach Pracy,

które wówczas przypominały raczej

które wówczas przypominały raczej

obozy pracy niż domy pomocy społecznej. Pensjonariusze nosili jednakowe uniformy,

obozy pracy niż domy pomocy społecznej. Pensjonariusze nosili jednakowe uniformy,

poddani byli ostrej dyscyplinie i wykonywali najcięższe prace, np. w kamieniołomach,

poddani byli ostrej dyscyplinie i wykonywali najcięższe prace, np. w kamieniołomach,

przy budowie dróg i kolei;

przy budowie dróg i kolei;



System

System

Domów Pracy

Domów Pracy

podzielono na

podzielono na

domy zamknięte i otwarte

domy zamknięte i otwarte

.

.

Domy zamknięte

Domy zamknięte

stawały się coraz bardziej obozami pracy

stawały się coraz bardziej obozami pracy

,

,

domy otwarte

domy otwarte

–

–

stawały się domami

stawały się domami

pomocy chorym, starym i kobietom samotnym z dziećmi.

pomocy chorym, starym i kobietom samotnym z dziećmi.

Domy Pracy

Domy Pracy

dostarczały

dostarczały

taniej siły roboczej. Przyczyniały się również do nauczania dzieci z najuboższych

taniej siły roboczej. Przyczyniały się również do nauczania dzieci z najuboższych

warstw społecznych. Był to początek rozwoju powszechnych szkół publicznych;

warstw społecznych. Był to początek rozwoju powszechnych szkół publicznych;



W 1842 r. powstaje w Niemczech tzw.

W 1842 r. powstaje w Niemczech tzw.

Prawo Pruskie

Prawo Pruskie

, zobowiązujące gminę do

, zobowiązujące gminę do

pomocy ubogiemu, który co najmniej rok zamieszkiwał na jej terenie. Pomoc ta

pomocy ubogiemu, który co najmniej rok zamieszkiwał na jej terenie. Pomoc ta

dotyczyła najczęściej wskazania zatrudnienia.

dotyczyła najczęściej wskazania zatrudnienia.

HISTORIA IDEI SOCJALNEJ W EUROPIE I W POLSCE

c.d.

c.d.

IDEE SOCJALNE W CZASACH NOWOŻYTNYCH (XV-XIX w.)

IDEE SOCJALNE W CZASACH NOWOŻYTNYCH (XV-XIX w.)



W połowie XIX w. w Europie rozwija się ruch robotniczy, w związku z

W połowie XIX w. w Europie rozwija się ruch robotniczy, w związku z

pojawieniem się tzw.

pojawieniem się tzw.

kwestii robotniczej

kwestii robotniczej

. Rozwiązania tej kwestii domagali

. Rozwiązania tej kwestii domagali

się uczestnicy: Wiosny Ludów (1848), I Międzynarodówki (1864 Londyn) i II

się uczestnicy: Wiosny Ludów (1848), I Międzynarodówki (1864 Londyn) i II

Międzynarodówki (1889 – Paryż);

Międzynarodówki (1889 – Paryż);



W XIX w. zgłaszano następujące

W XIX w. zgłaszano następujące

postulaty socjalne

postulaty socjalne

:

:

ograniczenie czasu

ograniczenie czasu

pracy do 8 godz. dziennie, ograniczenie pracy dzieci, zapewnienie nauki

pracy do 8 godz. dziennie, ograniczenie pracy dzieci, zapewnienie nauki

dzieciom, zakaz pracy nocnej dzieci i kobiet, wprowadzenie odpoczynku

dzieciom, zakaz pracy nocnej dzieci i kobiet, wprowadzenie odpoczynku

niedzielnego, wprowadzenie 8 tygodniowego urlopu macierzyńskiego,

niedzielnego, wprowadzenie 8 tygodniowego urlopu macierzyńskiego,

równa płaca dla kobiet za równą z mężczyznami pracę, powołanie inspekcji

równa płaca dla kobiet za równą z mężczyznami pracę, powołanie inspekcji

pracy, wolność związkowa, popieranie budowy tanich mieszkań, rozwijanie

pracy, wolność związkowa, popieranie budowy tanich mieszkań, rozwijanie

służby zdrowia, wprowadzenie ubezpieczeń społecznych, wprowadzenie

służby zdrowia, wprowadzenie ubezpieczeń społecznych, wprowadzenie

robót publicznych dla bezrobotnych;

robót publicznych dla bezrobotnych;



W 1864 r. w Genewie została powołana organizacja Czerwonego Krzyża,

W 1864 r. w Genewie została powołana organizacja Czerwonego Krzyża,

która miała pomagać przede wszystkim rannym, chorym, potrzebującym

która miała pomagać przede wszystkim rannym, chorym, potrzebującym

pomocy medyczno-sanitarnej i humanitarnej;

pomocy medyczno-sanitarnej i humanitarnej;



Za

Za

twórcę nowoczesnej polityki społecznej

twórcę nowoczesnej polityki społecznej

uważany jest

uważany jest

Otto von

Otto von

Bismarck

Bismarck

, który jako pierwszy kanclerz Rzeszy Niemieckiej wprowadził pod

, który jako pierwszy kanclerz Rzeszy Niemieckiej wprowadził pod

koniec XIX w.: prawo wyborcze (powszechne, równe, tajne i bezpośrednie),

koniec XIX w.: prawo wyborcze (powszechne, równe, tajne i bezpośrednie),

skrócił czas pracy. Wprowadził też ubezpieczenia społeczne: chorobowe,

skrócił czas pracy. Wprowadził też ubezpieczenia społeczne: chorobowe,

wypadkowe, emerytalne i rentowe;

wypadkowe, emerytalne i rentowe;



Pod koniec XIX wieku rodzi się ruch związkowy. W Paryżu uchwalono dzień 1

Pod koniec XIX wieku rodzi się ruch związkowy. W Paryżu uchwalono dzień 1

maja jako święto robotnicze (obchodzone od 1890 r.);

maja jako święto robotnicze (obchodzone od 1890 r.);



Idee socjalne w tym okresie głosili:

Idee socjalne w tym okresie głosili:

Luter

Luter

(1483-1546),

(1483-1546),

Kalwin

Kalwin

(1509-1564),

(1509-1564),

Machiavelli

Machiavelli

(1469-1527),

(1469-1527),

More

More

(1478-1535),

(1478-1535),

Locke

Locke

(1632-1704),

(1632-1704),

Burke

Burke

(1729-1797),

(1729-1797),

Rousseau

Rousseau

(1712-1778),

(1712-1778),

Comte

Comte

(1798-1857),

(1798-1857),

Durkheim

Durkheim

(1858-

(1858-

1917),

1917),

Spencer

Spencer

(1820-1903),

(1820-1903),

Marks

Marks

(1818-1883),

(1818-1883),

Ketteler

Ketteler

(1811-1877).

(1811-1877).

HISTORIA IDEI SOCJALNEJ W EUROPIE I W POLSCE

POLITYKA SPOŁECZNA W EUROPIE I POLSCE W OKRESIE

POLITYKA SPOŁECZNA W EUROPIE I POLSCE W OKRESIE

MIĘDZYWOJENNYM

MIĘDZYWOJENNYM



W 1901 roku powstaje

W 1901 roku powstaje

Międzynarodowe Biuro Pracy

Międzynarodowe Biuro Pracy

w Bazylei;

w Bazylei;



W wielu państwach europejskich wprowadzono

W wielu państwach europejskich wprowadzono

zasiłki dla

zasiłki dla

bezrobotnych

bezrobotnych

: Francja –1905 r., Anglia – 1911 r., Włochy 1919 r.,

: Francja –1905 r., Anglia – 1911 r., Włochy 1919 r.,

Niemcy – 1927 r., Szwecja – 1934 r., USA – 1935 r.;

Niemcy – 1927 r., Szwecja – 1934 r., USA – 1935 r.;



W 1919 r. powstaje

W 1919 r. powstaje

Międzynarodowa Organizacja Pracy

Międzynarodowa Organizacja Pracy

, która

, która

wypracowała system ochrony pracy, ubezpieczeń i walki z

wypracowała system ochrony pracy, ubezpieczeń i walki z

bezrobociem;

bezrobociem;



W 1920 r. powołano

W 1920 r. powołano

Ligę Narodów

Ligę Narodów

, której statut podpisały 44

, której statut podpisały 44

państwa. Celem jej było obrana pokoju i rozwijanie współpracy

państwa. Celem jej było obrana pokoju i rozwijanie współpracy

międzynarodowej;

międzynarodowej;



Lata 1920-1921 oraz 1929-1933, to ekonomiczne kryzysy

Lata 1920-1921 oraz 1929-1933, to ekonomiczne kryzysy

światowe (bieda, bezrobocie);

światowe (bieda, bezrobocie);



W okresie międzywojennym i po II wojnie światowej

W okresie międzywojennym i po II wojnie światowej

wprowadzono

wprowadzono

zasiłki rodzinne

zasiłki rodzinne

:

:

Francja – 1932 r., Włochy – 1936 r.,

Francja – 1932 r., Włochy – 1936 r.,

Kanada – 1944 r., Szwecja – 1947 r., Niemcy – 1954 r.;

Kanada – 1944 r., Szwecja – 1947 r., Niemcy – 1954 r.;



W 1921 r. powstaje w Polsce

W 1921 r. powstaje w Polsce

Instytut Gospodarstwa

Instytut Gospodarstwa

Społecznego.

Społecznego.

Zajmował się diagnozą problemów społecznych:

Zajmował się diagnozą problemów społecznych:

Krzywicki, Krzeczkowski, Rychliński;

Krzywicki, Krzeczkowski, Rychliński;



W 1924 r. powstaje

W 1924 r. powstaje

Polskie Towarzystwo Polityki

Polskie Towarzystwo Polityki

Społecznej

Społecznej

–

–

ośrodek pracy naukowej nad polityką społeczną.

ośrodek pracy naukowej nad polityką społeczną.

HISTORIA IDEI SOCJALNEJ W EUROPIE I W POLSCE

POLITYKA SPOŁECZNA W PRL

POLITYKA SPOŁECZNA W PRL



Po II wojnie światowej USA uruchomiły tzw.

Po II wojnie światowej USA uruchomiły tzw.

Plan Marshalla

Plan Marshalla

- finansowa pomoc

- finansowa pomoc

zniszczonej Europie;

zniszczonej Europie;



W 1948 r. powołano do życia

W 1948 r. powołano do życia

Radę Europy

Radę Europy

, organizację stojąca na straży ochrony praw

, organizację stojąca na straży ochrony praw

człowieka i obywatela;

człowieka i obywatela;



W latach 50-tych wprowadzono w Polsce

W latach 50-tych wprowadzono w Polsce

ambitne programy socjalne

ambitne programy socjalne

. Między innymi:

. Między innymi:

prawo do pracy dla wszystkich obywateli

prawo do pracy dla wszystkich obywateli

(uznano to za mniejsze zło niż jawne

(uznano to za mniejsze zło niż jawne

bezrobocie),

bezrobocie),

zapewniono minimum socjalne dla wszystkich ludzi

zapewniono minimum socjalne dla wszystkich ludzi

, wprowadzono

, wprowadzono

powszechne prawo do ochrony zdrowia

powszechne prawo do ochrony zdrowia

, wprowadzono bezpłatne leczenie,

, wprowadzono bezpłatne leczenie,

wprowadzono

wprowadzono

bezpłatne

nauczanie

bezpłatne

nauczanie

,

,

gwarantowano

emerytury

i

renty

gwarantowano

emerytury

i

renty

,

,

gwarantowano dostęp do kultury, budowano po 250 tyś mieszkań (jedno mieszkanie dla

gwarantowano dostęp do kultury, budowano po 250 tyś mieszkań (jedno mieszkanie dla

rodziny).

rodziny).

W praktyce okazało się, że państwo – zarówno jako pracodawca, jak i dysponent

W praktyce okazało się, że państwo – zarówno jako pracodawca, jak i dysponent

funduszy spożycia społecznego – nie było w stanie wywiązać się z przyjętych na siebie

funduszy spożycia społecznego – nie było w stanie wywiązać się z przyjętych na siebie

obowiązków. Utrzymanie stanu pełnego zatrudnienia okazało się niemożliwe dla

obowiązków. Utrzymanie stanu pełnego zatrudnienia okazało się niemożliwe dla

zapewnienia satysfakcjonującego poziomu życia ludności.

zapewnienia satysfakcjonującego poziomu życia ludności.

W wielu przypadkach płace

W wielu przypadkach płace

pełniły rolę swoistego świadczenia socjalnego;

pełniły rolę swoistego świadczenia socjalnego;



Przyczyny socjalne były powodem kolejnych kryzysów społeczno-politycznych i

Przyczyny socjalne były powodem kolejnych kryzysów społeczno-politycznych i

gospodarczych w latach 1956, 1970, 1976 i 1980, 1989;

gospodarczych w latach 1956, 1970, 1976 i 1980, 1989;

W Polsce problematyką społeczno-gospodarczą zajmowali się m.in.:

W Polsce problematyką społeczno-gospodarczą zajmowali się m.in.:

1.

1.

Stanisław Staszic

Stanisław Staszic

(1755-1826), który wiele uwagi poświęcał doli chłopów

(1755-1826), który wiele uwagi poświęcał doli chłopów

pańszczyźnianych. Prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Założyciel Towarzystwa

pańszczyźnianych. Prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Założyciel Towarzystwa

Rolniczego.

Rolniczego.

2.

2.

Fryderyk Skarbek

Fryderyk Skarbek

(1792-1866) –

(1792-1866) –

pionier polityki społeczno-gospodarczej w Polsce

pionier polityki społeczno-gospodarczej w Polsce

,

,

profesor UW (1818-1831), zwolennik liberalizmu gospodarczego, opracował definicję

profesor UW (1818-1831), zwolennik liberalizmu gospodarczego, opracował definicję

ubóstwa i określił jego przyczyny, zajmował się ubóstwem w miastach.

ubóstwa i określił jego przyczyny, zajmował się ubóstwem w miastach.

3.

3.

Ludwik Krzywicki (1859-1941)

Ludwik Krzywicki (1859-1941)

, który w okresie międzywojennym założył Instytut

, który w okresie międzywojennym założył Instytut

Gospodarstwa Społecznego. Organizator GUS. Badał problemy bezrobocia, ubóstwa,

Gospodarstwa Społecznego. Organizator GUS. Badał problemy bezrobocia, ubóstwa,

warunki pracy, emigrację zarobkową i konflikty narodowościowe. Zajmował się rodowodem

warunki pracy, emigrację zarobkową i konflikty narodowościowe. Zajmował się rodowodem

kwestii socjalnej, uważając ją jako za przedmiot nauki o polityce społecznej.

kwestii socjalnej, uważając ją jako za przedmiot nauki o polityce społecznej.

4.

4.

Konstanty Krzeczkowski

Konstanty Krzeczkowski

polityka społeczna jako nauka ma obiektywnie badać

polityka społeczna jako nauka ma obiektywnie badać

rzeczywistość, strukturę społeczną i zmiany tej struktury, oceniać programy partii

rzeczywistość, strukturę społeczną i zmiany tej struktury, oceniać programy partii

politycznych (ale się z nimi nie utożsamiać).

politycznych (ale się z nimi nie utożsamiać).

5.

5.

J. Milewski i W. Czerkawski

J. Milewski i W. Czerkawski

– twórcy pierwszego podręcznika

– twórcy pierwszego podręcznika

Polityka ekonomiczna

Polityka ekonomiczna

wydany został w 1905 r. w Krakowie.

wydany został w 1905 r. w Krakowie.

6.

6.

E. Abramowski, St. Rychliński, Wł. Zawadzki, St. Gąbiński

E. Abramowski, St. Rychliński, Wł. Zawadzki, St. Gąbiński

i inni.

i inni.

HISTORIA IDEI SOCJALNEJ W EUROPIE I W POLSCE

Polityka

społeczno-gospodarcza

w

okresie

transformacji

Polityka

społeczno-gospodarcza

w

okresie

transformacji

postsocjalistycznej

postsocjalistycznej

po 1989 r.:

po 1989 r.:

1.

1.

1989-1991

1989-1991

– okres odchodzenia od socjalistycznego instrumentarium

– okres odchodzenia od socjalistycznego instrumentarium

polityki społecznej: opierania polityki społecznej na przyznawaniu dotacji

polityki społecznej: opierania polityki społecznej na przyznawaniu dotacji

do cen, utrzymywania pełnego zatrudnienia i ograniczania spożycia

do cen, utrzymywania pełnego zatrudnienia i ograniczania spożycia

indywidualnego

na

rzecz

zbiorowego.

Był

to

okres

tworzenia

indywidualnego

na

rzecz

zbiorowego.

Był

to

okres

tworzenia

podstawowych instytucji na nowych obszarach aktywności państwa: rynku

podstawowych instytucji na nowych obszarach aktywności państwa: rynku

pracy i pomocy społecznej. W grudniu 1989 r. wprowadzono

pracy i pomocy społecznej. W grudniu 1989 r. wprowadzono

Ustawę o

Ustawę o

zasiłku dla

zasiłku dla

bezrobotnych

bezrobotnych

oraz

oraz

Ustawę o

Ustawę o

pomocy społecznej

pomocy społecznej

w 1990 r.;

w 1990 r.;

2.

2.

1992-1993

1992-1993

–

–

okres decentralizacji gospodarki, reformy podatkowej oraz

okres decentralizacji gospodarki, reformy podatkowej oraz

korekt w obszarze świadczeń społecznych;

korekt w obszarze świadczeń społecznych;

3.

3.

1994-1995

1994-1995

– okres łagodzenia społecznych skutków transformacji przez

– okres łagodzenia społecznych skutków transformacji przez

odejście od ograniczania wzrostu płac metodą wysoce progresywnego

odejście od ograniczania wzrostu płac metodą wysoce progresywnego

podatku (popiwek), politykę wzrostu płacy minimalnej oraz niektórych

podatku (popiwek), politykę wzrostu płacy minimalnej oraz niektórych

świadczeń. W 1994 r. uchwalono

świadczeń. W 1994 r. uchwalono

Ustawę o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu

Ustawę o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu

bezrobociu

bezrobociu

oraz

oraz

Ustawę o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych

Ustawę o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych

;

;

4.

4.

1996-1998

1996-1998

–

–

intensywne debaty o podstawowych reformach oraz ich

intensywne debaty o podstawowych reformach oraz ich

podjęcie. I tak:

podjęcie. I tak:

Ustawa o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym

Ustawa o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym

- 1997

- 1997

r.,

r.,

Ustawa o

Ustawa o

systemie ubezpieczeń społecznych

systemie ubezpieczeń społecznych

– 1998 r.,

– 1998 r.,

Ustawa o

Ustawa o

emeryturach i rentach z

emeryturach i rentach z

FUS

FUS

– 1998 r.,

– 1998 r.,

5.

5.

1999 i dalsze lata

1999 i dalsze lata

–

–

wdrażania reform:

wdrażania reform:



1999 r. – weszła w życie

1999 r. – weszła w życie

reforma emerytalna

reforma emerytalna

oraz

oraz

reforma edukacji,

reforma edukacji,



1999 r. uchwalono ustawę o zasiłkach rodzinnych i pielęgnacyjnych,

1999 r. uchwalono ustawę o zasiłkach rodzinnych i pielęgnacyjnych,



2003 r. wprowadzono Ustawę o świadczeniach rodzinnych,

2003 r. wprowadzono Ustawę o świadczeniach rodzinnych,



2004 r. znowelizowano Ustawę o pomocy społecznej,

2004 r. znowelizowano Ustawę o pomocy społecznej,



2004 roku wprowadzono Ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach

2004 roku wprowadzono Ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach

rynku pracy,

rynku pracy,



2004 r. Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze

2004 r. Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze

środków publicznych i inne.

środków publicznych i inne.